<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1></div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>
MUC
LUC
<sub>Trang</sub>
CHUONG
r:
BENH
Lf
DA
DAY
TH-I/C
<sub>QUAN</sub>
1.
CmNc
KHO
TIEU
CH[/C
NANG....
<sub>... </sub><sub>I</sub>
2. BENH TRAO
NGUqC
DA DAY-THIJ. C
QUAN
<sub>...6</sub>
3.
VIEM
DA
DAY
<sub>... </sub><sub>13</sub>
4.LOeT
DA
DAy
rA
rneNc...
<sub>... </sub>
<sub>l8</sub>
s.
xuAr
rruvgr
<sub>rrEU HoA Do LoET </sub>
<sub>DA </sub>
<sub>DAy </sub>
<sub>rA </sub>
<sub>rRANG </sub>
<sub>...</sub>
6. C}IAN DOAN
VA
DIEU TRI N}ilE M HELICOBACTER PYLORI..
cHtIoI{G
2:
BpNH
r,f
<sub>c.lN </sub>
<sub>MAT</sub>
7. BENH GAN
RrIgU....
r0.
xuAT
HLryET
rrcu
HoA
cAo
no rANc
Ap
r
uc
rixs
MACH
CUA
<sub>59</sub>
65
69
I1. CI{AN
POAN
VE XU
rNi
XO GAN CO HQI C}il.]^NG <sub>GAN THAN...</sub>
12.
crrAN
poAN
<sub>vA Xu </sub>
<sub>rnf </sub>
<sub>xo </sub>
<sub>cAN </sub>
<sub>CO Wmpna </sub>
<sub>rrruAx </sub>
<sub>o</sub>
<sub>ICH</sub>
MANG BTING
13. CHAN POAN
VA )(U
rNi
XO GAN CO HQI CHI.]^NG NAO GAN ...74
14. UNG THIJ
grEu rrl0 rB BAo
cAN...
<sub>... </sub><sub>80</sub>
ts.
cHAx
ooAr.r
ve
pmu
<sub>rry </sub>
<sub>sAu LA </sub>
GAN
<sub>...86</sub>
t
33
39
9t
tz.
muBrra TRLTNG
DUoNG
MAT
<sub>...97</sub>
tg.gENHGANNrUeUnr6rnoNcDOKIqU....
<sub>.... </sub><sub>101</sub>
tq.
AP
xE
GANarrrrip
<sub>... </sub><sub>lo8</sub>
20. AP )(E GAN DO
VI
KHUAN
<sub>.... I </sub><sub>15</sub>
cHrIoNG
3:
Bpt\H
r,f
o4I
TRANG
22.TAO
BON <sub>128</sub>
137
z:.
prBu
TRI
TRi
</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>
24.
VIEM
LOET
DAI
TRUC TRANG
CHAY
MAU...
25. BE.NI{ CROHN
26.
IACHAY
KEO DAI ...
zT.HercHLrNG
RUer
rics
rnlcu
cHrIor'{G
4:
BENH
r,f
rqv
28.
VIEM
T.LIY CAP...
29.
VrEM
T.rrY
MAN
144
155
166
172
179
187
b
</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>
CHI/ONG
1:
BFNH
Lf
DA DAY
TIII,/. C
<sub>QUAN</sub>
CIITNG
KH6
TITU
CHTIC
NANG
r. DAr
cr.IONG
Chung kh6 ti6u ld ch4m qu5trinh ti€u h6athrlc 6n t4i d4 ddy.
Chtng
kh6
tiOu bao g6m chimg kh6 tiCu thyc thiS vd chr?ng kh6 ti6u
chfc
ndng. Chimg kh6
ti6u
thlrc th6 do c5c nguy€n nh6n gdy
ra:
Lo6t da dny t6 trang, bQnh
li
trdo
ngugc da ddy thgc quin,ung thu dA day, bQnh
li
dudng m4t, bQnh tUy tpng, do
thu6c, bQnh
lf
toan thdn
vi
thric nn. Chimg kh6 ti6u chric
ning
kh6ng tim th6y
nguy6n nh6n thyc thi5.
Ti
lg chrlng kh6 ti€u chrlc n6ng
cing
r6t kh6c nhau theo
tung nu6c: lJc 6,3%o, Nhat Ban 17-23%, Ch6u du l4-27%...8}t1h kh6ng gAy
nguy hi6m tl6n
tinh
mang, nhung 6nh hudng
t6i
ch6t luong cudc s.ing, xu6t
hiQn tirng tlqt <sub>e6y </sub>lo 16ng cho ngudi bQnh.
II.
CHANDOAN
1.
Lim
sing
-
Dau bpng ho{c kh6 chiu virng thugng v!
-
An
nhanh no, lirm cho nguoi bQnh kh6ng the 6n h6t
khiii
luqng
thtc
6n binh thudmg vdn an dugc
-
Cim
gi5c
tliy
bgng sau khi
in
-
N6ng rrit virng thuqng v! nhrmg
thulng
kh6ng lan ra sau xuong tic
2. C$n I6m
sing
Giirp loai trir c6c nguy€n nhdn thr;c th6 gdy biCu hiQn chung kh6 ti€u.
-
NQi soi thgc quan d4 ddy: loai
trir
1o6t d4
diy
t|tritng,
trdo nguo. c dp
ddy thyc quan c6 t6n thuong tr€n nQi soi, ung thu d? dey.
-
Do p.H thgc qu6n:
phin
bipt v6i bQnh ly
trio
ngugc d4 day thyc quan
kh6ng c6 t6n thuong ni€m m4c thgc quan tr€n nQi soi.
-
Si6u 6m vd c6c phucrng tiQn ch6n do6n hinh 6nh girip phAn biet <sub>benh ry</sub>
duong m4t vd tgy t4ng.
3. ChAn do6n
xic
dinh
a. Ti0u
chuin
theo Rome
II
-
Eau
bgng holc kh6 chiu t4i
vtng
byng tr€n.
-
TriQu chrlng kh6 chiu t4i vring bgng tr6n: tric bqng, dAy chu6ng hoi,
en nhanh no vd budn n6n.
BO Y TE - HUdNG DAN CHAN DOAN VA DIEU Tzu Be.Nu
rr6u uoe
J
</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>
-l--
Circ triQu chimg kh6ng gi6m sau khi cIi tlai tiqn.
-
Thdi
gian xu6t hiQn tri$u chimg: tOi ttri6u 12 tuAn vd xuSt hi€n trudc
dd 12 th6ng.
-
Kh6ng c6 benh thuc thi5 khi nQi soi.
b.Ti6u chu6n theo Rome
III
-
C6
I
hopc nhi6u tri6u chring sau:
+
DAy bUng sau khi 6n
+
An nhanh no
*
Dau vtrng thugng
vi
+
N6ng
r6t
vtng
thucrng
vi
-
Kh6ng c6 bQnh t6n thucrng thyc thiS: n6i soi
-
Thdi
gian xuAt hiQn trieu chimg: t6i thitiu 3 th6ng, xuAt hign tOl tfrieu
tru6c d6 6 thang
4.
Phin
lo4i th6 bQnh
a.
Ti6u
chu6n theo Rome
II
-
The gi6ng lo6t: dau tai vDng thuqng
vi
li
triQu chimg nOi Uat
-
The
r6i
lo4n vQn dQng
+
OAy bUng sau
khi
6n, thudrng kh6ng 16 dau, c6 thri bu6n n6n
+
An nhanh no
-
ThC kh6ng ddc hiQu: c6c tri6u chimg kh6ng cti6n hinh nhu hai th6 tr6n,
c6
thti
c6c triQu chimg xu6t hi6n 15n lQn
gita2th6.
b.
Ti6u
chu6n theo Rome
III
-
ThC cl6y bpng sau khi 6n ( Postprandial Distress Syndrome):
+
C6
it
nhAt mQt trong hai triQu chimg:
o
XuAt
hign kho chiu
virng thuqng
vi
sau
khi
in
v6i
sd luqng binh
thudng, vni lan /tuAn.
o
An nhanh no, n6n kh6ng 5n dugc nhi6u nhu binh thudrng, vdi lfu/tuAn
+
Circ triQu chimg k6o
dii
trong
3
thang
vi
phii
xu6t hi6n trudc ch6n
clo6n tOi tfrieu 6 thang.
+
c6c ti6u chuAn h5 trg: dAy bgng o vr.rng tron cria 6 bgng, bu6n n6n sau
5n
ho{c
g hoi nhi6u. C6 the cirng xu6t hi€n v6i thti dau virng thuong v!.
-
The dauvDngthuqngvi
+
fAt
c6 biriu hiQn sau:
o
Eau ho6c n6ng
r5t
khu
trfituivirng
thucr,ng vi, t6i thiriu
I
16n /tuAn
o
Kh6ng gi6m sau khi dai tiQn hoflc trung ti6n
o
Kh6ng lan ra vung ngyc hodc virng bUng kh6c
</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>
-2-o
phai loai trir dau do c6c nguyCn nh6n nhu trii mpt vd
rtii
roan vpn itQng
co Oddi.
+
cdc trigu <sub>chimg k6o ddi </sub><sub>trong 3 </sub><sub>th6ng vd </sub><sub>ph6i </sub>
xu6t hiQn tru6c ch6n
do6n tOi ttridu
6
thang.
+
cdc ti€u chu6n h6
tro:
n6ng
vtng
thucr,ng
vi
<sub>nhmg </sub>
<sub>kh6ng lan ra </sub><sub>sau</sub>
xuong
fc,
dau c6 th6 do 5n hodc
giim
di khi
in
nhung cfing c6 th6 dau khi d6i,
c6 thti xu5t frign c6 thrl dAy bpng sau Ln.
5. Ch6n dodn phAn biQt
a. Chring kh6 ti6u do nguyOn nh6n thr;c th6
-
Lodt da ddy t6 trang: barrg nQi soi da dny t6 trang.
-
<sub>Trdo ngugc dp ddy </sub><sub>thgc </sub><sub>qu6n: c6m gi6c n6ng </sub>
ran dgc sau xuong
fc,
n6i soi c6 <sub>thti thay t6n thuong ni€m </sub><sub>mpc </sub><sub>thgc </sub><sub>qu6n. </sub>
Do p.H thpc qu6n cha th6y
c6 triro ngugc.
-
Ung thu dp ddy: nQi soi
-
BQnh
ly
<sub>cluorng </sub><sub>m$t: </sub><sub>si0u </sub><sub>6m </sub>
<sub>vd </sub>
<sub>ciic </sub><sub>phuong </sub>
tiQn ch6n do6n hinh 6nh
-
Benh ly tuy t4ng: si6u dm
vd
<sub>cdcphuong tien </sub><sub>cn6n do6n </sub>
<sub>nirr, </sub>
anr,
b. HQi chring ruQt kfch thich
chfng
kh6
ti6u
chric
n[ng
<sub>c6 th6 </sub>
<sub>bitiu </sub>
<sub>hiQn </sub>
<sub>tri6u </sub>
<sub>chring </sub><sub>ch6ng </sub>
chdo
v6i
hQi chring ruQt kfch <sub>thfch. HQi chring </sub><sub>ruQt </sub><sub>kfch thfch </sub>
<sub>uie, </sub>
"nie,
ulng ,ai
loan phdn:
<sub>ia </sub>
<sub>l6ng </sub>
<sub>ho4c </sub>
<sub>t6o </sub>
<sub>b6n. </sub><sub>TriQu </sub>
chimg dau bpng thudng
gi6m
khi
trung tiQn ho4c clAi tiQn.
III.
DIEU
TRI
1. Nguy6n
<sub>tic</sub>
-
chri yiiu ld iriau
<sub>tri </sub>
triQu chrrmg, <sub>ruy </sub><sub>theo </sub><sub>the </sub><sub>benh </sub><sub>drng </sub>
<sub>ro.i </sub>
thu6c kh6c
nhau
-
Gi6m c6ng thEng stress
-
Nguoi
<sub>benh can </sub><sub>nieu </sub><sub>ducvc </sub><sub>benh cria </sub>
minh vd t4o ldng
tin
cria b6nh
nhenvdingudithiythutic
^".ur
vs r(rv ruuB trrr
c
<sub></sub>
---2. Di6u
<sub>tri </sub>
cB th6
a'
c6c
thu5c tfu ch6 bai tidt a
xit
<sub>qua bom pnoton </sub>
@roton pump
inhibitor
_
PPr)
c6c
lo*i
ppl
nhu: esomepraz <sub>ore </sub>
<sub>20 </sub>
<sub>mgrngiry, </sub>
rabeprazore
<sub>20 </sub>
<sub>mg/ngiry,</sub>
pantoprazole
<sub>40 </sub>
<sub>mgrngiry, </sub>
raruoprazore <sub>30 </sub>
igieii,
<sub>omepmzo </sub>
re
20mg.
st
dung c6c thu6c
ppl
<sub>c6 </sub>
<sub>kic </sub>
<sub>dpng </sub>
hm
giem
# ffi;
<sub>chimg dau trong </sub>
thti
crau
BOY <sub>G</sub>
V <sub>u rRI </sub>
<sub>a[Nn</sub>
</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>
-3-vtrngthugngvi,d{cbietlenhtngngudixu6thientriquchimgclaukhid6i'
Thdl
giandtng
thuiSc php thuQc vdo triQu chimg cua bQnh'
b.
C6c thu6c
vfn
dQng dudmg ti6u h6a (prokinetic)
c6c
thur5c vQn dQng duong ti6u h6a co t6c dung lam nhanh qu6 trinh
r6ngcuadpddyth6ngqua:t6ngtruongln:tlthat,dudi'tinglirmr6ngdpddy'
t6ng nhu dQng cira t61rdng. Do do d6
.o ta,
dUng tot
v6i
tnc aay bung sau khi
6n.
c6c
thuiSc str dpng: itopride 50 mg
x
3 vi6n
I
ngiry' mosapride 5 mg
x
3
vi6n
/
ngay, metoclopromidelg
pg
*
I
vi6n
lng?y, domperidone.l0mg
x
3
vi6r:/ngiy
.
c6cffiffi;
rl
,rra
Jt
<sub>"a" </sub>
t6c dpng
tt'ong
mong muon nhu: roi
to4n nhip
tim
v6i eT
dal ra;
t[ng ii6,
frofu.til6;
tdi
vir to' m6t kinh' ti6t
sira;
bi6u hien ngo4i
;;'
i6r
,Lr
,ilr6.
iou
rt,'g
riro m6u n6o
vi
vQv
cin
chu
f
kh6ng dung thu5c cho nguOi diAu
tti6n
phuong tiQn giao th6ng vir c6c m6y
moc
c.
DiQt
vi
tnhuAn Helicobacter pylori
(tLP)
O nhfing
ngudi
bi
chrmg kh6
ti6u
chirc
ning
n6u co
nhi6m
{l:.tt1
khi
diet H.P co tfr? tam giam cac triQu chring kh6 ti6u chrlc n+ng
cv 8-10% s6
trudng hgP.
d.
ThaY AOi tOi s6ng vlr thric
In
T6ngcu}ngv4nclQngth6lyc,tranhc5ctresslimgi6m,Ai:Yfoc6ctri6u
chimg kho ti6u
<sub>"lif. </sub>
nang.MOt si5 thirc 6n nhu cvt vir gia
vi
cay nhi6u cflng ldm
tdng citctriQu chimg ctra bQnh'
e.
Thu6c chdng
trflm
cimvi
chiing lo 6u
c6c
thu5c ch6ng tram c6m vd ch6ng
lo
61t
c6
t6c dung lirm
giim
c6c
triQu
chimg
...i"
-;;.CJ
tna
dirng
thuoc
chring
trAm c6m
3
vdng
nhu
amitrityline
vdi
liOu thdP'
</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>
-4-Tii
liQu tham kh6o
1.
Harvey RF, Lane JA, Nair P, Egger M, Harvey I, Donovan J, Murray
L
Clinical
trial:
prolonged beneficial effect
of
Helicobacter
pylori
eradication
on
dyspepsia consultations
-
the
Bristol
Helicobacter
Project.
Aliment
Pharmacol Ther. 2010 Aug; 32(3): 394-400.
2.
Mahadeva S,
Goh
KL.
Epidemiology
of
firnctional
dyspepsia: a
global perspectiv e. Wor ld J Gas tro enterol. 2006 May 7 <sub>;12(17): </sub>2661 -6.
3.
Miwa
H, Ghoshal UC,
Fock KM,
Gonlachanvit S, Gwee
KA,
Ang
TL,
Chang FY, Hongo M,
Hou
X, Kachintorn (J,
<sub>Ke </sub>
<sub>M, </sub>
<sub>Lai </sub>
<sub>KH, Lee </sub><sub>KJ, </sub><sub>Lu</sub>
CL, Mahadeva S, Miura S, Park H, Rhee PL, Sugano K, Vilaichone RK, Wong
BC, Bak
YT.
Asian consensus report on functional dyspepsia. <sub>-I Gastroenterol</sub>
Hep at o l. 20 |
2
Apr <sub>;27 </sub>(4):626 -4 I .
-)
"l
<sub>-l</sub>
</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>
-5-BPNH TRAO
NGIJqC
DA
<sub>DAY-THITC QUAN</sub>
r.
D{.r
cr/oNG:
BQnh trdo ngugc dp ddy - thgc quAn (BTNDD-TQ) le mQt bQnh kh6 ph6
bi6n d c6c nudc
Au-M!
vdi
t6n su5t
ttr
10
-
20% de$ s6.
d
c6c nu6c chAu
A,
tAn suSt c6 khuynh hu6ng gia
ting
trong nhfrng nbm gAy d6y
vi
dao dQng
tt
5
-
l5%.
Ri€ng d nudc ta, benh ndy chi mdi dugc ltru y tir hon mQt thflp ni€n trd
lai vdi
t!
lQ dugc <sub>Chi nhan </sub>khoang 15-16% trong m6t
vdi
nghi6n
cfu.
MQt
trong nhfrng nguyOn nhdn ldm cho BTNDD-TQ chua dugc quan tdm dring mr?c
d nudc ta ld do triQu chring ditin hinh cria bQnh (bao g6m g n6ng vir g tr6) chua
dugc
tAm so6t
k!,
trong
khi
cric triQu chrlng kh6c
thi
r6t
d6
bi
lAm 15n vd
thudng
tlugc
qui
cho c6c bQnh kh6c nhu
vi6m
lodt d4 diry
<sub>- </sub>
t6
tri'ng,
vi6m
thanh quin, vi6m mffi xoang...
Thinh thoAng trong ngiry c6 th6 xu6t hiQn trdo ngugc d4 diry-thyc qu6n
sau 6n, kh6ng kdm theo bAt
k!
trieu chimg gi, dugc xem ld hi€n tuqng sinh
lf
binh
thudng.
Ngugc
l4i,
theo
HQi
ngfi
d6ng
thu{n
Montreal
nim
2006,
BTNDD-TQ
dugc dinh nghia l2r khi hipn tuqng
trio
ngugc dich
vi
tu
da ddy
l6n
thyc
qu6n
x6y
ra thudng xuy0n hon
vd
gl,y ra c6c triQu chring
kh6
chiu
vdy'hoflc bi6n chung cho b€nh nh6n.
II.
ChAn tlo6n:
1. ChAn tlo6n x6c
tlinh:
a. TriQu chirng lAm sirng:
-
TriQu chirng ldm sang ditin
hhh
ld o n6ng
vi
tr6. Nu6t nghgn cfing ld
trigu chimg
thulng
g4p trong khodmg
l/3
trutrng hqp.
+
O n6ng: ld
cim
giric n6ng r6t d sau xuong uc lan tr) thugng
vi
di
l€n
c6, c6
khi
lan d6n
rung
ha hgng ho4c l€n t6n mang tai.
Trulng
hqp diian hinh'
chimg
o
n6ng xuAt hiQn sau
bta
6n
vi
do
tu
thiS ciri g4p ngudi v6 phia tru6c
ho{c
nim rgta.
CitctriQu chimg tr€n
tlng
khi uting ruqu, An c6c thuc 6n chua
..;.
.
<sub>'X</sub>
cay, nhi6u gia
vi
vd ddu md...
+
T16:
ld
su trAo nguo.c dich dqng trong thuc quan 16n hAu hpng. T16
thulng
xiy
ra khi thay d6i tu th6 ho4c do gdng sfc. Dich trd thudng kh6ng
mti
vf, kh6ng chua vd c6 thri l6n thuc 5n chua ti6u h6a.
+
Nuiit
nghgn:
li
cim
giitc nghgn thrlc 6n hay thuc u6ng ngay sau
khi
nu6t. Can
phin
biQt v6i nu6t nghgn do nguy6n nh6n h6u hqng ld thuc 6n kh6ng
di5n tlugc vuqg hA hgng md trdo ngugc l6n
mfii
hoqc vdo
khi quin
vd thudng
kdm theo sac. Tru6c mQt b€nh nhan bi nu6t nghgn,
dt
r6t nhg ho4c thoang qu4
cflng
phii
c6nh gi6c
v6i
ung
thu
thyc
quin
d6 tAm sorit ho4c lo4i
trir
nguy€n
nh6n kh6c.
</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>
-6--
Circ
tri6u
chring
it
gdp: cbm giirc cuc nghgn (globus), r?a nudc bgt
^ A, - ' .\
trong miQng, nu6t dau, bu6n ndn, n6n, ndc cr;t...
-
Cdc triQu chimg ngoei thyc
quin:
dau nggc kh6ng do tim, triQu chring
1i6n quan hO hap (ho mpn tinh, khd khd, con hen ph6
quin),
triQu chring 1i6n
quan bqnh tai mfii hgng (khan giQng, vi6m tai
gita,
mdn rdng, dilngmiQng, clau
hgng, vi6m xoang, vi6m hAu hgng, h6i miQng...)
b. TriQu chring c$n I6m
sing:
*
NQi soi tiOu
hoi
tr6n
-
Dugc chi clinh
khi
c6 c5c dAu hi6u b6o clQng c6c bi6n chimg hoflc c6c
bQnh
ly
6c tinh nhu nu6t kh6, nu6t dau, spt c6n, xuAt huytit hay thi6u m6u; ho{c
de tAm so6t nhirng benh nhdn c6 nguy
co
cao
bi
bi6n chftng, hay c6c triQu
chimg kh6ng di6n hinh. Cric bQnh nhdn khdng d6p ung
v6i
di0u
tr!
chu6n
bing
c6c thu6c ric chti
titit
acid hay ph6i
dtng
thu5c kdo ddi cfrng cAn dugc nQi soi
dC chAn do6n
-
NQi soi ti6u h6a tr6n c6 dQ nhay viro khodng 30-40% cho ndn kh6ng
nhat tnict
phii
thyc hiQn thuong qui cho t6t c6 bQnh
nhin
nghi ngo bi
BTNDD-TQ. Kho6ng> 60Yo
trulng
hqp bQnh nhdn c6 triQu chimg trdo nguoc di6n hinh
nhrmg khong c6 hinh anh vi6m thpc quan tr6n nQi soi, duoc
g9i
ld bQnh trdo
nguoc kh6ng vi6m. Tuy nhi6n, nQi soi
lqi
rht hiru fch de ph6t hiQn c6c bi6n
chimg quan trgng cfia bgnh nhu vi6m
thgc
quan, 1o6t, xu6t huytit, hgp thyc
qu6n
vi
thgc qu6n Barrettlung thu thyc quin.
-
Phan lopi BTNDD-TQ dua tr€n t6n thuong vi6m thuc quin:
1.
Benh trdo ngugc c6 vi6m thpc quan (erosive reflux disease - ERD)
2.
Benh
trio
ngugc kh6ng vi6m thyc quin(non-erosive reflux disease
-NERD)
3.
Thgc
quin
Barrett (Barrett's esophagus):
khi
c6 sp dlch chuy6n 16n
tr6n
cria phan
ti6p gi6p bitiu md
trU- 16t tdng (squamocolumnar
junction)
<sub>ctrng </sub>
<sub>sp </sub>
<sub>hiQn </sub><sub>diQn </sub>
<sub>cria </sub>
<sub>hiQn </sub>
<sub>tugng </sub>
<sub>chuytin </sub>
<sub>sAn </sub><sub>ruQt</sub>
(intestinal metaplasia).
-
Phan
lopi
Los Angeles
(LA)
d6nh gi6
mrlc
rtQ npng cria vi6m thpc
qudrn qua n6i soi:
+
DO
A:
c6 mQt ho4c nhi6u
vtit
xudc cy ni6m mac thpc qu6n nhmg
<
5
mm
vi
kh6ng lan rQng qua giira hai n6p ni6m mpc.
+
EO
B:
c6 mQt hoflc nhi6u viSt
xudc
ni6m mac ddi
>
5
mm nhmg
kh6ng lan rQng qua gifia hai niip ni6m mac.
+
EO C: c6 nhi6u v6t xu6c lan rQng qua nhi6u ni5p ni€m mpc nhrmg chi
<75oh <sub>chu </sub><sub>vi </sub><sub>thuc </sub>qudn.
</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>
-7-+
Dd
D:
c6 nhidu v6t xudc ni6m m4c lan rQng, chiiSm
it
nhdt 75 Yo
cfit
vi thyc quin.
.i.
<sub>X </sub>
<sub>Quang </sub>
thgc
quin
c6
cin
quang: cht
y6u dugc chi tlinh
khi
nghi
ngd c6c biiSn chimg teo hgp, 1o6t thyc quan, ho4c tho6t v! hoanh'
.!
<sub>Do 6p lgc </sub>
ccr
thit
dudi thyc
quin
(CTDTQ):
dC x6c dinh viQc dat
chinh x6c
Al,
iO Ao pH thyc qu6n vA danh gi6 trudc khi
phiuthuflt
ch5ng trdo
ngugc. Phuong ph6p
niy
r6t
htu
ich trong viQc lo4i
tru
c6c
rdi
loan
vfn
dQng
thlrc
quan hit5m
gip
nhrmg
l4i
c6 nhuoc di6m
ld
kh6ng chinh x6c do
bi
6nh
hu&ng c0a khAu kinh 6ng do vd cu dQng hd hAp.
.!
<sub>Do </sub>
pH
thrp quin
24
giitz dugc xem ld ti6u chudn vang d6 chAn do6n
x6c rllnh. Phucrng ph6p ndy girip xric dlnh
trio
ngugc d4 diry - thr;c quan d bQnh
nh6n c6 triQu chung kdo ddi nhrmg kh6ng c6
bing
chimg cria t6n thucrng vi6m,
d6c biQt td htri thAt bai vdi di6u
tri
khang ti6t acid'
c.
Ti6u
chu6n chAn tlo6n:
-
Trong da sti trudng hqp, chAn do6n chri y6u dya viro h6i benh su, d{c
bi€t
ld
trigu
chring di6n hinh nhu g n6ng vh
tr6.
CAn dua viro
ldi
m6 tA
cta
bgnh nhdn ae pnainipn triQu chung vi thu$t ngfr "g n6ng" c6 th6 lam benh nhan
kh6ng hii5u d6 khai benh.
-
N6u nghi ngd BTNDD-TQ, cO *rC el6u
tri
thrl b6ng thutic irc cht! bom
proton
fidu.tuAn
<sub>epf </sub>
test) trong 2 tuan d6 tlanh gi6 d6p rlng di6u
tri'
-
NQi soi ti€u h6a tr€n kh6ng dugc khuytin c6o thyc hiQn
thulng
qui
khi
c6 trieu chimg trdo nguqc di6n hinh'
-
Nhtng
hulng
harp hiQu chimg kh6ng di6n hinh, kh6ng d6p ung v.oi
<ti6u
tr!thri
hoflc c6 c6c d6u hiQu b6o dQng bi6n chung hay bQnh 6c tinh, c6n
Ouqc ti(in hdnh c6c phuong tiQn c4n l6m sdng kh6c tl5 x6c dlnh chan Ooan'
-
C6c d6u hiQu b6o dQng:
+
Nu6tnghgnn4ngd6n
+
Nu5t dau
+
Chan 5n, spt c6n (kh6ng chir <sub>Y)</sub>
+
Thi6u m6u (m6i xuAt hiQn)
+
NOn ra m6u/ dai <sub>tiQn Phdn den</sub>
+
Su dgng thu6c ktang vi€m kh6ng steroid k6o ddi
+
Ti6n srl gia dinh bi ung thu d4 ddy/ung thu thyc quirn
2. ChAn tlo6n phAn biQt:
TriQu chimg
cta
BTNDD-TQ c6 th6 tuong tU c6c bQnh
ly
t4i thqc quan
vd ngodi thpc quan nhu:
-
Co
thit tim
vi.
-
Trii thtra
Zer*er.
</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>
-8--
Ung thu thuc quan
-
Rr5i 1o4n v6n dQng thuc quiin
-
Vi6m thgc quin do nguyCn nhdn khric (nhi6m khuAn, thu6c, tia x4)
-
Li6t nhe d4 ddy
-
S6i m4t
-
Vi6m lo6t d4
diy
-
Kh6 ti6u chuc n6ng
-
Dau th6t ngr,rc.
3. ChAn do6n nguy6n nhAn:
Khi
CTDTQ hoat dQng kh6ng
ttit
sc dE dan dt5n
BTNDD-Te.
C6c ytiu
tii
6nh huong A6n ri5i 1o4n ho4r dQng cria
CTDTe
vi
co ch6 bao v€ ch6ng
trio
ngugc c6 the do (1) Su thu
din
thoring qua cria
CTDTe
xiy
ra thudng xuy6n
vd kdo ddi hon, (2) Tho6t
vl
hoanh, (3) Ri5i loan vfln rtQng thuc qu6n, (4)
ciam
ti6t nu6c bot vd
(5)
Ctrc tec nhen
hm
gi6m 6p lgc
CTDTe
nhu c6c thu5c kich
thich thu th6 p,
iic
chi5 thu thd o , thu5c a5l ruuing cholinergic, thu5c gi6n co
tron
(nhu
c6c
thu6c chgn k6nh
calcium,
c6c
thu5c nh6m
nitrate,
theophylline...); c6c chAt cafein, ruqu, thu6c
H,
chocolate, hay
bta
6n nhi6u
m0...
Cric ytiu t6 khric g6p phAn hm teng hiQn tugng trdo ngugc, bao g6m:
-
C6 thai (c6c nQi ti6t til ttral nghdn ldm gidm 6p luc cria
CTDTe)
-
Nhu dQng ruQt kh6ng hiQu qu6
-
Xo cirng bi
-
Cham ldm triSng da dny
-
Tu th6: tu thti
nim,
crii g{p ngudi
-
Bdophi
-
Didu tritiQt tru H.pylori
4. Ch6n do6n bi5n chrirng:
Can tuu
y
ld kh6ng c6 su song hdnh gifia triQu chtmg l6m sang vd t6n
thuong thpc th6 cria c6c
biiin
chrmg: <sub>Dau nhidu nhrmg chua ch6c d6 c6 t6n</sub>
thuong vi€m thyc quan n4ng; ngugc
l4i
vi6m thyc quan n{ng c6 th€ di6n tit5n
6m thAm cho tttin khi xu6t hign c6c bi5n chimg lo6t, hgp, xu6t huytit.
Bit5n chring thudng
xiy
ra nh6t
h
vi6m thlrc qu6n do triro nguoc
v6i
c6c
h€ qud lodt, teo hgp. Vi6m thpc quan c6 th6 ch6n do6n dya vdo nQi soi. 60%
benh nhan BTQDD-TQ kh6ng c6 beng chung vi6m thyc quan tr€n nQi soi.
Thgc quan Barrett ld biiin chung quan trQng cria
BTNDD-Te,
hi6n diQn
0 8 -15% b6nh nh6n. D6y ld tinh trang ni€m m4c thgc quan bi thay thi5 dan bdi
ni6m m4c d4 day v6i nguy co ung thu h6a (adenocarcinoma) do4n ni6m m4c b!
chuy6n san.
</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>
-9-BQ Y TE - HU6NG DAN CHAN DOAN VA DIEU TRIBE.NH TIEU HOA -
10-Lo6t thgc qu6n c6 th6 g6y xu6t huy6t.
Ngoiri ra, c6 th6 c6 c6c bi6n chimg nhu vi6m thanh qu6n, vi6m xoang,
vi6m
mfli
hgng, vi6m phOi ao hit do trdo ngugc, hen ph6 quan xiry ra vho ban
d6m, mdn r6ng...
III.
DITU TRI
1.
Mgc
ti6u di6u
trl
-
KiiSm so6t trieu chung d6
cii
thiQn ch6t luqng sting
-
Lem lanh vi6m thgc quan (n6u c6)
-
Ngin
ngtra bgnh t6i ph6t ho[c cric bi6n chimg
2. Di6u
tTiBTNDD-TQ
bao gdm
ttng
bufc:
a.
Thay
O6i
tii
sSng: c6 th6 c6
lqi
d nhi6u bgnh nhan BTNDD-TQ nhung dugc
kh"#"
c6o n6n k6t hqP vdi thudc:
-
Giam c6n (n6u
thta
cAn)
-
Chia thdnh nhi6u
bta
5n nho, sau khi 6n khdng ndn nbm ngay
it
nhdt
sau 2-3 gid.
-
Gi6m an chAt b6o, chocolate, cilc thitc u5ng nhu cafe, nudc 6p chua,
coca-cola vil ruou.
-
N6ng dAu cao 10-15 cm so vdi
m{t
giucrng
-
Ngmg
thu5c 16.
-
Tr6nh mflc qudn rlo
chft
(nit ngyc, nlt
lmg)'
-
Trlnh
c6c thutic
nhu
llc
chil
calci,
theophylline,
an
thAn,
anticholinergics
vi
lirm
tlng
trao ngugc'
b. NQi khoa:
-
Ni5u benh nhen
bi
triro ngugc nhq hay trung binh: c6 th6 dtrng thuOc
trung hod acid dich
vi
- antacid (sau nn hay khi.di ngn) vd thu5c rtc chtl thy th6
H2 (H2RA) crich khoang hay phdng
ngla
khi cdn thi€t'
-
Lieu chuAn H2RA cO tne
lu*
gi6m triQu chring d5n 600/o vir d6u hiQu
liurh vi6m 1o6t thgc qu6n tren nQi soi khoimg 5o%.
a
benh nhan suy th?n
phii
didu chinh [Au.
-
Nhtng
ca nh9 c6 th€ dung cric thu5c
lim ting
truong lyc CTDTQ nhu
Metoclopramide, Domperidone; tuy nhi6n kh6ng khuy6n c6o
ding
lAu
dii vi
c6
th€ c6 nhidu t6c dgng <sub>Phg.</sub>
-
PPIs (thut5c r?c ch5 bcrm proton) dugc chimg minh ld c6 hiQu qu6 hon
so
vdi
placebo vd I-DRA
[6u
chuAn trong viQc gi6m tripu chimg cflng nhu ldm
Dnh vtSi thuong tr€n nQi soi. Thdi gian dieu
tri
ln 8 tuan e5i vOi STNDD-TQ c6
vi6m thlrc quun ua 4 tuan d6i
v6i
NERD.
Iftdi
<IAu dung PPI 1 lAr/ngdy tru6c
6n sring 30 phrit.
Li6u
cao nhu Omeprazole
2040
mglngiry
x
2ldn
tru6c
6n
</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>
hgp nflng vd c6c triQu chimg k6o
dii.
ViQc sr] dpng l6u
dii
PPI tucrng ilOi an
toan vd higu qud trong vigc duy
tri
phdng ngira
tili
ph6t trong c5c trudrng hgp
vi6m thgc quan, Barrett thpc quan
vi
triQu chimg nang. Tuy nhi6n, cdc dti liQu
cho th6y PPIs c6 thti 6nh huong tltin sy hdp thu Calci vd ldm nAng th6m ti5n
thucrng Oan truyAn
tim,
gdy
tlng
nguy co nhi6m Clostridium
difficile
vi
ldm
t6ng nguy co gdy xucrng chQu hay lo6ng xuong o phU
nt
mdn kinh.
-
Di6u tri' duy
tri:
sau giai clo4n di€u
tri
ttin cdng aOi vOi r*rftng benh
nhan
bi
tiliph6t
sau ngLmg thu6c ho{c c6 biiln chimg vi6m thgc quan hay thpc
quin
Barrett. Di0u
tri
duy
tri
s€ thay tl6i tuy tung benh nhen, mpc ti6u ln ki6m
so6t triQu chimg vlr ngdn ngta bi6n chung.Benh nhan co thiS phOi hqrp sri dgng
antacid
v6i
thay AOi tOi si5ng hay giam H€u PPI xuiing liCu thAp nh6t md v5n
cdn hiQu
qui
hopc dung thu6c khi c6 triQu chimg (diQu tri theo y6u cAu).
Lidiu lugng
cic
thuiic
khing
ti6t
acid
BQnh
trho
nguqc DD-TQ
Famotidineu
a: chinh
liiu
khi suy thQn
c.
NgoSi khoa:
C6c phuong ph6p diAu
hi
ngo4i khoa dugc chi ctinh hong c6c trudmg hqp:
-
DiAu
tri
nQi khoa k6o ddi
vi
ting
li6u cao nhrmg
cii
thiQn rdt
it.
-
Benh nhan kh6ng tuen
tht
diAu
tri
vd mong mu6n phdu thu4t.
rv.
Ktr
LUaN
Benh TNDD-TQ ld mQt benh m4n tinh, ngey cang xu6t hiQn thucrng hcrn d
c6c nudc chdu
A
vi
c6 khuynh hudng t6ng tdn su6t & ViQt Nam. Benh kh6ng
chi 6nh huong itdn ch6t lugng cuQc s5ng do c6c triQu chung
mi
cdn c6 th6 gdy
c6c bilin chimg neng nhu 1o6t thpc quan, hgp thpc quan
vi
h6a ung thu. ViQc
chan doan vd tli6u
tri
cAn dugc xem x6t, cdn
nhic
ky d6 dat k6t qu6 ttit nh6t vOi
Cimetidineu 400 mg ngey 4 len
800 mg ngay 2
An
Ranitidineu 150-300 mg ngdy 2
hnhay
4 lAn
20- 40 mg
ngiy
21rdn
Nizatidineu 150 mg ngay 2
hn
Omeprazole 20- 40 mg mdi ngay hay ngdy 21dn
Esomeprazole 20 - 40 mg m6i ngey hay
ngiy
2ldn
Lansoprazole 15 - 30 mg m5i ngey hay ngdy 2\6rn
Rabeprazole 10
<sub>- </sub>
20 mg mdi ngey hay
ngiy
2ldn
Pantoprazole 20 - 40 mg m6i ngey hay ngdy zl.drn
B0
y re
- su6NG DAN cHAN DoAN vA DrEu rRI BEIIH TrEU H6A
-11-I
</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>
chi
phi
hqp
ly
nh6t, cffng nhu tr6nh b6 s6t nhirng bi{ln chrrng nguy hi6m nhu
h6a ung thu.
Tii
liQu tham kh6o
l.
DeVault
KR,
Castell
DO.
Updated guidelines
for the
diagnosis and
treatment
of
gastroesophageal
reflux
disease. Am
J
Gastroenterol. Jan
2005;100(l):
190-200.
2.
Marco G. Patti
MD,
Julian Katz
MD.
Gastroesophageal reflux disease.
Mescape. May 2013.
3.
Yamada T, Alpers DH, Kaplowitz N, Kalloo
A,
Owyang C, Powell DW
(2008). Appoach
to
the
patient
with
gastroesophageal
reflux
disease.
Principles
of
Clinical
Gastroenterologt
lst
Edition.
Wiley-Blackwell
Publishing, Oxford, UK, pg. 83-99.
4.
Philip
O. Katz
MD,
Lauren
B.
Gerson
MD.
MSc and Marcelo
F'
Vela
MD.
Diagnosis and management of gastroesophageal reflux disease.
llzl
</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>
VTEMD4DAY
r.DArcuoNc
Vi6m d4 ddy (gastritis) ld tinh h4ng vi6m cria ni6m mac d4 diry,
v6i
d4c
tnmg
ld sg thdm nhQp c6c t6 bdo vi6m (bpch cAu da nhAn, bach cAu lympho,
tuong bdo
...).Do
d6, chAn do6n vi6m d4 ddy chi dugc x6c dlnh chic
chin
khi
c6 k6t qu6 m6 b€nh hqc d4 ddy.
Tr6n thuc
tti
l6m sdng,
thu{t
ngfi
"vi6m
d4
diy"
thudng dugc su dgng
ptrO UiCn nhrmg l4i kh6ng chinh x6c khi tt6 c{p d6n tri€u chimg goi
f
r6i lo4n
cria dudng ti€u h6a trdn
(vi
dp: dau thuqng
vi
li€n quan bfla 6n, n6ng
riit
vtrng
thugng
vi,
dAy bqng sau dn
hoic
6n nhanh no
...).
N6u benh nhan c6 ciic triQu
chrmg k0 tr6n chua dugc
thim
dd b6ng c6c x6t nghiQm chan dorln, thu6t
ngt
sri
dqng chinh x6c trong truong hqp ndy
lir
chring kh6 ti€u chua duoc thdm dd
(uninvestigated dyspepsia). Trong trudng hqrp bQnh nh6n
v6i
c6c triQu chimg
n6u tr6n tl6 tlu-o. c nQi soi ghi nhfln ki5t qua nQi soi binh thudng ho4c c6 hinh anh
gqi
<sub>I </sub>
vi€m d4
diy
nhung kh6ng c6 ki5t qu6 m6 bQnh hgc d4 ddry, thudt
ngt
sri
dgng
trong trudng
hqp ndy
ld r6i
lo4n
ti6u h6a chric
ndng
(functional
dyspepsia).
Vi6m d4 ddy (theo dring ttinh nghia v6 m4t m6 bQnh hqc) duoc quan t6m
vi
trong mQt sti
it
trudng hqp c6 th6 gdy triQu chring kh6 chiu cho bpnh nh6n,
vir quan trgng hon htit ld c6 th6 tiiin tri6n thanh c6c t6n thuong ti6n ung thu dp
ddy ldm
ting
nguy co ung thu d4
diy.
II.
NGIIYTN
NHAN
C6 nhi6u nguy€n nhdn gdy vi6m d4 ddy (bang 1). Hai nguy€n nh6n vi6m
da
ddy
ph6 bit5n ld 1L
pylori
vit vi6m dp ddy h6a hgc (cdn dugc ggi ln bQnh da
ddy
-
gastropathy do trong trudmg hqp ndy
hinh
6nh
m6
bQnh
hqc
d4 ddy
thulng
thAm nhflp rdt
it
circ tti
bio
vi6m).
-
Vi€m
d4 ddy do
H. pylori ld
d4ng quan trgng nh6t
vi
H. pylori
ld
nguy€n nhdn chinh dan A6n lodt d4
<sub>diy -t6 </sub>
trang, cric tinh tr4ng vi6m vir t6n
thuong titin ung thu d? day (teo ni6m m4c,
di
sdn ru6t, lo4n
sin
ruOt) vd tidm
nlng
d6n d6n ung thu d? dey. Tuy vgy, do m6i tuong t6c phrlc t4p
gita
3 y6u tO
vd A6c Oi6m
cta
chring
H. pylori
sinh bQnh, dac di€m
di
truy6n cria ngudi bi
r.i i -: , <sub>. t t -^ - </sub> ,( .
nhi€m vd cric y6u td m6i truong (ch6 d0 5n u6ng), chi c6 khodng 15% nguoi
vi€m d4 ddy do H. pylori trong sutit
thdi
gian s5ng c6 thra
bi
lo6t da
diy
<sub>- </sub>
tri
trdng
vi
kho6ng 1% ph6t triiln thanh ung thu d4 ddy.
-
Vi6m d4 ddy h6a hgc x6y ra
khi
c6 sr,r
tiiip
xric cria ni6m m4c d4 diry
vdi
dich mAt (sau ph6u thu4t c6t
tan
phan da ddy ho{c trong c6c hQi chtmg rtii
1o4n
v{n
tlQng d4
de/;
bQnh nh6n sr} dgng aspirin, thu6c khring vi6m kh6ng
</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>
-13-steroid vir ruou
bia...
Tuy nhiOn hAu h€t c6c trudng hqp vi6m d4 ddy h6a hqc
kh6ng gdy triQu chimg vd kh6ng gdy tinh treng teo ni€m m4c d4
diy
do d6 co
g6y ung thu da day thAP.
-
C6c trudng hqp bQnh nhan
bi
ddng
thdi
hai t6c dQng
cta
nhi6m H'
pylori
vd vi6m d4
diy
h6a hqc c6 nguy co bi t6n
t!,*g
n4ng n€ hon' Vi6m teo
ioan b0 d4 ddy ld yi5u ti5 nguy co chinh y6u tlua d6n ung thu d4 ddy
B
1.N
6n
nhin
vi6m d
III.
PHAN
LOAI
1.
Vi6m
dg dny c6p: c6c t6n thuong xu6t truy5t vd vi6m
trqt
x?ry ra ngay sau
khi
ni6m m4c dp ddy tii5p
xirc
v6i
c6c ttQc chAt <sub>Gnr{ng </sub>vi€m kh6ng steroid,
rugu
bia,
axit
mSt
...) hoic khi
c6
tinh
tr4ng gi6m
tu6i
m6u
d
de ddy (ch6n
thuong, b6ng, h4 than nhiet, nhi€m khu6n huy6t, h6a
tri
toan thdn ho4c x4
tri
ungthu...)
2.
Vi6m
d9 dny m4n (ph6n lopi Sydney
cii
ti6n)
-
Vi€m d4
diy
kh6ng teo ni6m m4c (cdn gqi ld vi€m da ddy
ffp
B):
do
H. pylori
vi
mQt s6 t6c nh6n kh6c.
-
Vi€m teo ni6m m4c d4 diry: bao gOm d4ng vi6m teo d4 ddy da 0 (cdn
gqi
li
vi6m da ddy
fjp
B
ho4c
fip
AB
do
H. pylori),
vd vi6m teo d4
diy
tg
miSn (cdn ggi ld vi6m da ddY
ffP
A).
a) Nhi6m trtrng
-
Vitrung: H.
pylori,lao,
c6c chtngMycobacteriumY'hhc
-
Si6u
vi:
CMV, HerPes
-
N6m: Candida, Histoplasma, Phycomycosis
-
Kf
sinh trung: giun dfr4 giun luon, Cryptosporidium
b) T6c nh6n h6a hsc (vi6m da daY
{P
C)
-
Thu5c: khang vi€m kh6ng steroid, aspirin, ticlopidin
-
Rugu
-
Dfch m4t
-
Cocaine
c) Tia x4
d) <sub>Qua </sub>trung gian mi6n d!ch: Tg miSn (typ A), H.
pylori,
v6 cdn
e) Nguy6n nhdn kh6'c: b€nh Crohn, Sarcoidosis, bQnh u h4t Wegener
<sub>" </sub>
'
</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>
-14--
Circ dqng vi6m d4 ddy d4c biQt: h6a hoc (dich m{t, khdng vi6m kh6ng
steroid ,.,), vi6m d4 ddy lympho bdo, vidm d4 dity d4ng u h4t, vi6m dq dily c6
tbng b4ch cAu 6i toan, vi6m d4 ddy do nhiSm trung
(vi
trung, si€u
vi,
h-i sinh
t
ong)
IV. CHANDOAN
I
ChAn dodn x6c
tlinh:
, :.,.,
-
Khong c6 m6i li6n quan chdc ch6 giira triQu chung
lim
sdng, hinh anh
n6i soi
vi
m6 bQnh hgc
cta
vi6m d4 dny. HAu h6t c6c trudng h_o. p vi6m d4 ddy
kh6ng triQu chimg vd c6 hinh 6nh nQi soi binh
thulng
chi phrlt hiQn khi hi thi6t.
-
ChAn tlorin x6c rllnh vi€m d4
diy
dya tr€n m6 bQnh hgc: tr6n thuc t6,
hAu h6t ld benh nhdn c6 tri6u chimg ti6u h6a tr6n (dau thuqng
vi,
o hoi g chua,
n6ng r6t thuong
vl,
dAy bUng hodc kh6 chlu thuqng
vi
sau dn
...)
c6 chi rlinh
n6i soi da ddy <sub>vd dugc quyct dinh thuc hi6n </sub><sub>sintr </sub><sub>thi6t </sub><sub>da </sub><sub>ddy </sub><sub>qua nQi </sub><sub>soi </sub><sub>khi </sub><sub>c6</sub>
lodt da ddy
<sub>- </sub>
tri trang
hoic
nghi ngd c6 t6n thucrng tidn ung thu ho{c ung thu
d4 ddy trdn nQi soi.
-
Crich l6y m6u sinh thiiit iI€ x6c dinh chAn doan:
+
5
miu
theo khuy6n c6o
cta
h6 th6ng Sydney c6i
ti6n (2
m6u vung
hang
vi,
2 m6u vtrng th6n
vi
d
2 phia bd cong nh6 vd bd cong
lon,
1 m6u
J
vtng
g6c bd cong nh6). 5 m6u sinh ttritit ndy n6n d€ vdo 5 19 <sub>ri6ng ghi rd </sub><sub>vi </sub>
tri
sinh
thiiit
d6
grii
drinh gi6 m6 bQnh hqc. Tuy nhi6n 6p a,.rng vao thuc t6.
ia-sdng kh6 do phric t4p, gd,hn4ng chi phi cho benh nhan vd qu6 t6i cho c6c tlon
vi nQi soi vd gi6i ph6u b6nh.
+
Nghi6n criu trong nu6c cho thAy sinh thi6t 3 m6u doc phia bd cong
nh6
(d
vung gifta thAn
vi,
gifa
hang
vi
vd
rung
g6c bd cong nh6) c6
thii
d,i
girip x6c dinh rlugc cric trudng hqp c6 t6n thuong ti6n ung thu. C6c m6u ndy
n€n dugc grli trong hai l9 ri6ng (1
l9
chria m6u sinh thi6t vung th6n
vi,
lg
cdn
l4i chria m6u vung hang v! vd
vtng
g6c bd cong nh6).
2. Xric
ilinh
nguy6n
nhin
vir t6n thuong tidn ung
thu
d4
diy
a. Xr{c
tlinh
nguyOn
nh6n:
tr€n m6 b6nh hoc
thu}ng
c6 th6 x6c
tlinh
dugc
nhi6m
/r
pylori,
dbi
khi
c6 thri
xic
dinh duoc ctic nguy€n nhdn kh6ng thudng
g[p nhu: vi€m <sub>dp ddy c6 tnng b4ch </sub><sub>cAu </sub><sub>rii toan, u </sub><sub>h4t </sub><sub>...</sub>
b.
X:ic tlinh
cic
t6n thuong tidn
ung
thu
dg
diy
(vi0m teo niGm m4c dg
diry, di
sin
ruQt, Io4n srln): Nguy co ti6n tri6n
thinh
ung thu d4 ddy hang nAm
ld 0,1% d benh nhan b! vi6m teo ni6m m4c d4 diry,0,25%o
khi
c6
di sin
ruQt,
0,6%kltt c6 lo4n san d6 thSp
vit6yokhic6
lopn s6n tt6 cao.
v.
DrtuTRI
1 Nguy0n t6c tli6u
tri
-
Di6u
tri
nguydn nh6n (ntiu x6c dinh tluoc)
</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>
l5--
Didu
tri
triQu chimg
2 DiBu
tri
cB th5
a.
Dilu
tri
nguy0n
nhin:
-
Di€u
tri
tiet
tni
H. pylori:
girip
cii
thiQn tinh tr4ng vi6m m4n tinh vir
vi6m teo ni6m mac. Tuy nhi€n n6u tru6c khi didu
tri
de c6 di san ruQt ho{c loqn
s6n o d4 ddy
thi
c6c t6n ttruong
niy thulng
kh6ng phvc h6i dugc vd v6n phdi
theo
ddi
nguy co ung
thu
dp dey.
otii
vOi c6c.tru'dng hqp kh6 chua tiQt tru
thanh
c6nj
viQc di€u
t|
bnng Rebamipide (thu5c c6 t6c dgng kh6ng vi€m t4i
ni6m m4c d4 ddy vd kich thich tao Prostaglandin nqi sinh) cho thdy c6 kiit qua
cai thien vd
lim
chdm tiiin trinh vi€m d4
dly,
c6 ttt6
gt"p
ich trong khi cho dgi
mQt phuong ph6p di6u
tri
tiet tru H. pylori hiQu
qui
hon'
-
Vi€m
d4 ddy do t6c nhdn h6a hgc:
Ngmg
sri dgng c6c t6c nh6n h6a
hgc gdy viOm d4 ddy niSu c6 th6 tluqc (ruqu bia, khring vi6m khdng steroid'
aspirin. . .)
-
Vi€m d4 ddy t6ng bach cAu 6i toan du-o. c ttiAu tri
bing
corticoid'
-
Vi6m d4 day do bQnh Crohn ho{c vi€m d4 ddy
ting
lympho bdo kh6ng
phai do H. pylori ttugc diAu
tri vdi
c6c thu6c uc ch6 bom proton'
b. Di6u
tri
triQu chrtng: Tu<rng tq bdi kh6 tiOu
chfc ning
VI.
THEO
DOI
ViQc theo d6i
chi
tlugc theo d6i 0 nh6m c6c bQnh nh6n vi€m d4
diy
c6
tinh
trang hoflc tdn thuong tidn ung thu dA ddy
nhim
mqc dich ph6t lriQn ung
thu
da day
khi
cdn A
giai
tloan sdm. HiQn chua c6 khuyiin crio th5ng nh5t
"t,r,g.
Urorrg
aan
cta
ff6i
NQi soi Tieu h6a Ch6u Au vd HOi Gi6i
phSu bpnh
Ch6uAu
(2012) d6 xu6t theo d6i c6c truong hqp vi€m da ddy do
II
pylori
sau
khi tiet trir nhu sau:
-
Vi€m de ddy kh6ng c6 tinh tr4ng vd t6n thuong tidn ung thu (teo ni6m
mac, di san ruQt, 1o4n san d da dny): Kh6ng c6n theo d6i'
-
Vi6m dp ddy m4n teo mrlc dQ nhg / trung binh; hopc c6 di s6n ruQt chi
0 vung hang
vi:
Kh6ng c6n theo d6i
-
Vi€m d4 diry m4n teo hof,c c6
di
san ruQt d ca than v! vd hang
vi:
CAn
theo d6i vd d6nh gi6 l4i m6i 3 nam.
-
C6 lo4n san vd quan s6t dugc t6n thuong khu
tni
(c6 1o4n san) tr6n nQi
soi: c6t qua nQi soi tI6 d6nh gi6 m0 bQnh hqc chinh x6c hon'
-
C6 loan san ilQ th6p nhmg kh6ng th6y t6n thuong khu tru tr6n n6i soi:
theo d6i vd ttrtu:h gi6 l4i trong vdng < 12 th6ng
-
C6 loan
sin
tlQ cao nhrmg kh6ng th6y t6n thuong khu tru tr6n n6i soi:
theo ddi vd danh gi6 l4i ngay l4p trlc, vd sau d6 6
-
12
thing.
</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>
6-Tni
[Qu tham kh6o
1.
Rugge
M,
Graham
D. In
Talley
N
(ed). Practical gastroenterology and
Hepatology: Esophagus and stomach. Gastritis.
l"
edition. 2010:
Wiley
-Blackwell. 345
-
52. Singapore.
2.
Washington
M,
Richard
M.
Peek Jr. Gastritis and gastropathy.
In
Yamada T.
Textbook of gastroenterolog. 2009. Wiley
<sub>- </sub>
Blackwell. 5th edition. 1005
-1025. Singapore.
3.
Lee E, Feldman
M.
Gastritis and gastropathies. (eds) Feldman
M,
Friedman
L,
Brandt L. Sleisenger and Fordtrans's Gastroenterology and liver disease.
9th edition. 2010. 845
-
859. Elsevier.
4.
Dinis-Ribeiro
M,
Areia
M,
De Vries
A
et al. Management of precancerous
conditions and lesions in the stomach (MAPS): guideline from the European
Society
of
Gastrointestinal Endoscopy (ESGE), European Helicobacter
Study Group
(EHSG), European Society
of
Pathology (ESP),
and
the
Sociedade Portuguesa de Endoscopia Digestiva (SPED). Endoscopy
2012;
44(1):74-94.
</div>
<span class='text_page_counter'>(21)</span><div class='page_container' data-page=21>
-17-LofT
DA
oAv rA
rnANc
r.
DAr
cr/oNc
Lo6t d4
diy
tri trang ld
tinh
trpg
ni6m m4c
bi
tdn thuong bii m4t vuot
qu6 lop co ni6m do tric tlQng crla dich
v!
d4 ddy. D6y ld mQt b€nh d6 duqc bi6t
ttr l6u vd kh6 ph6 bii5n tr6n thi5
gi6i
ctng nhu 0 ViQt Nam.
M[c
dt
tld c6 nhting
tilin
b0 lcrn trong chAn do6n vd tlidu tr!, n6 v6n ld mQt v6n dri suc kh6e l6n bdi
sii luqng benh nhan nhi6u,
tinh
chAt c0a benh le m4n tinh vd dE trii
ph6t,
chi
phi tli6u tr! cao
vi
c6 thti
giy
mQt s6 biiin chung.
II.
NGIITTN
NHAN
-
Nhi6m
trtng:
+
Helicobacter Pylori
+
Herpes simplex virus
<sub>- </sub>
HSV
+
Cytomegalo virus
<sub>- </sub>
CMV
+
H. heilmannii
+
C6c nhi6m trung kh6c: lao, syphilis
-
Do thu6c:
+
NSAIDs
vdAspirin
+
Corticosteroids
<sub>$ni </sub>
dtug
chung vdi NSAIDs)
+
Bisphosphonates
+
Clopidogrel
*
Postassium Chloride
+
Diriu
tri
h6a ch6t (
vi
dp 5
<sub>- </sub>
Fluouracil)
-
Lo6t do
ty
mi6n
-
Lodt li€n quan diSn bQnh mpn tinh ho{c suy da t4ng:
+
Lodt do stress
+
B€nh ph6i t6c nghen man tinh
+
X0
gan
+
SuythAn
+
Gh6p t4ng
-
C6c nguy6n nhAn kh6c:
+
U bai
tiiit
gastrin
<sub>- </sub>
(Gastrinoma
giy
hQi chimg Zollinger - Ellison)
+
TSng hoat dQng cta t6 bdo G O hang
vi
+
Chiiiu x4
+
Crohn, sarcoidosis
MEc dtr c6 nhiAu nguyCn nhAn g6y loet dA dey t6 trang nhrmg thgc t6
hm
sdng cho th6y c6 3 nguy€n nh6n chinh:
</div>
<span class='text_page_counter'>(22)</span><div class='page_container' data-page=22>
-18-Lo6t do Helicobacter
Pylori:
ld nguy€n nhdn
cht
y6u gAy lodt d4 ddy t6
tring,
vi6m d4 ddy c6p vd man, ung thu d4 ddy.
Tf
lQ nhi6m chung
cta
ngudi ViQt Nam khodng 70% vit ngudi ta th6y
chi 7 - 2o/o s5 ngudi bi nhiem IIP bi lodt d4 ddy t6 trdng.
C6c
khring
vi6m,
gi6m
tlau
NSAID,
vir Aspirin:
hiQn
ld
mQt trong
nhirng nh6m thu5c dtng hiit srlc ph6 bit5n. BQnh nhAn su dpng c6c thu6c niry c6
th6 bi 6 1o6t c6p tinh
vi
thulng
ld nhi6u 6.
Lo6t do stress: thudng giq
tt
cdc benh nhan
nim
c6p criu nhu: thd m6y,
b6ng, chAn thuong sg n6o, nhi6m trung huy6t,
vi6m
tpy
c6p, suy gan, suy
thfln...vdi
t'i
le
tir
50
-
100%.
Nhrng
bQnh nh6n nhu
vfy
c6
ff
lQ xu6t huytit
tieu h6a dai th6 dao dQng ttr lO
<sub>-20% </sub>
vd nhtng bi6n chimg ndy ldm n4ng th€m
bQnh chinh, ldm
ting
th0m
tf
lQ trl vong.
rrr.
rRrFu cHirNc
LAM
SANG
vA
cAN
r-,Avr
sAxc
1. TriQu chirng
lim
sirng
Dau bqng
cht
ytiu d
vtng
thugng
vi
ld tripu chimg c6 th6 n6i ld hang
dinh cria b€nh ndy. Dau c6 th6 tr) mrlc dQ kh6 chfu, 6m
i
d6n
dii
dOi. Ttry thuQc
vdo v!
tri
6 lo6t, tinh ch6t dau c6 th6 c6 it nhi€u kh6c biQt:
-
Lodt hanh ta trdng
thulng
xu6t hi€n hic tl6i ho4c sau bfia
in2
<sub>- </sub>
3
giit,
dau trQi 16n vd d6m, 1n vdo
hoic
sri dgng cric thu6c trung hda acid
thi
<td dau
nhanh.
-
Lo6t d4 ddy: tuy
vi tri
6 loet me v!
tri
vd hu0ng lan cria tinh ch6t dau
c6 th6 kh6c nhau.
Thulng
dau sau 6n trong khoang vdi chgc phrft dr5n vdi gid'
D6p tmg
vdi
bira
in
vir thu5c trung hda acid ctng kdm hon so
v6i
lo6t hanh t6
trdng.
Dau c6 thC am i, k6o
dii
ho4c thdnh con nhtmg c6 tinh chu
k)
vi
thanh
tirng dqt.
Vi
vfly, khai th6c vC ti€n su c ua circ dgt dau trudc il6 r6t cO gia
tri
A5i
vdi
chAn tloan.
C6 th6 c6 c6c triQu chrlng: buiin n6n, n6n, ch6n dn,
cim
gi6c n6ng r6t,
ddy bUng, sgt c6n, g chua.
Kh6m bsng: thudng kh6ng thAy
gi
tlec biQt,
d6i
khi
c6 th6 th6y bvng
trudng ho4c co cimg nhg.
2.
Cin
l6m
sing
a. NQi soi d4 dny t6
trhng:
clugc coi ld phuong phrip c6 gi6
tri
nh6t trong chAn
clo6n x6c dinh lo6t.
Ngoi,i
ra, nQi soi cdn cung cAp c6c th6ng
tin:
vi
tri,
s5
lugng, kich thu6c, tinh ch6t 6 1o6t: c6p hay m4n tinh, n6ng
-
s6u, bd d€u hoac
kh6ng d6u, tt6y s4ch hay c6 ch6t ho4i tri vd c6c t6n thuong kdm theo nhu vi6m,
trqt.
b. Test x6c
tlinh
HP: c6 nhidu phuong ph6p: 2 phuong phrip hay sri dpng nhAt
</div>
<span class='text_page_counter'>(23)</span><div class='page_container' data-page=23>
19--
Ure
test
ld,rn trong qua trinh nQi soi
-
Test thd
C13,Cl4
IV. CHANDOAN
1. ChAn do6n
xic
tlinh
-
Dga vdo triQu chfng 16m sang
-
NQi soi vd phuong phrip quytit dinh chAn doan
2.
Chdn tlo6n phAn biQt
-
Chung ch4m ti€u gi6ng lo6t: triQu chimg khri gi6ng
vdi
lodt d4 ddy t6
trang nhrmg nQi soi kh6ng th6y c6 t6n thuong.
-
Trio
ngugc d4 ddy thpc
quin:
lo6t da ddy t6 trdng tinh cnAt n6i U4t ta
tlau thugng
vi,
lan ra xung quanh ho4c phia sau. Triro ngugc
<sub>- </sub>
tinh
ch6t dien
hinh ld c6m gi6c n6ng r6t
ving
thuqng
vi,
sau xuong uc, lan l6n ngyc, miQng
->
N6i
soi r6t cO giat4 trong chdn do6n ph6n biQt.
-
Ngodi ra, c6 th6
nhim:
vi6m da ddy c6p vir m4n, ung thu da ddy, s6i
trii
m{t, vi€m tgy m4n.
V.
BItN
CHLNG
-
Xu6t huylit tieu h6a tr6n: ld bi6n chung
thulng
gpp nh5t.
-
Thtng
ho4c dd i5 loet: gAy vi€m phirc mpc tod,n bO hodc cuc b6.
-
Ung thu h6a: hay g4p 0 cric O toet UO cong nh6, m6n
vi
ho{c tidn mdn
vi.
-
Hep m6n
vi:
thunng g4p vdi c5c 6 lo6t hanh t6 trang.
vr.
DrturRI
1. C6c thuSc tlidu
t{
a.
Cic
thu5c
trung
hda acid dlch
vi
(Antacid)
C6 nhi6u lo4i khric nhau, tru di6m ln pH dlch
vi
<lugc ndng l€n nhanh. Do
vqy,
ctng
gi6m dau nhanh. PhAn lon, trong stl ndy niiu uOng thulic tiling c6ch
cdn c6 t6c dpng b6o vQ ti5 bdo. Nhu-o. c di6m chung ld: t6c dgng ngan, phni dung
nhi6u lan trong ngdy (thuong ld 7 lan), dung 16u kh6ng c6
lgi.
Hi€n it tlugc su
dgng tlon tlQc trong di€u
t4
lodt d4 ddy t6 trang.
Antacid: dung 1i6u nh6 u6ng ngay sau
bta
5n vir c6ch
bfa
6n 2
-
3 gid
ctng
vdi
I
li6u
tru6c
khi tli
ngri. C6c thu5c thuong hay dung: Gastropulgite,
Maalox, Phosphalugel, c6c mu5i magnesi (hydroxyd, carbonate).
b.
Thu6c
rirc
ch5
II2:
gdm
4
thu5c
th6ng
thulng:
Cimetidin, Ranitidin,
Nizatidin vd Famotidin.
-
Thu6c tranh ch6p
vdi
Histamin dAn tli5n uc ch6 thg the
H2
d t6 bAo
thanh d4 ddy.
-
Thu6c ldm gi6m ca bei ti6t dich
vi
co ban vd dlch
vi
kich thich: gi6m
90%biliti6t
dich
vi
co ban, 50
<sub>-70% </sub>
bei ti6t dich
vi
24h
)tlu
di6m: tlic dung
</div>
<span class='text_page_counter'>(24)</span><div class='page_container' data-page=24>
-20-nhanh,
pH
tangrilt
16 sau 1 gid vd it4t t5c dgng
t6i
da ngay
tir
ngiy
dAu ti6n,
ki6m so6t dich viban d€m r6t t6t.
-
Li6uthu6c:
+
Ranitidin: 300mg, uting 1 lan bu6i sang
ho{c:
150mg (sang)' 150mg
(t6D
+
Nizatidin
300mg (seng)
+
Famotidin: 40mg (sdng)
c.
Thu6c
rfrc
ch5
bom proton:
gdm
c6c
thu6c:
Omeprazol, Pantoprazol,
Lansoprazol, Rabeprazol, Esomeprazol.
Do ric
ch6 enzyrn
K+/ H+ -
ATPaza
n6n chring tric dQng vdo kh6u cu5i
cta
quri trinh bei ti6t acid dlch v! n€n dugc
coi ld nh6m thu6c c6 khd ning cao nh6t trong ki6m so6t bai tirit acid dich vi.
C6c thu5c gdm:
-
Omeprazol (Losec): 40mg
-
Pantoprazol (Pantoloc): 40mg
-
Lansoprazol (Lanzor): 30mg
-
Rabeprazol (Pariet): 20mg
-
Esoprazole (Nexium): 40mg
Thu5c u5ng
t
l6n tru6c
bta
6n sang 1
gid,
c6 thiS
dtng
lidu thri 2
vio
,.1
truoc Dua an cnleu.
d. Sucralfat: c6 t6c dgng khang acid, h5p thu pepsin vd dich m6t, teng bdi
tiiit
dich nhdy
vi
cacbonate, tdng t6ng hqp Prostaglandin nQi sinh,
ting tudi
m6u
ni6m m4c da ddy, girip hOi phuc lop bi6u m6 bA mat. Thu6c: Sucralfate: 1g x 3
lAn/ ngdy.
e.
Cic
Anticholinergic:
do t6c dgng ytiu n6n it dugc dtng.
f. Prostaglandin: Misoprostol ld mQt Prostaglandin
El
<sub>- </sub>
hi€n nay it dugc
dtng
aC Oieu
trl
lo6t.
g. Crlc thu6c kh6ng
IIP:
c6 nhi€u 1o4i hiQn nay hay duoc dirng:
-
Bismusth: t6c dgng tryc tii5p l6n
vi
khuAn ldm
vi
khudn bf
ly
giii
n6n
ldm giAm
mit
dQ vi khuAn trong d4 diry.
-
C6c
khring
sinh: thudng
tlugc
dr)ng
lir:
Amoxicillin,
Tetraxyclin,
Metronidazol, Tinidazol, Clarithromycin, Fluoroquinolone vd Rifabutin.
2.
Cic
biQn ph6p tli6u
tq
k5t hqp k'hnc
-
Ch.i dO 5n u6ng vir sinh ho4t. O mQt s5 benh nhdn chii d0 5n c6 li6n
quan kh6 16 di5n tinh tr4ng
cta
bQnh. Cric thrlc 6n c6
lgi
v6i
ngudi 1o6t d4
diy
t6 trdng bao gtim:
+
Nhtng
rau qua gidu flavonoid nhu t6o, hdnh, gung, trd xanh, trd dAy
leo; nhirng 1o4i niry c6 t6c dqng
fc
chii sp phrit tri6n cria IIP.
</div>
<span class='text_page_counter'>(25)</span><div class='page_container' data-page=25>
-21-+
Nhtrng Od an glau c6c ch6t ch6ng oxy h6a nhu rau quii: qud anh ctdo,
khoai t6y, rau xanh.
+
Thric 5n gidu vitamin
B
vd calci: qud h4nh nhdn, ddu, cric
loai
16 c6
miru xanh tlflm, rong bi6n.
+
Ciic loai dO an chria nhi6u cellulo min nhu gao lut, brinh mi tlen
+
Thit tr6ng, c6, dflu ndnh vd c6c
lo{
protein c6 ngudn g6c thgc
vft
+
C6 th6 b6 sung ttmg dqt probiotic
vi
vitamin C
+
C6c lo4i thpc phAm c6
khi
ndng ric cht5 bai
tiiit
acid da
diy
nhu nudc
bhp ciri, chu6i. KhAc
vdi
ttinh ki6n cta nhi6u ngudi chutSi te 1o4i qu6 c6
lgi
v6i
benh nhan 1o6t d4 ddy t6 trang.
-
Ngudi
lo6t hanh t6 trang n6n tr6nh crlc lo4i thyc phrim lam t6ng them
tinh trang b€nh nhu:
+
D6
r6n: c6,
thit
rrln, cric 1o4i
thit
d6,
thlt
md, socol4 rugu, dudng
vi
chring ldm gi6m truong lgc co th6t thyc quin du6i.
+
Cafe, trd d4c, nu6c c6 gas, nu6c chria cocain ldm t6ng bdi ti6t acid.
-
VC ch6 dd sinh hopt n6n tr6nh c6c stress, 6n u6ng vd luy€n t6p d€u
dan.
3.
Di6u
tri
crl th6
a. Lo6t do
H.pylori:
thudng ph6i hqp thu6c ch6ng lodt ve kh6ng sinh.
Vi ti
l€
kh6ng
Clarithromycine t4i ViQt Nam >20%
vi
vfly
di€u
tri
diet H.P ph6i dung
14 ngdy bAng mQt trong ba phric tt6: ba khring sinh ho{c ph6c dd 4 thu6c c6
Bismuth ho6c phdc AO
t6
ti.5p srla d6i.
-
Phric d6 lya chgn dAu ti6n: thu6c rlc ch6 bom proton
(PPf
vd 3 khdng
sinh:
+
Clarithromycin 500
mgx 2lirlngdy.
+
Amoxicillin
1000 mg x 2 lAn/ngdy
+
Metronidazole 500
mg
x
2lAnlngny
-
Ph6c od + ttru5c thay thti:
+ ppl
+
Colloidal bismuth subsalicylte/ subcitrate 120
mg
x
4 lAr/ngdy ho4c
thay PPI+ bismuth bing RBC (ranitidine bismuth citrate)
+
Metronidazole 500
mg
x
2hnlngdy
+
Tetraxycline 1000
mg
x
2lAnlngiy
-
Phric o6
t6
ti6p sria d6i:
+
7 ngiry dAu: PPI
+
Amoxicillin
500mg x 2 vi6n
x
2\dn/ngity
.
_.r
+
<sub>7 </sub>
ngiry
ti6p
theo:
PPI
+
Clarithromycin
+
Metronidazole
hoic
Tinidazole
</div>
<span class='text_page_counter'>(26)</span><div class='page_container' data-page=26>
-
Trong truong hqp H.P
v6n
khang thu5c c6 th€ dtng ph6c d6 thay thii
sau:
dtng
14 ngdy
+
PPI
*
Levofloxacin 500mgx
1vi6nx
1 lAn/ngdy
+
Amoxicillin
500mg x 2 vi6n
x
2ldn/rrgily
-
Trudng hgp cric phric dd tr6n kh6ng hiQu qu6
cin
nu6i c6y
vi
khuAn vir
ldm kh6ng sinh dtl
b. Lo6t do nguyGn
nhin
kh6c
-
Lo6t do NSAID, AINS vd dg phdng: t6t nfr6t ldr sr? dgng thu6c irc ch6
bom proton.
-
Lo6t do stress: thu6c irc ch6 bom proton.
Tiri
liQu tham kh6o
1
Chan
FK et
al(2001).
Preventing
recurrent
upper
gastrointestinal
bleedingin patients
with
Helicobacter
pylori
infection
who
are taking
lowdoseaspirin or naproxen. N Engl J Med 344
-
967.
2.
Chan FK, Leung WK(2002). Peptic-ulcer disease. Lancet,360
<sub>- </sub>
933.
3.
Leong
RW(2009). Differences
in
peptic
ulcer
between
the
East and
theWest. Gastroenterol Clin North Am 38 - 363.
4.
Napolitanol(2009). Refractory
peptic
ulcer
disease.
Gastroenterol
ClinNorth Am 38
<sub>-267.</sub>
5.
Textbook
of
Gastroenterology Tadataka Yamada(2009).
Peptic
ulcer
disease, Volume 1. 936 - 982.
6. P
Malfertheiner,
F
Megraud,
C
O'Morain,
F
Bazzoli,
E
El-Omar, D
Graham,
R
Hunt,
T
Rokkas,
N
Vakil,E
J
Kuipers,
The
European
Helicobacter Study Group (EHSG).Current concepts in the management
of
Helicobacter
pylori
infection: the Maastricht
fV
Consensus Report.
Gut2012;61:646-664.
</div>
<span class='text_page_counter'>(27)</span><div class='page_container' data-page=27>
-23-XUAT HUYTT TITU
HOA
Do
LOET DA DAY TA TRANG
I.
DA,r
ct/oNc
Xu6t huyr5t ti€u h6a <sub>QGITH) </sub>do lodt d4 ddy t6 trang ld mQt cAp cuu NQi
-
Ngo4i khoa, chi6m khoang hon 50% s6 trudng hqp XHTH tr6n.
Ti
lg tri vong
dao ttQng
tt
3
-
14o/o. HAu hiSt nhirng trudng hqp tu vong xiry ra 6 benh nhan
l6n tu6i,
thulng
c6 bQnh n4ng kdm theo hoflc xu6t
truyit
trii ph6t. Thu6c giirm
ttau ch6ng
vi€m
kh6ng steroid (NSAIDs)
ho[c
aspirin
ld
mQt trong nhirng
nguy€n nh6n hang tlAu gny
XHTH
d ngudi tru6c d6 dE c6 lodt da
diy
t6 trirng
ho[c trudc tl6
chua c6. Stress ld nguy6n nhdn g6y
XHTH d
bQnh nh6n nang
dang di6u tr! tai bqnh viqn.
II.
CHANDOAN
1. ChAn do6n x6c <Iinh
a. LAm sirng
-
Ndn
ra m6u, d4i ti6n phdn den
ho[c
ia m6u ndu tl6 trong trudng hqp
, '
.:.
cnay mau nnleu.
-
M4ch nhanh, huytit rip c6 th6
tgt
vd c6
thii
c6 d6u hiQu sOc do m6t
m6u. Da xanh, ni6m mac nhot. C6 th6 c6 cdc bi€u hiQn
cta
m6t m6u c6p tinh:
;,,
cnoang noac ngat.
-
Dauvtngthuqngvi.
-
Ti€n
su lo6t d4
diy
tri trdng (dau thugng
v!, g
hoi,
g
chua
t6i
ph6t
thenh alqt), ti6n sri xu6t huy6t ti6u h6a cao.
-
Dtng
thut5c gi6m dau ch5ng vi€m kh6ng steroid ho[c aspirin.
-
Trong thuc t6 khoang 15 <sub>-20o/o </sub>benh nhan
)GITH
do lo6t d4 ddy t6
,
.:
trdng md kh6ng c5 ti€n sri lo6t d4 ddy t6 trdng ho{c dau vtrng thuong
vi
khi bi
)GITH.
-
Thim
khrim l6m sdng kh6ng c6 bitiu hi6n tri€u chung bQnh ly gan mQt
nhu: vdng da, c6
trufng,
l6ch to, tuan hoan bang hQ,
pht
chdn.
b. C$n l6m sirng
-
H6ng cAu
giim,
huyiit shc t6 ginm, hematocrit gi6m
-
NQi soi x6c dinh chAn dorin.
2. ChAn tlo6n mric tIQ xu6t huy6t
vt
nguy co
chiy miu
tdi
ph6t
-
D6nh gi6 dya tr6n c6c d6u hiQu gi6m th6
tich
m6u (xem bdi )GJTH
tr0n do tdng 6p lyc tinh m4ch crla).
-
E6nh gia muc d a trdn tinh chAt ch hrit da va
Dich
hft
da ddy Mdu phdn T1i 16 tri vong (%)
Kh6ng c6 mriu D6, n6u, tlen 10
</div>
<span class='text_page_counter'>(28)</span><div class='page_container' data-page=28>
D6 20
Mdu d6
Den 10
Ndu 10
D6 30
-
D6nh gi6 nguy co chiry m6u trii ph6t vd tu vong qua nQi soi (Ph6n 1o4i
Forrest)
Nguy co
cao
Mric
do Hinh Anh tr6n nQi soi
Chiy
m6u
tfiiphdt(%)
Ti
le
tu
vong (%)
Ia Mrlu phun thimh tia
55 11
Ib Ri m6u
IIa
C6 m4ch m6u nhrmg
khOng chriy m6u 4.t 11
IIb
C6 cgc mriu d6ng 22 7
Nguy co
th6p
IIc
C6 c6n tlen 10 3
III
D6y sach 5 2
D6nh gi6 nguy co
chiy
mriu
t6i
phdt vir
tri
vong dpa vdo l6m sang vd
hinh anh nQi soi: thuong su dr,rng thang tlilim Rockall.
Tty
di6u kiQn c6 thti sri
dpng thang di6m l6m sdng tlon thuAn ho4c thang diiim Rockall
tliy
til) c6 pht5i
hqp
gita
l6m sang vd nQi soi.
Than ili6m Rockatt
Chi s6
- I uori. Di6m
<60 0
60-79 1
80 2
S6c
Nhip tim >100 Dn/phrit 1
2
Huy€t 6p tdm thu<100 mmHg
BQnh di kdm
Thitiu m6u co
tim,
suy
tim,
c6c bQnh
neng khric 2
3
DirSm
so
lam
sang
Suy th4n, suy gan, di
cin
ung thu
Hinh 6nh n6i soi
Kh6ng th6y t6n thuong, r6ch t6m
vl
0
Lo6t
d4 ddy
t6
trang,
v5t
trgt,
vi€m
thuc qu6n 1
Thang tli6m
dav ou
Ung thu dudng ti6u h6a tr6n 2
</div>
<span class='text_page_counter'>(29)</span><div class='page_container' data-page=29>
-25-DAu hi6u chAy m6u tr€n n6i soi
O lodt tt6y s4ch, ch6m den phAng t4i 6
lodt 0
M6u d dulng ti6u h6a tr6n, dang chdy
m6u, c6 di6m m4ch, cuc m6u d6ng 2
Thang tlirim Rockall
tliy
dri
tir
0-11, thang di6m IAm sdng
tir
0-7. Ni5u
di6m s5 thang di6m Rockall rlAy tfii S 2,hoQc tli6m s6 Rockall l6m sang beng 0
(kh6ng) thi ti€n luqng nguy co
chiy
m6u t6i ph6t vd
ti
lQ tri vong thAp.
D6nh gi6 nguy co
chiy
mriu trii phdLt dya tr6n mQt s6 chi s5 ldm sang vd
x6t nghiQm: nguoi ta thudng su dung thang didm Blatchford.
Than ili6m Btatch
Thang ditim Blatchford tluo. c
tinh ti,
O-23 tlirim, di6m s5
cing
cao thi
nguy co ch6y m6u t6iphitt cang lon.
C6c chi si5 danh gia Di6m
Huyiit 6p tdm thu (mmHg)
1
90-99 2
3
<90
Ure m6u (mmol/l)
6,5-7,9
8-9,9 3
10-24,9 4
>25 6
Huy6t sic tO d benh nhen nam (g/dl)
12-12,9 1
10-11,9 3
<10 6
Huytit sic t6 0 benh nhan
nt
(g/dl)
1
l0-11,9
6
<10
Nhirng d6u hiQu kh6c
Mach
>
100 Dn/phrit 1
Ia phdn den 1
NgAt 2
2
B€nh gan
Suy
tim
2
BO Y TE . HUdNG DAN CHAN EoAN
va oGu
Tzu BE.NH TIEU HoA
-26-
[-100-109
</div>
<span class='text_page_counter'>(30)</span><div class='page_container' data-page=30>
3.
Chin
tlo6n phAn biQt
C6c xu6t huyrit ti6u h6a caoL'hilc do:
-
Xu6t
huytit
ti6u
h6a do
ting
6p
lqc tinh
m4ch cua:
XHTH
thubng
n[ng, ti6u sri 6 th6 c6 )G{TH nhidu Dn, ctic bi6u hiQn bQnh
li
cta
teng 6p lyc
tinh m4ch cua nhu: vdng da, c6 tru6ng, tuAn hoan bang hQ.
-
K
da ddy, vi€m d4 ddy, vi6m thgc qu6n, vi6m trot t6 trang.
-
R6ch t6m
vi
ch6y m6u (hQi chimg Mallory
<sub>- </sub>
Weiss).
-
Chdy mriu
dulng
m4t
-
Di
d4ng m4ch
-
Polyp thgc qutn, d4 ddy ch6y m6u
-
K thyc quan, lo6t thyc qu6n.
PhAn lon c6c trudng hqp tr6n chdn d6 phdn biQt clugc thlrc hiQn nhd nOi
soi.
III.
DITU TRI
l.
Nguy0n
tic:
h6i sric tich cgc, nQi soi cAm m6u vii di6u
tri
li6n 6 lo6t
2. Didu
tri
cB th6
Ngay khi bQnh nhAn vdo viQn cdn drinh gi6 tinh tr4ng huytit dQng
-
ttOi sric tich cgc ngay tri dAu
-
X6t nghiQm c6ng thuc m6u, tli6n gidi, ure, d6ng m6u, x6t nghiQm chric
ning gan th4n, nh6m m6u vir diQn t6m d6.
-
NQi soi d4 ddy tri trirng dC chAn dorin x6c dlnh vd cAm m6u.
-
Dirng thu5c giAm titit acid.
-
Di6u tr! li6n O loet vir ch6ng t6i phrit.
a,
Hdi
srirc
-
ru
thti bQnh nh6n dAu th5p
-
E6m b6o dudng thd: duy
tri
kh6 nEng v$n chuy6n oxy miiu cho bQnh
nh6n (BN) (tIAc biQt d6i vdi BN c6 tu6i va/holc c6 kdm benh l), tim mach): cho
thd oxy qua x6ng mfii 3-6 Vphrit. Niiu c6 nguy co trdo ngugc
vio
dudng h6 hAp
ho[c c6 suy h6 h5p can OAt nQi khi quin.
-
IJu ti6n hdng
diu
trong h6i srlc ld
bt
l4i
kh6i luqng tuAn hoan d6 6n
dlnh huy6t dQng.
-
tdt
ca
BN
ph6i dugc d4t tludng truydn
tinh
m4ch. O
BN
c6 rt5i loqn
truy5t OEng, ttflt 2 ttuong truydn tinh m4ch l&n
(
kich thu6c 16-18c) ho4c dflt
catheter tinh mpch trung tAm n6u kh6ng th6 dAt duqc duong truydn tinh m4ch
ngoai bi6n.
+
Phii
<sub>chri ), nhen </sub>bi6t c6c benh
di
kdm e6 aldu
tri
thich hgp, nh6t ld
ngudi gid hay kdm theo cric bQnh vd tim m4c11 hd h6p, th{n vd m4ch n5o.
-
sdi
phu thti tich:
</div>
<span class='text_page_counter'>(31)</span><div class='page_container' data-page=31>
-27-+
BOi phu the tich dugc b6t dAu truy€n tinh m4ch dich mu6i ding truong
20 ml/kg. O da s6 benh nhan truydn 1-2L dfch NaCl 0,9o/o sE di€u chinh dugc
the tich dich bi m6t.
+
N6u sau khi
tti
truyAn dlch ding truong tdi t6ng li€u 50m1,&g md benh
nhdn v6n cdn d5u hiQu s6c cAn truydn dich keo (500-1000m1) d6 bao aam th6
tich trong ldng m4ch.
+
Plasma tu<ri tl6ng l4nh truydn cho bQnh nhen
bi
)GITH
md c6 tinh
tr4ng
r6i
lo4n d6ng m6u. Truydn ti€u cAu cho bQnh nhAn ttang
bi
)GITH md s6
ti6u cAu <50.000/mm3.
-
Chi tlinh truydn m6u:
+
Khi
hemoglobin < 70-80g/m1
+
N6ng dQ hemoglobin
<
100g/l d mQt bQnh nhan bi tut huy6t 6p tu th6
(do hemoglobin sE ti6p tuc b! tut xu5ng sau khi truydn dich muiii ding truong).
+
BN
bi
benh
li
tim
m4ch c6 triQu chimg nhu con dau th6t nggc ho[c
tr6n >60 tu6i cAn dugc truydn m6u dC duy
tri
m6t mric hemoglobin>l009/1.
+ ,
Niiu
x6c ttinh,xu6t huy.it ti6u h6a tr€n k}6ng"do'ttutg Ap lyc tinh m4ch
cria,c6 th6 dtng ngay PPI tludng tinh m4ch hdu cao.
b. Di6u
tri
cAm m6u biing nQi soi 6ng m6m
Kh6ng nh6t thi6t phai thuc hi€n nQi soi ngay
khi
benh nhdn viro viQn
nhrmg
cin
tirin hanh nQi soi sdm
trorg
24
gid
ddu dC chdn clo6n x6c dinh vd
di€u
tri
nQi soi
cim
m6u n6u c6 chi d!nh. CAm mriu trong24 gid dAu girip giAm
,u6t
try&
trii
<sub>phdt, Ciam </sub>
ty
lQ ph6u thuQt. Trong trutrng hqp
t4i
bQnh viQn
kh6ng c6 khir
nlng
nQi soi md benh nhen n4ng, ntiu di€u kiQn cho ph6p thi
chuy6n
tdi
benh viQn tuy6n trdn tl6 tit5n hdnh
cim
m6u qua nQi soi. Trudng hqp
kh6ng
th6
chuytin benh nhan, sau
khi h6i
sric
tich
cuc mir huy6t dQng v5n
kh6ng 6n dinh thi hQi chAn v6i b6c
s!
ngo4i khoa dti ph6u thu4t.
Mgc tlich
cria
cim
mriu qua nQi soi:
).,
-
Girip c6m mriu nhanh.
-
Gi6m nhu cAu truydn m6u.
-
NgEn ngtra ciic bitin chring do shock m6t m6u.
C6c phuong ph6p nQi soi cAm
miu:
-
Ti€m cAm milu:
bing
adrenalin l/10.000, c6n tuyQt d6i, nudc muiii rru
trusng. Titin hdnh ti6m 4 g6c
cta
6 lodt vd ti6m vdo d6y 6 lo6t.
-
Dtrng nhiet: dtng dAu dd don cyc ho{c dAu dd da cyc, argon plasma. . <sub>'</sub>
-
Cam miiu co hgc:
dtng
kgp clip c6 t6c dgng t6t trong trudng ho. p dang
chiy
m6u ttr c6c mpch m6u l6n.
Ngiry
nay
c6c bdc
<sub>s! </sub>
nQi soi kh6ng cdn su dgng ti6m cAm m6u clon
thudn
vi
hiQu qu6 th6p.
Niiu
c6 diAu kiQn n6n phiSi frqp ti6m cdm m6u
vdi
c6c
</div>
<span class='text_page_counter'>(32)</span><div class='page_container' data-page=32>
-28-phuong phrip cAm m6u kh6c,
dic
biqt trong trutmg hqp m6u dang ch6y tr) ttQng
m4ch sE ldm giAm
<sub>ry </sub>
le
fi
vong cfing nhu khA ndng ph6i can thipp
blng
ph6u
thu4t.
Benh nhan v6n c6 nguy co cao ch6y m6u t6i ph6t
khi
hinh 6nh nQi soi
dang chdy m6u hopc nhin thAy di6m mpch
t?i
6
lodt (Forrest d0
IA,IB
hoic
IIA)
phdi ti6n hdnh cAm m6u nQi soi
Benh nhen v6n c6 nguy co
chiy
m6u trii ph6t khi hinh anh nQi soi c6 cpc
mriu d6ng b6m dinh t4i 6 1o6t
(
Forrest dO
IIB)
cAn chn
nhic
viQc ph6 b6 cgc
mriu d6ng. Chi ti6n hdnh d6i
vdi
b6c si nQi soi c6 kinh nghiQm di€u
tri
cAm
m6u vd c6 trang thi6t
bi
t6t. Sau d6 tiiSn hnnh cA m6u nQi soi n6u d6y O loet
dang ch6y mriu hopc nhin thAy di6m m4ch.
BQnh nhAn
it
c6 nguy co ch6y m6u t6i ph6t: tren hinh enh nQi soi 6 lo6t
dity
c6
cln
tlen hopc d6y s4ch (Forrest d0
IIC
hoac
III).
Kh6ng c6n ti6n hanh
l.
cam mau qua ngl sol.
OOi vOl trudng hgrp cAm m6u qua nQi soi thanh c6ng
mi
sau d6 kh6ng c6
d6u hiQu ch6y m6u
tii
phdtkh6ng cAn thi6t phei ti6n hanh nQi soi 14i Dn hai chi
v6i mlrc dfch tlanh giit chiry m6u trli ph6t.
Trutlng
hqp kh6ng cAm tluqc m6u qua nQi soi
hoic
chiy
mdu t6i
phit:
-
Truong hqp di6u
tri
cAm m6u qua nQi soi 16n tIAu kh6ng thd rh c6ng,
can nQi ch6n
vdi
brlc
s!
ngo4i khoa d6 xem x6t khd ndng phSu thu4t. N6u c6
di€u ki€n thi hQi ch6n vdi b6c
s!
diQn quang can thiQp OC ti6n hanh nrit m4ch.
-
Trulng
hqp ch6y
mhttiti
ph6t sau
khi
dE nQi soi cAm m6u
lin
mQt,
tirin hanh nQi soi l6n hai d6 cAm m6u, n6u
r6n
ti.5p tpc ch6y m6u cAn ti6p
qc
hQi ch6n vdi b6c
s!
ngo4i khoa dti ph6u thudt hoic n6u c6 didu kiQn v6i bric
s!
diQn quang can thiQp d6 ti6n hanh nrit m4ch.
Theo d6i
chiy
m6u
l4i
ho{c tiSp
t}c
ch6y mriu:
-
N6n ra m6u: sau khi ttd nQi soi cAm m5u.
-
D6u higu thi6u m6u n6o: kich thich, vflt v6.
-
Mpch nhanh l6n
li
d5u hiQu sdm, huyi5t 6p tut khi de m6t mriu nhiAr.
-
Tr6n nQi soi: c6 d6u hiQu cho th5y nguy co chdy m6u tiri phfut cao nhu
Forrest
IA,IB,
IlA,
IIB.
-
llb
gi6mtr6n20glngiry.
-
NCu nghi ngd dang chdy m6u,
d{t
sonde d4 ddy, ntiu c6 th6y mriu d6
tuoi rut sonde ngay.
3. Thu6c
C6c thu6c ric ch6 bom proton dudng tinh m4ch lidu cao tluoc chring minh
ln ldm gidm ch6y mriu t6i phrit vir giAm
ti
IQ phdi phlu thu4t:
</div>
<span class='text_page_counter'>(33)</span><div class='page_container' data-page=33>
-29--
Li€u
dirng: 80mg ti6m
tinh
mach chAm, sau tt6 8mg/ gid truy6n li6n
tuc trong
72
gid sau d6 chuy6n sang deng u6ng
v6i
li6u 40 mg/ngdy tOl ttrieu
28 ngdy tiiip theo (esomeprazol, pantoprazol, omeprazol).
-
Oiii
vOl Rabeprazol, dtrng 1i6u 40mg ti6m tinh mach ch6m
+
4mglgiit
truydn li6n tuc trong 72 gid sau d6 chuy6n sang tludng u6ng Hdu 40m glngity
t6i
thi€u 28 ngdy ti6p theo.
-
Trudng hqp kh6ng c6 thu5c
ding
dudng
tinh
m4ch, c6
thii
sri dUng
thu5c
vi€n
<sub>e6p </sub>2
-:
tan tieu ti€u chu6n trong 72 gid dAu. Sau tI6 dtng ti6p
I€u
ti6u chuAn.
-
Cric thu6c
fc
ch6
thu
rh,:-
H2
(ranitidin,
famotidin):
tr€n
thtl
gi6i
kh6ng dugc kh"yCn ciio trong di6u
tri )GITH
do 1o6t d4
diy
t6 trang.
-
MQt s5 thu5c kh6c:
+
Somatostatin
+
Prostaglandin
+
Acid tracenamic
+
Vasopressin
HiQn chua chimg minh tluqc hiQu qud v6i )GITH do lodt d? day tri trang.
4.
Didu
tri
ngo4i khoa:
khi
su dgng c6c phuong ph6p cAm m6u
ndi
soi
vi
thutic thAt bai c6 thii xem xdt di€u
tri
ngo4i khoa ho4c nrit m4ch
5. N6u cr6 HP ph6i tiet
trt
sau
khi
XHTH
tle 6n
dinh
</div>
<span class='text_page_counter'>(34)</span><div class='page_container' data-page=34>
-30-Sa tI6 xfr
tri
XHTH
do lo6t hirnh trfl tr]rng
NOn m6u/ia phin den
(XHTH cao)
xu6t truyiit
Theo d6i th6m tai khoa Phdng
DiAu tri PPI tluong u6ng
- Theo d6i th6m t4i khoa Phdng
- NOi soi
- Di6u triPPI
- XuAt viQn sdm
Cim m6u thAt b?i
Nrit mpch hoflc ph6u
thu6t
Th6t bai
Didu tri nQi soi cim m6u
DiAu tri PPI tinh m4ch liAu cao
Cim m6u thinh c6ng
On tlinh TAi xu6t huy6t
DiQt H.pylori LAp
cam
nQl sol
m6u
Thinh c6ng
C6 nguy co t6i ph6t xu6t huY6t
cao (Fonest IA, IB vt IIA, IIB)
xu6t huy6t n6ng
UOi sric tich cYc t4i mQt don vi
ch6m s6c tich cgc
NOi soi
C6 nguy co t6i ph6t xuAt huYtit
thAp (Fonest IIC vi III)
</div>
<span class='text_page_counter'>(35)</span><div class='page_container' data-page=35>
-31-Tii
liQu
tham
kh6o
1. Barkun
AN,
Bardou
M,
Kuipers
EJet
al(2010). Intemational consensus
recommendations on the management
of
patients
with
nonvariceal upper
gastrointestinal bleeding. Ann Intern Med;l 52:101-13.
2.
Jensen
DM,
Ahlbom
H,
Eklund S et al(2010). Rebleeding
risk for
oozing
peptic ulcer bleeding (PLIB) in a large intemational study
-
a reassessment
based upon a <sub>multivariate analysis. Gastrointest Endosc;71:A8117.</sub>
3.
Jensen
DM,
Machicado GA(2005).
Endoscopic hemostasis
of
ulcer
hemorrhage
with
injection,
thermal,
or
combination
methods. Tech
Gastrointest Endosc;7 :124-3
l.
4.
Sung
J,
Chan
F,
Lau
J
et
al(2003). The effect
of
endoscopic therapy in
patients receiving omeprazole for bleeding ulcers with nonbleeding visible
vessels
or
adherent clots: a randomized comparison. Ann Intern Med;139:
23743.
5.
Textbook
of
Gastroenterology Tadataka Yamada(2009). InJlammatory
bowel disease, Volume
l.
1386
-
1473.
6.
Tsoi KKF,
Chan
HCH,
Chiu
PWY
et
al(2010). Second-look endoscopy
with
thermal coagulation
or
injections
for
peptic ulcer bleeding.
A
meta-analysis. J Gastroenterol Hepatol ;25 :8-13.
</div>
<span class='text_page_counter'>(36)</span><div class='page_container' data-page=36>
Z-cHAN DoAN
vA
ottu rry
NnrfnnarzICoBACTERPYLoRr
r. D4.r
cLroNG
Nhi6m khuan Helicobacter
pylori
(Hp) ld mQt trong nhfrng nhi6m khu6n
ptrO
titin
nhAt 0 ngudi, chi6m
tr6n
50% d6n- s6 thi5
gi6i'
D6y ld nguy6n nhAn
thuong <sub>C4p </sub>Cay vi€m d4 ddy m4n
(VDDM),
lo6t d4 ddv
-
tri trang (DD-TT) vd
une thu Ja Ouy
<sub>rufOO). </sub>
Nghi6n
ctu
trong nudc cfing cho th6y nguy co bt lo6t
pd
<sub>- </sub>
<sub>ff </sub>
'o
nluoi
nhi6m
np
cao ghp 27,816n so
v6i
ngudi kh6ng nhi6m Hp'
Tuy
vfy,
nfri6- ffp
kh6ng phdi ludn lu6n d6ng nghia
v6i mic
c6c benh ldm
sdng n4ng, nguy co ph6t triiSn thanh 1o6t
DD-TT
chi
vio
khoing
15%
vi
nguy
co UTDD
khoang 1%.
O
ViCt Nam,
ty
1€ nhiem
Hp
d6nh gi6 dga tr6n x6t
nghiQm huy6t thanh hoc theo c6c nghi6n ciru
rii
r6c
vio
khoing 56Yo
-
75,2o/o;
ty lQ Hp
(+)
trong vi6m d4 ddy m4n ld 53 - 72,8%; trong 1o6t DD-TT
lit
87,2
-89,5olo vd trong UTDD ld 50
-
60%.
II.
CHANDOAN
1. C6c
trutmg
hqp tluo;c chi
ilinh
lirm x6t nghiQm chAn tlo6n nhiSm
IIp:
-
Do ph6n 16n c6c
trulng
hqp nhi6m Hp kh6ng gdy c6c bQnh c6nh ldm
sirng, viQc x6i nghiQm tarn so6t rQng rdi cho toirn th6 cQng d0ng hiQn kh6ng phir
hs,p
v6i
tinh hinh
hien
tai.
Kh6ng n6n
chi
dinh
ldm
x6t
nghi€m chAn doan
nhi6m Hp mQt c6ch thudng qui khi ki6m tra sfc kh6e dinh
ki'
-
X6t nghiQm chAn tlo6n nhi6m Hp n€n ilugc chi dinh trong c6c trudng
hqp sau:
+
Chimg kh6 ti6u
+
Tidn sri 1o6t DD-TT
+
sau ph6u thuat d6 dicu
tri
UTDD
+
C6 hinh anh vi6m DD
<sub>- </sub>
TT, Io6t DD - TT tr€n nQi soi
+
C6 cha mg ho{c anh ch! em ruQt
biUTDD
+
Can diAu
td
ldu
dii
v6i
c6c thu6c thuQc nh6m khang
vi€m
kh6ng
steroid
+
CAn tli€u
trf
aspirin 16u dai d ngudi c6 c6c yiSu
tti
nguy co cao
bi
lo6t
vd bi6n ch(mg do lo6t
DD
-
TT (>
60 tu6i, ti6n sir lodt d4 ddy
-
t6 trang, sri
dqng d6ng
thdi
thu6c khring d6ng, corticoid
ho{c
c6 kdm bQnh
lf
ph6i
hqp
nanc).
+
B€nh triro nguoc dp dny
<sub>- </sub>
thyc quan can ei6u
tri
duy
tri
k6o dai
bing
nh6m thu5c
fc
ch6 bcrm proton.
+
thi6u
m6u thiiiu
sit
kh6ng gi6i thich elucr. c nguy6n nh6n
+
Ban xu6t huytit gidm ti6u
ciu
v6 cdn
</div>
<span class='text_page_counter'>(37)</span><div class='page_container' data-page=37>
-33-+
Benh nhdn mong mu6n dusc di6u
tri
(sau
khi
di
dugc thAy thu6c tu
v6n)
2,
Cicphuong
ph6p x6t nghipm ch6n tlo6n nhi6m
Hp
-
C6c x6t nghiQm ch6n do6n Hp bao gdm:
+
Nh6m
x6t
nghipm xdm I6n (c6n nOi soi dp ddy): urease nhanh, m6
b€nh hoc, nu6i c5y, PCR
+
Nh6m xdt nghiQm kh6ng x6m l5n: x6t nghiQm huy6t thanh hoc, xdt
nghiQm hoi thd, x6t nghiQm tim khang nguy6n trong phAn.
-
ci6 tri
cia
c6c x6t nghiQm chAn dorin Hp
+
X6t nghiQm urease nhanh
vi
x6t nghiQm hoi thd lit 2 xdt nghiQm chinh
xlct'th(x..
+
X6t
nghiQm
huylit
thanh hgc k6m chinh xric nhSt ve kh6ng n6n lua
chgn n6u c6 nhfrng phuong phrip chdn doan Hp kh6c. X6t nghiQm
tim
khring
nguydn trong ph6n cdn cen th€m c6c nghiEn criu trong nu6c d6 drinh gi6.
t
Xdt
nghiCm mO bQnh hoc, nu6i c6y, PCR:
it
phO bitin, m6t
thdi
gian
chd do tI6 chtr
yiiu
chi dirng trong ciic
trulng
hAp cAn phOi hgp
ttrffi
gi6 m6
b€nh hqc (x6t nghiQm mO bgnh hgc), x6c dinh dA khrlng khring sinh khi th6t bai
di6u
tri
itnhetz
hn
(nu6i cdy) vitxdc dlnh chtng Hp trong nghiCn cuu (PCR).
3. Chgn
lga
phuong ph6p x6t nghiQm chAn do6n
Hp
-
Tru6c
khi
ldm circ xdt nghiQm chan dorin
Hp
(ngo4i
tru
x6t nghiCm
huy6t thanh hgc), cAn dung srl dqng khang sinh (kC
ci
khang sinh sri dqng
kh6ng ph6i
vdi
mqc dich
ti€t
tru
Hp)
vi
Bismuth
I
4 tu6n; c6c thu6c thu6c
nh6m thu5c ric chil bom proton vir khring thU th6
H2
> 2 tuan tinh tir li6u dung
,(.
.
cuol cung,
-
ViQc chgn lua phuong ph6p ch6n doan Hp, ngoiri c6Lc v6n dd nhu lo4i
x6t nghiQm chAn do6n Hp
sin
c6 tai ch6, gi6 thanh x6t nghiQm
...
cdn bdn phir
thudc vdo c6c yiiu t5:
+
C6c triQu chimg brio dQng bqnh nguy hi6m
+
Tidn su <tE c6 len diAu
td
tiQt tru Hp
-
Benh nh6n c6 triQu chimg b6o dQng: Ndn chon lya nh6m x6t nghiQm
chAn dorin x6m
6n
(chi <t!nh nQi soi d4 ddy)
nhim
d6ng thoi denh giii nQi soi +
mO bQnh hpc d6 1o4i
tnr
c6c benh l), nguy hi6m. C6c d6u hiQu b6o dQng bao
gom:
+
Nu6tnghcn
.
-.i
+
I nleu mau
+
Sgt cdn kh6ng chri
f
+
Bi6u hiQn nghi ngO xu6t huyiit tiCu h6a tr6n
+
N6n k6o ddi ho4c n6n ra thirc
in
cff
</div>
<span class='text_page_counter'>(38)</span><div class='page_container' data-page=38>
-34-+
KhOi u virng bgng tr6n
+
Trieu chung kh6 ti6u m6i khdi phrit d tu6i > 40
+
Tri6u chung kh6 ti€u khdng d6p ung ho4c t6i ph6t sau di6u
tri
tht2
-4 tuan
-
Benh nh6n kh6ng c6 triQu chimg b6o dQng thi kh6ng nh6t thi6t phai su
dgng cric phuong ph6p chAn do6n Hp dga tr6n nQi soi.
+
Uu ti6n chgn lya x6t nghiQm hoi thd
(
l3C vd 14C) do x6t nghiQm ndy
c6 dQ nh4y vd dQ d4c hiQu cao tuong duong v6i xdt nghiQm urease nhanh.
+
Trong trudng hgp kh6ng c6 phuong tiQn chAn dorin Hp ndo kh6c, c6
th6 chi dinh
*lt
,ghig.
huyi5t thanh hgc nhrmg cAn th4n trqng khi phdn tich kOt
qu6: x6t nghiQm duong tinh c6 th6 dugc xem ld duong tinh that, x6t nghiQm 6m
tinh
thi
v6n c6 khd ndng 6m
tinh
gi6 cao. Kh6ng
chi
tlinh x6t nghiQm huy€t
thanh hgc ntiu bQnh nh6n dE c6
tii:n
sir tiQt
tru
Hp do k6t qun v6n cdn duong
tinh mQt thdi gian ddi ngay cd sau khi tiQt tru thanh cdng'
TII.
EIIU
TRI
L.
Mgc
ti6u
&
nguy6n
tic
tlilu
tri
Nguy6n t6c diAu
tri
tiet
tru
Hp ln ph6i hqp mQt thuiSc khring ti6t acid d4
ddy mpnh
l6t
hqp vdi ttr hai lo4i khang sinh trd 16n. C6c thu6c khang
titit
acid
,goai
ta.
dQng tr.uc
tiilp
ldm gi6m mQt dQ cria Hp cdn c6 vai trd girin ti6p quan
trgng ld,rn gi6m sy tho6i gi6ng vd tEng tinh th6m
cta
c6c khring sinh
cht
lUc d6
didu
tri
Hp trong m6i trudng acid d4 ddy. Mgc ti6u cria mQt ph6c dd tiQt trir Hp
ti5t la dat duqc
ti
lQ tiet tru thanh c6ng t5i thi6u Z 80%.
</div>
<span class='text_page_counter'>(39)</span><div class='page_container' data-page=39>
-35-2. TGn vir
[6u
cira cric
thuiic th
d
tro
trir H
3. T0n
ui
ufc
cta
c6c h6c ttd tli6u
t
4. Chgn tga ph6c tld tlidu
tri
-
Ph6c d6 dAu tay (b€nh nhdn chua timg duqc di6u
tri
tiet
tru
Hp): C6
th6 su dqng ph6c d6 ntii tii5p, phric tlO 4 thu6c c6 Bismuth ho4c phric OO + ttrui5c
kh6ng c6 Bismuth.
-
Ph6c dd thir 2 (dA th6t bai di6u
tri
tiQt
trir
1 lAn): Sri dgng phric tl6 4
thu6c c6 Bismuth n6u
trudc
ct6 chua di€u
tri vdi
ph6c dd ndy. Trong trudng
hqp dd su dqng 4 thu6c chria Bismuth ldm ph6c dd dAu tay nhung that bqi thi
sri dlrng phric dd 3 thu5c chria Levofloxacine.
-
Ph6c d6 cuu crinh (da th6t b4i sau didu
tri
ti€t tnr 2 l6n): CAn nu6i c6y
vd ldm khring sinh dd d6 x6c dinh kh6ng sinh diAu
tri
thich h-o,p.
5. MQt
s5luu
<sub>f </sub>
khdc:
ThuSc rfrc ch6 bom proton
(PP!
Kh6ng sinh
Loai vir s6
nn
Oung
A
l000mgx
2ldn/ngiry
B:240
mgx 4 l6n/ngdy
C:500mgx
2ldn/ngity
L:
Levofloxacin 250-500mg
^
':
x
z
tan
ttgay
M
500mg
x2-
3ldn/ngiry
Te 500mg x 2- 3ldnlngity
Ti
500mgx
2\Nneity
Esomeprazole 20mg x 216,n/ngiry
Laruoprazo\e 30mg
x
2lilngiry
Omeprazole 20mg x 2 lAnlngiy
Pantoprazole 40mg
x
2ldn/ngity
Rabeprazole 20mg x 2\dn/ngity
Trudc
bta
6n chinh 30 - 60 phrit
Thoi tli€m
su dgng
Ngay sau bila 5n
Ghi
chi:
A:
Amoxicilline, B: Bismuth, C: Clarithromycine,
L:
Levofloxacin,
M:
Metronidazole <sub>, </sub>Te: Tetracycline,
Ti:
Tinidazole,
TGn ph6c
tlii
Thli
gian
(ngiv)
Cich
sfr dgng
Ph6c dd 3 thutic
7-14
PPI+A+C
Ph6c dd 3 thu6c c6 Levofloxacin 10
PPI+A+L
l0
5
ngiy
PPI +
A,
sau tl6
5ngdyPPI+C+Ti
Ph6c tI6 4 thu6c kh6ng c6 Bismuth
l0
PPI+A+C+M/Ti
Ph6c dO 4 thu6c c6 Bismuth
t4
PPI+M+Te+B
B0
t
iE
- HU'dNc
rAN
CnAN SoAN vA
oteu rnisENH
rr6u
HoA
</div>
<span class='text_page_counter'>(40)</span><div class='page_container' data-page=40>
-
Kh6ng dung 14i khring sinh
di
sri dgng trong ph6c Ad eidu
tri
bi
th6t
b4i tru6c d6, dac biet la Clarithromycine (ngo4i tru Amoxicilline) vi
ti
lQ khang
thu5c thri ph6t r6t cao.
-
Khuy€n benh nhan t4m ngtmg hrit thu(ic 16 vd kh6ng u6ng rugu bia
trong
thdi
gian diAu
tri
tiet tru Hp
vi
c6 th6 ldm ginm hiQu
qui
thdnh c6ng cria
ph6c d6.
rv.
KrtM
TRA
HrpU
<sub>QUA </sub>
rIf.T
TRTIVA
rHEO
DOI
SAU
DItU
TRI
-
CAn ldm x6t nghiQm ki6m tra hiQu
qui
tiQt tru cho tat ca benh nhdn dd
duqc di6u
tri
diQt trir tru6c d6.
-
N6n thpc hipn nQi soi trong
trulng
hqp can
Aa*r
gi6
l4i
t6n thuong
tr6n nQi soi vd
/
ho4c m6 benh hqc nhu lodt da ddy
-
tblringvd
dd c6 c6c t6n
thuong tidn ung thu d4
diy
(vi6m dp diry m4n teo,
di
sirn ruQt
d
d4 ddy, 1o4n
sdn da ddy). Lodt d4 ddy sau tli6u
tri
can Aann gi6 lai
blng
nQi soi + sinh thitit
d€ loai
trir
ciic trudng hqp
UTDD
dpng lo6t. Tiet tru Hp thanh cOng girip ldm
gi6m nhrmg kh6ng ngin ngira tlugc hodn todn nguy co
LrfDD
d c6c bQnh nh6n
nhiSm Hp ct6 c6 c6c t6n thuong tidn ung thu d? dey trudc didu
tri.
Do d6, c6c
benh nhen ndy v6n cen dugc nQi soi d4 ddy d0 theo ddi titin
triiln nhim
phrit
hien
UTDD d giai
do4n sdm. Thdi khoang dC dinh
ki'
nQi soi d4 ddy
+
sinh
thii5t dinh
k!
cdn dugc nghi€n cuu th6m.
-
Trong c6c
trulng
hqp kh6c cO th6 ki6m tra hiQu qud tiQt trir
bing
x6t
nghiQm kh6ng xdm l5n. X6t nghiQm hoi
th0
(
l3C vn
14C) tluoc khuytin c6o
hong
trulng
hqp ndy do c6 gi6
tri
tuong duong v6i x6t nghiQm Urease nhanh.
v.
DUPHONG
Cho diin nay v6n chua c6 v8c xin phdng ngua nhi6m Hp. ViQc phdng ngua
t6i nhiSm hiQn t4i cht yi5u
h
rfia tay
k!
tru6c khi [n, 5n c6c thrlc 6n duo. c ctruAn bi
dring ti6u chu6n vQ sinh thpc ph6m vd uting nudc
tt
c6c ngu6n nudc s4ch, an
toin.
Tiri
liQu tham khfro
-1.
Hunt
R,
Xiao
S,
Megraud
F
et
al
(2010). Helicobacter
pylori
in
developing
countries:
World
Gastroenterologt Organisation Global
Guidelines.
2.
Malfertlreiner
P.,
Megraud
F.,
O'Morain
C.
A., et al.
(2012).
"Management
of
Helicobacter
pylori
infection--the
Maastricht
IV/
Florence Consensus Report".Gzrf 6l (5): 646-664.
3.
Fock
KM,
Katelaris
P,
Sugano
K,
et
al.
(2009). <sub>"Second Asia-Pacific</sub>
Consensus Guidelines
for
Helicobacter
pylori
infection."
J
Gastroenterol Hepatol 24(10): 1 587- 1600.
</div>
<span class='text_page_counter'>(41)</span><div class='page_container' data-page=41>
-37-4.
Hgi
Khoa hgc Ti6u h6a ViQt Nam. Khuytin c5o v0 chdn clo6n vd cli€u
tri
nhiSm Helicobacter
pylori
tpi VigtNam. HeNQi 2013.
</div>
<span class='text_page_counter'>(42)</span><div class='page_container' data-page=42>
-38-CHITONG 2: BENH
Lf
GAN
MAT
BPNH
GAN
RI/qU
r.
DAr
CTIONG
T6n thuong gan ruou lir nguy€n nhdn chinh Oan Ai5n xo gan. Xo gan ruqu
g?p ngey
cing
nhi6u, thudng
tiiin
tri6n nqng
di
kdm
vdi
nhi€u bii5n chring' O
viet
N"-
chul
c6 sO tipu ttrOng k6 cy th6 vC Uenn gan do ruou nhtmg con s6
thdng k€ viQc sri dgng rugu d Viet Nam thi r6t tt6ng b6o dQng. Cric s6 liQu
cta
c6c nudc tr€n th6
gi6i
cho th6y t6n thuong gan rugu g?p cao nhAt trong c6c
bQnh ly vi6m gan do c5c nguyOn nhdn kh6c. Tht5ng k€ cria hiQp hQi gan mat
M!
th6ng b6o ,t5 ligu
th6rg
kA 2004:
<sub>d </sub>
lQ ngudi .16.9 tuqu tai
M!
ld 2/3 s6 ngudi
truong thdnh. HAu h6t
ld
u6ng rugu nhe hay trung binh.
Nhiing
ngudi u5ng
nhi6u ruqu, l4m dgng ruqu chi6m <sub>ry </sub>rc 7,4% trong si5 db 4,65% nghiQn rugu vir
3,81% s5ng phy thuQc vdo ruou. 44% s6 bQnh nh6n tu vong
vi
bQnh
ly
gan mat
ld do nguy€n nhdn rugu. Nguy co xo gan rugu
ting
l€n
khi
u5ng ruou
>
30 g
alcohol/
ngiy,
nguy
"o
rdt cao
khi
uting
>
120 g alcohol/ ngny.
T!
lQ
xo
gan
rugu ld 1
%
d ngudi u5ng tu 30
-
609 alcohol
I
tgity, vit ty lQ xo gan
lil
5,7% b
ngudi u5ng ruou
>
120 g alcohol
/
ngny.
Th€ trqng ngudi Vigt Nam nh6 bd,
tinh tr4ng dinh du&ng
cta
ngudi Viet Nam
ctng
thulng
kdm hon n€n nhanh
ch6ng xu6t hiQn c6c triQu chirng 16m sdng cfing nhu tinh tr4ng t6n thucrng gan
m6t
bt
do rugu.
II.
CHANEOAN
1. TriQu chimg l6m sirng
b6u
nieu vang da vir suy gan ld
2
d6u hiQu thuong gap nh6t. DAu hiQu
niry
thulng
xdy ra 0 benh nhdn nhdn 14m dyng ruqu
>
100
g
alcohol
/ ngiy'
u6ng rugu nhi6u tuAn tru6c khi xu6t nien trieu chtmg' Tudi thuong gep 40
<sub>- </sub>
60
tu6i. Thudng gap nhiAu d nam hqn le benh nhAn
nt.
Virng da xu6t hiQn nhanh t6ng ddn c6 th6 vang da dam.
Cac O6u hiQu kh6c nhu s6t kdo ddi c6 th6 s6t cao s6t con, tlau m6i co, c6
tru6ng, gAy sirt c6n. Trong
trulng
hqp suy gan nang bQnh nhdn c6 th6 c6 d6u
hi€u cta hQi chimg ndo gan.
Kh6m l6m sirng thudng ph6t hiQn gan to, mdm, c6 thii c6 dau.
Tiiin
su: nghiQn ruou.
Ap
dung bang tli6m
eudit
d6 ph6ng v6n bQnh
nhdn girip xric dinh tinh tr4ng nghiQn ruqu'
</div>
<span class='text_page_counter'>(43)</span><div class='page_container' data-page=43>
-39-cAu h6i
Audit
3 4
)
0 1
CAu h6i
2
d6n4
1an
trong 1
th6ng
2
d6n3
len
trong I
tuin
+ l6n hoAc
nhidu hcrn
trong mQt
tuiln
Hang
th6ng
ho4c
it
hon
Kh6ng
bao gid
l.
B4n c6 thuong xuy6n u6ng
thrlc u6ng c6 cdn?
10 ho4c
nhidu hon
5 ho4c
6
7
ddng
t
ho4c
2
2.Trungbinh
khi uling, b4n
u5ng bao nhi6u thric u6ng c6
c6n trong
I
Hang ngdy
I
noac gan
nhu hang
ngery
Hang
thring
Hang
tuAn
it
hcrn
hdng
thang
Kh6ng
bao gid
3. B4n c6
thulng
xuy6n u6ng
nhidu hon 5 ly thric u6ng c6
cdn trong
I
ngiy?
Hang
th6ng
Hang
tuAn
Hang ngdy
hopc g6n
nhu hang
ngdY
Kh6ng
bao gid
It
hcm
ha"g
th6ng
4. Trong n6m ngorii, b4n c6
thulng
xuy€n ci,rn th6y kh6ng
the dirng 14i dugc mQt khi ita
b6t dAu ui5ngz
Hang
tudn
Hang ngdy
no?c gan
nhu hang
ngdy
it
t cvn
hang
thring
Hang
th6ng
Kh6ng
bao gio
5. Trong n6m ngo6i, bao
nhi6u l6n ban kh6ng th6 Uem
soiit dugc hdnh
vi
do u5ng
thrlc uiing chrla cdn?
Hang
th6ng tudn
Kh6ng
bao gid
It
hon
hang
th6ng
6. Trong
nim
ngo6i, b4n c6
^ ' '.
:
thuong xuyen pnal uong vao
buoi sring dt!
llm
co th6 phAn
ch6n sau khi bf say vdo t6i hOm
trubc?
Hang
tu6n
Hang ngdy
no?c gan
nhu hdng
ngay
Kh6ng
bao gid
it ton
hang
thring
Hang
th6ng
7. Trong
nim
ngoiii, ban c6
thulng
xuy€n
cim
th6y tQi 15i
hay hi5i h4n sau khi u6ng thrlc
;.,).^
uong co conT
Hang
tu6n
Hang ngdy
I
noec gan
nhu hang
ngdy
Kh6ng
bao gid
It
hcrn
hang
thang
Hang
th6ng
8. Trong ndm ngo6i, ban c6
thulng
xuy6n kh6ng nhd
dugc nhirng sg viQc xdy ra
vdo t5i hdm trudc do b4n
: ,. i , :
uong tnuc uong co con
kh6ng?
C6, trong
vdng n6m
KhOng C6, nhung kh6ng phdii trong
vdng ndm ngo6i
9. DE bao gid ban bi thuong
ho{c ldm ngudi kh6c bi
BO Y TE. HU6NG DAN CHAN DOAN VA DIEu
rnl
gE.NH IIEU HoA
-40-3 ho4c 4
Hang
Hang ngdy
hoac gdn
nhu
hing
</div>
<span class='text_page_counter'>(44)</span><div class='page_container' data-page=44>
thuong do say sin chua? ngo6i
10. Dd c6 ngudi th6n, b4n bd,
b6c si hay nh6n vi€n chdm s6c
sric kh6e niro lo ngai ve hdnh
.:i.\
vr uong lnuc uong co con cua
bpn vd khuy6n b4n c6t giem
chua?
Kh6ng C6, nhmg kh6ng
phiitrong
vdng n6m ngo6i
Tdng c6 10 c6u h6i. > 8 d6i
v6i
bQnh nh6n nam vd > 4 tISi
vdi
bQnh nh6n
nt
dugc coi ld nghiQn rugu.
2. TriQu chrimg
cin
lim
sing
Vi6m gan rugu ld t6n thuong n{ng c6 th6
g[p
nhi€u thay dOi cric chi s0
xdt nghiQm. Kh6ng c6 xdt nghiQm ndo ld
tl{c
hiQu cho t6n thuong gan ruqu,
cAn phdi ti5t trqp nhi6u th6ng s6.
HQi chrmg
hty
ho4i
tii
bdo gan transaminase thudng t6ng
nhft
le t6ng
AST tEng cao g6p 2ldn
<sub>- </sub>
6lAn gi6i han cao binh thuong.
ALT
t6ng cao nhrmg
thulng
teng khOng nhi€u
nhu AST.
Ty
le AST/ALT
thuong
>
2. Chi
s6
AST/ALT
> 3
lin
ld gqi y t6n thuong gan ruou
mfc
dQ n{ng. Tuy nhi0n
f}
lQ
ndy chi c6 gi6
tri
goi
<sub>f </sub>
chu kh6ng c6 gi6
tri
ch6n tloan, d0 nh4y cflng nhu dQ
d4c hiQu trong chAn do6n kh6ng ttugc danh gi6 cao.
cie
thi6t gi6i thich co ch6
muc ttQ
ALT
teng kh6ng nhiAu trong t6n thuong gan ruqu: ruou g6y cdm ung
depletion pyridoxal 5'-phosphate
vdtdng
st5 luqng
fy
lep thiS c6 cdm ring
vdi
aspartate. Si5 luqng b4ch cAu, d{c bigt b4ch
ciu
da nhdn trung tinh t6ng cao.
Tf
lQ prothrombin binh
thulng
hay gi6m,
INR
thng. Creatinin huy6t thanh
ting,
ddy ld chi sO Oaotr girl mric dg neng cria tdn thuong gan ruqu, lir mQt trong c6c
ti6u chu6n chAn dori.n hQi chung gan thfin.
Nh6m xdt nghiQm girip chAn dortur c6c nguy6n nhdn vi6m gan kh6c c6 th6
ddng thdi x6y ra tr6n ndn vi€m gan rugu.
Khi
vi€m gan rugu
ttit
hqp
vbi
ctrc
vi6m gan kh6c
thulng
E y6u t6 ti6n luo,ng n4ng.
3.
Md
bQnh hgc
^
,. . ,:
Cung cdp c6c bing ch0ng girip kh6ng dinh chdn tloan vi6m gan ruqu.
T6 bdo gan thudng nd
to,
bio
tuong sring, chria nhi6u th6
vti
ua acid
(cfing cdn c6 th6 dirng danh
tt
kh6c ld gan tho6i h6a kinh), vAy xung quanh c6c
tti bdo gan ndy ld b4ch cAu da nhdn trung tinh <sub>eqi </sub>
h
thi5 Mallory. Trong t6 bdo
gan xuAt hiQn c6c gigt
md
lon
ld
d6u higu
cta
tinh
tr4ng gan tho6i h6a md.
Fibrosis (tinh trang xo h6a gan) *uAt hign sorn nh6t d xoang gan
li
khoang gitra
c6c tti
bio
nQi m4c
vi
tii
bio
gan ddy
h
d6u hi€u dii5n hinh cria tinh tr4ng vi6m
gan
ruqu.
Giai
do4n muQn
hon
xu6t
hipn
fibrosis quanh
tinh
m4ch, quanh
BQ Y TE . HU.dNG DAN CHA.N DoAN VA EIEU Tzu BE.NH TIEU HOA
-41-C6, trong
vdng n6m
</div>
<span class='text_page_counter'>(45)</span><div class='page_container' data-page=45>
khoang crla
vi
cu6i cirng ld (cirrhosis) xo gan'
Tty
mric <lQ vi€m gan n{ng hay
nfre .ac t6n thuong xo h6a sd tdng \€n, cbc t6n thuong di kdm nhu ho4i trl t6
bio
gan, tinh trang u mflt.
4. Ch6n do6n
xic
dinh
Chan doan vi€m gan
rugu
dua vdo
bing
chimg sinh
thi6t
gan' Trong
truong ho,p c6
r6i
lo4n
d6ng
m6u hay c6 trudng cdn sinh thitlt gan theo dudng
tinh m4ch canh, tI6 thuong la c6c th6 vi€m gan rugu n{ng. Kh6ng c6 sinh thiiSt
gan nguy co ch6n do6n sai c6 thtl l6n d€n25%.
5. ChAn tlodn
phin
biQt
Gan tho6i h6a md c6p hay m4n
tinh
kh6ng do ruqu c6 th6
g[p
d b€nh
nhdn
vi6m
gan virus. T6n thuong gan do thu6c, bQnh Wilson, bQnh gan
tu
mi6n, thi6u hqt alphal antitrypsin, 6p xe gan, vi€m duong m4t'
ChAn doan ph6n biQt kh6 nhAt lir
v6i
c6c trudng hqp gan th6a h6a md
khong do rugu g+p d c6c bQnh nhdn b6o phi,
tiiiu
dudng' X6c dlnh chAn dorin
bdng c6ch sinh thi6t gan t6n thuong
ctng
g{p
tii
beo gan nd to, ho4i tri, tham
nh4p nhidu tii bdo vi6m, xu6t hign c6c sgi xo trong xoang, c6 tinh tr4ng fibrosis
vir cirrhosis. T6n thuong ri m4t thudng n{ng hon. Tuy nhi0n khdng bao <sub>eid </sub>
<sub>eip</sub>
th6
Mallory
0 bQnh nhdn gan tho6i h6a md kh6ng do ruqu.
Cac Uenn
*an
cmn Aoan vi6m gan ruqu cAn ph6i th6m dd h0 th6ng loai
tru tinh
tr4ng nhi6m
trtng
nhu vi6m ph6i, vi6m phric mac ti6n ph6t, nhi6m
muan ti6t
niQu, c6y m6u, cAy nudc ti6u, nu6i c6y dich mdng bqng
<sub>' </sub>
Chup
X
quang ph6i. Si6u dm gan girip 1o4i tru c6c t6n thuong nhu c6c kh5i u trong gan,
6p xe gan,
tic
m6t.
m. cAc
Ytu
ro rItN
LLIqNG
BpNH
GAN
Rtlgu
X6c dinh mrlc ttQ vi6m gan ruqu lir r6t cAn
ttri6t
dua
ra
cdc ti€u chuAn
ti6n lugng qua d6 girip dd ra c6c chi6n lugc theo ddi, c5c chi dfnh didu
tri'
.
cal
t'f,6ng ,6 ticn t tqng vi€m gan rugu c6 rAt nlieu g6m c6c th6ng s6 Hm
siurg vd cQn 16m siurg, sinh thi6t gan. Tuy nhi01 ctic.y6u t5 ri6ng rE sE kh6 danh
gi6
mfc
d0 nftrg cta bQnh.
rrcn
ttr6 gi6i c6 r6t nhi6u bang diOm ginp cho di6m
vi€m gan rugu
tir
d6 c6 th6 x6c dinh mrlc tlQ bQnh ning hay nhg' Thdng qua c6c
bang tli6m b6c si sE dd ra c6c chi6n lugc quan
lf
vir theo d6i benh nhan vi€m gan
ruqu.
1.
Chi
s5
Maddrey
Chi
sO Maddrey
c6
dQ nhpy cao nhAt vA thuong
img
dyng trong lAm
</div>
<span class='text_page_counter'>(46)</span><div class='page_container' data-page=46>
-42-vong trong vdng 2 th6ng. Chi s6 Maddrey >28b6t dAu c6 chi dinh di€u trf vi6m
gan rugu,
khi
chi s5
> 32
cdn rip dqng c6c phuong ph6p diAu
tritri0t
d{i nhu
liQu ph6p Corticoid, Pentoxyfilin, hay ghdp gan.
2.
Chi
S6
MELD
Chi so N/ELD (Model for End-stage Liver Disease). Chi si5
MELD
d6nh
gi6 mric d0 nang cria bQnh vi€m gan rugu. Chi si5
IvIEIO
dugc tinh theo c6ng
thric 3.8 x log"bilirubin tinh theo mgldL
+
I 1.2 x
logINR
+ 9.6 x log"creatinine
tinh theo
mg/dl
+ 6,4.
Khi
Chi si5 I\,ELDc6 k6t quA
>
18 ld ti6n luqng r6t t6i
nguy co tri vong cao. K6t hqp
gita
2 th6ng s5 Maddrey vd Chi s5
MELD
cho
.i
lhdy
giit
tri
ti€n luqng vi€m gan ruou vir
xo
gan rugu
v6i
d0 nhay vd d0
dic
hi€u cao. MQt s5 nghi€n crlu chi ra khi c6t ngang gi6 tr! Maddrey >32
vi
Chi s6
MELD
>
18 dQ nhqy trong viQc ti€n luqng bOnh nhdn lA 80-90%, d0
ttic
hiQu ld
60
-
80%. N6u chi tinh riQng chi s6
Ir,GLo
cho thAy khi chi s5
>
18 ld chi dinh
gh6p gan can tnii5t ph6i tlugc
tl[t
ra, n6u chi s6 thay d6i
>
1l
bQnh nhdn cdn
dugc tlua vdo danh s6ch chd gh6p gan.
3. B6ng tli6m Glasgow
B6n tIiGm Gla ow Alcoholic He atitis GAHS
Ti6n lugng
t6i
n6u di6m tr0n
8 (thdi
gian
tinh
di€m
khi
nhflp viQn
tt
ngdy
I
d6n ngity 7).
Bing
di6m Glasgow
tinh
nhi6u th6ng sti nhtmg mrlc dQ
nh4y trong ti6n lugng benh nhan chi d giai do4n dAu nhQp viQn, ti€n luqng xa
thi kdm hon c6c chi s5 Maddrey vir chi sO
VmtO.
Bang diiam ctng kh0ng tinh
dtin c6c cH s6 cria hQi chung t6ng 6p lgc tinh m4ch cria do
v{y
v6i
benh nh6n
vi€m gan rugu hay
xo
gan ruqu cflng
cin
6p dgng bang di6m
Child-Turcotte-Pugh
4.
Bing
di6m Child-Turcotte-Pugh
Ch6n tlo6n
i.I
xo' d viro B6n tli6m
Child-Turcotte-3
1
<50 50
fuOi
15
s6 luqng b4ch cAu <15
>5
Ure
(mmoVl)
<5
>_2
<1.5 t.5-2.0
Ti
l€ prothrombin
<7.3 7.3-t4.6 >14.6
Bilirubin
mg/dl
3 di6m
2
diem
<45
>55
<sub>45-55</sub>
Tt
16 Prothrombin %
<28
>35
<sub>28-35</sub>
Albumin m6u g/l
35-50
>50
Bilirubin
mriu mmoVml
<35
Nhi€u
it
C6 truong Kh6ng
Tidn h6n m€ H6n md
Kh6ng
H6n m6 gan
Bo Y TE - HU,6NG DAN CHAN DOAN VA DIEU TRI BENH TIEU H
6a
-43-2
</div>
<span class='text_page_counter'>(47)</span><div class='page_container' data-page=47>
Giai do4n
A:
5
-
6 di6m, B
:
7
-9
diOm, C
=
10
-
15 diOm.
Bdng di6m Child-Turcotte-Pugh
c6
nhidu
uu
di6m: thudng xuy6n 6p
dqng, c6c tt Org tO O6 tintr, hcrn nfta
li
c6n
tinh
diSn nhi6u c6c chi s6 cria hQi
chring tdng 6p lpc
tinh
m4ch crla. Nhuo. c di6m ld thuong 6p dpng d6i
vdi
c6c
bQnh nh6n xo gan, cdn d giai tlo4n vi6m gan bang di6m ndy it c6
gi6t4'
M6i
bang di6m dAu dua
ra
cdc chi s5 khric nhau nhtmg mpc dich cu6i
ctng
ld girip chi
ra
c6c y6u t5 tiCn luong bQnh nhAn gan aUng nhAt
v6i
dQ nh4y
cffng nhu dQ d4c hiQu cao.
M6i
b6ng dii5m c6 tru di6m ri6ng, vi€c vQn dpng c6c
Uang Oi6m
ti6n
lugng bQnh nhdn vi6m gan rugu cAn thay d6i
tiy
tung truong
hqp
"u
th6. Trong c6c trudng hqp ti€n lugng npng cAn
tinh
nhidu chi s5 ti6n
luqng de c6 chi tlinh can thiQp di6u tr! cdn thii5t'
IV. DIEU TRI
1. Ngtrng
rugu:
rl6y ld phuong phrip didu
tri
chinh vd quyi5t
ainl
tna*r
c6ng
cta
.a.
tig,, pnap diAu tri. Dimg ruou c6 thti
cii
thiQn triQu chtmg66% si5 Upnt,
*,an.
K6t qua didu
tri
khrlc biQt r6t c6
i
nghia khi theo d6i bQnh nhin sau 3 thang. N6u
dtng
ruqu
trd
l4i nguy c<v xu6t hiQn c6c d6u hiQu n{ng
cta
bQnh t6ng l€n: xu6t
huyi5t ti6u h6a, hQi chring t6ng 6p lyc tinh m4ch cria, hQi chung ndo gan.
2.chi
dQ
dinh
dudng:
cAn cung c6p chtl d0 6n
giiu
calo, giiiu dinh duong,
gidu vitamin cho bQnh nh6n vi6m gan ruqu.
Ch6 dO 6n cung c6p > 2000 Kcal / ngdy.
Tdt
ctr cbc benh nhan vi0m gan rugu ddu c6 tinh tr4ng suy dinh duong,
thiSu
hut
nhidu
lo4i
vitamin v?r mu6i kho6trg:
cin
bti
tung th6m vitamin A,
Vitamin D, Vitamin nh6m B, folate, kEm.
Ch6 dO 6n cung c6p gidu dinh dud'ng, vd vitamin sE h4n ch6 quri trinh di
h6a
cia
co thti c6i thiQn triQu chimg
vi
k6o
dii
thdi
gian s5ng cho bQnh nhAn.
Trong
c6c
trudng hqp
bQnh nqng cAn cung c6p dinh du0ng theo
ci
duong
truydn vd duong an qua sonde. Nu6i duong
bing
sonde cho k6t qu6
t!
lQ s5ng
sau
I
thang kh6ng cao hon liQu ph6p diAu
tri
Corticoid
nhmg
ldm ginm
tf
l0
tu
vong
vii
giAm s5 bQnh nh6n nhiSm
tring
khi theo d6i 1
nim
trong nhiAu nghiOn
cuu kirim chirng ng6u nhi€n.
Nu6i
dudng qua sonde (2000kcal
/
ngiry), sonde
dtng
nu6i du&ng c6 khAu kinh nh6 vd b€nh nhdn chiu
ttpg
t6t hAu nhu kh6ng
gdy cbc
tai
bi6n. pi5 ai6u
tri
thanh cOng cdn thudng xuy6n drlnh gi6 bilan dinh
dudng,
tinh dli
t'i
le calo, mu5i nu6c, vitamin, tr6nh dua thria c6 thi5 1em tAng
nguy co hQi chung n5o gan, thi6u sE ldm tSng qu6 trinh di h6a co th6 d6n di5n
suy dinh du6ng.
3. LiQu
phip
Corticoid
</div>
<span class='text_page_counter'>(48)</span><div class='page_container' data-page=48>
-44-Tdt ca cac bQnh nh6n vi6m gan ruqu co di6m Maddrey <32 kh6ng c6 hQi
chung n6o gan, gi6m bilirubin sau 1 tuAn di€u
tri:
cAn dugc theo d6i s6t, ch6 d0
dinh du0ng nghidm ng[t.
B€nh nh6n v6i truong hgrp bQnh nang
li
b6nh c6 chi s6 Maddrey
>
32 c6
hay kh6ng kdm bQnh n6o gan, hay
chi
sO
Ir,mtp
>18 c6
chi
dlnh
didu
tri
Corticoid.
Li6u
di6u
tri
corticoid:
40mg/ ngdy trong
4
tuin
sau do
giim
aan tieu
trong2
<sub>- </sub>
4 tudn k6 ti€p hodc dimg tr)y vdo tinh tr4ng l6m sing.
ThEc tt) di6u
tri
ban dAu vi6m gan ruqu c6p n4ng ld dirng Prednison v6i
li6u 40mg/ngdy trong 28 ngdy. Gi6m bilirubin trong vdng
ngiy
thf I
dt5n ngdy
thf
7
le d6u hiQu ti€n luqng rl6p ung t6t vOi didu
trf.
Ti€u chuAn
niy
rAt dac
hiQu
nhmg
it nh4y vd kh6ng cho ph6p ti6n luqng
tf
16 trl vong d c6c b6nh nh6n
didu tr!. C6ch ti6n luqng
blng
bAng diiim cria
Lille
di
dugc dua ra. BAng tti6m
t..;
gdm cac ti€u chu6n:
giim
bilirubin
hong vdng
7
ngiry,
tudi
b€nh nhdn, chric
nnng th4n, albumin,
fj'lQ
prothrombin,
bilirubin.
bang di6m nAy chinh x6c
trong vi6c ti€n lugng hon ld chi dua viro d6u hiqu gi6m bilirubin trong 7 ngdy
ft6t
qu6 dga vdo gi6
tr!
ngu&ng 0,45; ti6n luqng s6ng trong vdng 6 th6ng d6i
v6i
ngudng > 0,45 D 25Yo, ngu}ng < 0,45 la 25%
-
85%).
Khi
khdng drip ung
vdi
corticoid 16 rang vdo
ngiy
tht
7 (40% st5 Upnfr nh6n di6u
tri)
cdn xem x6t
chi dfnh dimg corticoid
vi
ich
lqi
ti6p sau d6 ld r6t it.
4. LiQu ph6p
anticytokin
BQnh cen cta vi6m gan ruqu lir dua tr6n co ch6 mi6n dich. ViQc di6u
tri
ld
nhim
c6t dtrt nhirng tl6p tmg mi6n dich. Co chri mi6n dich duqc nh6n mpnh
nn6t ta O4i thpc biro gi6i ph6ng ra ciic Chemokin vd Cytokin, TNF o,
IL1,IL6,
IL8.
Pentoxifflline
ld
1 ric chti t6ng hqp TNF, ld m6t phuong ph6p ttidu
tri
tl6ng tlugc quan t6m, trong
tl6
hi0u
qui
diAu
h!
tlugc
khing
tlinh trong cric
nghi€n criu.
M6t
nghi€n criu
kiilm
chimg ng6u nhi€n mtr d6i k6t qu6 cho th6y
c6i thiQn dugc
tj
16 s6ng sau 6 thang: nh6m diAu tri1d75,5% so
vdi
54% trong
nh6m placebo. So
v6i
Corticoid
thi Pentoxiflline
cii
thiQn ttugc
fj,
l€
sting
nhrmg khdng c6i thiQn duoc ciic kiSt qud xdt nghidm danh gi6 chrlc n6ng gan,
tuy
nhi6n ldm gi6m t1i l€ xu6t hi€n hOi chimg gan th6n. SU kh6c nhau co ban
gifra Pentoxifflline vd Corticoid ld d6nh gi6 tric dpng lAu ddi.
Li€u tli6u
tri
Pentoxiffllin 400mg u6ng 3 l6n / ngdy trong 4 tuAn.
5.Di6u
tri
lgc mriu (gan nhAn t4o)
C6c phucrng ph6p diAu
tri
b5ng
Pentoxifllin
trong vdng
2
thring ntiu
triQu chimg kh6ng cdi thiQn c6
thti chi
dfnh
lqc
m6u
v6i
albumin,
holc
c6c
trudng hqp vi6m gan rugu n4ng c6 t6ng bilirubin m6u nhiAu.
</div>
<span class='text_page_counter'>(49)</span><div class='page_container' data-page=49>
-45-6. Gh6p gan
B6nh gan do
rugu ld
c6
chi
dlnh gh6p gan. Cdc bQnh nhdn dugc chdn
do6n benh gan do rugu
cin
tinh
c6c
chi
s6 ti6n lugng girip sdng 19c vd ph6n
lopi bQnh nhdn. C6c bQnh nhdn c6 tiOu chuAn nflng sE xtip vlro danh s6ch chd
gh6p gan,
vdi
c6c bQnh nhdn c6 tinh tr4ng nguy klch sE dugc uu ti0n ghdp gan.
ii6,
rf,uA" chi clinh gh6p gan khi: Chi s6 Maddrey > 32 kh6n
g
diry rmg tli€u
tri
v6i
liQu ph6p diAu
tr!
corticoid
vi
c6 kdm hay kh6ng kdm theo chi s6 MELD
>18 .
Tiri
li$u
tham
khf,o
1.
Robert
S.O'Shea(2010)
Alcoholic Liver
Disease
the
Practice Guideline
Committee
of
the American.Association
for
the Study
of
Liver
Diseases and
the
Practice
Parameters
Committee
of
the
American
College
of
Gastroenterology. Hepatology January 20 10.
2.
Lieber CS
(2004).
New
concepts
of
the pathogenesis
of
alcoholic liver
disease,Lead to novel treatments. Curr Gastroenterol Rep;6 : 60-65.
</div>
<span class='text_page_counter'>(50)</span><div class='page_container' data-page=50>
-46-yITM
<sub>GAN </sub>
<sub>TTINtrEN</sub>
r.
DAr
cuoNc
Vi6m
gan
tp
mi6n td t6n thuong gan do
tg
co th6 san sinh kh6ng th6
ch6ng l4i t6 chric gan, dudng mQt hay t6 chuc li0n kr5t cira gan. Tdn thuong gan
thudng dai d6ng kdo ddi. Th€ nhc le the kh6ng
tilin
tri€n
ho[c titin
tri6n r6t
ch4m vd kh6ng dua d6n xo ho[c ung thu gan cdn th€ n4ng ld thi5 vi6m ho4i
tri
ddn dflp ho4c nhidu ttqt titin tri6n t5n c6ng viro tti bdo gan 0,5 rOi cu6i
ctng
dua
-l
tl6n suy gan v2r xo gan nhanh ch6ng..
Dich t6 hgc vi6m gan
ty
miSn: BQnh
<sub>e{p </sub>
6
tdt
cit c6c chring tQc. Vi6m
gan
ty
mi6n ld bQnh khOng thudng g4p theo th6ng k0 chdu Au:
Tj'
lQ m6c bgnh
trong ddn sO Z-tlttOO 000 dan,
ty
lQ mhc m6i hdng n6m 0,1-1,9/100 000 dan.
ChAn dorin ban dAu
thulng d
hia
tu6i tr6
10-30 tu6i. Benh thuong gpp
d
nfi
nhiilu hon nam: tj, lQ nir/nam: 3,6/1
II.
CHANDOAN
1.
Chin
ilo6n xrlc
tlinh
a. TriQu chrimg lAm
sing
TriQu chrmg ktrdi dAu c6 thti bi6u hiQn nhirng dqt rAm rQ nhu trong vi€m
gan cilp (1/3 trudng hqp), phan cdn
lai
thudng 6m thAm ldm phAn krn bQnh
nhAn kh6ng
nh{n
bii5t dugc,
thu}ng
chi
bi6u hi€n
bdi
triQu chimg
co ning
chung lir m6i mQt, cdm gi6c n{ng tric virng h4 su}n ph6i, nhidu hic c6 dau co,
dau khop ho4c nhiAu
lfc
chi c6 citm gi6c nhrlc m6i chung chung. Trong nhilng
dqt titin tri6n, c6c triQu chimg thudng phong phri vd rAm rQ hon vdi stit, vang da
. J. , ..), :. ,
vdng m6t, nudc ti6u virng ho4c sdm mdu, dau co vd dau khorp vd nhAt l2r dau tuc
vtng
gan vd
ngfa,
hdng ban. Kh6m thAy gan c6 th6 to, hay teo, 6n tlau trlc, c6
th€ c6 16ch to d giai do4n muQn khi d6 xo gan.
C6c bitiu hiQn ngodi gan c6 thti gap: h6ne ban nrit, xam
d4
vi6m tuy6n
gi6p
ttl
mi6n Hashimoto, vi6m mao m4ch
d!
ring, vi6m cAu
thin,
hQi chung
Sjogren, vi6m tl4i trpc trirng lo6t
chiy
mriu, thi6u mriu,
chiy
m6u do gi6m ti6u
cAu.
Vi6m
khop dang th6p, lupus, tan m6u, Sjogren
Xo
h6a ph6 nang Hen,
Vitiligo,
Lichen, hQi chrlng t6n thuong da tuyiin nQi
ti6t
fjp
1, Xcr
ctug
bi,
Vi6m kt5t m4c, ti6u duong typ 1, bQnh celiac.
Giai tlo4n sau
khi
t15 c6 bir5n chimg xcr gan cdc bi6u hiQn vi6m thudng
gi6m dAn thay vdo d6 lir c6c triQu chimg cria xo gan
v6i
ci
hai hQi chimg: suy
t6 bdo gan vd hQi chung tdngdp lyc tlnh m4ch cta.
b. TriQu chfmg c$n lAm
sing:
-
C6ng thrlc m6u: B4ch cAu, hdng cAu
thulng
giim,
c6 th6 ginm lu6n cd
ti6u cAu, ti5c d0 6ng m6u thudng t5ng cao.
</div>
<span class='text_page_counter'>(51)</span><div class='page_container' data-page=51>
--
Chric nSng gan:
fhay
dOi nhieu.
+
Bilirubin
ting ci
tryc ti6p vd girin tirip.
+
Men transaminase thudng t6'nggip > 3-5 mn binh thuong.
+
Gammaglobulin
tlng
nhrmg albumin giam,
ti
iQ A/G rat th6p.
+
Ti
l€ prothrombin gidrn, yiiu t6 V giam.
+
Phosphatase kiAm
ting.
-
Mi6n dich
+
Kh6ng thiS kh6ng nhdn, khring th6 kh6ng co tron, kh6ng th6 khring
ti
l4p thi5, kh6ng th6 khang ti6u th6 gan thAn
<sub>GKM), </sub>
khring th6 kh6ng ASGPR
thudng duong tinh trong vi6m gan tU miEn.
+
Thulng
ting
IG d4c biQt
li
IgG
>
169ll
-
Sinh
thiiit
gan: Ld mQt xdt nghiQm can
tniiit
girip chAn doan nguydn
nh6n vd giai tloan, dQ trAm trQng cria vi6m gan m4n cho hinh anh vi6m ho4i
tu
xdm nhQp tiilu
thty
gan vdi hopi tir
miii
g4m, ho4i tu cAu n6i, ho4i tu m6T rg xen
l6n
vdi
t6 chrlc xo ph6t tri6n nhidu 0 khoang crla xdm nhfp ti6u
thty
vd c6c n6t
tan tAo trong giai do?n sau.
c. ChAn ilo6n x6c
dinh:
dqa tr6n c6c bdng chimg vd sinh thi6t thay d6i tr€n m6
bQnh hgc vd c6c
thim
dd vd x6t nghiQm.
M6 hqc
Vi€m gan th6 hoqt dQng vira hay n4ng, c6 kdm hay
kh6ng vi6m tiiSu thny, ho4i tu trung t6m hay ho4i
tu
cAu n5i, kh6ng c6 t6n thuong duong mdt, kh6ng c6
bine
chung granulome hay citc bpnh gan kh6c
Sinh H6a Btnh
thulng
hay t6ng nhg
Ig
IgG
ting
<sub>ehp 1,5 </sub>lAn gi6i h4n cao binh thudng
Ift6ng
th6
ANA,
SMA,
LKMI,
t6ng> 1/80
v1rus
Amtinh
C6c v6u t6 khric U6ng ruqu
<
2ig/ngiry, kh6ng c6 beng chung vi6m
gan do thu6c
t/ng
dgng bang di6m girip x6c dinh chAn tlo6n vi€m gan
ty
mi6n. Ddy
li
bang ttiiim don 6n c6 th6 d dc tro hdnh Dm san
Di6m
Th so
1
>l6e/l
2
>18s/1
TIng
IgG
1
>U40
2
>1/8 hay SLA/LP +
c6c
tu KT:
ANA,
SMA,
LKMl
1
</div>
<span class='text_page_counter'>(52)</span><div class='page_container' data-page=52>
Khing
tllnh vi€m gan <sub>4r mi6n</sub>
Marker virus
Amtintr
2
i6
di6m c6 thtl nghi d6n vi€m gan t.u mi6n
l7
diiSm khang ttinh ch6n do6n vi6m gan tg mi6n
2. ChAn tlo6n th6
Vi6m gan
tq
miSn Type 1: Vi6m gan lupus,
gip
d nir h6. Xet nghiQm cric
marker miSn dlch thudng duong tinh:
ANA,
SMA vd c6c
tg
khang thd kh6c,
T6ng gammaglobulin, d6p ung
vdi
r?c chai mi6n dich,
Gip
d
cric
d6i
tugng
HLADR3,
DR4
Vi6m gan
tr;
mi6n Type
2:
c6 crlc
LKM
\,LI<NL2, Thuong c6 cric
ty
KT
kh6ng tuyrin gi6p,
KT
kh6ng t6
bio
thanh da ddy, bQnh kh0i ph6t O tr6 em, giai
doqn 2 d
lta
tu6i 35-65,
nii
chi6m 60%. L6m sang nhanh den d6n xo gan, ti6n
tugng tOi hon typ 1.
Vi6m gan tr1 mi6n Typ3: g6n giiing typ 1.
3. ChAn do6n phAn biQt
a. Vi6m gan sieu
virus
Vi6m gan si€u
vi
rus
A
vi
E thudng tg gi6i h4n va r6t hi6m
khi
dua tt6n
vi6m gan m4n. PhAn 16n vi6m gan men ld do virus B,C vd phtii hqp D.
b. Yi6m gan B m4n
Ngodi t6n thuong m6 hgc,
IIBsAg
duong tinh k6o ddi tr6n 6
thrlng,
cdn
tim
th6y
bing
chung virus vi6m gan
B
nhdn l€n: HBeAg
vi
anti HBe,
HBV
DNA
duong tinh v6i ndng dQ cao.
c. Vi0m gan m?n D (Delta)
ChAn dorin dya vdo sp hiQn diQn cria HDVAg
vi
anti
HDV
cit2
typelgG
vd IgM.
d. Vi6m gan m4n C
Anti
HCV
duong tinh vd trong d6 dtim s5 tuqng HCVRNA
thulng
c6 s6
luong cao.
e. Vi€m gan men do thu6c
MQt s6 thutic nh6t ld
khi dtng
k6o ddi
>6
thing,
c6 th6 gdy ra VGM,
thudng
g4p
nh6t
ld:
Clorm6tacine,
acide
tidnilique,
m6thyldopa,
Nitrofrrantoine,
Papaverine,
Oqph6nacdtine, Isoniaside,
Amiodarone,
Aspirine, Ac6taminophen, Vitamin A, Methotrexate, PTU...
C6c t6n thuong do thu6c thuong
h
rAt nang vir xo gan thuong hiQn diQn
tru6c khi ph6t hiQn ra bQnh.
ChAn dorin cAn dya
vio
c6c yiiu t6 sau:
-
Ti€n sri dirng cric thu6c dQc cho gan kdo dai.
-
Di6n ti6n t5t khi ngimg thutic.
BO Y TE . HU6NG DAN CHAN EOAN VA DIEU Tzu BE.NH TIEU HOA
</div>
<span class='text_page_counter'>(53)</span><div class='page_container' data-page=53>
-
Kh6ng tim dugc c6c nguyEn nh6n khric.
-
MQt s6 xdt nghiQm khri
dic
hiQu cho tung 1o4i thu5c: Sinh thitit gan c6
t6n thuong ho4i
tu,
c6 kdm 16ng dgng lipide-phospho
tli bio
gan trong vi6m
gan man
do
Amiodacrone, khang
th6
antimitochondrie
g[p
6
vi€m
gan do
Isoniaside,
Khing
th6
LKM3
trong vi€m gan do ti6nilique, ktring th6
LM
trong
vi6m gan do dihydralazine...
III.
EITU TRI
1.
Chi
tlinh
tlidu
triUit
Uuqc
AST t6ng cao
>
10 tan Uintr thudng
AST t6ng cao > g6p 5 lan binh thudng vd Ig > 2 l6n binh
thulng
MO hgc t6n thuong cAu ni5i, hoai tu khi5i, xo gan, vi6m gan n4ng
2.
Chi dinh
tli6u
tri
c6 th6 cAn
nhic
,
.:
Vi6m
gan
tg
mi6n khOng c6 triQu chimg l6m sdng nhrmg c6 c6c
bing
chimg sinh h6a vd mi6n dich, c6 kt5t qu6 sinh thitlt t6n thuong m6n bQnh hgc
khic
dinh chAn doan vi6m gan.
3.
Phic
aii
Oi6u
tricu
th6:
Hai liOu trinh diAu : don 1i6u vd di6u tt5t
a.
Cic
chi
ilinh
tlidu
tri
phric ad Acrn
tri
liQu:
-
Phgnttr6
-
Giam c6c ddng t6 bdo m6u
-
Giimthiopurinmethyltransferase
-
Benh
ly
c6c khi5i u
b.
Chi tlinh tliilu
tri
k5t hqp
gita
corticoid
vh
thuSc rirc ch6
mi6n
dich
Azathioprin
-
Ddithilo
tludng phg thuQc insulin
-
Tdng huyiSt 6p
r6t
hqp
Don
tri
liQu
Azathioprinmg/kg/n gdy
Prednisone
mglngiry
TuAn
ta
30
1 60
1-2
40 20
2
15
3 30
4 25
1-2
15
5 20
1-2
10
6 15
1-2
<10 <10
Duy
tri
so. V 16 - HU6NG oAN criAN DoAN vA DIEU rzu BENH TIET-I HOA
-50-Prednisonmg/ngdy
1-2
t-2
</div>
<span class='text_page_counter'>(54)</span><div class='page_container' data-page=54>
-
Glaucome
-
Trimg c6
-
Bdophi
c. Theo d6i tlidu
tri
d. Didu
tri
c6c
trutrng
hgp
tlic
biQt
-
Xo gan
+
Giti nguy6n lidu di6u
tri
theo d6i srit
+
D6c tinh di6u tr! teng (xo gan25%, vi€m gan 8%
-
Nguoi gid
+
Nguy co ngQ dQc thu5c
ting:
lo6ng xuong, gdy xuong.
+
D6p rlng Otii vol nhOm Oc ch6 mi6n dich t5t
Ti6u chudn Ei6u
tri
Ddp rlng di6u
tri
TriQu chrng ldm sirng ciri
thiQn, sinh h6a binh thuong
ALT,
GGT, bilirubin
M6 hgc: kh6ng c6 t6n thuong
gan tren tnen
Di6u
trith6t
bai
Kh6ng ddi hay x5u hon c6c
d6u hieu LS, SH
xu5t hien c5 truong, HC n6o
'
<sub>gan</sub>
Prednisone hay 60mg/ngdy
hay 30mg/ngdy ki5t hqp
azathioprin I 50mg/ngdy 1
thang(it nh6t)
--: .l ,.:
Neu do gram oan lleu
N6u kh6ng gh6p gan
D6p ung
kh6ng hodn
todryr
C6i thiQn LS vd Sh m0 hsc
nhLmg kh6ng trd va binh
thudng trong vdng 3 n6m k6
tir
khi b6t dAu di6u
tri
Di6u
tri
li€u th6p prednison
vir azathioprin kh6ng x6c
dinh thdi gian
Azathioprin don
tri
liQu
2mgl kgl ngity ntiu kh6ng
dung nap corticoid
T6i ph6t sau
khi dtmg.Iidu
tri
T6,i ph6t mn AAu 6p dpng l4i
di6u
tri
co ban
T6i ph6t> 2 Dn di6u trf k6o
ddi li0u th6p prednison +
azathioprin
BQ Y TE - HU6NG DAN CHAN DOAN VA OIEU TRI BE.NH TIEU HOA -51
-Corticoid li6u th6p k6o
dii>
-).
o tuan
Theo d6i AST,ALT,
Bili,
IgA:
tuAr/l6n
3 thdngdiAu trf ngrit qudng
immrurosupprresor
Theo
d6i
6thilngl
ldn_2
n6m
T[ng AST,
ALT
</div>
<span class='text_page_counter'>(55)</span><div class='page_container' data-page=55>
-
PhU
nf
c6 thai:
+
Vi6m gan tU miSn kh6ng c6 ch6ng chi dinh mang thai
*
Immunosupressor dung n4p t5t
+
Chi ilinh dtngAzathioprin n6n 1i6u thdp
vi
chuy6n h6a qua rau thai
-
Ei€u
trikh6c
+
Ciclosporin
A:
2-6
mgkg
+
Tacrolimus: Calcineurin inhibitor: 2-6 mglngiry
*
Budesonide: 3-3mgl ngey duy
tri
3-6 mglngiry
+
Methotrexate 7,5mgl tudn uting
+
Cyclophospamide I -1 <sub>,5 mglkg duy </sub>
tri
50 mgl 2 ngiry
+
Mycophenolate mofetil 0,5 -2gl ngiry
*
Ursodeoxycholic acid 600-1000mg/ngiy
Tni
liQu
tham
khfro
1.
MichaelP.Manns(2010),
Diagnosis
and
Management
of
Autoimmune
Hepatitis. Hepatology June.
AASLD
guidelines
2. MannsMP, Woynarowski
M,
Kreisel W, OrenR" Rust C, Hultcrantz R, et al
(2008). Budesonide 3mg bid in combination
with
azathioprine as Maintenance
treatment
of
autoimmune hepatitis--final results
of
a
Large
multi
center
intemational trial.
I{EPAToLoGY
200 8 <sub>;48 </sub>: 37 6 A-37 7 A.
</div>
<span class='text_page_counter'>(56)</span><div class='page_container' data-page=56>
-52-XOGAN
I.
DAI
CUONG
Xo
gan duoc x6,c dinh nhu mQt qu6 trinh xo h6a lan t6a
vi
su hinh thanh
c6c khtii
ting
sinh (Nodules)
vdi
c6u tnic bAt thudng. DAy duqc coi
li
kiit
qua
cu6i cirng
cta
qu6 trinh tSng sinh
xo
xu6t hi$n
ctng
vdi
c6c t6n thuong gan
mqn tinh. BQnh dugc UiiSt tir ttrl5
kli
thf
5 tru6c c6ng nguy€n
v6i
c6c mO
ti
cria
Hypocrates,
nhmg
t6i
ndm 1819
-
thu4t
ngil
"cirrhosis"
mdi
dugc nha lam
sang ndi ti6ng ngudi Ph6p R. Laennec de xu6t
vdi
giic nghia tir titing Hy L4p:
gan mdu
virrg
cam. Nguy€n nhdn
cht
ydu g6y
xo
gan nhi6m c6c virus vi€m
gan B, C vd tinh tr4ng l4m dgng bia ruqu
II.
NGTIYTN
NHAN
-
Vi6m gan virus B, C vir D
-
Rugu
)
Ddy ld c6c nguyOn nhdn chinh chi6m tr6n 90Yo chc
trulng
hqp xo gan.
-
C6c nguy€n nhdn kh6c:
+
NhiSm khuAn:
o
San mring (Schistosomiasis)
o
Giang mai
o
HIV
gAy vi€m tludng mdt x<r h6a.
+
C6c b€nh chuy6n h6a, bQnh di truydn:
o
Vi6m gan do tho6i h6a m6 kh6ng do rugu
o
BQnh Wilson
o
Haemochromatosis
o
Thiiiu
hqtAlpha
1
<sub>-Antitripsin</sub>
o
B€nh gan 11 dgng Glycogen
o
BQnh gan xo h6a dqng nang
o
TEng Tyrosin, t6ng Glactose m6u
o
Kh6ng dung nap Fructose
o
TEng Abetalipoprotein m6u
o
Mucopolysaccharidosis
o
Porphyrin niQu.
+
Do bQnh dudng mflt: tdc mflt trong
vi
ngoiri gan.
+
Do bdnhtg miSn:
.i
o
vrem gan tu mlen
o
Xo gan mQt ti6n ph6t
o
Vi€m duong mrflt xo h6a ti0n phrit.
+
Benh mach m6u:
</div>
<span class='text_page_counter'>(57)</span><div class='page_container' data-page=57>
-53-o
HQi chrlng Budd
<sub>- </sub>
Chiarr
o
Suy tim.
+
Do thu6c vd nhi6m dQc:
o
Isoniazid
o
Methotrexate
o
Diclofenac
o
Aflatoxin.
+
C5c nguyEn nhdn kh6c:
o
Suy dinh du0ng
o
Sarcoidosis
_'.,1
o
I nleu mau.
III.
LAM
SANG
I.
DAu hiQu l6m sirng
BQnh canh lAm sang cria xo gan kh6 tla d4ng, phq thuQc vdo nguy6n nhSn
gAy bQnh, giai tlo4n bQnh, tiiln tritin, di6n bi5n vd biiin chrlng cta bQnh. Va lam
,;
slrng, c6n cri viro viQc c6 c6 tru6ng hay kh6ng, ngudi ta chia lirm 2 th6:
a.
Xo
gan cdn
bt:
triQu chimg ldm sang kh6ng nhidu do ngudi bQnh thudng
v6n tam viQc tlu-o. c.
-
C6c triQu chimg ccr nSng:
+
MCt m6i, gi6m c6n, ch6n 6n, dau h4 su&n ph6i.
+
C6 the c6 c6c dot
chiy
m6u mfri hay c6c ddmbdm tim dudi da.
+
Kha n6ng ldm viQc cflng nhu ho4t dQng tinh dpc k6m.
-
Thucth6:
+
C6 thi3 c6 vd,ng da ho[c sam da.
+
Gi6n mao m4ch
dudi
da
<sub>- </sub>
thuong ttr'6y O c6, m4t, lung, nggc du6i
dqng tinh m4ch chdn chim hoflc sao m4ch.
+
Gan c6 thti to,
mft
tIQ chic hoflc cimg, bd s6c, ]6ch m6p m6 bd sudn.
b.
Xo
gan
<sub>-6t </sub>
bt:
-
HQi chung suyt6 bdo gan:
+
Suc khde sa srit, 6n k6m.
+
Xu6thuyitduOida.
+
Chdy miiu mfii, ch6y mriu chrin
ring.
+
C6 thrS c6 s6t.
+
Vang da tir nhg tttin n4ng.
+
Pht
2 chi:
pht
mAm, 6n lOm.
+
C6 truong c6 th6 c6 tu mric tIO vira ttiin r6t to.
+
Gan n6u sd th6y
<sub>- </sub>
m4t dQ cung.
</div>
<span class='text_page_counter'>(58)</span><div class='page_container' data-page=58>
-54--
HQi chring t6ng 6p luc tinh mach crla:
+
Litch to: vdi c6c mric <IQ kh6c nhau
<sub>- </sub>
phin
lon gi6i hqn 0 dQ I vd t10
II.
+
Tuan hoan bang hQ
cta
chri.
+
GiAn
tinh
m4ch
thyc
qurln
v1i
citc muc dQ khiic nhau (thuong ph6t
hiQn qua nQi soi hopc khi benh nhen bi n6n nhiAu mriu).
+
C6 th6 c6 c6c
r6i
1o4n vd
thin
kinh vd tdm thAn: run tay,
chfm
chpp,
m6t ngri.
2.
C{n
lim
sirng
-
ALT
vd AST: c6 th6 binh thuong
hoic
cao vtra phdri.
-
GGT: thudng cao trong xo gan, nh5t le nhflng trudng hap nghiQn rugu
hopc vdng da.
-
AlbuminthAp, Gamaglubulin tbng, IgG, IgM t6ng.
-
Ti
le Prothrombin gidm.
-
C6ng
thfc
milu: thudng c6 thitiu m6,u nhusc s6c, titiu cAu gi6m.
-
Si6u dm:
+
Nhu m6 kh6ng ddng nhAt, gan s6ng hon binh thuong, phdn
thty
duOi
to, bd mAp m0 kh6ng d€u.
+
Tinh m4ch cri4 tinh m4ch Llch, tinh m4ch m4c treo hdng tr€n bi gian.
+
L6ch
ting
kich thu6c, c6 th6 c6 c6 truong.
+
Trdn dich mdng ph6i.
-
ChUp c6t lop
vi
tinh: vrla c6 gi6
trf
chAn do6n vira girip phrit hiQn ung
thu gan.
-
Cong huong
tir:
doi
khi
cfing tlugc stl dpng, nh6t ld di5 phAn biQt c6c
th6i
tang sinh v6i ung thu gan s6m.
-
Do
tlQ dnn
hdi
gan (Elastography): dC
tllnh
gi6 mric dQ
xo
h6a cria
gan.
Xo
gan tuong fmg
v6i
F4.
K]
thuQt ndy chi srl dpng trong c6c trudng hgp
cdn nghi ngd c6 xo gan hay kh6ng.
-
Sinh thit5t gan: thuong dugc dung
vdi
cdc trudng hqp xo gan giai do4n
sdm <16 ch5n ttorin x6c dinh hoac d6
phin
bi€t c6c khi5i
ting
sinh hong xo gan
vdi ung thu gan.
-
Soi 6 bgng: hiQn it dtmg.
IV. CHANDoAN
1. Ch6n dor{n x6c
tlinh
-
Giai dopn cdn
bt:
+
Dua vdo cdn 16m sdng: nQi soi, si6u 6m, chgp c6t t<rp
vi
tinh, tlo dQ
dan hol gan.
+
N6u kh6ng
16:>
sinh thi6t gan.
-
Giai doan m6t bir:
</div>
<span class='text_page_counter'>(59)</span><div class='page_container' data-page=59>
+
Ldm sdLng:
o
HQi chtlng suy tti bdo gan.
o
HQi chrlng tdngbp lgc tinh m4ch cua.
+
Cdn l6m sirng:
o
Si€u 6m.
o
Chpp cat top vl tintr.
o
NQi soi: gi6n tinh m4ch thgc quan, phinh v!.
2. Ch6n tlo6n phAn biQt
-
Gan to trong suy tim, vi6m ddy dinh mang ngodi tim.
-
Vi6m gan men.
-
Ung thu gan.
-
MQt st5
trulng
hqp c6 tru0ng: lao mdng bgng, hQi chung than hu.
v.
TrtN
LUqNG
vA
BIEN
cHiNG
1. Ti6n
luqng:
phg thuQc
vio
giai ctopn vd c6c bitin chimg cta xo gan'
-
Phan 1o4i dya vdo chrlc nSng gan
PhAn lo Child
<sub></sub>
-Tucorcott-u5i
thOng s6 tuong ung
nr I
-
3 tlitim:
+ ChildA:0-6di6m
+ ChildB:7-9di6m
+
Child C: 10
-
15 di6m
-
Phan lo4i theo giai <Ioqn 16m sirrg:
+
Giai
do4n
0:
kh6ng c6 cO tnrong
+
kh6ng
c6
gidn
tinh
m4ch thgc
quan, phinh
vi
+
Giai do4n 1: kh6ng c6 c6 truong c6 gi6n tinh m4ch thgc qu6n, phinh
vi
+
Giai
do?n
2:
c6
ci) trudng c6 ho4c khOng c6 gi6n
tinh
mpch thyc
quin, phinh
v!
3
1
Thdng s6
> 3,0
>50
35-s0
2
0-3
0
Bilirubin
m6u (mg%)
(mmol/l)
<2,8
> 3,5 2,8
<sub>-3,s</sub>
Albumin
mdu(g%)
Vira
it
Kh6ng
CO tru6ng
Kh6ng
1vit2
Benh
li
n6o gan (dQ)
>6
<45
l-4
>55
Thdi gian Prothrombin (gi6y)
Pt5l vOi xo gan met ti€n ph6t
>10
4-10
1-4
Bilirubinm6u
(mg%)
>
170
t7
<sub>-68</sub>
Bilirubin(mmoUl)
BO.
Y-tr-
H,dNG
DAN CHAN DOAN VA OGU Tru BE.NH TIEU HOA
-56-2
<2,0
<35
3
vd4
4-6
4s-55
</div>
<span class='text_page_counter'>(60)</span><div class='page_container' data-page=60>
+
Giai tloqn
3:
gidn vd tinh m4ch thgc qu6n, phinh
v!
c6 ho4c kh6ng c6
c6 truOng
+
Giai do4n 0 vd
I
dugc coi lh xo gan cdn
bt.
+
Giai tloqn 2 vir 3 dugc coi lir xo gan m6t
bt.
2. Bi6n chri,ng
-
Ch6y m6u do tdng iry lqc tinh m4ch cua: thuong gap nh6t ld gi6n vd
tinh mpch thuc quin, tinh m4ch phinh
vi
d6i khi c6 th6 & than, hang
vi
ho4c t6
trang. EAy ld mQt bi6n chimg n[ng, c6
tj'
lp tu vong cao. Tj'19 xu6t huytit vd tri
vong phg thuQc vdo mric dQ cta xo gan.
-
BQnh
lf
n6o gan: duoc coi ld tinh tr4ng thay d6i chric nang thAn kinh d
ngudi xo gan. D6y cffng ld bi6n chring thudng g4p d nh6m benh nhan ndy. Sy
xu6t hiQn cria bQnh
ly
ndo gan anh huong nhi€u d6n ch6t luong s6ng cfrng nhu
khi
ning
s6ng th6m cria ngudi benh. C6 nhi6u y6u
tii
gAy n6n bQnh
ly
ndy,
trong d6 quan trong nh6t ld vai trd cria Amoniac m6u.
-
C6 trudng: sg xu6t hiQn dlch trong 6 bgng dugc coi lir mQt biiin chung
thii hien mQt budc ngo[t cho bi6t tien lugng kh6ng t6t.
oay
ld h4u qu6 cta viQc
ting
iq
lyc tinh
mach
cta,
sy thay d6i
cta
ddng m6u tltin cric tqng, thay d6i
, <sub>i. -^ </sub> I. .
huy6t dgng, sy
git
mu6i vd nu6c cua thqn.
-
HQi chrmg gan
th{n:
ld tinh tr4ng suy th4n xu6t hiQn d bQnh nhAn
xo
gan c{ii tru6ng c6 Creatinin > 1,5 mmol/ dl. C6 2 th€:
+
Type 1:
titln triiln
trong ph4m
vi
2 tuAn: Creatinin
>
2,5 mmol/
dl
<sub></sub>
-^
I len tuqng xau.
+
T)?e 2: ti6n tri6n ch4m thuong li6n quan dlin chuc nang gan vd mric
dQ c6 trucrng.
-
H4 Natri m6u: bi6n chimg niry g|\p tr 20
<sub>- </sub>
30% benh nhdn
xo
gan vd
dugc khing dinh khi n6ng dQ Natri m6u
<
130 mEq/ I xuAt hiQn tr6n benh nhan
c6 c6 trudng. Ti6n luqng
khi
c6 biiin chimg ndy
li
kh6ng t6t, benh nhan dC di
viro h6n m€ gan.
-
HQi chring gan ph6i: ld tinh tr4ng thi6u m6u d dQng m4ch vir gi5n c6c
m4ch m6u b€n trong ptrOi, tr4u qud ld thitiu oxy, c6 cric Shurt b€n trong ph6i,
gita
hQ th5ng m4ch crla vd m4ch ph5i, tran dich mang ph0i, tang 6p
lyc
ph6i
nguy6n phrit,
r6i
lo4n th6ng
khi
vd
tudi
m6u,
film
XQ
ngqc c6 dqng
khim
vd
ccv hohnh l6n cao.
-
Nhi6m trung dlch c6 truong: cflng ld mQt bi6n chilng thuong g4p d
b€nh nhdn
xo
gan. Phan l6n ld tU ph6t, kh6ng ptr,it hiQn dugc dudng vdo. Da
ph6n
vi
khu6n c6 ng.rdn g5c
tir
tlulng
ti6u h6a
cta
ngudi bQnh,
nu6i
cdy
thiy
chri yiiu ld E. Coli ho{c Streptococci nh6m D. ChAn cto6n x6c dlnh khi b4ch cAu
da nhAn trong dich c6 tru6ng
>
2501 mm3.
</div>
<span class='text_page_counter'>(61)</span><div class='page_container' data-page=61>
-57--
Huy6t
kh6i tinh
m4ch
cta:
ngudi
xo
gan c6 khuynh huong
bi
huyOt
kh6l
O cac
tinh
m4ch s6u, d5c biet
h
he
tinh
mqch cira. C6
khoing
gdn 40%
bQnh nhdn xo gan c6 nguy co gap bi6n chimg ndy, trong khi ch6y mrlu ti€u h6a
chi khoang 10%.
-
Ung thu bi6u m6 t6
bio
gan: xo gan dugc coi ld yliu
tii
nguy co hdng
ddu g6y ung thu gan nguy€n ph6t. C6 khoAng
>
80Yo cdc
trulng
hqp ung thu
gan xu6t hiQn tr€n gan xcr.
vr.
Drtu
TRI
1. Ch6.tO 5n u6ng sinh hoSt
-
O
giai
do4n cdn
bt:
c6 th6 ldm viQc
vi
sinh ho4t binh thudng nhrmg
tnffi
vfln dQng mpnh, n6n 6n nh4t vd ki€ng bia rugu.
-
Giai do4n m5t
bt
n6n nghi ngoi hoirn todn
-
Kh6ng sri dgng thu5c an th6n vir paracetamol
-
N6n ddm b6o cung cAp dAy thi
ning
luqng 35
<sub>- </sub>
40 Kcal vit 1,2
-
1,5g
proteir/
kg c6n nqng.
Khi
c6 biriu hiQn cria bQnh ly n6o gan, lugng protein gidm
xuting
l-
-
l,2d
Kg cdn nqng. Uu ti€n cung c6p acid amin ph6n nhrinh vd d4m
thgc vQt.
-
Ngudi xo gan rAt n6n c6 mQt
bta
6n t6i trudc khi di ngri.
2. Ei6u
tri
nguy6n
nhin
-
X<r gan
do
virus
vi6m
gan
B:
n6n dirng thu6c
ric
ch6
virus
nhu:
Lamivudine, Entecavir, Tenofovir.
-
Xo
gan
do
virus vi6m gan
C:
c6
th6
xem
xdt
di6u
trl
bang
Peginterferon k6t hgrp
v6i
Ribavicin cho c6c trudng hqp xcr gan giai do4n tIAu'
-
Xo
gan
ruqu:
bQnh nhdn
phii
ngimg sri dgng rucru, c6
thii
xem x6t
dtng
corticoid.
-
Xo
gan m{t ti6n ph6t: dtng Acid Ursodeoxycholic
3. Didu
tri
bi5n chrfrng
-
C6 trudng:
cn6
aO
6n h4n
ch6
mu6i ti5t
trqp
vdi
lgi
tiiiu
kh6ng
aldosterol
vi
furosemid. N6u
n[ng,
c6 th6
niii
th6ng hQ tinh m4ch cria vd tinh
m4ch tr€n gan (TIPS).
-
Benh
lf
n6o gan: ctr,5 AO an h4n chi5 Protein, uu
ti6n
cung c6p acid
amin phdn
nh6nh,
ldm
s4ch ruQt (u5ng
ho{c thqt
lactulose), khring sinh:
Neomycin, Rifaximin, Ciprofloxacin, Metronidazol.
-
Gien vO
tlnh
mpch
thpc
quin:
cAm m6u qua nQi soi, c6c thu6c tric
tlQng diin vQn mqch (Somatostatin, Octreotide, Terlipressin) hoflc c6 th6 ldm
th6ng
gifa
hai hQ thiSng tinh m4ch cria vir chn (TIPS).
-
Nhi6m tnrng
dich
cli
tru&ng:
su
dgng
khrimg
sinh:
Cefotaxim,
Ciprobay, Rifaximin.
</div>
<span class='text_page_counter'>(62)</span><div class='page_container' data-page=62>
-58--
HQi chimg gan th4n:
+
Ngimg
lqi
tiiSu
+
Dimg
Albumin.
*
Terlipressin.
+
Ha Natri m6u:
+
Han ch6 dich vir nu6c.
+
Sri dgng dfch mu6i rru truong dudng tinh m4ch.
+
C6 thC cdn
nhic dtngAlbumin.
+
St
dung thu6c
ric
ch6
Recepter
V2
(Lixivaptan,
Satavaptan,
Tolvaptan).
4. Didu
<sub>t4 </sub>
dU phdng
-
Gian vO tinh mqch thyc qu6n: thAt brii gidn qua nQi soi, sri dpng thu0c
ric ch6 beta giao cdm kh6ng chgn lgc.
-
Nhi6m trung dich c6 trudng: Ciprofloxacin, Cephalosphorin tfrr5 ire
:.
-
Benh ly n6o gan: Lactulose.
5. Gh6p gan: cho nhfng
tru]ng
hqp c6 chi d!nh.
Tii
IiQu tham kh6o
1.
Femandez
J
et
al(2000). Diagnosis, treatment,
and
prevention
of
spontaneousbacterial
peritonitis.
Baillieres
Best
Pract
Res
Clin
GastroenterolT4
<sub>- </sub>
975.
2.
Garcia
Tsao
et
al(2009).
Management
and
treatment
of
patients
withcirrhosis
and
portal
hypertension:
recommendations
from
the
Department
of
Veterans
Affairs
Hepatitis C Resource Center Programand
the National Hepatitis C Program. Am J
Gastroenterolll4-
1802.
3.
Hou
W,
Sanyal AJ(2009).
Ascites:
diagnosis
and
management. Med
ClinNorth Am 93 - 801.
4.
Gines
P
et
al(2004). Management
of
cirrhosis
and
ascites.
N
Engl
J
Med350-1646.
5.
Sass
DA,
Chopra KB(2009).
Portal
hypertension
and
variceal
hemonhage.Med Clin North Am93
-
837.
</div>
<span class='text_page_counter'>(63)</span><div class='page_container' data-page=63>
-59-xuAr
HIrytT
Trtu
HOA
cAo
Do
tANc Ar
r,r.l.
c
riNnu4cncrll
r.
EAr
crIoNG
xu6t
huy6t
ti6u h6a
(XIITH)
cao
do
ldng
6p
lyc
tinh
m4ch cria
(ALTMC)
ld xu6t huyi5t do vO
bfi
gidn tinh m4ch thgc quan, d4 ddy hoflc hdnh
t|trdng
md trong d6 phAn lon ld do v0 giSn tinh mpch thyc
quan'
XHTH
le
mQt bii5n chimg r6t n{ng trong xo gan tl6y
li
nguy6n nh6n hay <sub>CAp gey </sub>tu vong.
Ti
le
)c{TH
tt
5-15% m6i nam
tty
thu$c mric dQ brii giSn nhd hay lon. Mric
d0
ning cia xo
gan
lim
teng kh6
ning )GITH.
Ti
le
t6i
xu6t huytit khoang
6o0/o trong mQt n6m n6u kh6ng dugc diAu
tri. Ti
l0
tu
vong do
)GITH
tir
15-20oh lrong 6
tuin
ttAu phg thuQc viio mirc
tlQ
n4ng
cta
xo gan,
tir
0% tt6i xo
gan mric dQ
child Avit3}%
dtii mric d0 child C.
II.
CHANDOAN
1.
Lflm
shng
-
N6n ra m6u: thudng xuAt hiQn dQt ngQt, nOn ra m6u d6
tuoi
s5 luqng
nhi€u. Dai tiQn phdn tten ho[c ia m6u ndu tl6 trong truong hqp ch6y m6u nhi€u.
)GITH
c6 th6 xu6t hien lan dAu ho4c tAi di tei lai nhidu 16n.
-
M4ch
nhanh, huyt5t 6p tpt, c6 th6 c6 d6u hiQu stSc do m6t m6u
-
C6 th6 c6 mQt hoac nhi6u c6c triQu chimg cria
xo
gan: vang da, ci5
tru6ng, l6ch to, tudn hoan bang hQ, phir ch6n. Tuy nhi6n, trong mQt s5
trulng
hqp kh6ng c6 triQu chimg cta xo gan tr6n l6m sang.
2.
Cfn
lAm shng
-
Huytit s6c t6 gi6m, hematocrite gidm, khi dang c6
XHTH
thi ure m6u
t6ng m{c
dt
kh6ng c6 suy thfln
-
X6t nghiQm c6 suy gi6m chuc gan do xo gan:
ti
lQ prothrombin gidm,
albumin m6u gi6m, bilirubin m6u t6ng, til3u cAu giAm.
-
NQi
soi
xric dinh chan Ooan v!
tri )GITH
3. Ch6n do6n x6c
tlinh
-
Lam sirng: n6n ra m6u, dai tiQn phAn den, c6 bi6u hiQn oia bQnh l1i gan
mat
-
X6t nghiQm: biiiu hiQn thii5u m6u
-
NQi soi thpc qu6n d4 ddy xric dinh vd
bti
gian t4i thqc qu6n ho4c d4
ddv
4. ChAn do6n mr?c.10
XHTH
Bin
1:
Cic
d6u h 6m th6
tich
m6u
Nang
Nhe
Trung
binh
80-99 <80
100
fIA
max (mmHg)
</div>
<span class='text_page_counter'>(64)</span><div class='page_container' data-page=64>
-60-M4ch 100-120 >120
2J
z-)
4
Hematoorite y1 0,3-0,4 0,2-0,3 <0 2
ItAt
mau (% V tu6n hoan) <20 20-30 >30
J
2
1
>51
34-51
<34
Bilirubin(pgll)
<30
30-35
>35
Albumin m6u (g/l)
<44
54-44
100-54
Ti
lQ Prothombin
Kh6 ki6m so6t
DE ki6m sorit
kh6ng
C6 truOng
H6n m6
Lo mo
Tinh
Tinh thdn
Bin
mric d
x0
n: theo h6n I
i
cfia
Child
<sub>-Pu</sub>
Child
A:
5-6 di6m
Child B: 7-9 di6m
Child C: 10-15 tti6m
N6u mric dQ xo gan cang n{ng thi
khi
ning
XIITH
t6i ph6t cdng cao
S.ChAn tlo6n phAn biQt
a. C6c xu6t huy6t ti6u h6a cao do
cic
nguy6n nhAn
khic
-
Lodt da ddy t6 trd,ng: lAm siurg vd x6t nghiQm kh6ng c6 bitiu hiQn cria
-. . ., ,I
xo gan, nQi soi girip chAn doSn x6c dinh.
-
R6ch tdm
vi
ch6y m6u (hQi chimg Mal1ory-Weiss).
-
Ung thu dp ddy
-
Chdy m6u tluong mdt.
-
Didang mach.
-
Pollp
thgc qu6n, d4
diy
ch6Y m6u.
b.Ho ra
miu:
thudng ho ra m6u c6 l6n bqt, c6 t6n thuong ph6i
c. XuAt huy5t ti6u hr6,a th6p: kh6ng c6 n6n ra m6u, u re m6u kh6ng
ting
TII.
DItU
TRI
l.
Didu
tri
XHTH
c6p
tinh:
a. Nguy6n
tic:
ftdi
sric tich cyc, ditiu
tri
cAm m6u vir phdng bi6n chimg h6n
m6 gan
b.
Hiii
sric
-
Tu tht5 b6nh nh6n tIAu thAp
-
Dim
b6o tluong th0: Duy
tri
khd n6ng v4n chuy,6n oxy
milu
cho bQnh
nhdn
(BN)
(
dec biet aOl vOi
BN
c6 tu6i vd/tro{c c6 kdm benh l}?
tim
m4ch):
Cho thd oxy qua x6ng
mti
3-6 Llphitt. N6u bQnh nhdn c6 nguy co trho nguo. c
vdo dudng h6 h6p hohc c6 suy hd h6p can Oat nEi khi quin.
-
Uu
ti6n hang dAu trong
Hdi
sric lir bir lai khr5i luqng tuan hoan d6 6n
dinh huy6t dQng.
BO Y TE - HU6NG DAN CHAN EOAN VA OIEU TRI BE.NH TIEU HOA
-61-90-100
H6ne cAu (
T/l
<sub>)</sub>
</div>
<span class='text_page_counter'>(65)</span><div class='page_container' data-page=65>
-
T6t ca
BN
phdi duqc d?t
dulng
truydn
tinh
m4ch. O
BN
c6
rtii
loqn
nuy5t eQng, d4t
2
dulng
truydn
tinh
m4ch 16n (kich thudc 16-18G) ho4c rt4t
catheter
tinh
m4ch trung tam n6u khdng th6
d[t
duqc
dulng
truy6n tinh m4ch
ngo4i bi€n.
-
Phdi chri
y
nhan bi6t cdcbgnh di
kdm
d€
didutri
thichhqp.
-
edi
php thc tich:
+
Bdi phu th6 tich dugc
bit
dAu truydn tinh m4ch dlch mu6i ding truong
20
mkg.
O da s5 bQnh nhan truy6n 1-2 L
dich
ttdng truong
nhu
glucose 5% (
h4n ch6 NaCl 0,9%
vi
gdy giir mu6i ve
pht
to) sc di6u chinh dugc th6 tich dich
bimAt.
+
N6u sau
khi
tt6 truydn
dich
ttAng tru<rng
tdi
t6ng
[€u
50
ml/kg
md
benh nhan v6n cdn d6u
hiQu
stic c6n tnryAn dich keo (500-1000
mL)
d6 bao
dam th6 tich trong
ldng
m4ch.
-
Plasma tu<ri tt6ng
lqnh
truy6n cho bQnh nhAn
bi
)GITH
md c6 tinh
trqng r6i lo4n ddng m6u. Truydn ti€u cdu cho bQnh nhdn dang bi
XHTH
md s6
tiiSu cAu < 50.000/mm3.
-
Chi
dinh fruyAn m6u:
+
Khi
hemoglobin <70-809/1
+
N6ng dQ hemoglobin <100 <sub>e/l </sub>0 mQt bQnh nhen
bi
tst huyi5t 6p tu thi5
(do hemoglobin sE tii5p tuc
bitqt
xu6ng sau khi truy6n dlch mu5i d6ng truong);
+
BN
bi
benh 1),
tim
m4ch
c6 triQu chimg nhu con dau
thit
ngyc hoflc
tr€n >60 tu6l cAn dugc truydn m6u tt6 duy
tri
mQt mric hemoglobin >100 g/l
c. Didu
tri
cAm m6u
-
Thu5c ginm 6p lpc tinh m4ch cua, thu6c c6 t6c dpng ldrn co m4ch t4ng
den
tdi
lem ginm 6p lyc tinh m4ch cua: c6 thl5 dung mQt trong c6'c thu6c sau.
+
Octreotide
:
50
pg
ti6m
TM,
ddng
thdi
truydn
tinh
m4ch
li€n
tgc
50pe/h
+
Somatostatin: 250
<sub>1tg </sub>
ti€m
tinh
m4ch, sau tI6 truydn
TM
li€n
tuc
250p,glh
+
Terlipressin: ti€m tinh m4ch1- 2mgctr 6 gid mQt lAn
+
Dtng
thu6c giAm rlp
lgc tinh
mpch crla trong 3
-
5 ngdy, ntiu ph6n
vang dimg thui5c.
-
N6i
soi s6m trong vdng 12 gid dC ti.5n hanh
thit
tinh m4ch thgc quan
ho[c
ti6m histoacryl erSl
vol
vd tinh m4ch tpi da ddy. HiQn nay, ph6i hqp
gira
thu6c ldm giAm
ALTMC
vi
ph6i nQi soi cAm m6u ld biQn ph6p hiru hiQu d6i
di6u
tri
XIITH
do tdng
ALTMC.
-
Su
<sub>{rng </sub>
b6ng chdn t4i thyc quan: tl6y
li
phuong ph6p c6 t6c dpng, fuy
nhi6n gdy nhidu bii5n chrlng nhu: hit dich vdo tludng hO h6p, 1o6t
vi
thring thr,rc
</div>
<span class='text_page_counter'>(66)</span><div class='page_container' data-page=66>
-62-quin,
chi n0n 6p dpng trong khi chd c6c phuong ph6p di€u trf kh6c nhu nQi soi
cAm m6u hoac ldm
ciu
nt5i cria chri qua tinh m4ch c6 (Transhepatic intrajugular
portosystemic shunt
<sub>- </sub>
TIPs ). Ngdy nay
cing
it sri dr,rng.
-
'-
10-20% didu
tri
nOi soi vd nQi khoa that
b?i
khi
d6 phdi ti6n hanh
TIPS, ho4c phAu thuSt n5i crla
<sub>- </sub>
chri
d. Di6u
trf
dg phdng bi6n chrlng h6n mG gan
-
Kh,lng sinh:
Norfloxacine
0,4 g
x
2 vi6n
/ngiy
dtng
5- 7 ngdy' N6u
benh nhan kh6ng ui5ng duo. c dirng khring sinh dg phdng
dulng
ti€m. DOi benh
nh6n
c6
nguy
co
kh6ng thu5c khring sinh nh6m quinolon
c6 th6
dung
ceftriaxone ti0m tinh
m1chl-2flngiry
tu 5- 7 ngdy.
-
Lactulose dudng u6ng 20
<sub>- </sub>
50 gl 24 giir .
2. Didu
tri
dg phdng ch6y m6u
a. BN dn xu6t huy6t ti6u
hoi
-
Ngay
khi
BN
ngtrng chdy m6u, k6t hqp didu
tr!
giem
ALTMC
bsng
chen beta giao
cim
kh6ng chgn lgc
ting
dAn cho
t6i
I'hi
nhip
tim
gi6m 25 %'
Thu5c chgn beta kh6ng chgn 19c vtra c6
kic
dpng tr€n
<sub>Bl </sub>
hm
giem nhlp
tim
tt6ng
thdi
c6 t6c dgng trdn <sub>B2ldm </sub>co m4ch d6n tOi giAm m6u
tdi
m4ch t4ng.
p6i
<sub>vOi </sub><sub>propranolol li€u ktrdi </sub>tIAu 20 mg,
ting
d6n, khi dung thu5c cAn chia 2
En ngdy.
voi
naaotot
tit
AAu
fdu
20 mg/ngdy,
dtng
I
16n ngdy. C6 the ph6i
hqp chgn beta giao c6m kh6ng chqn 19c
v6i
isosorbid mononitrate. Tuy nhidrL
kh6ng
dtng
isosorbid mononitrate don thuAn
vi
kh6ng c6 t6c dpng lnm ginm
ALTMC.
-
NOi soi
thit
tinh
mach thuc quan
(TMTQ)
lai
sau 14
-
2l
ngiy
du
phdng nguy co chiry mriu
l4i
Titin hanh th6t
TM
thyc quan cho
tdi
khi
kh6ng
"0"
k} a nane th6t dugc. Sau d6 cu 3-6 thring nQi soi ki6m fta
lei dC th6t ntiu c6
c6c brii gi6n *uAt hien.
-
Trong trudng hqp c6 giSn tinh m4ch vung t6m
vi
c6c
bfi
gi6n ndy li6n
tpc
vdi
ciic brii cria
TM
thUc quan, ti6n hdnh ti6m histoacryl t4i biri giEn vung
tdm
vi,
sau d6 ti(5n hanh
thit
ttet
aC cric brii gidn t4i thyc quan.
b. BN chua bi xu6t huy5t tiOu ho6
-
D6i
vdi
t6t ca
BN xo
gan phdi dugc titin hanh nQi soi thgc quan d4
ddy ph6t hien brii gi6n t4i tinh m4ch thgc qudn. D6i vdi trudng ho-p xo gan cdn
btrntiu nQi
soi
md kh6ng th6y gi6n
TMTQ
c6n tii5n hanh soi ki6m tra 14i trong
vdng 3 n6m. Ntiu xo gan m6t
bt
md nQi soi kh6ng c6 gidn TMTQ cen soi kitim
tra l4i m5i
nim
mQt ldn.
-
D6i v6i
BN
xo
gan
khi
nQi soi c6 gi6n
TMTQ
nh6 (dQ
I
theo phdn
chia
3
mfc
tIQ) c6 th6
dtng
chgn beta kh6ng chgn 19c d6
<sub>4r </sub>
phdng ch6y
<sub>16u</sub>
ti6n ph6t ho{c kh6ng dung. N,5u kh6ng dung chqn beta kh6ng chqn lqc
d''
dU
</div>
<span class='text_page_counter'>(67)</span><div class='page_container' data-page=67>
-63-phdng cAn ti6n hanh soi kiiim tra lai trong vdng 2 ndm d6i xo gan cdn bir. N6u
xo gan m6t
bt
md nQi soi khdng c6 gi6n
TMTQ
c6n soi ki6m tra lai m5i
nim
mQt
lin.
-
Ol5i vOi
BN xo
gan
khi
nQi soi c6 gidn TMTQ
vila
vd 16n (d6
II,
III
theo ph6n
chia
3 mric d6) c6 th0 dirng chgn beta kh6ng chgn lgc d€ dg phdng
chdy m6u ti6n ph6t hoac
thit
TMTQ n€u c6 ch6ng chi dinh v6i thu6c chgn beta
kh6ng chpn lgc. N6u 6p dgng th6t
TMTQ
cAn nQi soi th6t TMTQ
lai
sau 14
-2l
ngity cho
t6i
khi kh6ng cdn
khi
ning th6t duqc. Sau khi
tl6t
triSt TMTQ c6n
ki6m tra lai sau 1-3 thang, tiiip sau t[6 cri 6 thang-l
nim
n6i soi ki5m tra l4i.
-
D6i vdi b6nh nhan sau
thit
tinh m4ch thyc quin n6n dtng PPI [Au d6u
chuAn trong 04 tuAn ldm cho 6 lo6t sau th6t nhanh hdn seo.
Tii
IiQu
tham
kh6o
1.
Sheila Sherlock, Sheila Sherlock (Dame.), James Dooley. Diseases
of
the
Liver and
Biliary
System 2002: 170-176.
2.
Guadalupe Garcia-Tsao, Arun J. Sanyal, Norman D. Grace, William Carey.
Prevention and Management
of
Gastroesophageal Varices and Variceal
Hemorrhage.
AASLD
PRACTICE GUIDELINES. Hepatologt,
Vol.
46,
No. 3,2007: 922-938.
3.
Thomas D.
Boyerl
and,Ziv J. Haskal. AASLD PRACTICE GIIIDELINES
AASLD
Practice
Guidelines:
The
Role
of
Transjugular Intrahepatic
Portosystemic Shunt (TIPS)
in
the Management
of
Portal Hypertension.
I{EPATOLOGY, January 2010: 1-16.
4.
Guadalupe Garcia-Tsao,
Jaime
Bosch.
Management
of
Varices
and
Variceal Hemorrhage in Cirrhosis. N Engl J Med2010;362:823-32.
</div>
<span class='text_page_counter'>(68)</span><div class='page_container' data-page=68>
-64-cnAu
ooAN vA
xrlrni
xo
cAN
c6 nor
cHrNc
cAN THAN
r.
DAr
crIoNG
HQi chung gan
fiAn
dE dugc Epstein ndm 1970 md td suy th4n xdLy ra d
benh nhan c6 bQnh gan man tinh. Benh nhan c6 hQi chimg gan th4n
voi
cric t6n
thucmg thfln do h4u qu6 co m4ch th4n d6ng kii, ngugc lei tuAn hodn
ngoii
th$n
14i c6 crlc
biiiu
hiqn gi6n m4ch dang k6, k6t qu6 dan A6n lnm gi6m srlc ciur
thanh m4ch tr6n todn bO he th6ne vd h4 huyiit rip dQng m4ch.
Ti
le tri vong
t6i
geil SON benh nhan trl vong trong vdng 2 tuen khi chan
rlo6n bQnh.
rr.
NGr.rrtN
NHAN
VA
CO
CHf
BENH
SrNH
1. BQnh nhAn niro c6 nguy ctr
bi
hQi chrimg gan
thfln
BCnh nhan bi xo gan c6 ciS chudng vd c6 c6c y6u t5 sau
-
Vi6m phric mqc ti6n phrit do vi khuAn
-
NhiEm trirng
-
Chgc thrio dlch c6 chudng nhiAu
-
Xu6t huy6t ti€u h6a
-
Benh nhAn c6 vi6m gan c6p do ruqu
-
C6c bpnh nhdn suy gan cdp
2. Co ch6 bQnh sinh
Do ti6n tri6n cria bQnh gan g6y ra c6c thay d6i trong h€ thtSng tudn hoan.
-
Gi6n m4ch t4ng do d6 ldm gi6m thiS tich hiQu rmg dQng m4ch, vd gi6m
huyet 6p trung binh ttQng m4ch.
-
Co m4ch th6n do ho4t h6a he than kinh giao cdrn vir hQ th6ng
renin-angiotensin-aldosterone ld nguyEn nh6n g6y co m4ch thfln.
-
Suy chric
ning
tim
vi
6nh hucrng
cta xo
gan g6y
phi
d4i co
tim
ldm
t5ng hau grinh thrl phrit sau gi6n m4ch.
-
Tdng t6ng hqp cdc chdtho4t m4ch trung gian anh huong 16n ddng m6u
d6n thfln
hoac
huy6t
tlQng
cria
vi
tu6n
hoan
ciu
th4n
nhu,
cysteinyl
leukotrienes, thromboxane
42,
F2-isoprostanes
vir
endothelin- 1.
a.
Vai trd
c6c ch6t
giy
giiin
mgch
-
Glucagon
-
Vasoactive intestinal peptide
-
Prostaglandins
-
Substance P
-
Y6u t6 hoqt h6a ti6u cAu
-
NO:
Ld mQt chdt gay gi6n m4ch, tAng trong m6u ngo4i
vi
cria bQnh
</div>
<span class='text_page_counter'>(69)</span><div class='page_container' data-page=69>
-65-endothelin-l 6 tuan hodn
titlu
cAu thQn dugc xem ld co che d6n d6n suy chric
ndng thfln d bQnh nh6n xo gan.
-co
-
Endogenouscannabinoids
-
Vai
trd
cria hQ
vi
ktruAn g6y phan tmg san xu6t nhi€u cytokines g6y
giSn m4ch
b.
Vai
trd cic
chAt g6y co m4ch
thfln
-
Vasopressin
-
Renin
-
Norepinephrine
-
C6c ch6t 0 tr6n gdy co m4ch th{n qua trung gianRAAS
-
TSng hoat dQng SNS
-
VtAt cAn
bing
eicosanoids trong th$n:
gifia
circ chdt g6y gidn m4ch
prostaglandins vd c6c ch6t co m4ch thromboxanes
-
Ting
endothelin
III.
CHANDOAN
1. Ti6u chuAn chAn dorin hQi chring gan
thfn
-
Xo
gan c6 cd chudng
-
Creatinin mrlu
>
133
pmol/l
(1,5
mg/dl)
-
Kh6ng
cii
thiQn tlugc mrlc t6ng creatinin m6u sau
2
ngdy dung
lgi
ti6u, vd
truydn
albumin (1i6u albumin khuytin c6o
dtrng
lglkekryily tt)i
da
10Og/ngny).
-
Lo4i tru bQnh nh6n c6 siic.
-
HiQn t4i ho4c thdi di6m gAn ddy khOng c6 dtng c6c thui5c g6y dQc vdi
thAn.
-
KhOng
c6
bQnh
ly
t6n
thuong
nhu
m6
thfln
(protein niQu
>
500mg/ngdy hdng cAu ni6u < 50/vi trudng, khdng c6 t6n thuong nhu m6 th4n
tr€n siOu Am.
-
Sinh phAm
mdi
g6p phen chan dortur hQi chung gan th4n: b4ch cAu
niQu gelatinase-associated lipocalin 105 ng/ml. Girip ph6n biet
vdi
c6c nguy€n
nhdn kh6c gdy ldng azotemia m6u.
2. Ti6u chuAn phg
-
thti
tich nu6c ti6u < 500 ml/ngdy
-
Natri nu6c ti6u
<
10 meq/L
-
Ap
lpc thAm th6u trong nu6c titlu
>
6p lyc thAm th5u trong plasma
-
H6ng cAu trong nu6c ti6u < 5O/trpf
-
Natri trong huy6t thanh
<
130 meq/L
3.
Phin
lo4i
hQi
chftrg
gan
thin
</div>
<span class='text_page_counter'>(70)</span><div class='page_container' data-page=70>
-66-Dugc chia hai lo4i
-
Type 1: BQnh nh6n c6 xo gan ti6n triOn suy
thin
cAp nhanh, ti€n luqng
L,.. . !
xdu,
thdi
gian sdng gidrn. n6ng ttQ creatinin trong huy€t tuong tdng tr€n 221
pmol/l
(2,5 mg/dl) trong
thdi
gian du6i 2 tu6n,
ho[c
gi6m 50% mric dO thanh
thii
creatinin dudi 20 mV phrit trong thdi gian duoi 2 tuAn.
-
Type 2: BQnh nhAn xo gan ti6n tri6n suy thfln c6p ttr
tt
(ban c6p), ti6n
luqng t6t hon type 1, chric ning thQn gi6m tir tir creatinine > 2,5 mgldl.
IV.
EIEU TRI
1. BiQn
phfp
chung
-
Drmg
tit
cit cdc thuiSc
lgi
ti€u
-
Xem xdt ciic thu6c gAy iIQc vdi thQn
-
X6t nghiQm nudc ti6u vd thanh phdn b4ch cAu
-
Si€udmth4n
-
Truydn dlch 1500 ml
-
Di6u
tri
nhiSm khudn
-
Lgc
mriu
gitp
ldm
giirm azotemia vd c6n
bing
diQn
gi6i
gitp
bQnh
nhdn chd gh6p gan, bitin chring tpt huy6t
6phay glp d
benh nhan hQi chrlng
gan than c6 loc m6u.
-
TIPS c6 hiQu qu6 trong di€u
tri
hQi chimg gan
thfn
fype 1.
-
Gh6p gan.
2. Dii:u
tri
thu6c:
Dtng
cric ch6t c6 t6c dpng v{n m4ch
-
Terlipressin
+
Ld mQt chu6i peptide 12 aminoacid tdng hqp
+
T6c dgng g6y co m4ch th6ng qua c6c receptors
Vl
cria c6c t6
bio
co
trcrn m4ch m6u vir ngodi mach
+
T6c dung gdy co mqch t4ng
cia
thu6c sE d6n
t6i hm
gi6m ddng m6u
t6i tinh m4ch cua vA giAm 5p lyc tinh mach cria
+
T6c dgng co m4ch hQ th6ng sE d5n
t6i: ting
hi€u ung th€
tich
tu6n
hoin,
gi6m renin vd angiotensin, do d6
din
diin gi6n m4ch thQn,
ting
ddo
thii
creatinin m6u.
+
Lidu dirng khdi eldu Terlipressin
v6i
li€u
khdi
dAu 0,5 mg truydn tinh
m4ch cri 4-6 gid. Ntiu kh6ng d6p l}ng c6 thiS
tlng
fidu g6p d6i.
+
Diiiu
tri
Terlipressin sau 14 ngiry
ti
le kh6i khoang 25oh vit teng
ti
l€
d6o ngucr. c hQi chrmg gan thqn so vdi gi6 dugc d mQt s6 nghiEn cuu.
+
Tuy nhi6n n6 c6 th6 gAy mQt sr5 c6c bi6n chimg vd cAn phdi di€u
ri
trong khoa di6u tri tich clrc vir uu ti6n cho benh nhan HRS type
L
-
K6t
hqp truy6n albumin, Octreotide 200 pgrams
ti6m du6i
da
x
3
Dn/ngdy vd midodrine
dtng li6u
t6i da 12,5 mg x 3 lAn/ngdy cho th6y hipu qud
</div>
<span class='text_page_counter'>(71)</span><div class='page_container' data-page=71>
-tli€u
tri
cao hon so
v6i
dtng
k6t hqp albumin vd dopamine (ntiu
dtng
don tlQc
octreotide kh6ng cho thdy c6 hiQu quA trong diOu
tri)
vd ph6c dr5 ndy uu ti6n
cho hQi chimg gan th4n type 1.
-
C6c nghiCn criu tla trung tdm cho th6y Terlipressin/ octreotide
tiit
trqp
midodrine/ Norepinephrin k6t hqp
vdi
albumin c6 hiQu qu6 didu
tri
hon so
vdi
nh6m bQnh nh6n kh6ng hoflc c6 dirng albumin don dQc.
V.
DUPHONG HQI
CHINGGAN
THAN
-
Sri dpng ph6i hqp truy,in albumin vd khang sinh cefotaxime
d
benh
nhAn nhiSm trUne dich cO chudng.
-
Pentoxii/lline
c6 giri
tri
di6u
tri
du phdng hQi chrlng gan thfln so
v6i
nh6m
dtng
gi6 dugc.
-
IGang sinh dy phdng d benh nhan c6 xu6t huytit
dulng
ti6u h6a
-
Didu
tri
dg phdng r6i lo4n
chfc
ning thqn d bQnh nh6n xo gan
+
Didu
tri
bQnh nhdn xu6t huylit tieu h6a duy
tri
t6t huyiSt ap
+
DiAu
tri
khring sinh sdm
d
benh nhdn
xo
gan c6 nhi6m trung vd c6
nhi6m trung dlch mdng bpng ti6n ph6t
+
Truy€nAlbumin d benh nhen c6 nhiSm trirng mirrg bpng ti6n ph6t,
vi
benh nhan c6 chgc thrio dich mdng byng s5 lugng l6n
+
Tranh
dtng
c6c thu5c gdy ngQ <IQc
vdi
thQn nhu nh6m thuiic khring
sinh aminoglycosid va NSAIDs
+
Khuy6n c6o khi dtrng c6c thu6c c6n quang
ng-E-
uudNc
DAN cHAN DoAN vA DIEU TRI BENH TIEU HOA
-68-Tni
[Qu
tham
kh6o
l.
Arroyo
V,
Gine'P,
et
al
(1996).
Definition
and diagnostic
criteria
of
refractory ascites and hepatorenal syndrome
in
cirrhosis. Hepatologt 23:
164-t76.
2.
Bruce
A.
Runyon
(2004).
AASLD
practice guideline. Management
of
Adult Patients With Ascites Due to Cirrhosis. Hepatologt, March, 9-10'
3.
Clinical
Practice Guidelines(2010).
EASL clinical
practice guidelines on
the
management
of
ascites,
spontaneous
bacterial peritonitis,
and
hepatorenal syndrome
in
cirrhosis. European Association for the Study
of
the Liver. Journal of
Hepatologt
vol. 53,
397417.
4.
Ginds
P,
Schrier RW(2009). Renal
Failure
in
Cirrhosis. New England
Journal of Medicine;361 :127 9 -1290.
</div>
<span class='text_page_counter'>(72)</span><div class='page_container' data-page=72>
cHAN DoAN
vA
xt/
rni
xo
cAN
c6
NnItvr xnuAN
olcn
uANc
BUNG
r.
o4r
cUoxc:
Nhi6m trung dlch
ming
byng hay vi6m phirc m4c ti6n philt (Spontaneous
Bacterial
Peritonitis:
SPB)
litnhi€m
khuAn
cta
dlch mirng bgng khi vang mflt
c6c ngu6n nhi6m khuAn trong 6 bqng c6 th6 gAy n6n vi6m
phtc
m4c nhu vi6m
ruQt thira, vi6m
trii
mpt...ld bi6n chring
thulng
<sub>eip </sub>
0
bgnh nh6n
xo
gan ti6n
tri6n. Nguy co xu6t hiQn bi6n chimg
niy
khoang 30% d benh nh6n xo gan c6
tru6ng,
t'i
le
tf
vong 20oh d6n 50%,ld didu kipn thu4n
lgi
dan diSn hQi chung
gan th4n vd hQi chung n6o gan hai nguydn nhdn trgc titip gAy tri vong lon nh6t
d bQnh nh6n xo gan.
II.
NGUYTNNHAN
Co ch6 bQnh sinh cria nhi6m khudn dlch mdng bpng chua ilugc hir5u bi6t
c6n kE, theo nhirng hi€u bi6t gan ttdy nh6t vd co ch6 b€nh sinh c6 li€n quan diin
s6u y6u t6 sau: qu6 phrit cta vi khu6n dulng ti6u ho6, t5ng tinh thAm crla ru61, sg
lan truydn
vi
khuAn, bii5n d6i hQ th6ne mi6n dich d b€nh nhAn xo gan, ho4t dQng
thgc bdo cria hQ th6ng li6n vdng nQi md vd co ch6 bdo vQ cria dlch mirng bgng.
NhiSm khuAn dlch mdng bgng thudng xuAt hign sau c6c ytiu t5 nguy co
nhu:
xo
gan mtic d0 nang (Child
<sub>- </sub>
Pugh C), protein dich c6 trudng
<
1 g/dl
valho4c C3 huytit thanh
<
l3mg/dl, billirubin toan ph6n > 2,5 mgldl,xuAt huytlt
ti6u h6a, nhiSm khuAn
titlt
nigu, quti ph6t
vi
khu6n
dulng
ti6u h6a, d4t sonde
titiu hay dpt catheter tinh mach trung tdm, tidn sir nhi6m
trtng
dich c6 truong.
III.
CHANDOAN
1.
Lflm
sirng:
-
Dac tli6m l6m sang rAt da d4ng, benh nhan c6 triQu chung di6n hinh
cria nhi6m thuan aicn mdng bgng r6t ttr6p,
l0%
trulng
hqp nhi6m trung dich
mdng bung kh6ng c6 triQu chimg.
-
Ngodi nhfrng triQu chimg chung
cta xo
gan c6
trufng
c6 c6Lc triQu
chung ggi
j:
+
Tri6u chrmg di6n hinh: dau bgng, gi6m nhu dQng cria ru6t c6 th6 c6
tic
ruQt, st5t, dpi tiQn phAn 16ng.
+
Nhirng triQu chimg c6
th6 lien
quan nhi6m trung
dich
mirng bung:
budn n6n vir n6n, dau khop, nhfrng con 6n l?nh, c6 truong kh6ng d6p tmg di6u
tri lqi
tiiiu, xuAt hiQn hQi chirng gan thqn, h4 thdn nhiQt.
+
Hitim hon nhi6m Uru6n bi6u hi$n bdng: hQi chtmg n6o gan, chirc ndng
gan hay chrlc n6ng
thin
ti6n tritin xAu tti, shock nhi6m khudn.
</div>
<span class='text_page_counter'>(73)</span><div class='page_container' data-page=73>
-69-2.
Cin
lffm sirng:
-
X6t
nghiQm bilan vi6m: bpch cAu tdng (chri y6u trung tinh), CRP vd
m6u l6ng t6ng...
-
X6t nghiQm dlch mang bung: bpch cAu da nhdn trung tinh (BCDNTT)
trong dlch mdng bpng
>250
tC bdo/pl, n6u dlch mang bgng co xu6t huy6t hay
ch6n thuong
khi
chgc dd lugng BCDNTT dugc didu chinh l4i trung binh mQt
BCDNTT tu<rng ring vbi25O t6 beo hting
ciu.
-
C6y dich md,ng bpng:
+
L6y
10ml dlch mang bpng
vio
chat cdy m6u cho dQ nh4y cao hon.
+
<sub>Vi </sub>
khu6n
trong
dich
mang
byng chri y6u
vi
khu6n Gram
6m
(Escherichia coli dimg dAu, ti6p d6n Klebsiella pneumoniae.. <sub>'), </sub>
vi
khuAa Gram
duong r6t
it,
hi6m gflp
vi
khuAn
ky
khi, gAn d6y xu huong
dtng
kh6ng sinh dg
phdng vi6m
phtc
mpc ti6n phrit n€n
ti
l€ vi khuAn Gram duong tdng l€n.
-
Xdt
nghiQm khric
khi
nghi ngd nhi6m khudn dlch mang bqng: dinh
Iuqng protein dlch mang bung; dinh luqng b6 ttr6 Cf ; LDH vd
dulng,
lactat c6
trong d!ch.
3.
ChAn do6n x6c
tlinh:
Dich
mang bqng c6
>
250 BCENTT/p1 (0,025Gn)
ho{c c6y dfch mang bgng ph6t hien c6
vi
khu6n.
4. ChAn tlo6n phAn biQt: Vi6m phirc m4c thrl ph6t: thring t4ng r5ng, vi6m ruQt
v6t thucrn thanh xe thdnh byn
rv.
Drtu
rRI
1. Nguy6n t6c tlidu
tri:
-
Di6u tri khring sinh
sfm
khi nghi ngd c6 nhi6m trung dfch c6 tru6ng.
-
Dg phdng c6c bi6n chimg: hQi chimg gan thQn, h6n m6 gan.
2. Di6u
tri
cg th6
a.
Kh{ng
sinh
-
Cephalosporin thii he s:
+
Cefotaxim: 2
gr
mdi 8h trong 5 ngdy (c6 th6 dring di5n 10 ngdy), ti€m
tinh m4ch ch4m.
Vi6m phric mgc
thri
phdt
Dic
ali6m Vi6m phrflc m4c ti6n
ph6t
>
10 g/l
<10CI
Protein dich
Glucose dich > 50 mgldl
> 225
Ur/l
LDH
dich
<225All
C6y dich MQt lopi vi khu6n
'O
Y
iE
- HUdNG DAN CHAN DOAN VA DIEU TRI BE.NH TIEU HOA
-70-< <sub>50 </sub><sub>mgldl</sub>
</div>
<span class='text_page_counter'>(74)</span><div class='page_container' data-page=74>
+
Ceftiaxone:
2
gr
m6i
12h trong 5
ngiy
(c6 th€
dtng
d6n 10 ngdy),
ti€m tinh mach ch4m.
-
C6c kh6ng sinh khric c6 thC dung thay th6 cephalosporin thti hQ 3:
+
Amoxicillin/clavulanic,
ciproploxacin 200mg
tinh
m4ch
m5i
12h
trong 2 ngdy sau d6 500mg u6ng
m5i
12h trong 5 ngiry.
+
Trudng hqp kh6ng c6 n6n, kh6ng c6 s6c, kh6ng c6 bQnh ndo gan vd
creatinine
<
265 pmol/l
(
<3mg/d1) c6 thd
dtng
dudng u5ng ofloxacin 400mg
x2lAn lngiry thdi gian trung binh 8 ngdy.
-
Nilu bpnh nh6n khOng drip ring cO th6 dieu
tr!
theo khang sinh dO n6u
c6 hoflc ptr6i trqp ttu6c.
b.
Abumin
N6u c6 didu kiQn dtrng albumine
l,sdketrong
6
gid
dAu
vir
1glkg viro
ngdy thrl 3 c6titc dpng lirm ginm
ti
lQ b€nh nhdn suy th4n, tj, lQ
fil
vong.
c. Chgc thrio dich mhng bgng
Chgc th6o n6n
lim
khi
<te di6u tr! kh6ng sinh sau 24
d$48
gid md b4ch
cAu trong dich c6 tru6ng van tr6n 1000 tti
bio/pl
hay triQu chimg gi6m it.
d.
Cic
tli6u
tr!
kh{c
-
Chi5 d6 6n sinh ho4t: han ch6 mu6i dam bao cdn beng natri Am.
-
Trrinh sri dqng nhirng thuiic dQc v6i th4n.
-
Kh6ng cAn hqn chiS nu6c
tru khi
natri mi;u
<
125 mmol/l (gi6m natri
miiu do pha lofrng).
-
Kh6ng cAn h4n chii protid trong khAu phan an
trir khi
c6 hQi chung
n6o gan.
v.
DTIPHONG
-
BQnh
nhin
dE c6
tidn
sri nhi6m trung dich mdng bpng: norfloxacin
400mg m5i
ngiy
k6o diri trong 6 thang.
-
Benh nhdn
xo
gan
c6
tru0ng c6 xu6t
truy5t
ti€u
h6a: norfloxacin
400mg hai
hn
m6i ngdy trong 7 ngity.
-
BQnh nh6n c6 luqng protein trong dich
<
lgldl:
norfloxacin 400 mg
m6i ngdy trong su6t thOi gian
nim
viQn.
</div>
<span class='text_page_counter'>(75)</span><div class='page_container' data-page=75>
t-Goi
i
nhi6m trtn dich mdng bung
Choc dd chdn tlo6n
pl
BCDNTT < 250 t6 BCDNTT > 250 rii bao/pl
c6 hay khdng c6 tri hung l6m sdng
d6i Cefotaxim 29 m5i 8h
CAy duong tinh
Khdng cii thiQn
ldm sang
Cai thien lam sang
lAm sdng
Kh6ng c6 bi6u hiQn
C6 biiiu hiQn l6m sdng
Chqc dd
lAn 2
Theo d6i Did tri 5
DiAu tri nhu nhi6m
tn)ng dich mang bung
DU
Kh6ng sinl ph6 rQng
Si€u dm 6 bqng ti€u
khung
Phdc tI6 {Iidu
tri
nhiSm
trtng
dich mdrng bgng
(theo Victor J. Navarro
<sub>- </sub>
Curent Treatment Options in Gastroenterologt - 1999)
Tii
liQu
tham
kh6o
1.
Javier Femiindez and Miguel Navasa (2007): "Bacterial infections in portal
hypertension" . Textbook of Hepatologl 3'd,761
<sub>-770.</sub>
2.
Bruce
A.
Runyon (2009): "Management of Adult Patients with Ascites Due
to
Cirrhosis" AASLD pratice guideline'.
An
Update.
Hepatolog,
Vol.
49,
No. 6, 2087
<sub>- </sub>
2107.
3.
Guadalupe Garcia-Tsao (2009): "Ascites and its complications".chapter 90,
page 2315
-
23l7;Textbook
of
Gastroenterologt,
Fifth
Edition Edited by
Tadataka Yamada. ISBN: 978-l-405-1691 1 -0.
4.
Rimola
A,
Salmeron JM, Clemente G, et al (1995): "Two different dosages
of
cefotaxime
in
the
treatment
of
spontaneous bacterial
peritonitis
in
cirrhosis: results
of a
prospective, randomized,
multicenter
study".
Hepatologt;27:674.
</div>
<span class='text_page_counter'>(76)</span><div class='page_container' data-page=76>
-72-5.
Llovet JM,
Rodriguez-Iglesias P, Moitinho
E,
et
al
(1997): "Spontaneous
bacterial peritonitis in patients with cirrhosis undergoing selective intestinal
econtamination.
A
retrospective
study
of
229
spontaneous bacterial
peritonitis episodes" . J Hepatol;26:88.
</div>
<span class='text_page_counter'>(77)</span><div class='page_container' data-page=77>
-73-cHAN DoAN
vA
xr}
rxi
xo
cAN
c6
nor
cnfNc
xAo
cax
r.
D+r
crIoNG
BQnh n6o gan (Hepatic encephalopathy: HE) ldmQt biiSn chung t6m thAn
kinh
nghi€m trong do suy gan c6p vd m4n gdy ra: ld sg bAt thudng tam than
kinh xu6t hign 0 bQnh nhdn c6
r5i
lo4n chrlc n6ng gan sau
khi
d6 1o4i
trir
cric
bQnh n6o kh6c tluo. c Ui6t O6n. Dinh nghia
niy
cria bQnh n6o gan bao gdm c6 hai
lo4i:
riii
loqn chuc ndng gan vd cric d{c di6m bi6u hiQn cira than kinh.
Trong trudng hqp bQnh gan men tinh, cric thu4t
ngt
bQnh ndo gan kh6ng
hAn <sub>fuc (episodic HE) vd </sub>b€nh ndo gan dai ddng <sub>@ersistent </sub>HE) dd dugc d{t ra
vd thuflt ngit bQnh ndo gan
tiim
tdng (minimal HE) dugc thay th6 cho bQnh ndo
cqn ldm sdng (subclinical encephalopathy).
II.
CIIANEOAN
1.
Lflm sing
-
D4c di6m triQu chfmg tam than kinh:
khi
ndng tQp trung gi6m,
ngi
gd,
m6t ptr6i hqp vfln dQne ti6n tri6n tdi thd o, sirng sd vd h6n m6.
-
Cric triQu chimg tAm than,
d{c
biQt ld 1o l6ng vd trAm cdm
it
thudng
c4p.
-
Truong hqp c6 suy gan c6p,
,5i
lopn than kinh c6 th6 ti6n tri6n tu thay
d6i tinh tr4ng t6m th6n t6i hdn m€ trong vdi ngdy, c6c con tlQng kinh c6 thti xAy
ra
vi
fj,
lQ
tu
vong cao.
d
nhirng benh nhen ndy,
tri
vong thudng ld h4u qud
thorit v! n6o do phir n6o
vi
ting
6p luc n6i sp.
-
NiSu tinh tr4ng bQnh n6o gan x6u di,
phii
x6c dinh c6c ytiu t6 tidm tang
thfc
d6y: xu6t huyiit ti6u h6a, giem th6
tich
m6u, h4 natri m6u, h4
kali
m6u,
gi6m oxy m6u, h4
tlulng
huy6t, nhi6m trung vd sri dgng cric thu6c gi6m dau, an
thAn.
2.
Cin
l6m sirng
-
NgodLi c6c
r5i
loqn chung
6
xo
gan, c6
NH3 fing
(gi6
tri
NH3binh
thudng <0-60 umoUl (<35 ug/dl), trong bQnh n6o gan mric NH3 c6 gi6
tri
khi
ting
g6p tt6i gi6
tri
binh
thulng).
-
C6c test tinh th6n:
+
Danh gi6 muc dQ suy chric
nlng
th6n kinh,
d{c
biQt trong bgnh ndo
gan nhg
hoic
b€nh n6o gan tidm tang.
+
C6c test thuong tlugc su dgng bao gdm test nOl sO
<sub>6NCf; </sub>
vd ttanh gi6
thdi
gian phan ung
tdi
thf
giric
vi
kich thfch thinh gi6c. Di6m tinh thAn benh
ndo gan (PHES) g6m c6 nhidu test
tinh
than NCT-A,
NCTB,
test vE dudng,
test lcf hiQu s5 vir test chAm vdng. C6c test ndy ki6m ha c6c thuc th6 nhu nh4n
</div>
<span class='text_page_counter'>(78)</span><div class='page_container' data-page=78>
-74-thr?c
th!
gi6c, circh dat ceu vd dinh hu6ng kh6ng gian
v6i
v6n dQng nhanh, dQ
chinh x6c, sy chri y vd chric ning
tri
nh6.
-
DiQn n6o d6: bitiu hiQn b6t aAu
v6i
s6ng chdm,
tlng
bi6n d6
vi
m6t
nhip cr binh thuong.
3. Ch6n dorin x6c
dinh
Ch6n do6n bQnh <sub>n5o gan dga tr6n l6m </sub><sub>sdng </sub><sub>vd x6t </sub><sub>nghiQm sau </sub>
<sub>khi </sub>
<sub>d6</sub>
lo4i
trt
c6c nguydn nh6n
giy
rtii
loqn chric ning thren kinh kh6c.
4. ChAn ilo6n phAn bi6t
Ch6n do6n ph6n biQt su dgng CT scanner loai tru cric nguy6n nh6n khric
cta bQnh ndo nhu t6n
thuotg
do ch6n thuong, c6c kh6i u ho6c phtr ndo.
B
1: Chdn itodn hfrn b cua h ndo
-
Benh n6o chuy6n h6a
+
Ha ttudng m6u
+
M6t cdn
bing
ttiQn gini
+
Gi6m oxy m6u
+
Ng6 ddc CO2
+
Teng ure m6u
t
Toan ceton
-
B6nh ndo ngQ dQc
+
Ruou
o
NhiSm dQc c6p
o
HQi chimg Wthdrawal
o
HQi chimg Wemicke-Korsacoff
+
Thu6c anh hu0ng d6n tdm thdn
+
Salycilates
+
Kim
1o4i n{ng
+
T6nthuong n6i sg
o
Dudi mang nhQn, dudi mang cimg ho4c xu6t huytit nao
o
NhOi m6u n6o
o
U n6o
t-o
Ap xe nao
o
Vi0m mdng n6o
o
Vi6m n6o
o
DQng kinh ho{c bpnh n6o gdy ddng kinh
-
- R6i 1o4n tdm thAn kinh
Theo Riordan vd Williams cho phtlp
c
a Massachusetts
Medical Soicie
</div>
<span class='text_page_counter'>(79)</span><div class='page_container' data-page=79>
-75-5. ChAn
tloin
ph6n to4i
Phan loai bQnh ndo gan trong thUc hdnh 16m sirng thudng su dpng ti€u
chuAn West Haven. C6c bQnh nhan o giai dopn
IV
cria phAn lo4i West Haven
dirng thang di6m h6n mC Glasgow dAnh gi6 t6t hcrn.
2: Tihu chudn West Haven cho ldm cua nao
Giai do4n 0: Kh6ng nhfln rabdtthutrng
Giai do4n
I:
Thay d6i nhan thric kh6n
g
d6ngk6, hung phAn hopc lo
ling
Khi
n6ng tpp trung gi6m
Kh6 n6ng cQng ho{c trtr gi6m
Gia do4n
II:
Thd o
M6t phuong hudng v0 thdi gian
Thay AOi tinh c6ch mQt c6ch rd rang
Hanh
vi
kh6ng thich hqrp
Giai do4n III: Ngu gd cl€n ti6n hdn mC nhmg v5n eap img v6i kich thich
Lu lan
MAt phucrng hu6ng nhi6u
C6 hanh
vi
ki'quflc
Giai dopn
IV:
H6n mE
C6c test vA tinh t6m thAn
</div>
<span class='text_page_counter'>(80)</span><div class='page_container' data-page=80>
-76-3. DrEU
TRI
IIinh
:Di€u
tri
Diiu tri giai.iloqn cAp
I- DiA bi dAu fiAn
a. Ph6t hier/diau tri cdc yiiu tri
thtc diy.
b. Quan l! dinh du&ng:
- Bd/h?n ch6 ch6 dO in ki6ng
.
-
Dinh dudng dudng ruQt neu
hOn m€ kdo ddi
- 86 sung k€m niiu thi6u
c.Lactulose/lactitol duong
uong vd thut
2. Ltta chon th* hai
a. Gidm NH3 vdi:
- Kh6ng sinh
(neomycin, rifaximin, kh6ng
sinh khiic)*
- L-omithineL-aspartate,
benzoate
- acarbose, probiotics,
L-camitine
b. Test flumazenil d HE kh6ng
d6p ung ho{c ti6p xtc trudc vdi
BDZs
L Dtinh giri todn diqn iti logi
ttit
cdc
ii
togn thdn kinh
khdc
2. Hd try (linh drarrg:
a. Bo sta vd ch€ <10 6n dua
tICn rau
b. C6n nhic BCAA
d
cAc
b€nh nhdn kh0ng dung n4p
vdi protein
c. Lactulose/lactitol
d. Bii sung k€m n6u thi6u
3. Can thiqp iliqn quang
a. I rm cac cau nol lon
cua-cht t.u phet
b. T6c/trep cta dudng kinh
TIPS n6u c6
4. Diiu tr! khtic:
a. Giim NH3:
- Khring sinh
(neomycin, rifaximin, kh6ng
sinh khric)*
- L-ornithine L-aspartate,
benzoate
b. Bromocriptine cho c6c d6u
hieu ngoai th6p
5. Ddnh giri OLT
l. Kh ng cd cht <sub>finh ifiiu </sub>fi!
2. Cdn nhiic ctic thoy itdi
trong hoqt tlQng hing ngdy
(n6nh u6ng ruqu...)
3. Lya chgn b?nh nhdn, cdn
nhdc:
- Lactulose/lactitol
- Can thiOp ch6 d0 an u6ng
(ch6 <sub>dO </sub><sub>en </sub>dua tr€n rau,
probiotics... <sub>)</sub>
h6n mA
o
Phdng bQnh 0 giai do?n m6i
l. KiCm so6t c6c yCu td thric tldy
2. H6 trg dinh du6ng:
a. Luqng protein tlua vao
thich hqp tri stave che d0 en
dua tren rau
b.Vitamin
c. B6 sung k€m ntiu thiiiu
3. Lactulose/tactitol n6u cin
4. Drloh giti OLT
Theo Javiq Yaquero, Andres T. Blei, Roget F. Bulteft'otth (2009): "Central nervous syslem and pulmonary
complications o/end-stdge liver disease "
*lfu?fr{r8ryffWfp,
Fifth Edition Edited bv Tadataka vamada
Kh6ng c6
diiu tri
chdc chdn
duqc chi
ra
di
cdi
thi€n h6n mA gan so vdi
placebo d cdrc
th*
nghiem ldm sdng ngdu nhiAn. Phdn lon cdc b€nh nhdn h6n
me gan
diiu tri
c6 hiQu qud sau khi
phiii
ho.p cdc phuong phdp,
&ta
tuAn cdc
hudng ddn dd
xuiit
bdn.
Diiu
tri
h6n me gan tdi phat se tuong t1t nhu h1n mA
gan dai ddng. *neomycine
s*
&fig
ldu ddi yAu
ciu
theo ddi
dinh
ki' de
Mnh
ngQ dQc (thQn, tai). BCAA, acid amin
phin
nhinh, BDZ: benzodiazepine, OLT:
BQnh nio gan E)<r b€nh gan m?n
HE kh6ng li6n tgc HE dai ding HE tidm tang
</div>
<span class='text_page_counter'>(81)</span><div class='page_container' data-page=81>
-ghdp
gan
trqc
tidp,
p.o;
u6ng, TIPS; transjugular intraheptic portosystemic
shunt.
1.
II5 trq
dinh
duong
-
Lugng protein dua vdo trong ph4m
vi
l-2
glk/ngily.
-
H5 trg u6ng acid amin phdn nhrinh c6i thiQn c6 y nghia c6c bQnh nhAn
xo gan c6 bQnh ndo gan kh6ng dung n4p protein.
2. Chi5n
luqc
h4 amoniac
a. Lactulose
-
Lit
cftc disaccharides kh6ng h6p thu, lirm giirm amoniac do t6ng ddo
th6i nito qua ph6n bang c6ch ktit hqp amoniac vdo vi khu6n.
-
LiAu lactulose (45-90 glngity), nhim tao tlugc phdn mAm
24ldnlngiry.
-
Tric dgng phg: ttau qu{n bung, dAy bpng
vi
ia chAy.
-
Khoang 70
-
80o/o benh nhan bQnh n6o gan
c6i
thiQn
vdi
di€u tr!
lactulose.
-
Thgt lactulose tl4i trang ld mQt phuong ph6p nhanh vd hiQu qu6 d6 lo4i
bd amoniac voi thu6c tAy ho4c thqt thiio.
b. Khrflng sinh u5ng
-
Neomycin
tlugc
su dung trudc d6y nhrmg do t6c dgng phU (dQc
v6i
than kinh vn than) n€n
it
dugc sri dgng.
-
C6c khang sinh khric: metronidazole, vancomycin vd rifaximin c6 hiQu
qu6 vd durg n4p t5t hon neomycin.
c. Probiotics
-
Ui5ng probiotic g6p phan h5 trq giam amoniac.
-
Probiotic le tang
t'j
lQ ruQt
cta vi
khuAn ure 6m tinh
bing
c6ch d6 ldm
gi6m sin xu6t amoniac d ruQt.
d.
Ornithine-aspartate
-
Tric dpng kich thich
ngmg ktit
amoniac, trong suy gan c6p hiQu qud
giim
amoniac cfa L-ornithine L-aspartate do kich thich t6ng hqp glutamine co.
-
Li6u lugng: truydn tinh m4ch
l0-20g.
3. Phucrng ph6p h6
trq
gan
-
Trong bQnh suy gan m?n, vai trd
cta
phuong ph6p hO trg gan ae Oidu
tri
bQnh
nio
gan chi thich hqp
v6i
mQt s6
it
bQnh nhdn, duoc su dung phAn lon
d bQnh nhdn c6 dgt c6p
cta
suy gan man.
-
Lqc huy6t tuong khOng loqi b6 albumin, cho ph6p lo4i b6 c6c cnAt AEc
hda tan
vi
kh6ng hda tan trong nu6c giin
v6i
albumin trong m6u.
St
dgng c6c
phuong ph6p h6
trg
gan tti6u
trf
bQnh n6o gan v6n cdn trong
giai
do4n thyc
nghiQm.
</div>
<span class='text_page_counter'>(82)</span><div class='page_container' data-page=82>
-78-4. Gh6p gan
Xt[t
nien h6n mO gan d bQnh nh6n xo gan ld ytiu tO t5 ticn luqng x6u vd
cin
nhanh ch6ng tlanh gi6 bQnh nh6n cho gh6p gan. Lya chgn gh6p gan kh6ng
n6n
th*c
hiQn trong giai doqn cAp cira h6n m€ gan, chd cho d6n khi y6u t6 thric
dAy dugc di6u chinh.
Tni [Qu tham
khio
1.
Javier Vaquero, Andres
T.
Blei, Roger F. Butterworth (2009): "Central
nervous system
and
pulmonary
complicationS
of
end-stage
liver
disease"; chapter 91, page 2327
-
Z335;Textbook
of
Gastroenterologt,
Fifth Edition Edited by Tadataka Yamada. ISBN: 978-1-405-16911-0
2.
Andres
T.
Blei,
Juan Co'rdoba (2001): "Hepatic Encephaloparhy' ACG
guidelines
<sub>for </sub>
HE, lhe American Joumal of gastroenterolory
Vol'
96' No'
7.
3.
Peter Ferenci,
MD
(2003)
"Treatment
of
hepatic encephalopathy",
Ofic ial reprint fromUpToDale, www'uptodate.com.
4.
Kircheis
G,
Nilius
R, Held
C, et al
(1997): "Therapeutic efficacy
of
Lomithine- L-aspartate infirsions
in
patients
with
cirrhosis and hepatic
encephalopathy: results
of
a
placebo-controlled, double-blind study'''
Hepatologt;25:1351.
5.
Cordoba J, Lopez-Hellin J, Planas
M,
et al
(200\:
"
Normal protein diet
for
episodic hepatic encephalopathy: results
of
a randomized study'''
-l
Hepatol2004;41:38.
</div>
<span class='text_page_counter'>(83)</span><div class='page_container' data-page=83>
-79-UNG
THTIBITU
u6
rT sAo
cAN
I.
DAr cr.IoNG
Ung thu bi6u m6 ttl bdo gan cdn ggi ld ung thu gan nguy6n ph6t
<sub>- </sub>
ld m6t
trong n6m lo4i ung thu ph6 bii5n nh6t tr6n th6 gi6i.
Tf
16 m6c b€nh kh6c nhau
gitta c6c vDng, trong d6 <sub>cao nh6t ld Ch6u Phi, Trung Qu6c vd D6ng Nam </sub>6.
Nam m6c nhi6u hon nn
<sub>Q- </sub>
61an). TuOi thuong gap
<sub>tu </sub>
40
<sub>- </sub>
50.
d ViQt Nam,
d6y ld loai ung thu dung hang thu 3. Udc tinh m5i ni.m c6 tr6n 10.000 trudng
hqp
mic
m6i,
tf
le Nam g6p krhoang 4 lan
Nf,
d c6c tinh phia Nam cao hon
phia B6c.
Viet
Nam
nim
trong s5 cric qu6c gia c6
tj'
lQ m6c ung thu gan cao
nh6t n6n thii gi6i.
rI.
NGUr6Nrts..lx
-
Virus vi6m gan B
<sub>GIBV)</sub>
-
Virus vi€m gan C
-
Rugu
-
AflatoxinBl
(AFB1)
-
Xo
gan: tta sii ung thu t6 bdo gan ph6t tri6n tr6n ndin gan xo (ChAu 6:
70
<sub>-90%). </sub>
Xo
gan cang neng thi
khi
ning ung thu gan ciurg cao.
-
MQt sil y6u t6 kh6c: dang tlugc xem x6t d6 ld: gan nhi6m m0, b6o phi,
d6i
dulng,
thu6c H
vi
thu0c
tnffi
thai.
rrr.
TRrpu
cHrNc
LAM
SANG
vA c4N
r,Awr
sAxc
1.
Tripu
chring lAm sdrng
a. Ccr
ning
-
Giai
doan kh6ng c6
tri6u
ch(mg l6m sang 16 rQt: ph6n
lon
c6c b6nh
nhdn dugc ph6t hiQn mQt c6ch
tinh
cd. MQt si5 benh nhan cO kn5i u gan khri
l6n:
4 -5cm cfrng kh6ng c6 tri€u chimg rd rQt
hoic
d6 lAm
vdi
c6c tri0u chimg
cria bQnh gan man tinh nhu: m6t m6i, ch6n 6n, dAy bung, kh6 tiOu, dau nhg ha
sudn phdi, stit nhq, tlau xuong kh6p.
-
Giai do4n c6 triQu chimg: khi c6 triQu chrlng l6m sirrg, bQnh thuong da
d giai tloan mudn. C6c triQu ch&ng
thulng
g[p
li:
-
GAy srit nhanh: c6 th6 trong thdi gian ngin
giim
t6i 4 -5kg.
-
Dau h4
suln
ph6i: ban ttAu dau it, thudng
li
dau 6m
i
h4 sudn phdi, vC
sau c6 th6 dau r6t mpnh su5t ngdy d€m, mQt si5 c6 th6 c6 con dau
dt
dQi do v6
nhdn ung thu.
-
MQt m6i, 6n k6m, bpng day tru&ng.
b. ThFc th6
</div>
<span class='text_page_counter'>(84)</span><div class='page_container' data-page=84>
-80--
Gan
to,
thudng khdng ddu, m4t c6 thri nh8n ho4c l6n nh6n, m4t <tQ
chhc ctug , 6n c6 th6 dau, mQt s6 truong hqp nghe thdy c6 tii5ng th6i'
-
Cric triQu chimg di kdm: c6 truong, tuan hoen bang h0,
ving
da, xuSt
huy6t duoi da.
2. C$n
lim
sirng
-
Alpha-fetoprotein (oFP): ltr mQt protein bdo thai' d ngudi binh thuong
<
<sub>l0ng/ </sub>
ml.
Khi
>
20ngl
ml
duoc coi lir cao. C6 gi6
trl
chAn do6n x6c dinh khi
>
4O}ngl ml.
Khoing
7O
-
75% c6c trudng hqp ung thu gan d nu6c ta c6
iiIP
cao nhmg chi khoang 50
-
60% d4t ngudng c6 gi6tt\ ch6n dorin'
-
Si€u 6m: duoc coi ld mQt k9
thu{t
kh6 ptrO Uiiin vd tin cAy trong chAn
tlo6n ung
thu
gan nguy€n ph6t.
Hinh
anh khOi u khu
t.i
trong gan c6 th6
h
gi6m 6m, t6ng 6m hay h6n hqp. C6 the ph6i hqp
vdi
si6u 6m Doppler
ho[c
Doppler mAu d6 tSng th€m hiQu
qui
cria chAn ttorin.
-
Chup c6t
iop
vi
tinh
(CT)
vd
cQng hu&ng
tii
(MRI):
cho ph6p ph6t
hiQn c6c kht5i ung thu bd. Dac di6m tr€n CT vd
MRI
cia
cec kh5i u gan > 2cm
ngAm thu6c r6t mantr 0 thi dQng m4ch vd tho6t thu6c nhanh d thi tinh m4ch'
-
Chup cirn quang tlQng m4ch gan (Angiography): thudng dugc su dqng
d6 chAn aoan Uroi u gun b6, cha" do6n ph6n biQt vn k6t hqp
v6i
diAu
tri
nirt
m4ch h6a ch6t.
-
Sinh
thiiit
gan c6 huong d6n
cta:
si6u dm, CT ho{c
MRI
bang kim b6
hoic
kim l6n.
IV. CHANDOAN
De
gitp
cho chAn do6n, ti6n lugng vd di6u
tri
c6c bQnh
nhin
nghi ngd
ung thu gan cAn c6 th€m c6c th6ng tin:
-
BCnh su: vi€m gan
B,
C ho4c bQnh gan m4n tinh: vi6m gan man' xo
""'tfirT"#tan
tr4ng,
tinh
tr4ng gan, co trudng, vang da, xu6t huvrit
du6i da.
-
X6t
nehiQm
b6
sung:
ALT, AST,
GGT' Albumin,
Bilirubin,
ddng
m6u,
HBsAg
vd
Anti-HCV
(n6u duong
tinh
-
dinh
lugng
IIBV-DNA
ho{c
HCV-RNA).
-
Chup XQ ph6i thlng ho4c CT <sub>PhOi.</sub>
1. ChAn do6n x6c
tlinh
-
C6 bang chimg v6 m6 bQnh hqc hoac t6 bdo hgc.
-
U gan + o,FP > 400ng + nhi6m HBV ho6c HCV.
-
N6u kitim tra tr6n si6u Am th6Y:
+
Nrlu c6 u <
lcm
o
U t6ng kich thudc: thyc hiQn theo quy trinh vdi c6c u
>
lcm'
</div>
<span class='text_page_counter'>(85)</span><div class='page_container' data-page=85>
-81-o
U giir nguy6n kich thu6c: sau 18 thriLng ki6m tra thudng quy: 6 thring
-l2thand
I
\il.
+
D6i
vdi u gan
I
-2 cm: chAn dorln x6c ttinh khi:
o
Hinh dnh didn hinh vdi 2 phuong ph6p chAn do6n hinh anh dQng (si6u
Am c6
cin
am, CT,
MRI,
chup dQng m4ch gan).
o
Hinh 6nh di€n hinh vdi mQt phuong ph6p + qpp > 200ng/ ml.
+
DOi vOi
u
gan > 2 cm,
chin
doiin xiic dinh khi
o
Hinh anh tli6n hinh v6i mQt phuong ph6,p chAn tloan hinh 6nh.
o
Hinh anh kh6ng di6n hinh + oFP > 400ng/ ml.
Hwdmg d.6n chdn itodn ung
tht
gan (HCC):
2. Ch6n tlo6n ph6n biQt
C6 th6 nhAm
v6i
mQt s6 cric t6n thucrng khu tru sau:
-
Um6u
-
Apxe gan amip
-
TEng sinh dang n5t 6 gan
-
Adenoma gan
-
Di
cin
gan
3. ChAn tlodn giai dogn
C6 nhiAu ph6n 1o4i
nhim
chAn dorin giai tlo4n cria ung thu gan nguy6n
ph6t vd tr6n co sd d6 rti| dA xu6t bign phrip di6u
tri
thich hqp. Cric phAn lopi
duo. c coi ld ttit hiQn nay ph6i hQi dri 3 yiiu t5:
-
Kich thudc u
-
Chrlc
ning
gan: dugc drlnh giri theo diiSm Child-Pugh
T6n thuolg tr6n si6u im
Ul-2cm
U>2cm
U<lcm
Ki6m tra si6u 6m 3
th{ne/l dn
(trotrg 18 thdng)
Sau t!6:6 thdng/ I lin
CT' MRJ =>
- ce 2 di6n htnh = HCC
- I tti6n hinh + a['P > 200 ng/mt =
HCC
CT, MRI =>
- I di6n hhh = HCC
- (tFP > 400 ng/ml = HCC
- Xh6ng rli6n hlnh: sinh
thi6t
</div>
<span class='text_page_counter'>(86)</span><div class='page_container' data-page=86>
-82--
Tod.n tr4ng cta bqnh nh6n
)
Theo tt6 phAn logi Barcelona kn6 ph6 bi6n
v6i
clc
giai do4n sau:
+
Giai doan r6t sdm (cdn gqi ld giai do4n O): th6 tr4ng t6t, Child- Pugh
A, u 1 htrtii < 2cm, chua x6m l6n vdo mpch vir chua di
cin'
+
Giai do4n s6m (cdn gqi
li
giai doqnA): th6 tr4ng t6t, u < 3 kh6i, kich
thu6c < 3cm, Child-Pugh A-B, chua xdm lAn m4ch ho[c chua di
cin'
+
Giai do4n ph6t tririn (cdn gqi ld giai do4n B): thd tr4ng ttit, u l6n ho4c
nhi6u khdi, chua xdm l6n m4ch
hoic
chua di c6n, Child-Pugh
A-B'
+
Giai do4n muQn (cdn gqi
li
giai rlo4n C): th6 tr4ng trung binh, u xAm
l6n tinh mach crla, di cdn, Child-PughA-B'
+
Giai do4n cu6i: th6 tr4ng k6m, Child-Pugh
C,
di
c6n xa
vi
xdm 16n
mach.
v.
DrturRI
Tty
theo giai do4n cta ung thu d6 lpa chon ciic phuong ph6p di6u
tri:
-
Ph6u thuat c6t b6 u.
-
Gh6p gan.
-
Ph6 hriy u:
+
Bang nhiet cta s6ng cao tAn.
+
Ti6m c6n tuyQt tl5i.
+
Nrit m4ch h6a ch6t.
-
LiQu ph6p ph6n tri nh6m trring dich'
l.
PhAu
thu$t
c6t b6 khSi ung
thu
-
n6t t5t
eOi vOi c6c u
d
giai do4n s6m
ho[c
khu
hir
6 mQt thiry
ho[c
'n*
tlo'#iifi*
,n
u.
vdo kich thu6c, s5 luqng, ss x6m En mach vd mrlc
dQ ric cta u.
-
Ti
le triLi phrit: 50% - sau 3 ndm,1joh - sau 5
nim.
2. Gh6p gan
-' iien
chua ph6 biiSn vi nguiin gan d6 thay kh6ng nhi€u, gi6 thanh
dit'
-
Benh nhdn
thulng
tlugc chgn theo
ti€u
chu6n
Milan -
niSu 1
u
kich
thu6c < 5 cm. Nl5u nhiAu thi s6 luong < 3 vd kh6ng c6 u
nio
>3 cm'
-
Benh nhdn n6n ttugc nut mach h6a chAt
hoic
ph6
hny
ttr6i
u
Uang
s6ng cao t6n tru6c.
3.
Ph{
hfry
u
<sub>.</sub>
a.
Phi
hf,y t<tr5i u
lfng
ti6m cdn ho4c nhiQt cfia s6ng cao tAn
-
Ld phuong ph6p kh6 an toan
vi
hiQu qua'
+
lJ
<2
cm: ti6m c6n
vi
tt6t s6ng cao t6n c6 hiQu qu6 nhu nhau'
+
lJ
>
2cm: s6ng cao tdn
tiit
hon hnn so v6i ti€m c6n'
</div>
<span class='text_page_counter'>(87)</span><div class='page_container' data-page=87>
-83--
C6
2loai
s6ng cao tan duoc
st
dung: s6ng Radio vd Microwave.
-
Chi dinh tot nh6t khi u < 5 cm.
b.
Nrit
m4ch h6a chdt
-
Dua h6a ch6t vdo kh6i u qua cric nhrinh cta dQng m4ch gan vd g6y t6c.
-
H6a ch6t duoc dua truc ti6p vd chgn loc viro u nham tap trung ndng dQ
thu6c cao trong u, t6c dung phg todn thdn it.
-
Cric h6a ch6t thu<rng duoc dirng:
+
5 Fluorouracil.
+
Doxorubicin.
+
Mitoxantron.
+
Epirubicin.
+
Cisplatin.
c. T6c mgch ph6ng xg
v6i
Yttrium-90:
-
Dua c6c
vi
hat Yttrium-90 ph6t xa v6i
tdu
cao vdo kh6i u.
-
C6c hqt c6 dudng kinh trung binh
tt
20
<sub>- </sub>
30 nm ve ph6t tia p.
-
Thdi gian brin hriy: 60 phrit - 2 gid.
-
Li6u ph6ng x4
t{p
trung
vio
th6 tich cria u, it t6n h4i tt6n gan kich n6n
hiQu qud cao.
d.
Nft
mSch
vrfi
cic
thu6c
<sub>Qng </sub>
h4t
(eluting beads): hi€n dang dugc img
dgng budc dAu.
4.
Li6u
ph6p
phin
tfr
nhim
trring tlich
-
C6 nhi6u thudc dang tlugc nghi6n criu.
Lo4i
d6 dugc c6ng nh4n vd
dua vdo su dpng tuong d5i rQng rdi ld Sorafenib v6i li6u 400
<sub>- </sub>
800 mgl ngny (2
-
4 vi6n).
-
Thu6c tric dQng 16n sp phrit tri6n cta t6 bho ung thu gan
vi
ric ch5 su
tSng sinh mgch cira kh5i u.
-
Chi dinh chinh ld
vdi
ciic u gan d giai do4n muQn, Child-Pugh A
<sub>- </sub>
B.
5. Di6u
tri
cg th6
Tiry
theo
giai
tto4n
cta
ung thu, ngudi ta c6 th6 lua chgn
t
ho4c phtii
hqp 2 phuong ph6p itiAu tr!. Theo phdn lo4i Barcelona, crich thric tliAu
tri
theo
giai dogn dugc khuydn nhu sau:
-
Giai <lo4n r6t som: c6t gan.
-
Giai do4n sdm: phri hriy
bing
c6n ho4c s6ng cao tAn.
-
Giai tlo4n phrit tri6n: nirt m?ch h6a ch6t.
-
Giai <lo4n muQn: Sorafenib.
-
Giai do4n cuiii: didu tr! triQu chring.
</div>
<span class='text_page_counter'>(88)</span><div class='page_container' data-page=88>
-84-Tni
liQu
tham
kh6o
1.
Sherman
M,
Bruix
J,
Porayko
M,
et
a1(2012). Screening for
hepatocellular carcinomar the rationale for the American Association for
the Study of Liver Diseases recommendations.Hepatology;56:793-7 96.
2.
Bruix J,
Sherman
M,
Llovet JM, et
aJ(2001). Clinical management
of
hepatocellular carcinoma. Conclusions
of
theBarcelona-200O EASL
Conference. European Association for the Study of the Liver. J Hepatol
2001;35:421430.
3.
Poon
D,
Anderson
BO,
Chen
LT, et
al(2009).
Management
of
hepatocellular carcinoma
in
Asia: consensus statement from the Asian
Oncology Summit 2009. Larcet Oncol; 1 0: 1 1 I 1
-l
1 I 8.
4.
El-Serag
HB,
Siegel
AB,
Davila
JA,
et
al(2006).
Treatment and
outcomes
of
treating
of
hepatocellular carcinoma among Medicare
recipients
in
the United
States:
a
populationbased study.
J
Hepatol
2006;44:158-166.
5.
El-Serag
HB,
Kanwal
F(2013). Alpha-fetoprotein
in
hepatocellular
carcinoma surveillance: mend
it
but
do
not
end
it.
Clin
Gastroenterol
Hepatol;1
1:441443.
</div>
<span class='text_page_counter'>(89)</span><div class='page_container' data-page=89>
-85-CHAN
DoAN
vA
DITU TRI
SAN
LA
GAN
s0
y rE
-
<sub>HudNc </sub>
oAN cr-rAN DoAN vA
DrE
rrEu
u6a
-86-I. D?I
CTIONG
BQnh san 16 gan gdm hai lo4i: srin 16 gan nh6 vd srln ki gan l&n
Srin 16 gan l6n s6ng vd g6y bQnh trong nhu m6 gan, con s6n Li gan nh6
chi khu trri trong
dulng
m4t
Srin 16 gan lon (SLGL) c6 hai
loii:
Fasciola hepattca hay g4p d cdc nu6c
ChAu Au
vd
Fasciola gigantlca glp
d
c6c nu6c Chdu A trong d6 c6 ViQt Nam
O
Viet
Nam, bQnh san 16 gan
lon
d6 dugc ph6t hiQn & hAu htit crlc tinh
thanh
vi
nhiCu bQnh nh6n dugc ch6n dorin
II.
CHU KJ,
PHAT TRI6N
CfrA SAN
LA
GAN
LdN
Srin 16 gan lon c6 kich thudc 30
x
10-l2mm. Srin 16 gan lon
ky
sinh chri
yiiu d c6c dQng
vit
nhu tr6u bd, ch6, mdo. O ngudi, siin
kj
sinh trong nhu mO
gan, trudng hqp b6t thudng srin c6 thti
kf
sinh trong co, du6i da.. San truong
thanh de
trimg
theo dudng
mflt
xu6ng ruQt vA
ra
ngodi theo
phin vd
m6i
trudng. Tnmg srin 16 gan lon c6 kich thudc 140 x 80pm, Tnmg xu6ng nudc, nd
ra 5u trtrng l6ng vd
ky
si.,h trong 5c <sub>0d </sub>
vit
chri trung gian), ph6t tri6n thdnh 6u
trirng du6i, 6u trung du6i
rdi
kh6i
6c
vi
brim vdo c6c lo4i rau thriy sinh dudi
nudc nhu rau ng6, rau rut vd rau
cii
t4o nang tnmg ho[c boi tg do ffong nu6c.
Ngudi ho4c tr6u bd 6n ph6i thyc v4t
thty
sinh ho[c u6ng nudc 16 c6 Au trung sE
bi
nhiem srin 16 gan 16n.
Au
trirng sau
khi
vdo da ddy, tri
trirrg
c6c v6 nang bi
ph6 hny
gi6i
ph6ng ra 6u trung, Au
trtng
ndy xuy€n qua thdnh t6 trang vdo 6
bpng vd dlin gan cu tru d nhu m6 gan vir gdy bQnh 0 nhu m6 gan bAng cric dQc
t6 chung
ti€t
ra. Ddy ld giai do4n kich thich co th6 phan ring mi6n dich mqnh
mAt. rcrang thii xu6t hiQn trong mriu 2 tu6n sau
khi
siin x6m nhflp, sg tdn t4i
Lhring thC trong m6u
li
co sd cria c6c phan ling mi6n dich girip cho chAn do5n
bQnh. C6c khring th€ trong giai tlo4n ndy
cht
yi5u ld IgG.
Srin
li
gan
lon
ky
sinh ch0 ytSu
d
m6 gan, nhrmg trong giai tlo4n xdm
nh4p san c6 th6
di
chuy6n l4c ch6 vd g6y c6c tdn thuong
b
c6c co quan kh6c
nhu thdnh ruQt, thdnh da dny, thd,nh br,rng, d6i khi c6 trong bao khop (l4c ch5).
Sau giai do4n xdm nhflp vno nhu mO gan
tt
2-3 thang, san xAm nhflp viro
dudng mflt truong thenh vd tt6
trmg.
T4i tIAy s6n truong thanh c6 AC
fy
si*r
va
gdy bQnh trong nhidu
nim
(c6 thi5
t6i
10 ndm/ n6u kh6ng dugc ph6t hiQn vir diAu
trf. T4i dudng
m{t:
s6n gAy t6n thu<rng biiSu m6 eludng mQt,thc mflt, vi€m vd
xo
ho6 ttudng mflt thrl ph6t, c6 th6 g6y ung thu bitiu m6
dulng
mit
ho{c vi6m tpy
cap.
</div>
<span class='text_page_counter'>(90)</span><div class='page_container' data-page=90>
C6c triQu chung lAm sdrng cria benh do srin
ki
gan
lon
gAy n6n
thulng
kh6ng dac hiQu kh6ng rAm r0 nhu cric lo4i iry xe gando amip
hoic
do
vi
khuAn,
tty
thuQc vdo giai do4n ph6t tri6n
vi
vi tri
srin
ky
sinh, cfrng nhu s6 luqng 5u
trung srin x6m nhdp viro co th6 ngudi vd phan img cria co th6.
1.
Ldm
sing
-
TriQu chring todn th6n:
+
MCt m6i, bi6ng 6n,
giy
srit.
+
S5t: c6 th6 s6t cao, r6t run
ho[c
s6t chi thoring qua r6i qu h6t, d6i khi
s6t k6o
dii
ho{c khdng s6t
+
M6t
sO truong hqp c6 bir5u hiQn ia chdy
+
Thiiiu m6u: da xanh, ni€m m4c nhqt g4p d c6c trudng hqp nhi6m trung
k6o ddi
+
Cric bi6u hi6n di rlng da v6i cilc ntit s6n
cht
yiiu d dDi, mdng
vi
lung
-
Cric triQu chimg ti6u ho6:
li
c6c triQu ch(rng thuong gflp nh5t.
+
Dau bung: thudng c6 bitiu hiQn dau
vtng
h4 sudn
phii.
Tinh ch6t dau
kh6ng d4c hiQu, c6 thtl rlau 6m i, ddi khi
df
dQi, cflng c6 trudng hqp kh6ng dau
bung.
+
BCnh nh6n c6
cim
giitc dAy bpng kh6 ti€u, r5i lo4n ti6u ho6, bu6n n6n.
+
M6t
s6 bQnh nhdn di5n bpnh vi€n
vi
c6c biiSn chimg: t6c m6t, vi€m
dudng mQt...
-
Kh6m l6m sing:
+
Gan to ho4c binh thudng, mat d0 mdm, 6n dau, c6 d5u hiQu 5n
te
ti6n
sudn.
+
C6 th6 c6 dfchtrong 6 bpng
-
Cric triQu chimg khric (hii5m <sub>eep):</sub>
+
Phan img vi6m: dau nhidu khop, ttau co, tl6 da.
+
Ho, kh6 thd
ho[c
c6 ban d! tmg mAn ngrla ngodi da (bii5u hiQn nhiSm
h.f sinh trung).
+
Trdn dlch mang ph6i
+
Cric triQu chrlng bi6u hign sy t6n thuong
tri
chrlc
noi
s6n
ky
sinh l?c
ch5 nhu kh6p
"r,
ho{c c6c co quan khilc.
2. C$n
lim
sirng
-
X6t nghiQm c6ng thric m6u: s5 lugng bpch cAu trong mriu ngo4i
vi
c6
th6 tang hoflc binh thuong nhung
t9
lQ bech cAu 6i toan tAng cao
tli
90o/o cdc
trucrng hqp
-
Chan tloan hinh anh: Si6u Am cho th5y hinh anh t6n thuong gan ld
nhirng 6 gidrn Am kh6ng ddng nhAt tap trung
thinh
d6m thudng s6t bao gan
hoflc c6 th6 thAy hinh anh tu dich dudi bao gan.
</div>
<span class='text_page_counter'>(91)</span><div class='page_container' data-page=91>
--
Trong mQt s5
trulng
hqp cAn thitlt c6 th€ chpp cat lop vi tinh gan cflng
cho th6y c6c 6 gi6m 6m t4p trung thdnh dri'rn c6 th6 th6y hinh 6nh giSn
dulng
m$t vd ddy thanh
tlulng
mQt cgc bQ khi s6n chui vdo iluorlg m?t.
-
Ph6t hien knring th6 khring san Li gan lon
(k!
thuat ELISA) lir phucrng
ph6p cho d0 nhey vd iIQ d{c hiQu cao, sau khi vdo co thti 2 tuAn co th,, dA bAt
ttAu sinh khrlng the ch0 ytiu IgG
vi
IgE, vir cric khrlng th6 ndy cdn ttin
t4i
I
n6m
sau khi kh6i benh m6i htit.
-
X6tnghiQmph6n:
+
Tim tnmg
srln 16 gan l6n trong
phin
hay dich m4t chi
khi
srin
di
vio
tlulng
mrit tl€
tnmg
(tuy nhi6n
tj
lQ phrit hiQn dugc trung srin rAt th5p vd cdn
phq thuQc vdo phuong ph6p xdt nghipm). C6n x6t nghiPm phdn trong 3 ngdy
li6n tgc.
+
Cht
y ph6n biQt trung s6n 16 gan l6n v6i tnrng srin 16 ruQt l6n.
-
Xdt nghiQm enzyme gan
ALT,
AST
ting
2-3 lAn mric binh thudng
3. Ch6n tlo6n xdc
dinh
-
Y6u t6 dlch t5: ngudi bQnh s5ng trong
vtng
s6n 16 gan lon luu hanh
-
Lam sing: c6 mQt ho{c nhi€u d6u hieu l6m sang n6u tr6n.
-
Cfln l6m sang:
+
Ti
le b4ch cAu 6i toan
t[ng
cao tr6n 80%
+
ChAn doan hinh anh cho c6c trudng hqp nglri c6 6p xe gan: Si6u am
ho{c chgp c6t top
vi
tinh (CT-Scan) 6 bung th6y gan c6 c6c 6 gidm 6m hdn hqp
tu<rng img vdi
vi tri
t6n thu<rng ho4c hinh 6nh tu dich dudi bao gan.
+
ChAn dorin mi6n dich hgc: ELISA ph6t hi€n c6 kh6ng th6 khang s6n Li
gan lcm trong huyt5t thanh hiQu gi6
>
1l32OO.
+
Xdt nghiCm phdn ho4c dich mflt tim thdy fftmgsrln
ll
gan 16n.
4. ChAn tlo6n phAn biQt
-
Ap xe gan do c6c loei
kf
sinh trung kh6c (amip, giun
di4
toxocara...)
hoflc do
vi
khu6n (rip xe dudng m4t...) c6 thiS chpp CT 0 bpng vir chgc hrit 6 6p
xe
-
Ung
thu
gan
(u
gan) benh nhan c6n chgp CT 6 bqng, AFP, n6u cAn
thi6t c6 thri chqc
hft
lAm ti5 bdo hgc ho4c sinh thiiit gan.
IV.
BIfN
CHTJNG
Khi
c6c 6 ,ip xe gan do siin ki gan l6n kh6ng tlugc didu
trl
kip thdi c6 thii
, i.
gAy vd vdo mang ph6i vir mirng bgng.
v.
DrEu
rRI
1. Di6u
tri
tl4c hiQu
Thu6c
tlugc
lya
chgn
ae
aleu
tri
ttAc hiQu bpnh san
ll
gan
lon
ld
Triclabendazole2 50mg,
</div>
<span class='text_page_counter'>(92)</span><div class='page_container' data-page=92>
-88--
Li6u luong:
10
mg&g
cin
nqng. Li€u duy nh6t. U6ng
v6i
nu6c dun
s6i di5 nguQi. U6ng sau khi
in
no.
-
Ch6ng chi dinh: ngudi dang bibenh c6p tinh kh6c; phu nir c6 thai;phq
nir tlang cho con bri; ngudi c6 tidn sri m6n cdm
v6i
thu6c ho{c mQt trong c6c
thanh ph6n cta thu6c; ngudi dang van hanh m6y m6c,
tiu
xe; ngudi bQnh trong
giai doan c6p cria c6c bgnh m4n tinh vri gan, th?n, tim mach. . .
-
Tric dgng kh6ng mong mu6n cria thu6c: ngay sau u6ng thutic c6 th6
gip
cictriOu
chimg:
Dau bqng virng h4
suln
phii,
s5t nhg, dau dAu nhg, bu6n
i. ;, , i
n6n, n6n, ndi mdn, ngria. Xri
tri
t6c dqng kh6ng mong mu6n:
+
Sri dyng thu6c gi6m dau khi dau
df
dQi.
+
Thu5c ha s6t.
+
Thu6c ch5ng df ring.
Tuy nhi6n hAu h6t ciic tri€u chimg tr6n chi thoring qua, kh6ng ph6i xri tri.
Mgt s6 thu6c khric cfrng c6 th6 duo. c srl dyng Emetine hay Dehydroemetine,
Artesunat.
2. Didu
tri
h5
trg
-
Su dqng khang sinh n6u c6 bQi nhi5m.
-
Vdi
c6c trudng hqp c6 6 ap xe gan kich thu6c lon tr6n 5 cm md diAu
tribing
thu5c theo huong d6n kh6ng c6 hi€u qua, c6 th€ phtii hqp v6i chqc hrit
6 6p *e
holc
d6n ltru.
3. Theo d6i vh al6nh gi6 k5t qun
-
Thdi
gian theo
d6i:
ngudi bQnh duqc theo d6i
t4i
co sd khrim
chta
bQnh it nh6t 03 ngdy k6 tu ngdy u6ng thu6c; kh6m
lai
sau 3 th6ng, 6 th6ng di€u
tri.
-
C6c chi sO d6nh gi6 sau 3, 6 thtng di6u trf :
-
Ldm sirng: Cric triQu chring l6m sang gidm nhanh sau 1 th6ng tli€u
tri
dd dau ha
suln phii, t[ng
c6n, bQnh nhdn 6n ngon miQng.
-
Sii luqng b4ch cAu 6i toan trd vd binh thuong sau thdi gian 3-6 th6ng.
-
Si6u 6m gan: kich thudc 6 t6n thuong gan
giim
sau 3-6 thang tham
tri
sau
I
ndm mdi htit.
-
X6t nghiQm phdn hoflc dich m+t khdng cdn trimg s6n ki gan ldn.
-
MiSn dich ELISA
vdi
srln 16 gan 16n sau 12 thdngmdi h6t.
-
Ni5u
c6c
triQu
chimg
trOn
kh6ng gi6m,
c6
thti
tlidu
tri
bene
Triclabendazole lAn
thri
2
v6i li6u
2)mglkg
cin
n4ng, chia
2
l6n u6ng crich
nhau 12 <Itin 24 gid.
vr.
PHdNG BpNH
a
-
ulu
ve slnn an uong
</div>
<span class='text_page_counter'>(93)</span><div class='page_container' data-page=93>
-89-+
Kh6ng
nn s6ng c6c
loai
rau ngc
dudi
nudc
hoic
tiet
trung sach sE
trudc khi 6n.
+
Kh6ng nn s6ng cric lo4i dQng
vflt
stlng dudi nu6c (nhu
g6i
c6) ho4c
tiQt
tdng
sach sE tru6c khi
in.
+
Kh6ngu6ngnu6cld.
-
Ngudi
nghi ngd nhi6m San 16 gan lon ph6i d6n co sd khrim chta bQnh
d6 ttuqc chAn dorin vd didu tr! klp thdi.
-
Truydn thdng, gi6o duc srlc kho6
-
Chri tlQng ph6t hien
vi
diAu
tri
sdm bQnh S5n ki gan
lm
t4i
vtng
lm
hanh benh.
Tii
liQu
tham
kh6o
1. Clinical
diagnosis
and
treatment
in
an
outbreak
of
Fasciola gigantic
infection in Yunnan Province (2012). Zhongguo Ji Sheng Chong Xue Yu Ji
Sheng Chong
BingZaZhi.
Dec 30;30(6):455-9.
2.
Chitsulo, Montresor, and Savioli (2001). New opportunities for the control
of fascioliasis. Bulletin of the
l{orld
Health Organization.
16May.
3.
Hudng d6n chAn do6n vd tti6u
tri
bQnh s6n
ki
gan l6n d ngudi lon (2006).
BO
Y
t6.
4.
Triclabendazole and Fascioliasis (2001).
A
new drug
to
combat an age old
disease. I4/HO
<sub>fact </sub>
sheel.
N
I 91 . 1998, I 1 May.
</div>
<span class='text_page_counter'>(94)</span><div class='page_container' data-page=94>
-90-VANGDA
I.
DAI
CLIOT'{G
Vang da ld tinh tr4ng nhu5m mdu virng d da vir k6t m4c m6t do bilirubin
tang vuqt qu6 gidi h4n binh thudng trong miiu,
Virrg
da
Ii
mQt triQu chfng g4p
trong nhiAu bQnh kh6c nhau.
Binh thuong bilirubine toan phan
(Bili
TP) trong m6u Id 0.8- 1.2mgldl'
trong d6
bilirubin
gian tit5p
(bili
GT)
h
0.6- 0.8 mg/dl vd bilirubine
trgc
tiep
(bili
TT) ld 0.2- 0.4 mg/dl .
VAn dC quan trgng ld x6c
dlnh
nguy6n nh6n gdy vdng da,
tir
d6 m6i c6
k6 hoach di€u
tri
hiQu qu6.
II.
CHANDOAN
1. ChAn do6n xdc dinh virng da
a. TriQu chrimg
lim
sirng
-
Vang ctng m4c m6t,
ni6-
mpc du6i ludi, vdng da.
-
Nu6c ti6u miru vang s6m.
-
Khi
bilirubin tdng qu6 cao c6 th6 xu6t men triQu
chtug:
ngrta,
n6n,
nhrlc ddu, dau co kh6p,
rlii
1o4n ti6u h6a,
li
bi.
-
C6c triQu chimg kh6c tuy thuQc nguy€n nhdn g6y virng da:
ting
6p
lyc
tinh m4ch
cta,
gan to, tui mflt
to...
b. TriQu chring c$n l0m
sing:
Bilirubin m6u t5ng cao
-
Vang da xu6t hiQn 16 khi
bili
TP > 2.5m9/dl
-
Ving
da du6i l6m sang khi
bili
TP:
2'2.5
mg/dl
c. Ti6u chuAn ch6n
do{n
Bilirubin
TP mriu
ting
cao >7,2mg.ldl ( >19 mmoVl)
2. ChAn do6n phAn biQt
Vang da
do uiing
Quinacrin:
chi
virng
d
da, ni6m m4c kh6ng viurg'
bilirubin m6u binh thudng.
3. ChAn dorin nguy6n
nhin
a. Vdng da
ri
mft
-
Ldm slurg: virng da d4m, phdn c6 thti b4c mdLu, nu6c tiiSu sdm mdu, gan
to, tui m4t to.
-
CQn 16m sirng:
+
Xn
m6u:
Bilirubin
m6u
ting
chri y6u lo4i tr.uc
tiiip,
c6 thd kdm theo
Lipid,
cholesterol, phosphatase
kidm
tang.
Ty
lQ prothrombin gi6m, nghiQm
ph6p Koller(+).
</div>
<span class='text_page_counter'>(95)</span><div class='page_container' data-page=95>
-91-+
Sieu am: dudng mQt gidn, tui mflt to.
+
CT
scanner: dudng
m4t
gi6n, ngodi
ra
cdn c6 th6 th6y s6i
miq
u
dulng
mflt trong gan, u dAu
tqy...
ld nhirng nguy6n nh6n gdy
tic
mflt.
-
C6c triQu chimg kh6c
tty
thuQc nguydn nh6n ri m4t:
+
Ung thu dAu tqy: Todn treng suy sup, thc mQt n4ng vd t6ng dan, SiCu
Am tgy c6 hinh anh hinh anh khtSi u
vtng
dAu qry. Chyp m4t tuy nguoc ddng vir
chqp c6t 16p cho hinh anh chinh x6c hon.
+
Ung thu b6ng Vater: C6 th6 kdm theo xuAt huy6t ti6u h6a cao, n6n ra
m6u c6 hinh
th6i
btt
chi.
Si6u dm c6 hinh enh khdi u
nim
trong b6ng vater.
ChUp dudng
m{t
ngugc ddng ho4c nQi soi duong mflt c6 sinh thi6t c6 gi6
tri
chAn doan cao.
+
Ung thu
trii m{t:
Hi6m g?p, chAn dorin dua vdo si6u 6m vd chpp c6t
lop vi tinh.
+
Do chdn 6p ttr ngodi vdo: H4ch cuiing gan do cric t4ng trong 6 bung bi
ung thu di cdn d6n hach.Chdn doan dga vdo tri€u chung co quan cO ktr6i u ti6n
phii,
citc dAu 6n ung
thu,
nhSt
h
dua vdo sinh
ttt6t
ldm m6 b€nh.
+
Ung
thu
duong mdt
trong
gan: Vang da thudmg
tu
tt
tdng ch4m,
thulng
t<t5t trqp
vdi
mQt s6 Oi tat bAm sinh iludng m4t nhu nang 6ng mQt
cht
ho{c vi6m
xo
dudng mdt nguy6n phat. Cnan tloan dga vdo si€m dm vd chpp
dulng
mflt nguoc ddng c6 hinh 6nh xdm chi6m
cta
kh5i u trong c6c 6ng mpt
trong gan.
+
Do
s6i
tlulng
mflt: Benh nhan c6 tidn sri s6i
mft
ho[c
giun chui 5ng
mflt. BQnh khdi ph5t voi tam chimg Charcot: Gan to,tui m4t to, dau. Si6u 6m vd
chgp dudng mAt nguoc dong c6 hinh anh soi
nim
trong
tlulng
mat nh6t la
ving
co oddi
vi
b6ng vater.
+
Do vi€m
dulng
mQt m4n tinh g6y xo hgp co oddi, sau ph6u thuQt gdy
vi6m dinh dudng mQt,vi6m tuy m?n, ho4c mQt sO Uenn it g5p kh6c: lao gan, s6n
16 gan, nang gan, sarcoid.ChAn do6n dua vdo
tidn
su vd c6c x6t nghi€m d6c
hi9u.
b. Virng da do t6n thucrng t5
bio
gan
-
Vi6m gan c6p do virut: BEnh ti6n tri6n qua 3 giai doqn nhu: giai tloan
tru6c
ving
da v6i ciic bi6u hiQn gi6ng crim; giai do4n vang da v6i cilc bi6u hiQn
vdng da 16, phdn b4c miru, gan hoi to kh6ng tlau, l6ch hoi to, men transaminase
ting
cao,
bilirubin
tbng cit tr.uc
tiilp
vd girin ti6p. ChAn dorin x6c dlnh dya vdo
truyit
ttrantr trqc.
-
Vi€m gan cAp do rugu: BQnh canh nhi6m dQc ruou, s6t khoang 38 0C,
b4ch cAu vd b4ch cAu trung
tinh
ting
cao, men transaminase
tlng
cao nh6t ld
</div>
<span class='text_page_counter'>(96)</span><div class='page_container' data-page=96>
-92-khi
ALT/AST
16n hon 2
thl
rdt gqi y dec biet khi gamma GT l6n hon 400tI/1,
bilirubin
t[ng
cA tryc ti6p vd gi6n ti6p.
-
Vi€m gan
do
thu6c:
C6 ti€n
su
vta
mdi
dung c6c thu6c
nhu
paracetamol, rifamicin vd
INH, MTU,
PTU... c6 tha: kdm cric bi6u hiQn kh6c
;.. ). , I
nnu ngua, nol me oay, sot.
-
Vi€m gan
tq
mi6n: Bi€u hiQn l6m sdng c6
th6
kh6ng c6 triQu chring,
bQnh ph6t hi6n tinh cd ho4c xuAt hipn triQu chring nqng c6p tinh, chdn doan dya
vdo c6c ch6t
chi
tti6m
trong huyiit
thanh miSn dich thudng hiQn diQn nhu:
ANA:
Khang th6 kh6ng nhAn;
HLA:
Khring nguy€n b4ch cdu ngudi,
LKM:
microsom ganlthan; SLA: Khring nguy€n gan hda tan; SMA:
fhang
the khang
co tron. Tuy nhi6n c6c dAu 6n trdn kh6ng c6 gi6
tr!
d4c hiQu. BQnh thuong tdn
tai cung vdi c6c r5i loan tu mi6n khric kdm theo.
Vi
vQy dd chAn do6n chinh x6c
cdn cAn ph6i lo4i tru vi6m gan do c6c nguy6n nh6n khrlc.
-
Vi€m
gan trong bQnh chuy6n h6a Wilson:
h
benh
di
truy6n l4n tr6n
nhiSm sac th€ thuong, tt4c tnmg
bdi
sy
tich lfly
d6ng trong co th6
vi
c6c b6t
thudng li0n qua dtin gan
vi
thdn
kinh.
TriQu chung ldm sirng: vi6m gan, d6n
dtin
oan chuc
da, tlau bpng vd bu6n n6n, kdm theo c6c dAu hi€u lAm sdng do r6i
n5ng thdn kinh run tay, di chuy6n chflm, kh6ng dimg dugc, kh6 ph6t
Am, kh6 nu5t, dau dAu, D6ng c6 th€ tich
tp
& m6t
v6i
d{c
di6m ttflc
tnmg
li
gi6c mac m6t mdng mdu xanh ndu. C{n l6m sd.ng: X€t nghiQm mriu tlli eto hdm
lugng cemloplasmin thAy gi6m, luqng ddng trong nudc ti6u tSng qu6 100 pgld,
Sinh thi6t gan d6 x6c dinh hdm luqng d6ng
lir
mQt trong nhirng x6t nghiQm
nh4y vir chinh xiic dC chen ilo6n x6c dinh nguoi m6c bQnh Wilson.
-
Xo
gan
mlt
ti6n ph6t. LAm sang c6 vang da tung dqt ngdy cang n4ng,
kdm theo s5t, gan to nhrmg
it
tlau, kh6ng c6 hQi chrlng nhi6m
trtng,
da c6 cdc
u vdng. Can lam sdng: Phosphattase kidm
ting,
GGT tdng,
IgM
teng, khdng th6
khang ty I4p th6 t[ng, ceruloplasmin t6ng.
c.
Ving
da do tan
m{u
-
Lam sd,ng: da vang nh?t,
kin
d6o, thi6u mriu, s5t trong dgt tan m6u
cAp, 16ch to. C6 th€ dau nhrlc xuong, bitin dang xuong sQ, m{q xuong chi.
-
Can
lem
sdng: TEng
bilrubin girin
ti6p
ld
chri
ytiu,
nu6c
ti6u
c6
urobilinogen, c6 khi c6 truytit sic t5.
-
MQt
sii
x6t
nghigm
girip x6c dinh
nguydn nhdn
huy6t
trin:
Test
Coombs, tliQn
di
huyiit
sic
tti,
do
lucrng men
h6ng
cAu: G6PD, Pymvate
Kinase, do srlc b€n thAm th6u.
4. ChAn tlo6n bi5n chri'ng:
Bitin chring vang nhdn
nio:
tdng truong luc co, co gdng, co giat, s5t,
c6 thii d6n
tdi
tri vong hoflc di chimg n4ng nd.
</div>
<span class='text_page_counter'>(97)</span><div class='page_container' data-page=97>
-93-III.
DITU
TRI
1.
Nguy6n
tic
-
Ei€u
tri
theo nguydn nhdn virng da lir co b6n.
-
Di6u
tri
triQu chimg do bilirubin m6u t6ng cao.
2. Vdrng da t6c
mit
-
Nguy€n nhAn do benh
l),
khiii u: u
dAu
tgy, u
b6ng valter, ung thu
tlu&ng mQt trong gan:
+
<sub>Dit </sub>
stent iing m4t.
+
Dua veo th6 trpng benh nhan, ch6n doan giai tto4n bQnh, md bQnh hgc,
gen dQt bi6n c6 the bang phuong ph6p ngo4i khoa, tia xa, h6a ch6t, ligu ph6p
gen trring <lich.
+
Di6u
tri
h6
trg:
ndng cao srlc kh6e,
h6
trg
tlng
cudng mi6n d!ch:
Vitamin, Aslem.
-
Nguy€n nhdn do s6i:
+
D5i
v6i s6i tui m6t
o
Dtng
thuiic girip tan s6i, 6p dpng dt5i
vdi
s6i cholesterol
dudi
1,5cm,
ti5t nhAt
v6i
s6i dudi 5mm,
thdi
gian dung k6o ddi 6-24 thing, wsodeoxycholic
acid 8-lOmglkg trgng lugng.
o
T6n s6i b6ng s6ng si6u 6m, ldm tan s6i tryc ti6p bang h6a ch5t.
o
C6t mi mflt qua nQi soi: dtng
vdi
s6i to, gAy dau nhi€u ho4c gdy vi6m
tfi
mdt, d6y ld phuong ph6p hiQn nay thudrng dung ph6 bi6n, rut ngin thdi gian
I .^ . , :. ,
n6m viQn
vd
h6i phqc sric kh6e nhanh.
o
Cit
tui mat bAng m6 md: 6p dpng trong tru&ng hqp m6 nQi soi th6t b4i
ho{c vi6m mri trii mflt.
,
<sub>^,(.</sub>
+
D6i
vdi s6i trong gan vd soi 6ng m4t chri:
o
L6y s6i qua nQi soi nguo. c ddng c6t co oddi, 6p dpng v6i s6i d iing mQt
chri, s6i nh6
du6i
1,5cm, phuong ph6p ndy girip tr6nh dugc ph6u thu{t.
o
T6n s6i ngoai coth6
bing
s6ng, 6p
dgngvdi
s6i to.
o
PhAu thu0t dii
6y
s6i.
+
Didu
tri
h5 tro
bing
:
o
Gi6m dau, gi6n co tron: Atropin, Papaverin,Visceralgin, Spasfon
o
Khang sinh: aminogycosid vd quinolon.
o
Thu5c tan sdi: Acid ursodesoxycholic, Acid chenodesoxychlolic,
o
Chiing ngrla: Cholestyramin (Questran) g6i 4
g.1
lAn x 3 Dn/ ngdy
o
Lgc m6u
3. Virng da do t6n thuong t5 biro gan
-
Khi
vang da
tpm:
+
Lsi
tiiSu: Rdu ng6, b6ng mE
d6,
kh6ngAldosteron 25-l00mg/ngdy
</div>
<span class='text_page_counter'>(98)</span><div class='page_container' data-page=98>
-94-+
kri
m{t:
Sorbitol, actiso, nhen trax, U6 tO, danh ddnh
+
U6ng nhidu nu6c, truy€n dlch ding truong
+
86o vQ tti
bio
gan: Fortec, Nissel
-
E6ng
thdi
6p dqng c6c phuong ph6p chung trong di6u
tri
vi6m gan
virus:
+
Nghi
ngoi t4i
giulng
trong
thdi
gian todn ph6t, sau tl6 v4n dQng nhq
nhang
+
Ch6 dO 6n:
Giiu
d4m, dudng, vitamin,
giim
md dQng vdt,
ting
cudng
rau
qui
tuoi,
sta
chua, ki6ng ruqu, bia vd han ch6 sri dgng thu6c, h6a chdt dQc
v6i gan.
-
Ei6u tr! theo nguy6n nh6n vi€m gan:
+
Vi6m gan virus: SrJl dqng thui5c khring virus
tu!
theo nguy€n nhdn'
+
Vi€m gan do thu5c: Ngtrng thutic dQc gan khi dugc x6c d!nh.
+
Vi6m gan
tg
miSn:
dtng
prednisone (0,5
-
1,0 mg&g thii trqng don
dQc
hoflc
ptrtii hqp
vdi
azathioprine
2
mglkglngay. Nl5u kh6ng tl6p
img
thi
dtng
liQu phrip
ric
ch6 mi6n dlch thay
th6:
Ch6t
ric
ch6
calcineurin
(Cyclosporin
A,
Tacrolimus), Ch6t
tc
ch6
,TOR
(Sirolimus), Corticosteroid
th6
h9 thu
2
(Budenoside, Deflazacort),
Thu6c kh6c
(Cyclophospham,
Methotrexate),
Tri
liQu kh6ng ric ch6 miSn dich (Acid ursodeoxycholie)' Gh6p
gan khi benh nhan
bivi6m
gan
ty
mi6n kh6ng d6p ung vdi b5t ky tlidu
trindo.
+
Vi€m gan trong
bQnh chuy€n
h6a
Wlson:
Thii
ddng
beng
D
penicillamin.
+
Xo
gan m4t ti6n
ph6t:
Acid
ursodeoxycholic
(UDCA): 12
-
15
mglkg/rgity,
chia ldm
2
l6n:
sring
ve t6i.
T6i
da
20
mglkglngdy.
Cp
th€:
ursolvan 200
mg
1 vidn/sring vd
2
vi6n/t6i. NiSu phi5i hqp
voi
cholestyramin
(Questran), thu6c sE bi giam t6c dpng do thutSc sE
gin
v6i cholesfyramin vd diro
ihai ra ngoei. O nhirng benh nhan c6 triQu chimg ngria, fi6u luqng cria thu5c b6t
dAu
ld
200
mg,
sau
d6
t6ng aan
tdu.
C6c thu6c
irc
ch6 mi6n
dich:
Corticosteroid. Crlc thu5c ch6ng
xo
h6a: Colchicin:
Li6u
luqng: 0,6 mg
x
2
lAn/ngdy,
c6
th6
dung
k6o
dii.
C6c
thu5c kh6c:
Chlorabucil, Malotilat,
Thalidomid, Sylimarin, Bezafibrat.
4.
Ving
da do huy5t t6n
Didu trihuyi5t trin ld v6n dd co
bin:
-
Truydn m6u:
Kh6ih6ng
cAuttmg dqt di5 huy6t caut6
>
10g%
-
Cht
l6ch
khi
lugng m6u truydn
>
2OO
-
250 mllkglndm, ho4c c6 d6u
hiQu
culng
16ch vd c6 chi dinh tr6n 5 tu6i.
</div>
<span class='text_page_counter'>(99)</span><div class='page_container' data-page=99>
-95--
Gi6m lugng S5t truytit thantr
bing
Desferroxamine ld phr?c hqp c6 rii
lpc cao
v6i sit,
ti6m b6p, ti6m dudi da, tinh mach, fidu 30
-
4}mgkglngdy
x
5-6 ngdy.
</div>
<span class='text_page_counter'>(100)</span><div class='page_container' data-page=100>
-96-NHITM
TRI)NG
DITONG
MAT
r. D4.r
crIoNG
Nhi6m trung dudng mflt (biliary infection)
li
tinh tr4ng vi6m
dulng
mflt
do vi khu6n, thudng g{p d ngudi c6
tic
nghEn ducrng m4t do cric nguy6n nhdn
nhu: s6i
dulng
mflt, ung thu
dulng
mflt, u tt6u tgy,
<sub>'..; </sub>
sau n6i
mit
ruQt'
II.
NGITY6N
NHAN
1. Nguy6n nhf,n
-
Hay gap lir c6c
vi
khu6n Gram dm
tt
dulng
ruQt nhu: Escherichia coli
,
Klebsiella, Enterococcus, Enterobacter' C6c
vi
khuAn Gram 6m kh6c nhu:
Streptococcus, Pseudomonas, vd Proteus it
g[p
ho-n.
-
C6c
vi
knuan ky khi: Clostridium vd Bacteroides, thudng g[p
vi
khuAn
ky lJri khi nhi6m
trtng
duong
m{t
ning. Trong trucrng hqp nhiSm
trtng
duong
mflt n4ng thudng nhiOm nhidu lo4i vi khuAn trong d6 c6 vi khuAn ky
khi'
-
Nhi6m trirng
dudng
mflt
t4i
cQng tlOng
hay gep
ldr
do
E'coli,
Klebsiella,vi Enterococcus. NhiSm trirng ducrng m$t t4i bQnh viQn
thulng
ld do
Staphylococcus aureus khring
Methicillin,
Enterococcus kh6ng vancomycin,
vd
Pseudomonas.
2. Cric y6u t5 ttru6n
tqi
-
C6c y6u
t6
gdy
tic
nghEn duong m4t
-
C6c nguy6n nhan hnh tinh: S6i mflt, giun chui tSng m{t.
-
Ciic nguydn nhdn 6c tinh: Ung thu du&ng m{t, u b6ng vater, u tl6u tgy'
-
Sau n6i m4t ruQt
III.
TRIEU
CHTTNG
l.
LAm
sing:
Bi6u hien chinh ld c6c triQu chimg: clau, s5t ve vang da
-
Tidn su: c6 bQnh
l!
ge,y
dc
ngh€n
dulng
mflt nhu: s6i
m{t,
giun chui
6ng m4t..
-
S6t cao 39-400C, c6 nhtng con rdt run.
-
Vang da
ting
dan
tir tu
nhrmg
cing
c6 thi5 vdng da tdng r6t nhantr
trong trudng hqp
tic
m4t c6p
nhu
kgt s6i 0 b6ng Vater.
-
Dau 6m i vung h4 suon ph6i, c6 th6 c6 con dau qu4n
m{t
-
Gan to, mdm, ttau trlc khi kh6m
-
R6i loan ti6u h6a: chan 5n, r6i 1o4n phAn
-
c6
thiS c6 tui mQt to
</div>
<span class='text_page_counter'>(101)</span><div class='page_container' data-page=101>
-97--
Trudng hSp nang c6
s6c,
tinh
then chgm ch4m
<sub>, </sub>
b€nh nhdn c6 thd
bi6u hiQn
li
l6n.
2.
Cin
lim
sing
-
X6t nghiQm m6u:
+
Bitiu
hiQn vi6m nhiSm: b4ch cAu tdng, chri y6u ld b4ch cAu ita nhdn
trung
tinh;
m6u 6ng
tIng,
CRP t6ng, Pro Calcitonin t6ng.
+
U
mdt: tEng bilirubin,
cht
y6u ld bilirubin t4rc ti6p.
+
C6
thi5 bi6u hiQn suy gan, suy
th{n
trong trudng
hqp
nhi6m
tring
n+ng.
+
C6y m6u c6 thiS thAy vi khuAn donhi6m trung huy6t.
-
Chan doan hinh 6nh girip th6m dd hinh
th6i
cfrng nhu nguy6n nh6n
giy
tbc mflt: si6u am, C.T, MRI, nQi soi si6u Am
vi
nQi soi chpp m$t tgy ngugc
ddng (ERCP). Cho th6y c6 giSn
ttulng
m4t trong vd ngodi gan, c6 th6 th6y khi
trong <tudmg mQt, nguy€n nhdn g6y thc mQt. Ngdy nay, nQi soi chpp mat tqy
ngugc ddng
it
dtng
de ch6n tlorin, md
cht
y6u dtrng d,! iti€u
tri
nguyCn nh6n
^ .!
gay tac mat.
3. D6nh gi6
mfc
tIQ
ning
M[rc
tl
cria nhiSm
trt
tludn
t
To o
Diiu
tri
ban ddu bao
gim:
khdng sinh
vd
diiu tri
h6
trq
Suy tAng:
-
Tim mqch: huyi5t ap tut ph6i dung thuiic vgn mpch
-
ThAn kinh: r5i loan;i thric
-
HO h6p:
PaO2ffiO2
< 300
-
Gan:
chi s5 INR
>
1.5
-
Than: creatinine > 2.0 mfl d| (>l 52pmoVl)
-
MilLu: tiiiu cAu <100.000 Gn
IV. DITU TRI
BANG
KHANG
SINH
1. Nguy6n
tic:
-
Chgn khring sinh bdi ti6t tt5t vdo ttudng m$t.
-
PhOi hqp
v6i
khriurg sinh di€u
tri vi
khuAn
<sub>br </sub>
khi khi
c6 nhi6m trung
dudng m6t n4ng.
Mtlrc iI6
Nhe <sub>G)</sub> Trung binh
(II)
Nang
(IIf
Bi€u hiQn suy tang Kh6ng Kh6ng C6
E6p ung di6u
tri
ban
tI6u
C6 Kh6ng Kh0ng
</div>
<span class='text_page_counter'>(102)</span><div class='page_container' data-page=102>
-98--
N6u c6 t6c nghEn dudng m4t ph6i d6m bdo luu th6ng dudng m4t b6ng
d6n luu qua da, d?t stent qua chgp mat tqy ngugc ddng hopc ph6u thuQt'
2. Didu
tri
cg th6
f5t
ntr6t ln di6u
tri
theo kh6ng sinh d0, tuy nhi6n, trong
khi
chd
k6t
qui
kh6ng sinh d6 c6 th6 dicu
hi
theo kinh nghiQm.
Thdi
gian dung thu6c khring
sinh
tt
4-7 rtgiry.
Ntlu
do
cdu khuAn Gram duong ,thu: Enterococcus spp.,
Streptococcus dtng thu6c tdi thi6u 2 tuan.
NK
bQnh
viQn**
NK
cQng tl6ng
Ning**
Trung binh
Nhe
Mtfrc tIQ/
Nht6m KS
Piperacillin/
tazobactam
Piperacillin/tazob
actam
Piperacillin/tazobactam
Penicillin
Cefepime, ho[c
ceftazidime, ho[c
cefozopran + met
ronidazole*
Cefepime, ho[c
ceftazidime, hof,c
cefozopran + met
ronidazole*
Ceftriaxone, hoflc
cefotaxime, holc
cefepime, holc
cefozopran, hofc
ceftazidime + metronida
zole+
Cefoperazone/sulbactam
Ceftriaxone, hoAc
cefotaxime
t
metronidazole*
Cefoperazone/sulb
actam
Cephalosporin
Imipenem/cilasta
tin, meropenem,
doripenem,
ertapenem
Imipenem,/cilasta
tin, meropenem,
doripenem,
ertapenem
Imipenem/cilastatin,
meropenem, doripenem,
ertapenem
Carbapenem
Aztreonam + met
ronidazole*
Aztreonam + met
ronidazole*
Monobactam
Ciprofloxacin, or
levofloxacin, or
pazufloxacin
*
metronid
azole*
Moxifloxacin
Ciprofloxacin,
ho4c levofloxacin,
ho[c
pazufloxacin
t
me
tronidazole*
Moxifloxacin
Fluoroquinolon
</div>
<span class='text_page_counter'>(103)</span><div class='page_container' data-page=103>
-99-*.
<sub>Diiu </sub>
<sub>tri </sub><sub>phiii </sub><sub>hop metronidazole/ tinidazole </sub><sub>vd </sub><sub>clindamycin </sub><sub>c6 </sub>
<sub>tic </sub>
dung t6t v6i vi
khutin ky khi, dp d4ng trong trudng ho.p c6 niii mdt ru6t. Cefoperazone/sulbactam,
moxifloxacin vd carbapenem co tac dung voi vi khuiin ki khl
*x;
<sub>Vancomycin: </sub><sub>khuyin </sub><sub>cdo </sub>
<sub>diiu </sub>
<sub>tri </sub><sub>cho </sub><sub>bdnh </sub><sub>nhdn </sub><sub>nhiSm </sub><sub>khuiin </sub><sub>cQng </sub><sub>cting mtlc </sub>
dQ
,.: ,, :
,
<sub>^ </sub>
,
.-ndng hoSc nhidm khudn bAnh viAn do Enterococcus spp. Niu khdng Vancomycin cho
dttng linezolid hodc daptomycin
v.
DIIPHoNG
-
Ei6u
tri
s6i
m{t
vd nguy€n nhdn gdy
tic
nghCn duong met
-
TAy giun dinh
k,
tltii trudng hqp do giun.
Tii
liQu
tham
kh6o
1.
Joseph S. Solomkin, John E. Mazuski, Ellen J. Baron, Robert G. Sawyer,
Avery
B.
Nathens, Joseph
T.
DiPiro,Timothy
Buchman,
E.
patchen
Dellinger, John Jemigan, Sherwood Gorbach, Anthony W. Chow, and John
Bartlett.
Guidelines
for
the
Selection
of
Anti-infective Agents
for
Complicated Intra-abdominal Infections. CID 2003:37 (15 October).
2.
Atsushi
Tanaka, Tadahiro Takada,
Yoshifumi
Kawarada,
yuji
Nimura,
Masahiro
Yoshida,Fumihiko
Miura,
Masahiko
Hirota,
Keita
Wad4
Toshihiko Mayumi, Harumi
Gomi,Joseph
S.
Solomkin,
Steven
M.
Strasberg, Henry
A.
Pitt, Jacques Belghiti, Eduardo de Santibanes, Robert
Padbury,
Miin-Fu
Chen,
Giulio Belli,
Chen-Guo Ker, Serafin C. Hilvano,
Sheung-Tat
<sub>Fan, and Kui-Hin Liau. </sub>
<sub>Antimicrobial </sub>
<sub>therapy </sub>
<sub>for </sub>
<sub>acute</sub>
cholangitis:
Tokyo
Guidelines.
J
Hepatobiliary pancreat
Surg
(2007)
l4:5947
3.
Massimo Sartelli.
A
focus on intra-abdominal infections.. World Joumal
of
Emergency Surgery 2010, 5:9.
4.
Harumi Gomi. TG13: Updated Tokyo Guidelines
for
the management
of
acute
cholangitis
and
cholecystitis.
Tokyo
Guidelines 2013.
J
Hepatobiliary
Pancreat Sci (2013) 20:1-7
</div>
<span class='text_page_counter'>(104)</span><div class='page_container' data-page=104>
100-BTNH
GANNHrtvruo
rn0uc
Do RLIqU
r.
D+r
cUoNG
BQnh gan nhiSm md khOng do ruqu (Non alcoholic fatty liver disease
-NAFLD)
duqc dlnh nghia td tinh tr4ng
tich
lu!
m0 du6i d4ng triglycerid quri
mric 0 gan
(>
5%
$
bdo gan).
NAFLD
chia ldm
2
nh6m chinh:
(l)gan
nhiSm
md khdng do ruou tton
thuin
(non-alcoholic fatty liver -
NAFL)
ho4c (2) vi6m
gan tho6i h6a m0 kh6ng do ruqu (non-alcoholic steatohepatitis -
NASI!,
d{c
tnmg bdi qu6 trinh tho6i ho6 t6 bdo gan, vi6m ti6u
thuj,c6
hof,c kh6ng kdm xo
ho6 quanh khoang cria, cu6i ctng c6 tn6 a6n d6n xo gan
vi
ung thu gan.
NAILD
la benh
lj
gan ph6 bi6n nh6t 0 c6c nudc c6ng nghiQp phuong
t6ry, v6i
tf
lQ m6c bQnh trong cQng d6ng liL20
<sub>- </sub>
<sub>40% [2], vn </sub>hiQn t4i dang
ting
I€n d c6c nu6c etang phrit triOn d phuong ddng.
NAFLD
vd d4c biQt ld NASH
. t. ,.^
co
mol
llen quan ro r9r
vdi
b6o phi (b6o bpng, b6o trung tdm),
r6i
loqn dung
nap glucose vd d6i th6o duong typ
2,rdilo4n
lipid m6u, tdng huyiit rip.
II.
CHANEOAN
I
TriQu chri'ng lAm
sing
Gan nhiSm md don thu6n kh6ng gdy ra cdc triQu chung l6m sang, thuong
chi ph6t hiQn
tinh
cd. BQnh nh6n c6 th6 c6 c6c yiiu t6 nguy co (thira c6n, d6i
th6o duong, tSng m0 m6u, dirng
thutic...)
n€u 16 mQt sti
thuiic
amiodarone,
corticosteroids. D6i khi benh nhan c6 th6 th6y m€t m6i, 6n kh6ng ngon. Kh6m
l6m sdng c6 th6 c6 gan to, tuy nhi6n do thudng
gip
d benh nh6n b6o phi n6n
kh6 ph6t hiQn md
phii
x6c dinh bAng si6u Am. Gan to
tj'
le
thuin v6i
mric dQ
n4ng cta gan nhi6m m0.
O giai do4n n4ng, c6 th€ c6 c6c d6u hiQu cria b€nh gan man tinh nhu sao
mpch, gi6n m4ch ch6n chim
du6i
da
ho[c
c6c dAu hiQu chi di6m tnng 6p lyc
tinh
m4ch crla. Ciic nghi6n criu
d
chdu
A
cho th6y benh
cinh
bpnh gan ti6n
tri6n thuong
it g[p
hon, tuy nhi6n
tri
vong do xo gan mAt
bi
ve ung thu bi6u
m6 tri bdo gan cfing d6 dugc <sub>Chi </sub>nhan e NhAt Ban
vi
Han <sub>Qu6c [a].</sub>
2
Cin
lim
sing
a. ChAn tlo6n hinh
inh
Si6u
im:
gan to, nhu m6
ting
6m so
v6i
nhu mO thAn, mric dQ t6ng am
ti
le
thupn vdi mrlc dQ gan nhi6m md, cdc mpch m6u trong gan nhin k6m 16 hon
vi
c6 hiQn tugng suy giam tin hiQu 6m d c6c
vtng
gan d s6u.
Cit
lOp
vi tinh:
hinh anh
gitmt!
trgng lan tod nhu m6 gan, gan nhi6m md sE
tOi hon so
v6i
l6ch, c6c mach miiu vd dudng m4t.
</div>
<span class='text_page_counter'>(105)</span><div class='page_container' data-page=105>
-Ilinh
1: Gan ECHO tdng dm so voi
thdn vd cdc mach mdu nhin kdm 16.
Ilinh
2: Suy gidm tin hiQu ECHO d
cdc vitng gan d sdu hon
Ilinh
3:
CT gan nhidm md.
Trdi:
khi chua tiAm thuiic cdn quang,
t!
trpng gan
gidm hon so
vdi
ldch, cdc mgch mdu trong gan
rd
hon.
Phdi:
khi tiOm thu6c
cdn quang,
tjt
trgng
cfio
gan
tdng Mn, nhung
d m*c
d0 kdm hon ldch.
Khi
chhnh
<sub>Ech </sub>
>
20 don vi Hounsfield thi c6 thd chdn dodn gan nhidm md tuo'ng
-:,
,-dot dac
<sub>'Luu </sub>
hrcu.
y
lit
cdc biQn phdp chAn do6n hinh 6nh nhu si6u 6m vir CT kh6ng
gifp
phdn biet
NAIL
vd NASH.
b. C6c x6t nghiQm:
Khi
mfc
d0 nang cria
NAFLD
clurg cao, cdc thay c16i vA sinh h6a gap
<sub>vdi</sub>
ty
19 cang nhiAu. DAu
ti€n ld
ting
yGT,
sau
d6
le
GPT
vd
GOT,
vdi
rj
lQ
GOT/GPT
<
1 (trong vi6m gan do ruqu, GOT/GPT
>
1. Bi6n AOi ve sinh ho6
tf
le thu?n
vdi
mric ttQ nang cria bQnh). Luu
y
ld c6 10% benh nhen NASH kh6ng
ting
GOT cfing nhu GPT.
BQ Y TE - HUONG DAN CHAN DOAN VA DIEU TRI BENH TIEU
HOA
-IO2-:i nl
'...
qhx
\,
,#
fl<sub>I</sub>
ffi
trIq
t
{
,\,
.*dp klp"
f
*
h
'+"
</div>
<span class='text_page_counter'>(106)</span><div class='page_container' data-page=106>
Khi
ph6t hien tinh trpng gan nhi6m md tr6n si6u 6m, cAn
lim
th6m c6c
x6t nghiQm dC ph6t hiQn cdc bQnh
lyr6i
1o4n chuy6n ho6
nhu
gitm
dung npp
glucose ho{c clSi th6o
dulng,
vd.
rtii
1o4n lipid m6u.
Trudng hqrp NASH nflng d6n Otin xo gan sE c6 bi6u hien suy gi6m chric
nAng gan nhu
giim
albumin,
giim
fj'
16 prothrombin, t6ng
bilirubin... vit
cbc
bi6u hiqn cria
ting
5p lgc tinh mpch cria nhu 16ch to, cO truong, tuAn hodn bang
hQ bgng, gi6n tinh mpch thgc quan...
c. Sinh
thi5t
gan:
MO benh hgc ld ti6u chuAn
ving
c16 chAn do6n
NAFLD,
t14c biQt ld ch6n
doSn
NASH vd
danh
gi6 giai
clopn
xo
girip
ti6n
lugng.
Tuy
nhi6n cl6y ln
phucrng ph6p xdm nhpp, c6 nguy co tai bii5n
vi
thulng
clugc sri dpng tr6n 16m
sirng.
M6
benh hgc dya tr€n 2 thang diiim: (1) mric d6 ho4t ctQng cria NASH
dga tr6n
%
G
bdo gan tho6i ho6 m0, mric ctQ vi€m ti6u thuj, vd
t6
bio
gan
trucrng to dpng b6ng (balloon) vd(2)
mfc
clQ xo ho6.
Sinh thii5t gan kh6ng cAn chi ctinh cho c6c benh nhan tinh cd ph6t hiQn
r .i
gan nhi6m md tr6n si6u 6m, kh6ng c6 triQu chimg lAm sing
vi
c6c xdt nghiQm
men gan
binh
thudng. N€n sinh
thiiit
gan
<sub>o </sub>
c6c bgnh nhan
NAFLD
c6 hQi
chimg chuy6n ho6 hoflc c6 di6m
NAFLD
Fibrosis Score cao ho{c
c6
cdc benh
l!
earrkh6c kdm theo cAn phAn biQt.
Ilinh
4:
inh
trdi:
cdc gipt md kich thu'6c l6n d gan nhi6m md (nhu\m HE)
<sub>t3l</sub>
inh
phdi:
thodi hoa md m*c d0 trung binh vd thay ddi vi€m chfi ydu 6 quanh
tTnh msch trung tdm d NASH (HE, 40x) <sub>[5J.</sub>
d.
Cic
phuong ph6p chAn tlo6n kh6ng xflm nh$p
GAn ddy, mQt si5 phuong ph6p khdng x6m nh$p dugc dua ra
nhim
d6nh
gi6 mric clQ vi6m vd xo ho6 gan
nhim
thay thti cho sinh thiiSt gan. C6c phucrng
ph6p dang dugc nghiOn cr?u img dUng d NAFLD bao gdm: dAnh gi6 mric dQ xo
BQ Y TE - HU6NG DAN CHAN DOAN VA DIEU TRI BE. NH TIEU HOA
;
</div>
<span class='text_page_counter'>(107)</span><div class='page_container' data-page=107>
-103-gan b6ng si6u 6m Fibroscan, d6nh gi6 mric dQ
xo
gan
bing
cQng hu&ng
tt
MRE, cric x6t nghiQm nhu Fibro test, NASH test...
HiQn
nay
l6m sirng dang 6p dgng thang di6m
NAILD
Fibrosis Score,
dqa tr€n 6 bitin s5 ld tu6i,
BMI,
tinh tr4ng t6ng
tlulng
m6u, s5 luqng ti6u cAu,
albumin vn
t!
lQ
AST/ALT
(tinh theo cdng thric
:
-1.675 + 0.037 x tudi (nam)
+
O.Og4
x BMI
(kg/m2)
+
1.13
x
r6i
lo4n dung n4p Glucose/<l6i thrio duong
(ntlu c6
:
1,
kh6ng:
0) + 0.99 x AST/ALT
<sub>- </sub>
0.013 x sO luqng titiu cAu (xt0e/l)
-
0.66
x
albumin
(g/dl)
hoac
c6
th6
tinh tU
dQng
tr€n
trang
web:
)
<sub>t6l. </sub>
Chi sO > 0.85 ggi y xo ho6 gan tit5n tri6n, chi sO <
-1.455 lo4i
trir
xo ho6 gan titin tritin v6i d0 nhay 90%o vit dQ ttAc hiQu 60%. Chi
si5 > O.OZO x6c dinh c6 xcy ho6 ti6n tri€n vdi d0 nhay 67% vitttQ
dic
hi€u 97%.
3 ChAn
tloin
phAn biQt
Eti
ch6n do6n
NAFLD
cdn ph6i c6 (1)
bing
chung v€ tinh tr4ng nhi6m
md gan <sub>ltren </sub>cnAn tlo6n hinh 6nh
hoic
md bQnh hgc) vd
phii
1o4i
tni
tlugc c6c
nguydn nhan
thf
ph6t gAy tich
lu!
m0 d gan kh6c nhu:
1. Benh gan nhi6m md do ruou.
2. Vi6m gan vi rut C (genotyp 3)
.:
J.
Vlem gan tu mlen
4. Benh
ly
gan do
riii
loqn chuytin h6a
(ri
s6t,
rl
ddng,thi6u hut alpha
1-antitrypsin).
5. Thu6c: amiodarone, methotrexate, tamoxifen, corticosteroids
6. Benh gan nhiSm md c6p & phg nir mang thai
7.
H6i
chimg Reye
8. Nhin tt6i
CAn
luu
i
ld
<sub>NAILD </sub>
c6 thiS ph6i hqp
vdi
c6c bQnh
lj
d
gan khric nhu
vi6m gan
vi
rut.
IrI.
DrfN
BItN TIINHTtx
uarr,n
Tu gan nhiSm md kh6ng do rugu -> vi6m gan nhiEm md kh6ng do rugu
-> vi6m gan nhiSm mO kh6ng do rugu + xor h6a -> xo gzrn.
Gan nhi6m mO tlon thu6n kh6ng c6 tinh tr4ng vi€m vd
xs
tren m0 bpnh
hAc
thulng
sE khdng tirin trii5n
vi
di6n
biiin
lanh tinh. NASH ti6n luqng x6u
hon vd c6 thli ti6n tri€n thanh xo gan. O My,
ty
te
NAFLD
chung cr cQng d6ng
ld khoang 20oh, chi c6 2
<sub>- </sub>
3Yo c6 NASH vd khoang 20% b6nh nhan NASH tirin
tri6n thanh xo gan.
Tuy
nhi€n nguy co
titin
tri€n
xo
gan cira
NASH lai
tlng
cao
d
mQt s6
nh6m bQnh nh6n tl4c biet, d6 ld b6o phi, drii thrio tludng vir ngudi 16n
tu6i
<sub>t0l.</sub>
Khi
m6c bQnh b6o
phi,
gan nhi6m
md
<sub>elp </sub>
0
90% c6c
trulng
hqp,
vi
NASH
chi6m 40%,
xo
gan chi6m khoang 13
*
l4%.
Ti
16
NAFLD d
b€nh nh6n d6i
</div>
<span class='text_page_counter'>(108)</span><div class='page_container' data-page=108>
104-thrio dudng khoang 50Yo
vit
mOt
nua
si5
tgntr
nhdn
d6
c6
NASH,
xo
h6a
khodng 20%.BQnh nh6n b6o phi nang c6 kdm ddith6o duong
thi
gdr l00%c6
gan nhi6m md,50%o c6
NASH
vli
19% c6 xo gan. Tu6i cfing
h
yCu t6 dy bao
ti6n luqng, n6u NASH d benh nhan tr6n 45 tu6i c6 nguy co cao g6p tO lan tir5n
tri6n xo h6a (40%) so v6i NASH d b€nh nhdn du6i 45 tu6i (4%).
IV.
DIDU
TRI
Do
NAFL
kh6ng kdm tinh trgng vi6m gan c6 ti6n lugng t5t n6n didu
tri
chi han ch6,0 cecbenh nhan NASH.
1. Thay a6i ti6i s5ng
Thay ddi trSi s6ng bao g6m gi6m cdn nang bang ctrt5 Og an gidm calo ktit
ho. p
ting
cudng ho4t dQng th6
lyc
c6 th6
lim
gi6m men gan vd c6i thi6n <sub>tinh</sub>
trpng nhi6m md gan tr6n si6u 6m.CU th,5, chri d6 en
giim25%
lugng calo hang
ngiy
(ngudi binh thudng trung binh khodng 2500 calol ngdy),
trrffi
sri dqng
acid b6o da
vi
dudng fructose c6 trong
thtc
6n nhanh vd nudc gidi kh6t,tdtrg
lugng acid brio kh6ng b6o hod c6 omega 3, omega 6. Trucrng hqp bQnh nhan
b6o phi
n[ng
c6 th6
phii
rip dgng cric biQn ph6p co hpc kh6c nhu nQi soi tlpt
b6ng hoi trong da ddy ho{c phAu thuQt
thit
dai da ddy gidm bdo... H4n ch6 sri
dgng rugu, bia.
Tfp
tht5 dqc mric dQ trung binh, 3
-
4lN
tudn, dat tlu-o. c t6ng
nhip tim khoang 60
<sub>- </sub>
75o/o mric ti5i da theo <sub>tu6i.D6nh ei6 lai hi€u </sub>qudr cria thay
O6i t6i sOng sau 6 thAng, ntiu v6n chua d4t hiQu qu6, c6 th€ 6p dung thdm cric
biQn phrip kh6c nhu
ding
thu6c.
2. Thuiic tli6u
tri
a. Thu6c
tlugc
khuy5n c6o tlidu
tri
NASH
- Thiazolidinedione
<sub>- </sub>
thu5c Drm gi6m tl6 kh6ng
insulin
Pioglitazone duoc khuy6n c6o srl dpng aC OiCu
tri
c6c bQnh nhan NASH.
Thu6c ldm cdi thiQn m4nh sg khring insulin
d
m6 mO, gidm thorii hori md vd
thh
trqng vi6m 0 m6 gan. Pioglitazone [Au tlugc su dpng tu 30
-
45mg/ r,Lgiry.
Tuy nhi€n c6c thu nghiQm l6m sang dugc titin hdmh tr6n c6c bqnh nh6n kh6ng
mic
d6i thrlo iluong, vd hiQu
qui
l6u
dii
cfing chua <sub>x6c dinh ttugc [7].</sub>
-
Vitamin
E
<sub>- </sub>
thu6c chSng oxy hori
Vitamin E
v6i
li6u
800 don
vi/ ngiy
tl6 dugc chimg minh ldm c6i thiQn
tinh tr4ng m6 bgnh hgc 0 bQnh nhdn NASH khdng c6
tlii
th6o tluong.
b.
Thuiic
c6 th6 cri tr{c dgng O6 Oidu
triNASH
- Acid Ursodeoxycholic
([IDCA)
I;'DCA dA ttugc chimg minh c6 hiQu
qui
ti6n 16m sirng d c6c nghiOn cftu
thpc nghi€m
NASH.
Tr6n lAm sang. c6
2
nghiOn cuu nh6 th6y didu
tr!
v6i
UDCA c6 cdi thiQn vd x6t nghi€m
vi
m6 hgc, tuy nhi€n d 2 nghiCn criu lon hon
v6i
liAu th6p 13
-
l5mglkg
vi
lidu cao 23
-
2$mgkg 14i kh6ng cho th6y c6i
</div>
<span class='text_page_counter'>(109)</span><div class='page_container' data-page=109>
l0s-thi€n x6t nghiQm men gan vd m6 bQnh hqc gan' MQt nghiOn criu ng6u nhi€n da
trung tAm d Ph6p
vdi
li€u di6u
tri
cao hon 28
<sub>-35mglkg </sub>
trong 1
nim d
126
benh nhen
NASH
cho
thdy citi thiQn dang k€ vd 6n dinh n6ng dQ
ALT,
vai
thiQn mirc d6 I'hang insulin vd thang di6m xo. Tuy nhi6n do thi6u c6c nghiGn
cuu c6i thiQn
tinh
tr4ng m0 bQnh hqc n6n
UDCA
vAn chua ilugc khuy6n c6o
ttAy ttri d6 di6u
triNASH
[7].
-
Acid
b6o c6 omega-3
Acid
b6o c6 omega-3 c6
dlc
tinh ch6ng vi6m, ch6ng 6
xy
ho6 vd ch6ng
thorii ho6 md. Tuy nhi6n hiQn nay
vin
thi6u c6c
df
kiQn 16m sang nghi€n cuu
tla trung tam,
d6i
chimg ng6u nhi€n pha
IIb
dang ti6n hanh n€n chua khuy6n
c6o sri dqng d benh nhan NASH.
-
Pentoxililline
Nghi6n crlu thpc nghiQm cho th6y Pentoxifilline c6 t6c dqng tr6n NASH.
Nam 2011, 1 nghiOn cuu ng6u nhi6n
diii
chung 0 55 benh nhan NASH cho thAy
hiQu qud cei thien men gan vd m6 bQnh hqc
gita
nh6m dung Pentoxifilline so
vdi
gi6 dugc. Tuy nhi€n, cAn ph6i c6 nhi€u nghiCn crlu ring hQ k6t qud nay.
c. Thu5c kh6ng hiQu qu6 tl6i
vdi
NASH
HiQn
nay, qua nhidu
nghidn
cr?u
thu
nghigm
l6m
sang
cho
thAy
Metformin
khdng ldm cdi thiqn rO rQt tr6n m0 benh hgc,
vi
v4y khOng dugc
khuyt5n c6o srl dgng cho c6c benh nhan NASH. Tu<rng tg, cffng kh6ng c6
bing
chimg cho th6y statin c6 hiQu qu6 cai thiQn m6 bgnh hqc d benh nhan NASH.
Tuy
nhi6n statin v6n dugc chi dinh tt6 di6u
tri
cric tinh trpng
r6i
lo4n chuy6n
ho6 kdm theo.
3. Di6u
tri
tinh
tryng r5i
lo4n chuy6n ho6
Ki6m
sorit
t6t tinh
tr4ng
r6i
1o4n
dulng
mrlu,
rili
1o4n
lipid
m6u,
tlng
huyiit ap vd c6c y5u t6 nguy co tim mpch kh6c dugc khuy6n c6o n6u c6.
4.PhfuthiQn strm vir
xri
tri
kip thtri
cic
bi6n chring cfia
vi
xo gan.
Khi NASH tiiin
tri6n dtin giai doan
xo
gan, can sang lgc ph6t hiQn gi5n
tinh
m4ch thgc quan
<sub>- </sub>
d4
diy,
ung thu gan dinh
ky
nham ph6t hiQn
vi
xri
tri
kip thdi cdc bi6n chimg niry.
Tni
[Qu
tham
khio
1.
David
E.
Cohen, Frank
A.
Anania
(2009),
'Nonalcoholic
Fatty Liver
Disease", Current Diagno s is
&
Treatment Gas troenterology, Hepato l
og
&
Endoscopy, Mc Graw
Hill,
p.467-472
2.
Malcolm
K.
Robinson,
Norton
J.
Greenberger (2009), "Treatment
of
obesity: The Impact of Bariatric surgery", Current Diagnosis
&
Treatment
Gastroenterologt, Hepatologt & Endoscopy, Mc Graw Hill, p.210-221
</div>
<span class='text_page_counter'>(110)</span><div class='page_container' data-page=110>
106-3.
E. Kuntz, H. D. Kuntz (2008), "Metabolic disorders and storage diseases",
Hepatologt
<sub>- </sub>
Textbook and Atlas, Springer, p.595-605
4.
Shivakumar
Chitturi,
Geoffrey
C.
Farrell,
Etsuko Hashimoto, Toshiji
Saibara, George
K.K. Lau
and Jose D.Solland
(2007),'Non-alcoholic
Fatry Liver Disease in the Asia-Pacihc Region: Definitions and Overview
of Proposed Guidelines", J Gas tr oenterol Hepatol. ; 2 2 (6) : 7 7 8 -8 7
5.
Brent
A.
Neuschwander-Tetri
(2006),
'NASH",
Zakim and
Boyer's
Hepatologt
<sub>-A </sub>
textbook
ofliver
disease, Saunders Elsevier p.10j1-63
6.
Naga Chalasani et
al
(2012), "The Diagnosis and Management
of
Non-Alcoholic Fatty
Liver
Disease: Practice
Guideline
by
the
American
Association
for
the
Study
of
Liver
Diseases,
American College
of
Gastroenterology,
and
the
American Gastroenterological Association",
Hepatologt, Vol.55, No.6, 2012
7.
Vlad
Ratziu
(2013), "Pharmacological agents
for
NASH", Nat.
Rev.
Gastroenterol. Hepatol. I 0, 676-685
</div>
<span class='text_page_counter'>(111)</span><div class='page_container' data-page=111>
107-APXE GANAMIP
I.
DAI CIIONG
-
Ap
xe
gan amip
ld
bQnh
c6 t6n
thuong
mri
t4i
gan
do
amips-Entamoeba
histolyica. Ap
xe gan mip chiiSm 80Yo cdc nguyCn nhAn g6y 6p xe
gan.
-
NhiSm
amip
-Entamoeba histolytica
ld
nguy6n nhan
tt
vong dimg
hanh
thf
3 do
kj
sinh trung, trong tl6 90% nguoi nhi6m E.histolytica kh6ng c6
triQu chimg
vi
chi c6 10% benh nh6n c6 c6c triQu chung nhi6m amip o ruQt hay
tt
gan
-
Ty
le nhi6m Entamoeba chi6m 10% den s6 tren th6 gi6i vd chri ytiu
li
nhi6m thr5 amip kh6ng gdy bqnh Entaomoeba dispar-minuta.
-
Amip
c6
2lo4i:
+
Entamoeba histolytica: duong
kinh
20-40pm,
th6
an hdng
ciu,
gdy
b€nh
*
Entamoeba dispar-minuta;
dulng
kinh 10-20pm, th6 en h6ng cAu, gdy
bQnh
-
Amip
c6 2 chu
k!
phrit tri6n:
+
Chu
k)
kh6ng gAy b6nh-Chu kj,bdo nang. Amip d trong ruQt du6i
bio
nang
+
Chu
k!
g6n bQnh: amips c6 th6 g6y t6n thuong vi6m tlpi trdng. Amip
theo c6c
tinh
m4ch m4c treo d4i trang vdo gan, gdy n6n vi6m gan, tao c6c
vi
truytit
tn5i,
tic
m4ch gan. Nhi6u 6
vi
huytit kh6i hqp l4i
v6i
nhau t4o n6n 6 6p
xe gan
-
Thudng g}p d gan phAi, c6 th6 mQt 6 hay nhi€u O
II.
CHAN DOAN
AP XN GAN
AMIP
l.
ChAn
doin
x6c
tlinh
a. TriQu chrimg lAm shng
-
fn6
Aien hinh
(
60-70% <sub>). </sub>B€m nhAn c6 dAy tlu c6c tri€u chimg crJra
Tam chimg Fontan
+
S0t: si5t c6 th€ nhg 37-38 dO, hodc stit cao, kdm r6t run, siSt tri6n mi6n
ho4c s5t thAnh con. Si5t tiruOng ld triQu chimg
tliu
ti6n, 3-4 ngdy sau BN xu6t
hiQn dau h4
suln
phdi, gan to, cflng c6
khi
stit xu6t hign tt6ng thdi
v6i
2 triQu
chimg tlau h4 sudn phAi vd gan to
+
Dau h? sudn phdi
vi
virng gan: Mric tIQ dau khric nhau
thulng
dau tric
n{ng, xuy6n l6n vai
phii
tdng l6n khi cu dQng, ho.
+
Gan to dau: gan to mdm
vta
phii.
An kO suon duong tfnh
+
BN kh6ng c6 vdng m6t vang da
</div>
<span class='text_page_counter'>(112)</span><div class='page_container' data-page=112>
-108-+
Mdt
s6 triQu chring kh6c: ia l6ng nhdy m6u
m[i,
6n k6m gAy,
pht
c6
trudng, trdn dich mang ph6i, 16ch to
-
Thti khong ditin hinh
+
Th6 khong s6t (9,3%): BN si5t i6t nhq
+
Th6 s5t k60 ddi
+
Th€ c6 vang da (3%) dE nhAm
v6i
6p xe ducrng mflt
+
The kh6ng dau (1,9%)do O 6p xe d trong sdu
+
Th6 c6 suy gan (khi O 6p xe qu6 to ph6 hriy tr6n 5oo/o gart): BN c6
pht,
cd trudng, x6t nghiQm c6
rtii
lo4n chuc ning gan
+
Th6 6p xe gan
triii
(3-5%) chdn dorin kh6, d6
vo
viro md, rg
tim
g6y
trd,n mri mirng
tim
+
ThC ph6i vir mirng phOi: AN c6 th6 kh4c ra
mt
s6 c6 la, ho{c c6 triQu
chimg cria trdn dlch mang ph6i
+
Th6 c6 tran dich mdng tim: triQu chimg trdn dich ming tim n6i b4t
+
Th€ gin ung
thu
gan (15-16%): gan to chimg nhu ung thu gan
b.TriQu chri'ng
cin
l6m
sing
-
X6t nghiQm m6u
+
Tti
bio
m6u ngo4i
vi:
BC t6ng r6t
it
gap t6ng BC ua axit, t6c dQ m6u
l6ng t6ng, CRP tdng.
+
Chtlc nang gan: C6 th€ teng
bilirubin
m6u, t6ng AST (6p xe gan cdp
tinh), Photphataze ki6m t6ng nhg' Chric n6ng gan binh thubng trong phAn lon
c6c trudng hqp
-
Chan do6n hinh anh
+
XQ ph0i: chi6u tim ph6i- co hoan ph6i bi dAy l€n cao, di dQng kdm, c6
tran dfch mang ph6i. Chpp tim phOi: tran dich ming ph6i (80%)
+
Si€u 6m bqn
g:
rdt c6 giri trf trong ch6n dori,n 6p xe gan v6i d0 nhey
75-80%: tOn thusng gi6m dm ho4c tr6ng dm dang dich 16ng,bd rd hinh trdn hay
oval. Si6u 6m cho bi6t s6 luqng vd kich thu6c 6 6p
*e
+
Chup
cit
tE
O bsng hay cQng huong
tt
bgng: c6 d0 nhay 88-95% tuy
nhi€n ciic d6u hiQu trdn chpp c6t
tE
6 bgng hay cQng hu&ng
tir
kh6ng c6 tinh
ch6t Oic hi6u: t6n thuong
g\tm ty
trgng
vdi
bd
rb
n6t mdm, ng6m ch6t c6n
quang 16 d bd ngo4i
vi
O ap xe. Chgp CT c6 dtrng thu5c
cin
quang girip cho
phdn biQt O ep xe gan vdi t6n thuong khi5i u gan ho4i
tu
+
Chgp ttQng m4ch gan:
tlugc
chi
dinh
khi
muiin
ph6n biQt
v6i
t6n
thuong u gan ho4i
tti
+
Xa hinh gan
v6i
Technetium 99m, Gallium c6 gi6
tri
ph6n biQt
gita
6
6p xe gan vd tdn thuong u gan hoai trl tuy nhi6n tl6y kh6ng
phii
ld xdt nghiQm
</div>
<span class='text_page_counter'>(113)</span><div class='page_container' data-page=113>
-109-tlugc lya chgn dAu ti6n.
0
6p xe gan amip kh6ng c6 b4ch cAu
<sub>-t6n </sub>
thuong lanh
tr6n x4 hinh gan-
vtng
n6ng hay bd t6n thuong c6 ho4t tinh ph6ng x4
-
Chgc dd
6
6p xe
du6i
sy huong d5n cria si6u 6m byng hay Cat top
bpng: m0 s6 c6 la kh6ng
mti
-
X6t
nghiQm ph6n- c6c triQu chimg gqi
y:
hdng cAu trong ph6n, Bach
cAu da nhdn trung
tinh it,
Tinh th6 Charcot Leyden. Xdt nghiQm ndy c6 gi6
trl
tli
citc co sd kh6ng c6 di6u kiQn ldm xdt nghiQm huy6t thanh chAn do6n v6i
amip hay khrlng nguy6n trong ph6n
2. Ch6n tto6n nguy6n nhAn amip
a.
X6t
nghiQm phAn
-
Tim amip trong phdn
+
it
c6 gi6tri:30-40% BN
c6 rip xe gan amip c6 t6n thuong amip d ru6t
vir c6 10o/o ngudi <sub>binh thuong nhi6m amip 0 </sub>thiS kh0ng hoat tldng-Entamoeba
dispar
+
N6u ducrng tinh-tim th6y bno nang amip trong phAn Xdt nghiQm c6 giri
tri
ch6n doiin, nt5u xdt nghiQm 6m tfnh kh6ng c6 gi6
tri
lo4i trri ch6n doiin
-
Kh,ing nguy6n trong phdn
+
Cho phdp chAn Ooan sdm tru6c
khi
xu6t hiQn khang thii
vdi
amip-7
ngdy. Cho ph6p chdn dorin phdn bi€t
v6i
nhi6m c6c th6 Entamoeba kh6ng g6y
benh
+
Su dung phuong ph6p mi6n dlch men-ElA(Enzyme immunoassay) c6
dQ nh4y tuong dugng v6i phuong ph6,p PCR (Polymerase chain reaction)
+
Gia thdnh tl6t
-
C6y tim amip trong phAn: it c6
<sub>Ei|tti</sub>
-
Chan tloan huyiSt thanh: ttuoc sri dgng rOng r6i nh6t, ngay c6
trulng
hgrp xdt nghiQm
tim
khring nguy6n trong ph6n dm tinh- nhi6m amip ngodi 6ng
ti6u h6a
+
Ky
thuat
EIA
duo.
c
sri
dqng
rQng
rii
thay
thii
IIIA
(Indirect
hemagglutination), CIE (Immunoelectrophoresis)
+
Phet hi€n nhi6m E.histoly'tica trongg5%o truong hqp amip ngodi 6ng
ti€u
h6a, 70% nhi6m amip 6ng
ti6u
h6a
vd
l}Yo
b€nh nh6n khdng c6 triQu
chimg 16m sang
+
Xdt nghi€m cdn duong tinh sau 6-12 thdngdiAu
tri
diQt amip
+
X6t
nghiCm dm
tinh trong
l0%
b6nh nh6n nhi6m amip d gan. Trong
tru&ng hqp ndy n€n
lim
xdt nghiQm l4i sau 1 tuAn
3. Ch6n
tlo{n
phAn biQt rip xe gan amips
a. Ung
thu
gan
-
BN
c6 hQi chung suy tti bdo gan, HC tnng 6p lgc tinh mqch cua
</div>
<span class='text_page_counter'>(114)</span><div class='page_container' data-page=114>
l0-
-111-BQ Y TE - HU.ONG DAN CHAN ooAN
ve
oI
Eu
rnl
eENH TIEU HOA
-
Chirc
ning
gan
r6i
loan: AST,
ALI
ting
Bilirubin
m6u t6ng, Albumin
giAm, Prothrombin
giim
-
AFP
ting
cao
-
t6
bao hgc, hoflc sin]r ttriiit gan: ung thu bi6u m6 til bdo gan
b. Ap xe
tludng
mit
do s6i
hoic
giun
tliia
-
BN c6 viurg da
-
Mt
ti6ng th6i
-
Si€u 6m bpng: nhi6u 6 gidm dm hay tr6ng dm, c6 thii c6 khi trong 6 6p
xe. X6c dlnh nguy6n nh6n s6i
m{t
hopc giun trong du}ng
mit
c. Ap xe gan do
vi
khuin
-
Si6u 6m bpng: nhiAu 6 gidm 6m hay tr6ng 6m, c6 th€ c6 khi trong ii 6p
xe
-
Mri tr6ng c6 miri
thtii
-
C6y ra
vi
khuan thu}ng ld vi khu6n Gram dm
-
X4 hinh gan v6i Technetium 99m, Gallium c6 gi6
tri
phdn biQt
gita
6
6p xe gan do amip vd iip xe gan do
vi
khu6n. Ap xe gan do
vi
khuAn c6 chria
nhi€u B4ch cAu+6n thuong l4nh tr6n x4 hinh gan- vDng d6 hay
ving
c6 ho4t
tinh ph6ng x4 tflp trung d trung tdm
d. Vcri vi6m
trii
mflt
-
Dau
dt
dQi h4
suln phii,
s6t cao. Khrim c6 th6 sd th6y tui m6t to, c6
ph6n rmg thdnh bpng vung hq suon ph6i
-
BN c6 nhiAu do,t elau hp sudn
phii,
s5t, vang da-Tam chimg Charcot
-
Si0u 6m bgng, chgp cdt ldp bgng: thanh
tui
mat dey, c6 thti xu6t hiQn
dich quanh tui mpt
e.
Vfi
vi6m ph6i,
tran
dich mirng ph6i
-
ttOi ctrtmg 3 giAm phdi
-
XQ c6 hinh anh tran dich mang phdi
f.
Vdi
trhn
dich mhng ngoiri
tim
Si6u 6m: ph6t hiQn trdn dich mang ngoiri tim
4. ChAn tlo6n bi6n chrlng
a. BiSn chrfrng do vd 6 6p xe
-
V6'vir ptrOi- O rip xe
thtng
tr.uc titip
vio
nhu m6 ph6i lem
BN
khac ra
mt
-
Vd
vdo mang ngodi tim-thudng g4p
v6i
6p xe ph6n thity 7,8 hogc 6p
xe gan tr6i. BN dot ngQt kh6 th6
dr
doi, tim t6i khtun
tim
sE thdy cric d6u higu
</div>
<span class='text_page_counter'>(115)</span><div class='page_container' data-page=115>
-
Vd
vdo 6 bgng g6y vi€m
phtc
m4c tod,n th6- bi6n chrlng ndy
rlt
hay
gip.
BN tlQt ngQt dau bgng, siit tang l6n, byng cimg tlau todn bqng, khrim byng
th6y c6 phan rlng thanh bpng. Chgc dd O br;ng- c6 mri s6cla
. i,
-
Vd
viro
6
bgng gAy vi6m phric m4c khu
tni-
6 rip xe vd vdo 6 bpng
nhrmg nay lflp tric bi ciic m4c n6i vd cric t4ng bao v6y t4o n€n 6 mrj khu trri
-
Vd vdo iing ti6u h6a: vdo d4 ddy vd d?i trang- BN n6n hay ia ra mri
-
Ap xe du6i co hoanh: 6 rip xe d dinh gan vd ra vir duoc ciic mdng dinh
vdo ddy ching treo gan khu tru l4i
-
Vd viro thanh bgng g6y 6p xe thanh bpng
-
Rd ra
ngoiri-
6
6p
xe
dinh vdo thdnh bgng ho4c thdnh nguc
r6i
an
th0ng ra ngodi tao thanh mQt 15 <sub>ro </sub>
chiy
mu,
b. BiSn
chfng
do mung
mt
sAu k6o diri: BN suy kiQt
c. Bi5n chrimg bdi nhiSm 6 6p xe:
thulng
ld
vi
khuAn y6m khi,
vi
khuAn gram
6m
III.
DItU
TRI:
BQnh chri yiiu di6u
tr!
nQi khoa, chi di6u
tr!
ngopi khoa khi c6
bi6n chung ho4c diAu tr! nQi khoa th6t b?i
1.
Dtng
thu5c diQt amips
a. NguyGn
tic
chung
-
Trong pnan ton ciic trudng hqp apxe gan amip khdng c6 bitin chrlng,
dtng
thu5c di6t amip c6 th6 didu tr! thdnh c6ng hong pnan ton c6c
trulng
hqp
-
Dtng
thutic diQt amip d gan, sau it6 dirng thu6c diQt amip d ruQt (ViQt
nam lir nu6c c6
vtng
dfch t6 cao v6i amip)
-
C6c thu5c c6 th6 chia thirnh 3 nh6m chinh
+
Metronidazole, Tinidazole, Emetine, Dehydroemetine,
Chloroquin-DiQt amip o gan
+
Tetracycline
dtng
trong trudng hqp c6 ph6i hqp vi€m d4i trdng do
amip
+
Diloxanide furoate, Paromycin, Iodoquinol: c6 t6c dpng diQt amip 6
ruQt
-
Kh6ng n€n
t6t
trqp hai lo4i thuiic diQt amip d gan
b.
Thuiic
dtng
cg th6
-
Nh6m 5 nitro-imidazole:
+
Metronidazole
l000mg/ngdy
ho4c
30-50mg/kg/ngdy
xl0-15
ngdy
(ut5ng
ho{c
truydn).
Ntlu
dtng
u5ng chia
3
l6n trong ngdy, n6u truydn
finh
m4ch
dtng
li€u 500mg/6gid vdi ngudi lon ho4c T,Smglkglngity m6i 6 gid trong
10
ngiy
v6i tr€ em
+
Tinidazole
2
glngity
<sub>- </sub>
I
l6n xlO ngdy
+
Ornidazole
2/ngity-
1 l6n xlO ngdy
</div>
<span class='text_page_counter'>(116)</span><div class='page_container' data-page=116>
-112--
Dehydroemetine, Chloroquine hiQn nay kh6ng dugc khuy6n c6o
dtng
do t6c dpng php tr€n tluong tim m4ch vir ti6u h6a
-
Dtng
thu6c diQt
bio
nang
+
Iodoquinol vi6n 650mg: 650mg x 3 Dn/ngdy x 20 ngity
+
Diloxanide vi6n 500mg x 3 lArVngdy x10
ngiy
+
Ho[c
Paromycin 500mg x 3 dn/ngdy
x
10 ngiry
2. Chgc hrrit dAn lrru 5 rip xe
du6i
sp hudng dAn
cta
si€u dm hay
cit
lop
vi
tinh bpng. Chi dinh khi:
L.
-
O rip xe co nguy co vO dugc x6c dfnh khi kich thu6c 6 6p xe>6 cm
-
Ap xe gan nhiAu 0
-
Kh6ng ph6n bict tlugc v6i 6p xe gan do vi khuAn
-
BQnh nhen tr6n 55 tu6i
-
Cric triQu chimg kh6ng thuy€n gidm sau 5-7 ngdy
-
O 6p xe
thty
tr6i: nguy co cao vd
vio
mdrng
tim
Si5 l6n chpc phq thuQc kich thu6c 6 6p xe
3. PhAu
thuit
-
Khi
di6u tr! nOi khoath6t bai
-
Khi
c6 bii5n chring: vo 6 6p xe
vio
dai
tring,
6 bqng, hay mdng
tim
Tii
IiQu tham kh6o
1.
Nguy6n th! VAn H6ng (2012) Ap xe gan amrp. BQnh hpc nQi khoa tQp 2
2.
OttoMP., Gesrome P., RappC et
al
(2013). False negative serologies in
amebic liver abscess: Report of two cases. J Travel Med; 20(2) : I
j
l -3
3.
LeoM.,
Mannweiler
E.
(2006).
Evaluation
of
Entamoeba
histolltica
antigen
and
antibody
point
of
care tests
for
the rapid
diagnosis
of
amebiasis. J Clin Micorobiol; 44(12): 4569-7
I
4.
Khan
U.,
Mirdha
BR.,
Samataray
JC.,
et
al
(2006). Detection
of
Entamoeba
histolltica
using polymerase chain
rection
in
pus
samples
from amebic liver abscess.
IndianJ
Gastroeneterol; 25(2); 55-7
5.
Khan
R.,
Hamid
S.,
Abid S et
al
(2008). Predictive factors
for
early
aspiration in liver abscess . World J Gastroenterol
;
14 (1 3) : 2089-93
6.
Khanna
S.,
Chaudhary
D.,
Kumar
A
et
al
(2005). Experience
with
aspiration in cases of amebic liver abscess in an endemic area. Eur
J
Clin
Microbiol Infect Dis; 24
(Q:
a28-430
7.
BlessmannJ.,
Binh
FID., Hung
DM
et
al
(2003) Treatment
of
amoebic
liver abscess with metronidazole alone or in combination with ultrasound
guided needle aspiration
:
a
comparative, prospective and randomized
study. Trop Med Int Health; 8(l
l):
1030-4
</div>
<span class='text_page_counter'>(117)</span><div class='page_container' data-page=117>
13-8.
Maltz
G.,
Knauer
CM., et al
(1991).
Amebic
liver
abscess:
a
15 year
experience. Am J Gastroenterol; 86
(6):
704-10.
9.
Raymond T., Chung., Friedman LS 2006. Bacterial, Parasitic and Fungal
infections
of
the liver,
including
liver
abcessess;. Sleisenger and
Fordtrans's gastrointestinal and liver disease. 8'h editition;
t73t-1755
10.
Stalnikowitz
DK.,
Carmona Sanchez R(1999).
Amebic
liver
absess.
Schiff's diseases of the liver. Eight edition edited by Shiff ER., Sorell
W,
Maddrey
WC.
Lippincott-Raven Publishers.Philadelphia
1999;
1527-1533
11.
Ayles HM., De
Cook
KM
1999. Hepatic abscesses and cysts
:
Liver
disease Edite by LS Fried man., EB
Keffi
373-391.
</div>
<span class='text_page_counter'>(118)</span><div class='page_container' data-page=118>
-114-Ap
xr
cAN
Do
vr xnuAN
r.
D+r
CTIONG
1.
Ap
xe gan do
vi
khu6n ld t6n thuong mri t4i gan g6y ra do
vi
khu6n. BQnh
dugc m6
tn
lAn dAu
ti€n bdi
Bright
1836
vii
nim
1938 Ochsner d6 c6ng b0
nhirng nghiCn cuu dAu ti6n vA 6p xe gan do
vi
khuAn.
2. Dich tG
-
Ti
le bQnh
mic
thay d6i
tty
theo khu vgc, tai Hoa
Ky
ty l9 m6c trung
binh ld 8-15 trudng hqp/100.000 den
v6i
1/7000 benh nhan nh@p vi€n.
Tl
l0
nam/n&: 2:1, loa tu6i
thulng
m6c bQnh 40-60
-
BQnh thudng gflp d nguoi c6 bQnh
li
tlutrng mpt d4c biQt
li
ung thu
dudng mQt
ttr
tru6c ho{c tr6n benh nhan
bi
benh mpn
tinh
nhu:
BN
c6 ph6u
thu4t hay ldm nQi soi tru6c d6 trudc d6, bQnh Crohn, ch6n thuong,
trii
thrlad6i
th6o tludng, dang dtng c6c thu6c gi6m miSn dlch ho{c bQnh ric tinh.
3. Nguy6n
nhin
vir sinh
I
bQnh
-
Thudng
do
1
vi
khuAn gdy b€nh c6 ngudn g6c
ttr
dudng m4t hay
dudng ruQt.
VK
6i khi chi6m
tj
le
18-112 nguy0n nhdn g6y bQnh. Escherichia
Coli vir,
Klebsiella
pneumoniae
li
thuong
gip
nh6t. Bacteroides species,
Streptococcus species
ctng
dang
tlng
l6n.
C6c
vi
khuAn hii5m
gip
h
Salmonella, Haemophilus
-
T6n thuong thuong ld da 6. 600/o cbc
trulng
hqp thuong 0 gan
phii,
20-25% d ce 2
thiy,
15% d thiry tr6i
BQnh sinh cfra 6p xe gan
vi khuin
-
BQnh
lf
duong m4t: hay gflp nh6t
<sub>Ql-30%\, </sub>
thuong do t6c m4t (do
nguydn nhdn s6i mQt hay
ung
thu dudng m4t, sau phSu thu{t itdt stent d6n lrru
duong m4t, ni5i mat ruQt)
vi
gdy vi€m dudng mat aan tOi ap xe gan.
-
Euong tinh mpch crla: ttr c6c vi€m nhi6m t4i vung bqng nhu vi€m trii
thira, vi6m ruQt thira,
vi€m
mri bC than.
Vi
ktluAn gAy huyiSt rur6i tintr m4ch cria
vdsaud6
gAry6pxegan.
-
Dudng tlQng m4ch gan:
vi
khuan
tu
m6u d6n do nhi6m khuAn toirn
thin
nhu vi6m nQi tAm mac, vi€m dudng ti6t niQu.
-
C5c con
dulng
kh6c: khoAng 50% sd bQnh nh6n khOng 16 dudng viro,
thudng gQp iry xe gan d ngudi
bi
d6i th6o dudng ho4c c6 bQnh ric tinh. C6 th€
tir con
dulng
lan tran trgc titip ho{c sau ch6n thuong hopc do nguy€n nhdn t6c
nghEn
mi
khOng tim th6y 6 nguy€n phrit
II.
CHANDOI.N
f . ChAn tlo6n x6c
tlinh
a. TriQu chring lAm sirng
</div>
<span class='text_page_counter'>(119)</span><div class='page_container' data-page=119>
-115--
Dau h4 sudn phdi dau 6m
i,
c6 th6 c6 con dau qu{n gan trong trudng
hqp nguy€n nh6n
do
s6i dudng m4t.
-
Sdt cao 39- 40o, c6 r6t run.
-
Gan to m6m
vi
dau khi th6m kh6m. An kc
suln
duong tinh, Rung gan
duong tinh
-
Vane da khi c6 benh l), gdy t6c m4t.
-
C6 the c6 ia 16ng, mQt m6i ch6n 5n.
b.
Cin
l6m sirng
-
X6t nghiQm:
+
Bi6u hiQn vi€m nhi6m: bach cAu tbng
dic
bi€t b4ch
ciu
cla nh6n trung
tinh, m6u l6ng teng, CRP tdng, Pro Calcitonin tdng.
+
C6y
mt
tu 0 6p xe c6 th€ th6y
vi
khu6n. C6'y
mt
dusng tinh chii5m
73-l00Yo circ truong hqp
+
Cdy m6u
c6
th6 th6y
vi
khu6n
trong
tru&ng
hqp c6
nhiEm khu6n
huyet. C6y m6u dusng tinh trong 33-65% c6c trudng hqp
-
ChAn doan hinh 6nh:
+
Si€u am
h
kh5i gi6m 6m ho{c h6n hgrp 6m trong
tru}ng
hqp chua h6a
m0 hoan toan.
+
Chup c6t l6p bgng
ho{c
cQng hu&ng
tir
c6 hinh anh t6n thuong gi6m
tj
trgng.
+
Ngodi ra, chAn do6n hinh Anh c6 th6 ph6t hiQn th6y nguy6n nh6n gdy
tic
m4t nhu s6i m{t, giun trong tludng m4t.
III.
EITU TRI
1.
Khing
sinh
a. Nguy6n
tic:
f5t
nn6t
h
lya
chgn theo kh6ng sinh dd. Trong
khi
chd
tlqi
n6n
dtng
khang sinh c6 ho4t phd rQng, nliu b€nh nh6n
n[ng
sr] dpng ngay khring sinh c6
t6c dqng mqnh vd c6 ho4t ph6 rQng nhu carbapenem.
b.C6c thu5c cg th6
Lr;a. chgn s6 1
Khring sinh ric
ch6
penicillin
/
B-lactamase c6 ho4t ph6 rQng
Ampicillin/sulbactam
TM
<sub>1,5-3 9/6 </sub>gid
Piperacillin/tazobactam TM 4,5 <sub>9/6 gitr</sub>
Aminoglycosid
Gentamycin
TB
ho{c
pha
loing
ti€m
tinh
m4ch 80 mgl8 gid
</div>
<span class='text_page_counter'>(120)</span><div class='page_container' data-page=120>
-1r6-Ceftriaxon TMr2-4
<sub>e/l </sub>
ldn/24 gid ceftazidim
TM
1-2 gl12 gii,
Cefepim
TM
l-2gll2
giit
Monobactam
Ni5u c6 nhi6m khudn ky khi dirng mQt trong 4 1o4i khrlng tr6n + metronidazol
TM
5OO 8 10
L
ch
nsii2
Fluoroquinolon Ciprofloxacin 500mg u6ng ho4c TIW12 gid
Levofloxacin 500mg u6ng ho4c TlW24 gid
Moxifloxacin u6 TM 4OO o
Ntiu
c6 nhi6m khuAn
ky khi
dung mQt
trong
3
1o4i Fluoroquinolon tr€n +
metronidazol
TM
500 m 8 10
Carbapenem Meropenem
TM
1gl8 gid
Imipenem/Cilastatin
TM
1-2
!12
gii,
Dori
enem TM 0,5 8 o
Ph6c
ild
c th6
Thdi gian
Di
irng v6i
Lactamines
Lua chon dAu ti6n
4-6 tudn
Ofloxacine 400mg
sau d6 200mg x2
lngity +
Metronidazole
500mg x3/ngdy
Tuong tU
Ceftriaxone 1-2glngdy
hay Cefotaxime
4-6flngiry+ Metronidazole
500mg x3lngiry
Tuong t.u +Gentamicine
7-SmgkgmQt fidu duy
nh6t trong 48 gid
Ap xe gan do
vi
khu6n th6ng
thulng
Huy6t tlQng
kh6ng 0n <Iinh
4-6 tuan
Ofloxacine 400mg
sau d6 200mg x2
lngity +
Metronidazole
500mg x3lngdy
Ceftriaxone l-Zglngiry
hay Cefotaxime
4-6 gl ngiry + Metronidazole
500mg x3lngdy
+Gentamicine 7 -Smelkg
mQt liAu duy nh6t trong
48 gio
Nguy co ph6t t6n
vi khudn cao ph6i
hqp v6i chdm s6c
d4c biQt
BQYTE-HU.ONC DAu csAN EOAN VA EIEU TRI BENH TIEU HOA -117
</div>
<span class='text_page_counter'>(121)</span><div class='page_container' data-page=121>
2. DAn
luu
6 6p *e
a.Chgc
hrit
5p xe
-
Euoc thyc hiQn dAu ti€n ndm 1950. CAn chgc hrit 6 ap xe tt6 nu6i c6y
vi
khu6n, lnm khrlng sinh ttd d6 chgn lya kh6ng sinh thich hqp. Kich thudc 6 6p
xe cAn chgc
hft
mt
khi 5 6p r," l6n tr6n 5 cm
-
ViQc chgc hrit 6p
xe
trong 6p xe gan do
vi
khuAn cAn thgc hi6n s6m vd
v6i
kich thudc b6 hon so
v6i
6p xe gan amip. 56
lin
chgc tiry thuQc viro 6 6p xe
b. DAn trm
mt
qua da duoi sg huong d6n cia si€u Am hay chgp
cit
lop bgng fong
truong hgp chgc hrit 6p xe th6t bai. Phuong phap ndy thUc hi€n l6n dau ti6n nem 1970
V6i
BN
c6 d+t stent dudng mflt c6n chir 1y': thay stent kich thudc lon hcrn
(Stent qua da, chgp mQt
tgy
ngugc ddng hay ph6u
thuit).
Ni5u 6 6p xe th6ng
vdo
dulng
mQt c6n ph6i
dtng
stent c6
kich
thudc thich hqp. N5u kh6ng c6
th6ng vdo dudng mrit- d6n
lm
mri
c. N5u chgc hrftt
mt
vi
d6n
lru
th6t
b4i tiSn
htnh
ph6u
thugt
d6 d6n luu.
Phuong ph6p
niy
c6 th6 th5m dd toan bQ gan <sub>nhAt , </sub>ld phuong ph6p
din
luu mrl
t5t ntr6t
khi
si6u 6m khOng tham dd tlugc hi5t 6 6p xe, tcrit trqp O6n tuu Ouong
mflt khi cAn thitlt, th6m dd duqc 6 nhiSm khuAn nguy€n phrit
3. Didu
tri
h6
trq'
-
Ki6m so6t t6t tluong huytit ni5u c6 <t6i thrio
ttulng.
-
Ei6u
tri
0
vi
khu6n nguy€n ph6t n6u c6.
BQ Y T6 - HU6NG DAN CHAN DOAN VA DIEU TRI BENH TIEU HoA
-118-Tni
liQu
tham
kh6o
1. Gyorffy
EJ.,
Frey CF.,
Silva
J
Jr
et al
(1987) Pyogenic
liver
abcess.
Diagnostic and therapeutic strategies. Ann Surg; 206 (6):699-705
2.
Tsai FC., Huyang
YT.,
Chang
LY
et a1(2008) Pyogenic
liver
abscess as
endemic disease, Taiwan. Emerg Infect Dis; 14 (10): 1592-600
3.
Pastagia
M.,
Armugam
V.,
et
al
(2008). Klebsiella
pneumoniae liver
abscesse
in
a public hospital
in
<sub>Queen, </sub>NewYork. Travel Med Infect Dis;
6(4):228-33
4.
Cheng
HC.,
Chang
WL.,
Chen
WY
et al
(2008). Long term outcome
of
pyogenic
liver
abscess; factors related
with
abscess recurrence.
J
Clin
Gastroenterol; a2(l 0): 1 1 10-5
5.
GiorgioA., De
Stefano G., DiSarmo
A
et
al
(2006): Percutaneous needle
aspiration
of
multiple pyogenic abscess of the
liver:
13 years single center
experience. AJR Am J Roentgenol
<sub>; </sub>
187(6): 1585-90
</div>
<span class='text_page_counter'>(122)</span><div class='page_container' data-page=122>
7.
Joseph
S.
Solomkin, John
E.
et
al
Guidelines
for
the
Selection
of
Anti-infective Agents for complicated Intra-abdominal Infections.
clD
2003:37
(15 October).
8.
AjazA
M,
Shams ULB, Khawaja
A
R,et al (2010). Pyogenic liver abscess:
Changing pattems in approach. World J Gastrointest ;2(12):395-401.
9. Fung
CP,
Lin
YT,
Lin
JC
et
al
(20l2)Klebsiella
pneumoniae in
gastrointestinal
tract
and pyogenic
liver
abscess.Emerg
Infect
Dis.
2012
Aug;18(8):1322-5.
l0.Raymond
T.,
Chung., Friedman
LS
2006. Bacterial, Parasitic and Fungal
infections
of
the liver,
including
liver
abcessess;. Sleisenger and
Fordtrans's gastrointestinal and liver disease' Sth editition; 1731-1755
11.Ayles HM., De Cook
KM
1999. Hepatic abscesses and cysts : Liver disease
Edite by LS Fried man., EB Keeffe373-391.
</div>
<span class='text_page_counter'>(123)</span><div class='page_container' data-page=123>
l9-56I
MAT
r.
DAr
clroNc
1. Dich tO
-
S6i mflt ld mdt benh kh6 thuong g?p d6c bi6t d c6c nudc phrit tri6n.
-
T4i Hoa ki,: 25 tnQu ngudi vdi
t!
1€ m6c mdi ld 1 tri6u ngudi /ndm.
-
Khoang 2O%o nir vh 8% nam tr6n 40
tu6i
vd
t!
lQ ndy c6 th6 16n
tdi
40% bbenhnh6n
nt
>65 fu6i m6c bQnh s6i
mft
2.
Sinh
lf
bQnh
-
S6i
m{t
duoc hinh thanh bdi c6c thanh phdn m6t b6t ttruong
-
80% s6i
mflt
ld
s6i Cholesterol (50Yo cholesterol monohydrate phdi
hqp
voi
mu5i canxi, s6c ti5
mft,
protein vd axit b6o)
-
20% s6i mflt ld s6i s6c t6 m4t (calium bilirubinate, <20% cholesterol)
-
Cric y6u t5 quan treng trong hinh thanh s6i Cholesterol bao g6m: mflt
bdo hda Cholesterol, hinh
thfuh
cric nhAn Cholesterol monohydrate
v6i
sg l6ng
ttgng c6c tinh th€ vd hinh thanh s6i ctng v6i bAt thuong v6n ttdng tui mdt
-
Lam teng ho?t tinh cria HMG-CoA reductaseDinh du0ng: b6o phi, chr5
dQ dn ndng lugng cao, nhidu cholesterol, dirng thu6c nhu colhbrate
-
Yr5u t5 di tmy6n: dQt bii5n
CYP7Al,
MDR3
-
Giem van dQng tui
mft
-
S6i s6c t6 thuong g6p d ngudi ch6u
A
vd li6n quan d6n nhi6m trung
dulng
mQt. SU hinh thanh s6i s6c
tii
chlu anh huong
cia
ciic y6u t6: tdng luong
bilirubin kh6ng hda tan khdng ktit hqp
lL
CHAN
DoAN
sor
MAT
1. S6i
tfi
mit:Sdi
m$t c6 th6 ph6t hiQn bdi con tlau qu4n gan
vi
trong rAt nhi6u
trudng hgp BN dugc ph6t hiQn tinh cd khi ldm si6u Am bqng
a. S6i
trii
mit
kh6ng c6 bi5n chring
-
TriQu chimg l6m sdng
+
Con dau qu{n gan: tlau qu4n
dt
dQi
6
h4 su}n
phii
ho{c thugng v!,
mQt s6 trudng hqp hi6m gap
BN
c6 th6 dau 0 vai
phii vtng
quanh r6n vd h4
sudn tr6i.
Hufng
lan l€n vai phdi vlr ra sau hmg, cnn tlau ldm cho
BN
ngirng
thd. Thdi gian con
tlau
c6 th6 k6o
dii
vdi phrit cho tl6n vni gid
tiii
tta ld 6 gid.
+
C6c triQu chung pht5i hgp
v6i
con dau: Ndn, budn n6n,
+
Kh6m l6m sang
o
Vdng da kin tl6o sau 72-24 gid con <Iau
o
BN
c6 phan ring nhe ha sudn ph6i. DAu hi6u Murphy c6 th6 duong
tinh
-
Trigu chimg c{n l6m sing:
</div>
<span class='text_page_counter'>(124)</span><div class='page_container' data-page=124>
-120-+
TAng cao nhq Bilirubin, Photphataza kidm, t5ng nhg men gan
+
ChAn do6n hinh 6nh
o
Si6u 6m bgng: Hinh cdur 6m trdn ho4c oval c6 the di dQng
vi
c6 hinh
cirn 6m phia sau. Trong trudng hqp kh6ng di6n hinh: hinh cdn 6m kh6ng di
dQng
vi
kh6ng c6 b6ng cirn <sub>Phia </sub>sau
o
Si6u Am nQi soi: dQ nhay vd d0 dac hiQu cao hon si0u 6rn bgng
-
Cric thdm dd kh6c
+
Chqp bung kh6ng chuAn
bi:
c6 thO ph6t hiQn s6i
trii mft
cin
quang
(g[p
trong
l0-l5o/os6i Cholesterol, 50% s6i sac ti5): hinh tui mat h6a sri, s6i d
h6ng trdng
+
Chyp
dulng
m{t
c6 udng thu6c can quang : hiQn t4i
it
dirng' ThAm dd
niry dugc thay th'6 bdi si6u 6m bqng
+
Xa hinh
mdt (Tc99m
N
iminodiacetic
axit-HIDA,
DIDA,
DISIDA):
dugc chi dlnh trong truong h-o-p t6c nghEn duong m4t , vi6m
trii mft
c6p hay
mpn tinh
b. S6i
trii
mit
c6 bi6n chring
Vi0m
trii
mflt c6p
Vi6m
tui
m4t cAp
thulng
xdry ra sau
khi
tEc nghcn
tui
mflt do s6i.theo 3
co ch6: vi6m co hoc do tnng 6p lyc trong tui mQt vd gian
tui
m4t g6ry thi€u m6u
nu6i
du6ng
ni€m
m4c
vd
thdnh
tui
m@t,
vi6m
h6a
hgc do gi6i
ph6ng c6c
lysolecithirivd cric y6u t6 vi6m kh6c vd cu6i
ctng
1d do
vi
khuAn d6ng vai trd
50-85%
-
TriQu chimg ldm sang
+
Dauh4suonph6i
+
Budn ndn, n6n
+
S6t cao
+
Kh6m:
phan rmg nhq
d
h4
suln
phdi, d6u hiQu
Murphy'
30Yo citc
trulng
hqp c6 th6 sd th6y
tiri
m$t to. 20o/o cilc trudng hqp c6
ving
da nhp kin
tt6o
-
TriQu chimg c4n 16m sdng
+
BC tAng l0-15G4, BCDNTT t6ng, CRP tdng t5c dQ m6u l6ng t6ng
+
Thay aOi ntrp chric ning gan: Bilirubin
ting
nhg <85,5
mol/L-5mg/dl
+
C6y m6u
+
Si€u Am bgng: hinh anh ddy thanh tui m6t (thnnh tui mflt >4mm) vd tui
mit
d6n
to
(kich thudc
tiri m{t
>4cm theo
chiiu
rQng, >10cm theo chi6u
dii),
xu6t hiQn dich quanh
tti
mAt, c6 khi d thanh tui mflt
Vi0m
tfi
m{t
m4n
tinh
-
Dau ha sudn Ph6i
</div>
<span class='text_page_counter'>(125)</span><div class='page_container' data-page=125>
-t2l--
Kh6m: ph6n img nhe ha sudn ph6i, ddu hiQu Murphy+
-
ChAn dorin hinh 6nh: si€u dm bpng- d6u higu ddy thenh
tfi
met
c. Ch6n
iloin
phAn biQt
-
C6c bQnh ly' khrlc cria ti6u h6a
+
Lodt dp ddy
HTT
+
Vi6m tgy c5p
+
ViCmru6tthiranim
du6i gan
+
Vi€m bao quanh gan-HC Fitz Hugh Curtis
+
Vi€m gan
virut
-
BQnh ly
ngoii
6ng ti6u h6a
+
Vi6m phdi
+
Nh6i m5u co tim
+
T6c machphdi
-
Mdm
tui
mflt
c6p kh6ng do
s6i.
l0%
c6c trudng hqp vi6m
tti
m{t
kh6ng do s6i do ch5n thucrng, c6c bQnh hQ th6ng, s5t thucrng han
d.Ch6n tlo6n bi6n chri,ng
-
Vi6m
trii
mft
hoai
tu:
thudng
do
c6c
vi
khuAn
ky khi
Clostridium
Welchii, Clostridium Perfringens hoflc
vi
t<tru6n ai khi nhu E.Coli. Bitin chring
ndy
thulng
xu6t hiQn d ngudi gid, c6 b6nh tt6i thrio dudng kdm theo
+
XQ
bqng kh6ng chuAn
bi:
c6
khi
d vung
trii
mgr vd hiQn tuqng t6ch
thanh tui mgt
+
HC nhi6m trung nhiSm d6c
+
Shock nhiSm
trtng
nhi6m dQc
+
Dau HSP, Phan rmg thanh bung
-
Th6m m4t phric mac: khdi dAu dQt ng6t
dt
d6i, rlau dfr d6i
ving
bung,
s6t cao 400C, phan tmg thanh bpng, dau khi
thim
truc trdng
-
Ap
xe du6i
co
hoinh:
clau ha su&n ph6i li6n
tpc,
siit, thay d6i toiur
tr4ng, BC t6ng cao
-
Rd mpt ti6u h6a: c6 th6 16
vio
t6 trang ho[c rd vdo d4i trang
+
C6c trieu chimg s6i mdt giAm
di
vd vi6n s6i
di
chuyrin vdo 5ng ti6u
h6a. N6u vi0n s6i qu6to c6 th6 g6y t8c ruQt
+
Ch6n doriql
hinh
anh: hinh anh mrlc nudc
hoi,
hinh md
cta
vi6n s6i
trong 6 bgng. C6 khi qua phim bqng kh6ng chuan bi hoflc si6u 6m bgng
-
Tfi
met h6a srl: ph6t hiQn qua phim chgp bung kh6ng chuAn bi
2. tIQi chfrng )Nlirriz.zi
-
Ddy ld mQt bi6n chring hi6m
gfp cta
s6i tui mflt do vi6n s6i di chuy6n
ldm t6c c6
mi
m6t vd rto4n n6i
trii
m6t
vi
tludng mflt ldm hgp dudng m4t do
hiQn tuqng vi6m, n{ng hon c6 th6 g6y rd trii m{t vdo gan
</div>
<span class='text_page_counter'>(126)</span><div class='page_container' data-page=126>
-122--
TriQu chtmg gi6ng nhu s6i duong mQt chinh
-
TriQu chimg crin l6m sdng
+
Si6u 6m vd CT bpng
o
Gi6n dudng mft trong gan vdr 6ng gan chung d do4n du6i c6
tfi
m4t
o
Vi6n s6i ldm
tic
c6 trii mPt
o
Dudng mat dudi doqn t6c binh
thulng
+
Si6u 6m nQi soi: vi€n s6i ldm t5c cO mi m6t
vi
doan hgp <ing gan
3. S6i
ilulng
mft
chinh:
-
Vi6n
s6i
di
chuy6n vdo dudng m4t chinh
gip
trong
10-15%
BN
s6i
mpt. S6i dudng m4t chinh thudng
li
s6i sdc t5,
-
C6c y6u
t6
nguy
co :
nhi6m
ky
sinh trung tludng m$t-giun
dia,
citc
b€nh bAm sinh
dulng
mat nhu b6nh Caroli, gi6n hgp hay
xo
chit hqp duong
m4t, c6 gen MDR3 d6n di5n
rtii
lo4n bdi tii5t vdo
dulng
m{t.
-
BN
c6 th6 khOng c6 triQu chimg trong
i6t
ntridu
nim
v?r vi€n sdi di
chuy6n vdo trong t6 trdng tuy nhi6n trong phAn l6n c6c
trulng
hqp s6i
ttulng
mit
chinh sd giry cdccon dau quen gan cirng vdi c6c bi6n chimg nhiSm trung
a. ChAn tlo6n x6c {Iinh
-
TriQu chrmg l6m sdng
+
Tri€u chrmg di6n hinh cria s6i dudng mAt chinh ld dau h4
suln phii,
s6t vang da thanh ttmg dqt d phU
nt
40-50 tu6i, benh nh6n c6 ti6n srl nhi€u dgt
dau h4
suln
ph6i, s6t vang da.-Tam chrlng Charcot
+
Dau ha suon phdi vdi tinh ch6t dau quqn thanh con lan l€n vai
phii
+
S6t cao r6t run trong 50Yo citc truong hArp
+
Ving
da xu6t hi€n 24-48
gid
sau con dau: nu6c ti6u s6m miru, phdn
b4c
miu
+
Kh6m: gan to
vla
ph6i, trii
mit
kh6ng so thdy
-
TriQu chimg c4n ldm sing
+
T6
bio
m6u ngo4i v!: B4ch cAu t5ng, tiic dQ m6u l6ng t6ng, CRP
tlng
+
Photphataza ki6m teng, GGT t6ng
+
Bilirubin
t6ng
chi
y6u ld bilirubin tryc titip >85,5-5mg/Dl, t6ng t6i da
I6n dt5n 256,5
mot/l-15me/dl (khi
tAng cao hon n€n ngtri d6n ung
thu
dutrng
ma0
*
Men
gan tdng vira ph6i
thulng
tdng
du6i 5
lAn. Trong trudng hqp
n4ng c6 thC t6ng g6p 10len
+
TAng nhe amylase do <sub>Ph6n </sub>ung tUY
+
D6ng m6u: r6i loan h5p thu vitamin
K
vd
giim
c6c yi:ttt6 h6p thu phg
thudc vitamin
K
^i.
+
uay mau
</div>
<span class='text_page_counter'>(127)</span><div class='page_container' data-page=127>
-123-+
ChAn dorlm hinh anh
+
Chup bung kh6ng chuAn bi: it c6
gi6tri
+
Si6u 6m bqng
o
Gi6n tludng mdt, trong gan c6 thti th6y hinh anh kh6u sring hai ndng
trdn si6u 6m
o
GiSn duong mflt ngodi gan trongT\Yo c6c trudng hqp
o
Hinh
ting
6m kdm b6ng can & trong duong mflt
o
C6 th€ th6y hinh drnh s6i trii m4t kdm theo
+
Si€u 6m n6i soi c6 d6 nh4y vd tlO dac hiQu cao hon trong xric dinh s6i
mflt; hinh anh mQt
ho[c
nhidu vi€n sdi trong dudng mAt chinh, hinh Anh khAu
sring hai ndng, ddy thanh duong mflt do vi€m nhi6m. Hinh anh gi6m 6m cria
papille
thf
phrit sau hign tugng viOm do vi6n s6i
di
chuy6n vdo trong b6ng
Vater
+
ChUp
m{t tpy
nguoc ddng c6 dO nhay vd ttQ tl6c hi€u cao hqn 90%.
Xu6t hign hinh khuyt5t trdn phim. Vira c6 t6c dgng ch6n dorin vira c6 tric dqng
di6u
tri
b. ChAn tlorin bi6n chring
-
NhiSm
kluan
Ouong m6t: xin xem bdi nhi6m khuAn duong
mft
-
X<r gan m6t thri phrit
c. Ch6n
tloin
phAn biQt
-
U b6ng Vater
-
Vi€m gan
virut
-
Giun duong mflt
-
Xo
gan ir mAt ti6n ph6t
III.
DITU
TRI
1. BiQn ph6p chung
-
Nhap vi6n theo d6i tai khoa ti6u h6a ho4c dcrn vi phSu thu@t gan mflt
-
NiSu BN budn nOn:
+
N6u nOn tlflt sonde da ddy
+
Thu6c ch5ng n6n
o
Metoclopramid: 10-20mg- ti6m b6p, nh6c <sub>Qi </sub>sau
m5i
4-6 gitt.
o
Prochloperazine:
5-l0mg-nhic
l4i sau 1-2 gid
-
ndi
php nu6c vir diQn gi6i
-
Giam dau vir co th6t theo
dulng
ti6m
+
Dicyclomine 20mg-40mgti0m b6p, nh6c l4i sau 6 gid
+
Thu5c gi6m dau: Thui5c gi6m dau ch5ngvi€m kh6ng steroids
o
Meperidine
50-l50mg
ti6m b6p
ho{c
ti€m
du6i
da
nhic lai
sau 3-4
gid. Nt5u dau mrlc d0
ning
c6 th6 truy€n tinh mach v6i li6u t5-35mg/gid
</div>
<span class='text_page_counter'>(128)</span><div class='page_container' data-page=128>
-124-o
Ketorolac:
ti6m
tinh
m4ch 30mg/
m6i
O giO kh6ng
vugt
qu6
l2)mglngity. Ti0m b6p
v6i
li€u 60mg/m5i 6 gio.
Khi
bQnh nh6n dd dau nhanh
ch6ng chuy6n sang
dulng
u{lng 20-40mg, nh6c l4i sau m5i 6 gio
o
Indomethacin
75-l50mg u6ng
1
1i0u
duy
nh6t hoAc chia
d6i,
1i6u
khdng vuqt qu6 1500mg/ngdy
-
VitaminKl
20mg
-
Klr,ing sinh theo ducrng ti6m truydn tinh m4ch:
+
Theo khuy6n c6o cria hiQp hQi benh ti6u h6a
M!,
chi dlnh
ding
khang
sinh
o
B4ch cAu m6u
ngoaivi>l2,5Gll,
benh nhan c6 siit>38,5 d9 C
o
Ngudi gia>60 tu6i
o
D6i th6o
dulng
o
BQnh nhAn co suy gidLm miSn dlch
+
Cric kh6ng sinh su dqng
2. Eidu
tri
tl4c hiQu
a. S6i
trii
m$t
-
S6i tui m4t khdng c6 bi6n chring:
+
Phiu thuflt: BN du lich, BN c6 nhidu dqt dau
+
Didu tr! nQi khoa
Lua chon ddu ti6n
Diring
vdi
lactamines
Thdi gian
di6u
tri
Vi€m tui mflt
T.
cap
uuy6t aEng
kh6ng 6n dinh
Ceftriaxone l-2glngiry
hay Cefotaxime
4-6 gl ngiry + Metronidazole
500mg
x3lngiy
Tuong tU *Gentamicine
7-8mg&g mQt li6u duy
nh6t trong 48 gid
Ofloxacine 400mg
sau tl6 200mg x2
lngiry +
Metronidazole
500mg x3lngdy
Tuong tU
5-7
rgity
Vi€m dudng
mflt chinh
Vi6m tludng
m$t sau NQi soi
mflt h;y ngucrc
ddng
Huytit tlEng
kh6ng 6n dinh
Tuong tg vi6m tui mQt
c5p + Gentamicine
7-8mglkg m6t
ldu
duy nhSt
trong 48 gid
7-10 ngdy
</div>
<span class='text_page_counter'>(129)</span><div class='page_container' data-page=129>
.125-o
Vdi
c6c thu6c c6 chrla axit mflt; vi€n s6i <15mm, chrlc ndng
trii
m{t
binh
thulng
o
Acide chenodesoxycholique 7,5mglkg/ngdy
o
Acide ursodesoxycholique 5mglkg/ngdy
o
Thdi
gian didu
tri v6i
s6i <5mm
<sub>thdi </sub>
gian 6 thang
vdi
s6i
l0-15mm
thdi gian 2 n6m
+
Trin s6i ngodi co th6: s6i
cin
quang <3 vi6n s6i du6i 3 cm. S6i trii m4t
kdm vi6m tui m4t c6p: ph6u
thuft
-
S6i
hii
m$t kdm vi6m trii m4t m4n: ph6u thu4t do nguy co ung thu
-
IjrCMr\rizzi:
ph6uthuflt
b. S6i
tlutmg
m$t chinh
-
PhAu thuQt
-
L6y s6i qua nQi soi mflt tpy ngugc ddng
-
S6i du<rng mflt chfnh
vdi
nhi6m khu6n n4ng: c6t c<v Oddi vd d6n luu
t4m thdi mflt qua nQi soi. Khang sinh phr) ho. p
.. .. ':
-
Vdi
ngudi gid ddn
lm
mflt tpy ho{c vdi ngudi trd phdu thuQt l6y 6i
-
S6i ducrng m$t chinh
v6i
vi6m
hii
m{t
cAp: phlu thuflt don thudn ho4c
l6y s6i qua n6i soi sau tt6
phiu
thu4t
-
S6i t6n luu
-
Trong
trulng
hqp BN <50 tu6i, vi6n s6i <15mm trin s6i
BQ Y TE - HUdNG DAN CHAN EoAN VA DIEU TRI BE. NH TIEU HoA
-126-Tni
[Qu
tham
kh6o
1.
Greenberger NJ., Paumgartner G et al 2010. Diseaes of the Gallbladder
and Bilducts.
Hanison's
Gastroenterologt and Hepatologt. Edittors
Fauci AS., Kasper DL., L6ng DL., Braunwald E., Hauser SL., Jamerson
JL:439-458.
2.
Apstein
MD.,
Carey
MC
et
al
1996. Pathogennesis
of
cholesterol
gallstones.
A
parsimonious hypothesis. Eur J Clin Invest;
26:343
3.
Attasaranya S et al 2008. Choledocholithiasis ascending cholangitis and
gallstones pancreatititis. Med C lin North; 92-925
4.
Elwood DR 2008. Cholecystitis. Surg Clin North Am; 88:1241.
5.
Freeman
ML et
al
1996.
Complications
of
endoscopic
biliary
sphinterotomy N Engl J Med; 335-909
6.
Hofmann
AF
2009.
Bil
acids, trying
to
understand their chemistry and
biology with the hope of helping patients.
Hepatologt;49:
1403.
7.
Lambert F., Miquel JF (2008). Gallstone disease: from genes to evidence
</div>
<span class='text_page_counter'>(130)</span><div class='page_container' data-page=130>
8.
Paumpartner G 2008. Non surgical management
of
gallstone disease in
Sleisenger and
Fordtran's
Gastrointestinal and
Liver
disease. 7ed
M
Feldman et al (eds). Philadelphia, Saunders: I 107-1
I
115.
9.
Partinase et al 20Q6. Cholesterol gallstone disease. Lancet
368
250.
l0.Shiffman
M
et
al
1995. Prophylaxis against gallstone formation with
ursodeoxycholic acid in patients. Ann Intern Med; 122:999
ll.Zallekas
J., Munsens JL 2008. Complications
of
gallstones
theMirrizzi
syndrome, gallstone ileus, gallstone pancreatitis complications
of
lost
gallstones. Surg Clin Norh Ann; 88: 1345.
</div>
<span class='text_page_counter'>(131)</span><div class='page_container' data-page=131>
-127-CHT,ONG 3:
BTNH
Lf
DAI
TRANG
rAo
n6N
T6o b6n la benh phti bitin, theo th6ng k€ dich t6 hgc cria
M!,
co 2Yo ddn
s5
Uy
bi
t5o b6n, mQt nf,m c6
ti
2-3 triQu ngudi
My
dugc
citc btrc si k€ toa
thuiSc nhu4n trudng, g2.OO0 <sub>ca ctugc </sub><sub>cho </sub><sub>nhdp viQn </sub>
<sub>vi </sub>
lf
<sub>do </sub><sub>t6o b6n, 900 </sub><sub>ca </sub>
<sub>tri</sub>
vong
lndmc6 li6n quan hay kdm theo t6o b6nr.
Tt
thap ni€n 90,
vli
chc phucrng ti6n chAn do6n mdi , ngudi
ta
ddtim ra
clugc mQt s6 nguy6n nh6n thpc thti cria t6o b6n, vir cl6 di6u
tri
bing thri thupt vd
ph6u thupt c6c nguy6n nhdn thyc thiS ndy.
Nhirng th6ch
thfc
trong chAn ilo6n hiQn nay ld
1.
T6o b6n
li
cli ti6u kh6ng thuong xuy6n, trong c6ng trinh nghiCn
cfu
cria Pard 2001 triQu chimg r4n glngsrtc chii5m
ty
lQ 81%, phdn crlng chi6m
ty
lQ 71%, trong hic triQu chrlng il6y bpng chitim
q
<sub>rc,37% </sub>
vi
cli cAu du6i 3
lAr/
ngdy 360A,
vi
vpy triQu chimg
rdn
<sub>eing </sub>sr?c ld triQu chrlng chinh cria t6o
b6n chrl kh6ng ph6i triQu chimg
tli
ti6u
kh6ng
thulng
xuy6n la
trieu
chimg
chinh.
2.
T6o b6n ld vAn d6 ngo4i khoa, t6o b6n c6 thti diAu
tri
ngopi khoa?
Theo th6ng kC cdra Anthony Lembo 2003
thi c6
d6n
4l%
bqnh nhdn t6o b6n ld
do nguyOn nh6n gi6m ilQng clpi trdng vn bC
tic
ducrng ra, ddy ld 2 nguy6n nh6n
phii
diAu
tri
beng ngo4i khoa.
I.
CHAN DOAN
I
Lflm sing:
Chan doan t6o b6n dpa theo ti6u chu6n Rome
III
nhu sau: C6 2 hay hon
2
ti€u chuAn sau, t5i thi6u 3 thdng(khdng cAn li6n tpc) trong 6 th6ng:
-
Ran
> tlL
sO tAn di cAu
-
Phan cpc l6n nh6n
>
ll4
sO tAn di cAu
-
C6m giSc khdng h6t phdn >1/4 s6 lAn di c6u
-
Cim
gi6c ph6n bi nghet lpi o hpu m6n- tryc trdng
> ll4
sO lAn cti cAu
-
Phai drng tay girip de di cAu
>
Il4
s6lAn di cAu
-
Di ciu
< 3 ten / tuAn
-
Kh6ng
ti6u
ph6n 16ng
vd
kh6ng dri
ti6u
chuAn hQi chtmg ruQt kich
thich
2.
ChAn do6n nguy6n nhffn
Theo tdc
gitr Anthony Lembo (10/2003) diAu
tra
1.000 bQnh nh6n t6o
b6nr, k6t qu6:
BQ Y TE - HUONG DAN CHAN EOAN VA DIEU TRI BE. NH TIEU HOA
</div>
<span class='text_page_counter'>(132)</span><div class='page_container' data-page=132>
-
Dai
trang co b6p
BT
|
59%
(TB
chrlc ndng: Ch6 dO 6n
-
Thu5c
-B$nh toan th6n).
-
Gi6m
dQng
dai
trang (Slow Transit) 13%
(Hirschsprung, Thitiu
Interstitial cells of Cajal (ICC), Kh6ng 16 NN).
-
HC
Tic
nghCn ttudng ra (Obstructed defecation) 25o/o'
-
HC T6c nghEn dudng ra + Dd DT 3%.
a. T6o b6n chric
ning
<sub>- </sub>
D4i
trirng
co b6p binh thudng (59%)
-
Nguy6n nhdn c6 th€ do c6c bQnh:
_.:
+
I
teu
duong
+
Ch5n thuong cQt s6ng
+
Tai bi6n mach m6u n6o
+
Nhugc gi6p
+
Cudngph6gi6p
+
Xo cimg bi
+
Ung thu d4i
<sub>- </sub>
tr.uc trang
+
An it ch6t xo (< 30 gram / ngiY)
+
it
u6ng nudc(< 3
lit
/ ngdY)
+
IBS th0 ttio b6n
-
Hay do dturg thu6c gdY tdo b6n
+
Bistmuth, Aluminium
+
IJc chif k6nh calci, Sira bir calcium
+
Thu5c diAu
tri
Parkinson, thu6c chting co giSt
+
Thu5c khrlng Cholinergics
+
Thuoc lgi tiiiu m6t
Kali
+
Thu6c ch5ng trAm
cim
+
Thu5c
fc
chii 5
[IT3
trong .liAu
tri
IBS t]re ti6u ch6y
b. Gi6m ilQng tl4i trirng
<sub>- </sub>
SIow
transit
(137o)
Nguy6n
nhdn
thulng
g4p
nh6t
trong
gi6m
dQng
d4i
trang
li
bQnh
Hirschsprung (Megacolon), nguy6n nh6n thir hai ld do thitSu t6 biro trung gian
cajal
& du6i ni6m mac v2r co thirnh ruot (Interstitial cells
of
cajal)(ICC), tuy
nnien au s6 hien nay kh0ng tim rO dugc nguy6n nhdn cp th€.
c. tIQi chri'ng
t{c
ngh6n
du}ng
ra (Obstructed defecation
-25o/")
-
Sa tryc trang kieu tui (Rectocele)
-
L6ng
tr.uc trang - h4u m6n (Intussusception recto-anal)
-
Sa ru$t non vdo tui
cing
(Enterocele)
-
Sa d4i trang chQu h6ng vdo tui cr)ng (Sigmoidocele)
-
Co th6t co mu trgc trang ngich
lf
(Anismus)
-
Phi dai
cothittrong
(Achalasia)
</div>
<span class='text_page_counter'>(133)</span><div class='page_container' data-page=133>
-129--
Encopresis ( T16 em
<sub>- </sub>
<sub>tu6i hoc dudng )</sub>
-
Sa san chpu
chri'n
tilc
6n
duln
-
X
quang ho4t tlQng tlpi trang (Colonic tran sit Sitzmarks)
-
X
quang trpc trdng hopt dQng (Defecography)
-
Do 6p lyc ccr vdng h4u m6n (Analmetry)
-
Si6u 6m hpu
m6n
(Endo-anal-sonography)
-
Do diQn
co
(EMG)
-
Sinh thitit hflu m6n-truc trdurg
-
ChUp cQng huong ttr dQng hgc
(MRI
defecography)
l{tnlr t : Vl thtn{c Sitxmmla; lnnh 3 : Vi€a thuSc Sitemart* cd 24 v&ng c$n
quBn€i
b.
K6t
qufr:
1.
T6o b6n d4i trdng co b6p <sub>binh thunng , </sub>s5 vdng c6n quang cdn lpi
duoi20Yo (4 vdng) tr6n phim chpp bUng viro ngdy
tht
3 (hinh 3).
2.
T6o b6n do gi6m ctQng clpi <sub>trdng , </sub>sO vdng can quang cdn I4i tr6n
s0% (20 vdng
<sub>) </sub>
vd
nim
rhi rdc trcn khung dai trdng tr6n phim chup bpng vdo
ngey
thf
3 (hinh a).
BQYTE - HU6NG DAN CHAN EOAN VA DIEUTR] BENH TIEU HOA
-130-ra
</div>
<span class='text_page_counter'>(134)</span><div class='page_container' data-page=134>
3.
T6o b6n do hQi chimg t6c nghgn duong
ra,
s6 vdng c6n quang cdn
l4i tr€n 80% <sub>(20 vdng ) vd </sub>
nim
tflp trung d tryc
tring
tr6n phim chpp bung viro
ngay
thf
3 (hinh s)
HlnhS:\hdngv&ng Flrnh 4 : > 8O* vtrng c&n quatg r{i d*u
dtri UtnS
sOJ
rE - HUONG pAN cuANOOAN VA EIEU TRI BENH TIEU
HOA
-l3l-.ns
,ffi
1,,
ln
"#
s
:
*f,1
t..
</div>
<span class='text_page_counter'>(135)</span><div class='page_container' data-page=135>
B0Yre-uu6rl
G DAN cHAN
ooAn
va
prcu rru
nBNu
rlpu
Hoa
</div>
<span class='text_page_counter'>(136)</span><div class='page_container' data-page=136>
{
Be Y rB -
HuoNc
nAN
csaN
poRN
ve
orgu
rnl
gE. <sub>NH </sub>
<sub>rrcu uoe</sub>
'ii*r',";. ... ,i.{r
</div>
<span class='text_page_counter'>(137)</span><div class='page_container' data-page=137>
33-,a;t...:.:,
B.
II.
DIEU TRI
1. Didu
tri
nQi
Gi6m clQng dpi trdng
<sub>- </sub>
IBS t6o b6n
<sub>- </sub>
T6o b6n chrlc n6ng:
dtng
c6c thu6c
kich
thfch nhu
clOng
nhu
bisalasyl,
thu6c titc
dOng
tr6n
thp
thiS
5Fil4
(Prucalopride).
2. Di6u
tri
Anismus
chich
Dysport ( Botulinum Toxin
A
<sub>) vdo co mu </sub>tryc <sub>trdng , du6i hu6ng</sub>
d6nm6y do di6n co EMG.
Di€u
tri
anismus b6ng tpp ph6n hOi sinh hgc (biofeedback) sau
khi
chfch
dys tciSt o ddi vd hiQu qu6
BOY - HU6NGEEN CHAN DOAN V r
</div>
<span class='text_page_counter'>(138)</span><div class='page_container' data-page=138>
-134-*
EOTTE=udNc
oAN cH Inl$ftil r
rmu uoe
-r
</div>
<span class='text_page_counter'>(139)</span><div class='page_container' data-page=139>
III.
KET LUAN
C6
khoing
4l%
t6o b6n c6 thi5 chAn do6n nguy6n nhdn
vdi
c6c phuong
tiQn chAn do6n :
X
quang hoat d6ng d4i trdng (Colonic tran sit <sub>Sitzmarks) , </sub>
X
quang
<sub>tryc </sub>
<sub>trlrng ho4t </sub>
<sub>tlQng (Defecography), </sub>
<sub>do </sub>
<sub>6p </sub>
<sub>lpc </sub>
<sub>ccr </sub>
<sub>vdng hflu </sub>
<sub>m6n</sub>
(Analmetry) , si6u 6m
hfu m6n
(Endo-anal-sonography), do dign ccr (EMG),
sinh
thi6t hdu mdn-truc trdng
vd
chup
cOng
huong
tt
ilQng
hqc
(MRI
defecography).
C6 th6 di6u
tri
c6c nguyEn nh6n t6o b6n
bing
thudc th6 hg mdi, thri thugt vd
phSu thu4t.
Tni
liQu
tham
khf,o
1.
Anthony Lembo <sub>, </sub>
MD
and al . Current concepts Chronic Constipation.
l/
Engl J Med 2003;349: I 360-8.
2.
Douglas O. Faigel
MD
<sub>A </sub>
Clinical Approach
to
Constipation. Clinical
Cornerstone Volume 4.Number 4.January 2002
3.
Arnold Wald
MD
. <sub>CONSTIPATION. Medical Clinics </sub><sub>of </sub><sub>North America</sub>
Volume 84 . Number 5. September 2000
4.
Patricia
L.
Roberts
MD
.
Clinical
and Physiological Assessment. 14th
Annual Colorectal Disease Meeting Feb 13-25 Florida USA.
5.
wexner,
steven
D.
M.D.
and
al .
A
constipation
scoring
System to
Simpliff
Evaluation and Management of Constipated Patients. Drs Colon
Rectum Volume 39(6) June 1996,pp 681-685.
</div>
<span class='text_page_counter'>(140)</span><div class='page_container' data-page=140>
-136-DITU TRI
TRi
Tri
li
benh ptr6
ti6n,
dirng hang dAu trong c6c benh virng hQu m6n d6n
kh6m d khoa h6u m6n hoc. La benh kh6ng anh huong d6n sg s6ng cdn, mir ld
loai bQnh gdy kh6 chlu 6nh huong d5n chAt luqng s6ng cria bQnh nh6n.
Mgc ti6u chinh cta didu
tri
tri
li
gi6m thi6u c6c triQu chfng gdy kh6 chiu
vd
cii
thiQn chSt lugng s6ng cho benh nhan. MOt s(5 lon bQnh nhdn c6 k6t qu6
ttit
sau
dilu
ft!,
tuy nhi6n v6n cdn mQt s6 nh6 c6c trudng hqp c6 c6c di chimg
cfing nhu c6c bi6n chring sau di6u
tri.
Vi
vdy viQc chgn lga phuong ph6p didu
. :
<sub>-. ,.:</sub>
tn
van con duoc ban cal nnleu.
HiQn nay vdi nhiing hi6u bi6t va sinh benh hqc benh tri, c6c nhd
hiu
m6n
hgc c6ng nhfln
ld
cdc ddmrtii tinh m4ch
tri
li
tr4ng th6i sinh ly binh thuong, t4o
n6n l6p dQm
0
6ng hflu m6n, girip ki€m soiit sg
ty
cht cia
d4i tiQn8.
Tir
ph6t
hiQn ndy, quan niQm mdi vA tli6u
tri
tri
ld c6 ging b6o t6n lop dQm ndy, do d6
c6 nhi6u thay d6i trong di6u
tri
tii.
C6c nhd h4u m6n hgc chia di6u tri
tri
ldm 3 nh6m chinh :
-
Di6u
tri
b6o t6n, di€u
tri
it xdm hai.
+
Chii d9 5n nhiAu ch6t
xo
+
Thu6c uting hu6ng tinh m4ch
+
Thudc dAttai ch6
-
C6c phuong ph6p dnng dgng c9 .
+
Chich xo
+
Thit
tri
beng vdng cao su
+
<sub>Quang d6ng hdng </sub>ngo4i
-
PhSuthuQt.
+
C6t
tri
:
o
C6t khoanh ni€m m?c (Whitehead <sub>)</sub>
o
Cit
tri
ftrng biri :
.
<sub>C6t </sub>
<sub>tri </sub>
<sub>md </sub>(Milligan Morgan)
.
C6t
td
kin (Ferguson)
+
Khdu treo
tri
(anopexy)
o
Khdu treo tri v6i m6y b6m (Longo)
o
Kh6u treo
tii
bing tay (A. Hussein)
+
Khdu cQt dQng m4ch
tri
dudi huong dAn cria si€u 6m Doppler
Trong
2
h$i
nehi vd
h4u m6n
trgc
tring
trong
nem 2003
la
hQi nghi
HMTT
tpi TPHCM vd hQi nghi
HMTT
A
Cnau
hn ttul
S d Seoul, 2 tirc giit c6
bdi t6ng quan v6 didu
tri
tri
dd tlua ra nhfln x6t vA
ty
lQ c6c phucrng ph6p diAu
tri
tri
O nu6c
Jean Denis Stanley.M.Goldberg
</div>
<span class='text_page_counter'>(141)</span><div class='page_container' data-page=141>
-137-Di6u
trib6o
t6n 45,2yo 45%
Di6u
trivdi
dpng cp 45,5o 46%
PhAu thudt 9,3o 9%
Trong
thoi
t14i thdng
tin
qua m?ng ph6t triiSn mpnh, chring
ta
dd nhfln
duqc rat nfriAu th6ng
tin
vA
y
hgc, Oe Uiet dugc th6ng
tin
niro d6ng
tin
c4y,
chring ta cdn dga vdo
y
hpc chimg cri ( Evidence-based medicine) de 6p dpng
vd chgn hya cbc phuong ph6p di6u
tri
tii,
y
hqc chring crl cl6ng vai
trd
quan
trqng trong viQc
hufng
d6n nhfrng chi clinh diAu
tritri.
r.
Drnu
rRI
BAo
roN,
EItu
rRI
iT
xAvt
H{.I:
Ld sg lga chgn ban cIAu trong di6u tr! tri.
1. Ch5 tIQ 5n nhidu chAt xo:
Cd nhi6u c6ng trinh nghi6n ciru (dugc x6p vdo lo4i
A
trong
bing
phdn
lopi cria y hgc chring
cf
<sub>). </sub>ChC dQ 6n nhi€u chAt xo girip phdng ngira t6o b6n vd
lim
gi6m triQu chimg cria benh tri.
Nhu
chfng
ta
ddbitit dung l6u, ngdi
hu
vd
kh6ng c6 th6i quen
tli
cAu dring gid, ldm viQc cdng
thing cta
cu
den thenh thi
A ,l <sub>' </sub> r <sub>^ </sub> 7 a N rr1 <sub>^ </sub> t
^ r I .
ld y6u t6 nguy co cao cria bQnh
tri.
Khuy0n bQnh nhan tap th€ dpc
vi
ch0 ctQ 5n
nhi0u chAt xo c6 th€ ldm gi6m triQu chimg tri.
2. Thu6c
tlng
cudmg thhnh
tinh
mqch :
Y
hgc chimg
cri
ghi
nhQn c6c thu5c tdng cudng thenh
tinh
m4ch
lim
gi6m dugc c6c triQu chimg
tri,
dugc x6p vdo lo4i B trong
bing
phdn lopi
cta
y
hgc chimg
ct,
dga tr6n nghi0n cr?u ng6u nhi€n, Srl dpng nhfrng thu6c tSng
culng thinh
tinh m4ch
niy
ld chgn lga clAu ti6n trong cli6u tri tri.
3.
Thuiic
tga duqc vh kem b6i
t4i
ch6 :
Thudng cfugc sri dgng t<Ct frqp
vdi
thu6c t6ng cudng thdnh
tinh
mpch
nhrmg chua c6 c6ng trinh nghiOn criu ndro chimg minh hiQu
qui
vd y hqc chimg
crl c6ng nhQn
4. Thudc ch6ng t6o b6n:
Khi
di6u
tri tri
thuong cdc bdc si chri
f
den diAu
tri
cdc 16l lo4n luu thdng
ruQt nhu ti€u ch6y vd t6o b6n. Nhung c6c nhd h4u m6n hgc khuy6n c6o
khi
su
dUng thu6c
tri
t6o b6n n6n
dtng
thuiSc t4o kh6i phdn vd tr6nh sri dqng c6c lopi
thu(ic nhufln trdng
vi
thuiSc xO
vi
chring sE ldm
ting
triQu chimg
hi
.
Khi
di6u
tr!
t6o b6n ta cflng dung qu€n khuy€n bQnh nhdn
tlng
lugng nudc u5ng, gi6m
uting cbc thttc uting nhiAu kich thich nhu
ci
ph6, trd cl4m vd rugu bia. Tr6nh 5n
thyc phAm qu6
nggt
nhu chocolate, mrirt ld thgc phAm gdy t6o b6n dflc biQt vn
c6c
lopi
thuiSc u6ng
c6
tirc dUng phU gdy
t6o
b6n
nhu
kh6ng
vi6m
khong
thuiSc an thdn
...
</div>
<span class='text_page_counter'>(142)</span><div class='page_container' data-page=142></div>
<span class='text_page_counter'>(143)</span><div class='page_container' data-page=143></div>
<span class='text_page_counter'>(144)</span><div class='page_container' data-page=144></div>
<span class='text_page_counter'>(145)</span><div class='page_container' data-page=145>
-eeyrE
-
su6Nc
oAN cuAN
poaN
vA D
Eu rru
nENH
rrcu
Hoa
</div>
<span class='text_page_counter'>(146)</span><div class='page_container' data-page=146>
Tni
liQu tham kh6o
1. Barron
J
1963 Office ligation of hemorrhoid. Dis Colon Rectum
105:563-70.
2.BatL,
Melzer E, Koler
M
(1993) Complication of rubber band ligation
of symptomatic internal hemorrhoids. Dis Colon Rectum 36(3):287'
90.
3. Blaisdell PC (1958) Prevention of massive hemorrhage secondary to
hemorrhoidectomy. Surg Gynecol Obstet I 06 :485 -8.
4. Broader
IH,
Gunn IF, Alexander-Williams J
<sub>Q97$. </sub>
Evalution of a
bulk-forming evacuant in the management of haemorroids. Br J Surg
6t:142.
5. Charles V.Mann
(2001|
Surgical treatment
of
haemorrhoids.
i.01.,:1;;.i , .:. .: ';tr I 1,:. :.;ji,
</div>
<span class='text_page_counter'>(147)</span><div class='page_container' data-page=147>
-143-o
T6ng phdn tich m6u c6 th6 th6y tdng nhe bpch cAu vd tiriu cAu. C6 the
c6 thi6u m6u.
o
TOc clQ m6u 15ng (ESR) c6 thli
t[ng
o
Protein
phin
rmg (CRP) c6 th6 tang
o
Gi6m albumin m6u
o
GiAm s6t va
Bl2
huyrit thanh.
-
x6t
nghi€m phan: c6y phdn c6 thd th5y
vi
khuAn ducrng ruQt, rning vd
kyi sinh
trtng,
vi
6m tfnh cli5i
vdi
Clostridium
difficile.
-
Nqi
soi dpi trang
li
x6t nghiQm lua chon oe
nem
tra t6n thuong dpi
trdng tl6nh gi6 mrlc c16 lan rQng vir mric ilQ n[ng, sinh thirit ldm giAi phSu benh
l)7 d6 chAn do6n phdn
bict
giua c6c bcnh
IBD
vd mQt s6 benh nhGm khuAn
kh6c, bpnh vi6m clpi trang c6p
tg
han ch6, vd ch6n do6n ph6n biet
VLDTTCM
v6i
b6nh Crohn. MOt s6 hinh enh
n6i
soi dflc trung cho t6n thuong clpi trang
trong b0nh
VLDTTCM
thc nhe ld : c6c chAm d6, t6 chric h4t, kh6ng th6y mpch
m6u vd dE chay m6u khi ti6p xric.
Khi
benh n{ng hon, sE thdy c6c6 loet nho, tu
chiy
m6u, vd c6c vung lo6t lan rOng, c6 thi5 thdy gihpolyp, cAu ntSi ni6m mac.
Sinh
thict
vung
c6
t6n
thuong (bao
gio
cfing sinh
thitit
vtng
truc
trang) vd
kh6ng c6 t6n thucrng Ae tam gi6i ph6u benh ly.
-
chup
khung d4i trdng c6 barit
dtii
quang k6p thuong chi dinh trong
trulng
hqrp bQnh nhg cho phdp rl6nh gidt6nthucrng ni6m mpc dpi trang dang
hqt, mdt c6c nt5p g6p, <sub>ruQtngen lpi, ru6t </sub><sub>c6 </sub><sub>hinh 6ng, </sub><sub>c6 </sub><sub>thc th6y gi6 polyp. </sub>
<sub>c6</sub>
th6 nghi ngd ung thu n6u they khoi b6t thucrng hoflc d6u hiQu
tic
ruOt.--
Vi6n
nang nQi soi: c6 th(i sri dpng thay thtf cho
n6i
soi dai trang tuy
nhi6n chting chi cllnh n6u c6 dAu hiQu
tic
ru01.
2. ChAn do6n phfln biQt:
cAn chAn do6n phdn biet benh
vLETTCM v6i
hai nh6m benh chinh ld
b$nh tlpi trdng do nhiSm khuAn vd khOng do nhiSm khu6n. T6n c6c bEnh c6n
chAn doan phdn biQt dugc the hien & bang sau:
Bing
1:
ch6n
do6n phan biQt bQnh vi€m lo6t
il4i
trgc
tring
ch6y m6u:
BQnh nhiSm khuAn
vi6m
tt4i trang nhi6m
khu6n
c6p (satmonella, shigella, campylobacter,
Yersinia, Escherichia
coli
0 I 5 7 : H7)
Vi€m d4i trang do amip
Vi6m tlpi trang gidm4c do Clostridium
dfficile)
BQnh vi6m tt4i trang
virut
do gi6m
mi6n
dich (cytomegalovirus,
Herpes simplex vt]'us, <sub>Neisseria gonorrhoeae, Blastocstis hominis, Chlamydia)</sub>
BQnh kh6ng nhiSm khu6n
</div>
<span class='text_page_counter'>(148)</span><div class='page_container' data-page=148>
-146-Benh Crohn
Vi6m d4i trdng do x4
tri
Vi6m d4i trturg do thii5u m6u
Vi6m d4i trang vi th6 (vi€m d4i
tring
do hQ th6ng t7o keo)
a. ChAn 6o6n
phffn
biQt bQnh
VLDTTCM
vfi
c6c bQnh
64i
trdrng nhiSm
khu6n:
MQt s6 benh
<sub>$ </sub>
nhiSm knu6n clpi trang c5p tinh hay cdn ggi
li
benh vi6m
cl?i trang cAp
ty
han- ch€ dugc the nign o b6ng 1. DC chan do6n ph6n bipt c6n
sinh thiet vung tr.uc trang
vd
c6y phan.
c6c
bQnh vi€m 1o6t ct4i trang do suy
gi6m mi6n aictr ttruong phdn biet
khi
benh chinh c6 chAn clo6n x6c dfnh nhu
AIDS, gonorrhea...
b.
ChAn do6n
phf,n
biQt bQnh
VLDTTCM v0i
cic
bQnh
64i
trirng
kh6ng
nhiSm khuAn
Benh
VLDTTCM
c6 the ph6n biQt vdi benh Crohn b6ng nhi6u chi ti6u ttr
hinh enh nQi soi ddn ktit qua gi6i ph6u benh
lf
(xem bang 3). Bonh vi6m 1o6t
cl4i
tring
do x4
tri
g6p
0
benh nhan c6 ti€n srl tti6u
tri
tia xp. BQnh vi6m clpi
trang
vi
th€ <sub>16enh </sub>hQ th6ng t4o keo) c6 hinh anh nQi soi binh thucrng nhrmg c6
hinh anh vi€m rt4i trang mpn tinh tr6n ti6u ban gi6i
phlu
benh <sub>ry.</sub>
3. ChAn tlo6n mQt sii bi5n chftng cfra bQnh
VLDTTCM:
a. Phinh
il4i
trirng
nhiSm dQc
Phinh
dai
trdng nhi6m
itac
ld
mQt bii5n chrlng hiiSm
gpp
cria benh
WDTTCM,
<sub>v6i ry </sub>
le
<
2yo.
Bi€n
chrtng ndy thudrng gap
d
benh nh6n c6
y;DTTCM
thC lan t6a toan b0 clpi
tring
(pancolitis) tuy nhi6n d6i
khi
cflng c6
th6 g{p 0 tho benh h?n chi5 hcrn.
c6
the g?p phinh tl4i trang nhi6m dQc o bat
ct
thdi
di6m
nio
cria benh nhung thudrng
gip
e giai
do4n s6m vd t'j' 19
ffi
vong
khoang ls-51yo.Bii5n chimg
niy
ki5t hgrp
v6i
thring ruQt sE d6n d6n nguy co
trl
vong cao.
b. Thring ruQt
fhring
ruQt
li
bii5n chrlng cria
VLETTCM
th6 n{ng,
ctng
c6
khi
kh6ng
t6t
frq'p
vdi
phinh ctpi trang nhi6m dQc. Trudmg hSp thring ruQt
nly
thucrng cr
'-l
grar ooAn oau cua benh vd hay xhy ta nfrat O el4i trang sigma.
Thtng
ruQt vdo
khoang tg do d6n dtin tt} vong r5t cao.
c. Hgp tlutrng ruQt
Hgp iludrng ruot ln bi6n chimg hi6m gflp cria benh
WETTCM
vi
vay khi
"rat
nien hgp tluong ruOt thudrng phdi nghi ngd c6
urg
thu. Di6u
tri
thucrng le
c6t do4n
*&
o
benlr nhan cO
tidn
sri bQnh I6u
nim
m4c dtr sinh thi6t kh6ng
BQ Y TE . HUONG DAN CHAN DOAN VA DIEU TRI BENH TIEU HOA
-147-a
</div>
<span class='text_page_counter'>(149)</span><div class='page_container' data-page=149>
ph6t hi€n ung thu. Nrlu sinh thi6t co loan sdn nhi€u kh6 nSng c6 ung thu vd ld
chi
clinh tuyQt OOi OC
cit
*9t.
Nhirng trudng hgp hpp ldnh tinh
thulng
gW (r
benh nhdn c6
VLDTTCM
th6 hopt dQng lan r6ng man tinh.
d.
Chiy miu
nhidu
Chiy
m6u dudng rugt nhi6u cAn can thiQp ngopi khoa cdp criu
ld
m6t
bi6n chrlng
hiiim
ggp crtabenh
VLDTTCM.
e. Ung
thu
Benh nhen
mic
b6nh
VLDTTCM
c6 nguy co ung thu cao.
Mfc
clQ lan
rQng
vi
thdi
gian
mic
bcnh c6 tuong quan
v6i
nguy co ung thu.
c6c
nghicn
ct?u cho th6y nguy co ung thu o b6nh nhdn
VLETTCM
la
khoing
l3Yo sau20
n6m m6c bQnh vd 34Yo sau 30 ndm. Thucrng
VLDTTCM
tho han chti c6 nguy
co
th6p vn
th€
lan rQng c6 nguy
co
cao.
ung thu d
benh nhdn
VLETTCM
thulng
kh6ng ph6t tri6n
tt
polyp 6ng tuyi5n
mi
ttr c6c tO chric bi lo4n sin md tO
chric lopn s6n ndy kh6ng the phdn bi6t
vdi
td
chric l6n c4n kh6ng
bi
1o4n s6n
qua nQi soi.
Vi
vdy, khuy6n c6o benh nhdn mdc bQnh l6u hon 7-8 n6m cAn theo
ddi nQi soi clinh
k)
hdng ndm vh sinh thitit r6t nhiAu
minh
(>30 mAu sinh thitit)
rtri rdc toan bQ d4i trang. Ntiu c6 lo4n
sin
thudmg c6 chi dinh cat ruQt. N6u co
pollp mi
td chric xung quanh kh6ng c6 1o4n s6n thi c6 th6 cat polyp nQi soi.
rrr. DIEU TRI BpNH VIEM LOET
E+r
TRIrC
TRANG CHAY IAAU
1.
Cfc
didu
tri
chung
-
MUc ti€u ctiAu
tri
ld tlti phpc hOi sric kh6e chung vd bQnh nhen
tr0
vd
nhip s6ng nhu ngudi binh thuong.
-
C6 nhi6u lopi thu6c c6 th6 sri dpng Ae OiCu
tri
b6nh
VLDTTCM
vd dd
duy
tri
giai do?n 6n dinh benh.Mdc du c6c thu6c
niy
c6 hi€u
qui
ro rQt nhmg
cfrng c6 nhiOu t6c dpng phg.
-
Di0u
tri
c6c bi0n chung
cta
benh c6n ki5t hgp
giira
cdc bdc sy ti6u h6a
vit cdcph6u thuQt vi6n cl4i tr.uc trdng.
-
Trong diAu
tri
bQnh cfing cAn
luu
y
y6u
to
tam thAn
kinh
cria bQnh
nhen.
f6t
hqrp cti6u
tri
nQi khoa
vi
liQu ph6p t6m thAn td ytiu t6 cAn thi6t dC dpt
dugc hi€u
qui
cao.
2,
Cilc nh6m thu5c sfr dung aO OiOu
tri
bQnh
VLDTTCM
C6c nh6m thu5c, HOu lugng vd dudng dung cua cdc thu6c ndy fuy thuQc
vdo mric d0 vd giai do4n benh (xefn
btng2).
2:
Ctic nhdm thuAc
itiiu
VLDTTCM
BiQt dugc
Lidu
dtng
Thu6c chiing vi6m
5- Sulfasalazine <sub>2</sub><sub>.Vi6n </sub><sub>500mg, </sub><sub>uiing ngey </sub><sub>3-6 </sub><sub>g, chia </sub><sub>3 </sub><sub>- </sub><sub>4 </sub>
<sub>hn</sub>
BQYTE - HU6NG oAN cHAN DoAN
vA
DIEU TRI BE. NH TIEU HOA
</div>
<span class='text_page_counter'>(150)</span><div class='page_container' data-page=150>
Aminosalicylic
acid (5-ASA)
Mesalamine
Asacol
Pentasa
Balsalazide
(Colazal,Giazo)
3.Vi6n 500mg, u5ng ngey
3 g, 6
vi6n chia 3
lAn, duy
tri
3 vi6n chia 3 l6n
4.4.8 glngity
5.
glngiLy
6.Vi6n
750mg, u5ng ngey
3
vi6n
chia
3
16n
trong vdng 8 -12 tuAn
Corticosteroids
Prednisone 7.40-60mg/ngdy trong
vdng
l-2
tudn, sau d6
x. L .,
m6i tudn giam 5mg trong vdng 8
-
12 tuan.
Methylprednisol
one
8.60mg/ ngay, truydn tinh mpch, sau khi benh
thuyOn giarn chuyen sang u6ng
Budesonide Entecort EC 9.UOng 1viOn/ngdy
Hydrocortisone
10.
Thpt
thrio
(100mg) mQt
hoflc
hai
lAn
lngity
Thuiic
ric ch6 miSn dich
Azathioprine
Imuran 1
1.
Vi6n ndn 50mg, u5ng lmglkglngay (t6i
da2,Smglkglngity
6-Mercaptopurine
12.
Vi6n n6n 50mg, udng
l-l,Smgkghgiry
Cyclosporine Neoral,
Sandimmune
Gengraf
13.
Vi6n
nen25 mg vd 100mg, HAu dung
2-4
mgk/ngdy
chia 2ldnngey
Methothexate
14.
Lq
5Omgl2m1, Ti6m bAp hopc tinh m4ch
25meftudnmOt lAn
Kh6ng sinh
Metronidazole
Flagyl
15.
Vi6n ndn 500mg, u5ng
2
glngity
chia2
rl
lan
16.
Lq
500 mgl100m1, truydn
tinh
mpch
1-2glngity
chia2ldn
Ciprofloxacin Vi0n 100 cltin 500mg
Lq
200ms./ 100m1 vd 100mg/50m1.
17.
18.
Cic
thuiic
sinh hoc
(anti-TNF-o
therapies)
Infliximab Remicade
19.
Lq
l00mg, Pha
truy6n
tinh
m4ch
Sm/l<glngdy trong
2
gid,mQt li€u duy nhdt
Adalimumab Humira - Ti6m du6i da 40mg m6i tuAn
</div>
<span class='text_page_counter'>(151)</span><div class='page_container' data-page=151>
-r49-BQ Y TE. HU6NG DAN CHAN DoAN VA EIEU TRI BENH TIEU HoA
-150-a. Thu5c ch6ng vi6m S-Aminosalicylic acid (5-ASA)
Sulfasalazine vd Mesalamine duoc su dpng dti di6u
tri
bQnh
VLDTTCM
th6 nhe vir
vla
cho hiQu
qui
cai thien trieu chimg khoang 50-75% st5 Ugnfr nfran
trong vdng
4-8
tuAn. Sulfasalazine
ld
thu6c dugc
lga
chgn dC di€u
tri
b€nh
VLDTTCM
th6 nhg vd
via.
M$t
gam sulphasalazine chria khoAng 400 mg
mesalamine. Sulfasalazine dugc chi dinh
vdi
hdu 3-6glngdy trong
VLDTTCM
th6 cAp
tinh
(tfc
1,2
-
2,4 g mesalamine
/
ngdy. Tuy nhi6n c6
r1i
25% bQt)h
nhdn kh6ng dung n4p duoc sulfasalazine ho6c di ring v6i thuilc.
MQt s5 chAt O6n xu6t cira mesalamine cluo. c sir dpng nhu thu6c lya chgn
hang dAu. Nhirng thu5c
niy
c6 hdm luqng 5-ASA cao hcrn sulfasalazine,
v6i
it
tAc dUng
php
hon
ci
kJhi dung
v6i
li€u
cao. BQnh nhdn
c6 th6
dung n4p
mesalamine
voi
li6u
cao
hon
<sub>Q,a-a,8g </sub>
I
ngily)
vdi
c6c c6ng
thric
mdi
hon
sulfasalazine.
Hai
c6ng
thric
mdi
lir
Asacol
vir
Pentasa sE
gi6i
ph6ng
;"
mesalamine chri y6u d ruQt non. CAn
phii
theo d6i
chfc
ndng th4n
vi
men gan
kfii
dung cric thu6c ndy. G6n d6y Balsalazide cffng dugc dtng cho
VLDTTCM
th6 c6p tinh. Thu6c ndy c6 chria mesalamine (750mg balsalazide
chta267mg
mesalamine). Balsalazide
dugc
chimg
minh
c6
hiQu
qu6
h<rn
Asacol
vd
sulfasalazine qua
m6t
s5 nghiEn ciru.
Lidu
dtng
Balsalazide
ld
vi6n 750 mg
T,^
u6ng 3 viEilngay trong vdng 8 d€n 12 tuan.
Benh nhan c6 th6 h4n chli hay khu tru d tr.uc trang vd d4i trd,ng sigma c6
tne al6u
tr!
t4i ch6 qua dudng trpc trang ngdy 1 d6n 2
lan.
Benh nh6n c6 tdn
thuong
d
tryc
trang c6ch
6ng
hQu
m6n
khodrng
10
cm c6 thd sri
dpng
mesalamine dpng vi€n dan tl6t h4u m6n. Benh nhan c6 t5n thuong d doan dAu
tryc trang ho4c d4i trdng sigma c6 th6 di6u
tri
thut mesalamine. Tuy nhi6n cfing
cAn c6n nh6c
vi
d giai doan c6p tinh mQt s6 benh nhdn kh0ng
git
duqc thu5c
dE thgt ndn c6n didu
tri
bSng duong uiing tru6c cho dtin khi bQnh 6n dfnh hon.
b. Corticosteroids
Corticosteroids su dr,rng toan than hiQn dang duoc sri dung dti diCu
tri
benh
WDTTCM
th6 nhg vd
vira.
Khoang 75-90% benh nhan the nhg vd vira
c6 the diCu
tri
hiQu qu6
vdi
prednizone u5ng 40-60mg
/
ngdy. N6n trrinh sri
dgng Corticosteroids k6o ddi
vi
c6
thti
gay ra nhidu t6c dgng phU nhu hQi
ch(mg Cushing,
trimg
c6, lodng xuong, tSng huyi5t ap, d6i th6o dudng, thorii
h6a th6n kinh, ho4i
tu
xuong... Di6u
tri
corticosteroid khoang 1-2 tu6n c6 th€
d4t dugc hiQu quA thuy€n gi6m triQu chimg, sau c16 cAn gi6m lidu
tt
tir
trong
vdng 6-8 tudn.
</div>
<span class='text_page_counter'>(152)</span><div class='page_container' data-page=152>
th6o (100mg) mQt ho{c hai lAn /ng}y. Dpn corticosteroid dugc sri dpng OC AiCu
tr!
vi€m trqc trang. Srl dpng 16u ddi lopi
thutic
dlt
t4i ch5 ndy cfing c6 th6 g6y
hQi chung Cushing, do v4y cflng n6n tranh dirng c6c thuiSc dtrng t4i ch5 co tdc
dung chuySn h6a nhanh cliS han chti dQc tinh cira thuiSc.
c. ThuSc ric ch5 miSn dich
Nh6m thu6c cl6ng dang purine nhu 6-mercaptopurine vd azathiopnne c6
vai trd quan trqng trong cti€u
tri
benh
VLDTTCM
. Ddy lA thu6c dugc lpa chQn
dC
cli6u
tri
benh
VLETTCM
th6
khang
td
hopc
phu
thuQc
dOi
vdi
Corticosteroids. Srl dUng 6-mercaptopurine d benh nhan c6 th6 benh khu tru d
tr.uc trang, d4i trang sigma
h
hqp 1)r. C6 thti thay th€
bing
methotrexate
vdi
Hdu 25mgltuan ba"g iludrng ti6m truy6n.
Trong nh6m thu()c
tc
ch6 miSn dich cdn c6 cyclosporine. Cyclosporine
c6 thiS hiru ich trong di6u
tr!
WDTTCM
th6 n{ng kh6ng ddp img
vdi
diAu
tri
corticosteroidT -10 ngdy. Cyclosporine diAu
tri vdi
1i6u 2-4melkg/neiry c6 th€
c6 higu
qui
nhanh tliSO% sO Ugntr nherl.
d.
Cic
thu6c sinh hgc
Infliximab
h
mQt kh6ng
the
don ddng
khang
TNF-
cl
trpc
tiiSp.
Infliximab
cho
hiQu qu6
ldm
sang nhanh ch6ng
b
70-80% c6c bpnh nhart
WDTTCM
phU thuQc corticosteroid hoflc ktang
tri,
ho{c th$ neng. T6c dpng
php cria
infliximab
bao gdm phan tmg
t4i
ch6 do truydn, n6n, budn ndn, mQt
m6i <sub>, mAn </sub>ct6...Tuy nhi6n hiQu qua cAn tii5p tpc dugc nghi€n cuu.
e. Didu
tri
ph6u
thu$t
chi
ctinh ec oidu
tri
ph6u
thu{t
la
WDTTCM
c6 thring ruQt,
chiy
m6u
n6ng, benh kh6ng ct6p ung
v6i
cli6u
tri
nQi khoa ho{c ph6t tri6n lopn s6n hoflc
ung thu.
Nhin
chung nguy co ph6t
tritin
ung
thu d
bQnh nhan
VLDTTCM
rat
cao nhung cflng chua dfi dC chi dlnh cbt Aqitrrgc hang dg phdng. Theo d6i ung
thu
bing
phuong ph6p nQi soi cffng c6 riit nhiAu hpn ch6,
vi
v4y n6n gi6i thich
k!
vdi
benh nhan ve rura neng han chii theo d6i ung thu cria nQi soi cfing nhu
lgi
ich cta ph6u thu4t trong dg phdng ung thu.
3. Khuy6n c6o tlidu
tri
cic
th6 bQnh
VLDTTCM
a. Th6
VLDTTCM
hgn ch6: &
tt6
tter, ch6, mrlc d0 nhe
vi
vira c6 thi5 diCu
tri
mesalamin (5-ASA) 500mg den <I{t hflu m6n ho4c 49 thpt th6o mQt cliSn hai tdn
mQt ngiry. Ntiu trong vdng
2
tudrt, triQu chimg l6m sang nAng [€n ho{c kh6ng
c6i
ffin
co thi5 thay thiS
b[ng
thpt hydrocortisone 100 mg
I
ngity.
N6u bQnh
nhen vdn kh6ng ct6p ung
vdi
iti€u tr!
vdi
c6c thu6c tr€n hoflc benh bi€u hien o
mric tlQ n?ng hcrn c6 tne diAu tr! bAng prednisone 40-60mg
I
ngiry,Uat
aiu
bAng
li6u cao sau d6 giarn Aan. NCu benh nhen
bi
t6i ph6t hopc khdng d6p ung
voi
c6c thu5c dA
di6; tri
tru6c ddy, cdn nghi
tdi
benh ph6t triiSn lan rQng hcrn, cAn
</div>
<span class='text_page_counter'>(153)</span><div class='page_container' data-page=153>
-151-n6i
soi dtl ch6n do6n. C6 th6 cdn nh6c di6u
tri
b6ng thu6c uc ch6 mi6n dich
trong trudng
hqp
bQnh
kh6ng d6p
img
ho4c
phg
thuQc
vdi
didu
tri
corticosteroid.
b.
Th6
VLDTTCM lan
rQng: d thti lan rQng, muc dQ nhe vd vira c6 th6 b6t
dAu di6u
tri
b6ng sulfasalazine u6ng 500mg hai t6n mQt
ngiy,
tdng dan len
v6i
li6u
3-4glngdy trong
vdng
1-2 tuAn. N6u bpnh nhan
di
rrng ho4c kh6ng dung
n4p
v6i
sulfasalazine, c5 th6 sri dqng c6c thu6c 5-ASA khiic (Asacol, 2,4 - 4,8
g/ngiry,
Pentasa 4glngiry
hoic
balsalazide 6,75glngiry).
Benh
nh6n
dung
sulfasalazine can Aidu
tri
b6 sung folate u6ng lmg/ngdy. N6u b€nh nh6n kh6ng
d6p ung
vdi
tti€u
tri
nhu tr0n
ho{c ti6n
tri6n n4ng hon c6 th€ didu
tri
bing
prednisone 40-60mg
/
ngiry,
t6t
OAu
bflng
ICu
cao sau
d6
ginm
liiu
dAn
5mg/tuan trong vdng 8
-
12 tuAn. Benh nhan thi5 n4ng cAn nh4p viQn, tti6u h!
methylprednisolone 60mg/ngdy k6t hqp
v6i
b6 sung dinh du0ng. Oidu
tri
beng
thu5c ric chi5 miSn dich trong trudng hqp bQnh kh6ng d6p ung hoqc php thu6c
v6i
didu
tri
corticosteroid (xem phAn iilAu
tri
bAng thu6c irc chr5 mi6n dich).
c.
Phinh
tl4i
trirng
nhiSm tIQc:
dAy
ld
mdt
biiin
chrlng nflng
nd
cria
VLDTTCM
c6 th6 gAy trl vong, can
t6t
hqp gifra c6c phucrng ph6p di6u
tri
nQi
khoa vd phAu thu{t. Benh nhen can Oidu
tri
tai khoa hdi sric tich cuc. Can Oieu
tri
tich cr,rc:
bt
nudc
vd
diQn giAi, truydn
tinh
m4ch methylprednisolone
60mg/ngdy, khang sinh ph6 rQng
tinh
mach,
tl{t
sonde da ddy
vd
sonde
hiu
mdn. Nu6i dudng todn bQ
bing
ttu&ng tinh m4ch. CAn phdi kh6m bung thuong
xuy€n, chpp
X
quang bung vd ngyc hang ngdy ho4c 2\dn/ngdy. Chi dinh tti6u
tri
ph6u thuAt
khi
c6 khf trong O bung, vi6m phric m4c,
ho[c
kh6ng d6p
fng
tli6u
tri
nQi khoa trong
vdng
1-2 ngiry. Sau 48 h niiu bQnh nh6n kh6ng d6p tmg
didu
tri
nQi thuong b6nh tii5n tri6n n[ng hon n6u kh6ng xu
lj
ngo4i khoa.
IV. DITU TRI
D\TPHONG
TAI
PHAT:
CO thiS Oidu
tri
dy
phdng
tdiphdt
bing
5-ASA.
O5i
vOi thri lan rQng
sulphasalazine 1g hai
len hgity,
olsalazine 500mg tttin 1g hai lAn/ ngdy, Asacol
Z,4glngiry, Pentasa 2glngiry
tl6
dugc chimg minh c6 tric dpng giam
fi
le
t6i
phrit. BQnh nhAn v6i the fr4n ch6 c6 th6 diAu
tri
bAng phuong ph6p thgt t4i ch6.
v.
TrtN
Lr/gNG
-
M6t
s6 nghi€n crlu cQng ddng cho th5y benh
VLDTTCM
c6 th€ c6
fj
l9
benh 6n dinh khodng 50o/o.
Ty
16
phii
c6t toan bQ d4i trang ld,24Yo trong
vdng
l0
nhm vd 30oh trong vdng 25
nim.
Tj, le bQnh nh6n v6n c6
khi
n6ng lao
dQng ld 93Yo sau 10 ndm m6c b€nh.
-
Mric
tlQ nane cria bQnh vdo
thdi
diilm ph6t hiQn ra b6nh c6 th6 ti6n
lugng ttugc ti6n tritin bQnh trong tuong lai vd
khi
n6ng
phii
cit tlai trang. M6t
s6 nghiBn cuu dya vdo cdng tt6ng cho th6y benh nhan
VLDTTCM
v6i th6 han
</div>
<span class='text_page_counter'>(154)</span><div class='page_container' data-page=154>
-1s2-ch6 khi ph6t hiQn benh c6
khi
ndng ti6n tri6n nAng 16n thanh th6 lan rQng vdi
tj'
lQ 30-50% trong vdng 10 nim.
-
Tj,
lQ
tri
vong d nh6m benh nhdn
WDTTCM
c6 cao hcrn trong c0ng
tt6ng huy kt Orrg cdn nhidu tranh cdi. MQt s6 nghidn cr?u dga viro cQng d6ng
gdn e16y cfing kh6ng chimg minh dugc tli€u
niy.
Neu t.j, 19 t'i, vong
o
nh6m
bqnh nhdn
VLDTTCM
c6 cao hcrn so
vdi
cQng ct6ng
thi
v0 co b6n 1i6n quan
dtin t6ng
tj'lQ
ung thu cl4i trang o nh6m ndy.
VI.
CHAN
DOAN PHAN
BIET
BENH
VLDTTCM
VA
BENII
CROHN:
Chan do6n phan biet benh
VLDTTCM
vd benh Crohn thudmg dga tr€n
c6c kiSt
qui
10m sdng vd can ldm sang nhu o bang 3. Benh Crohn chi khu tru d
cl4i trang
co thti kh6
phdn
biet
vdi
bpnh
WDTTCM.
Khoang
l}-ISYo cic
trulng
hqp vi6m ctpi trang ktr6ng the ph6n bi$t duqc 1A
VLDTTCM
hay b$nh
Crohn. Nh6m bqnh
niy
thulng
dugc gqi ld vi6m dpi tring'okh6ng x6c dinh".
3:
Chdn itodn an
WDTTCM
vd Crohn
Tni
IiQu
tham
khio
Benh Crohn
Vi6m 1o6t il4i tugc
trdng
chiy
m6u
L6m sing vd cQn l6m sang
Thuong gap (mQt
phin
ba)
Thunng e[+p @0%)
20% sd benh nhan
Thuong g4p
Kh6ng li6n quan
Thuong
t6n
thuong
c6ch qu6ng
75% sd benh nhan
Thudng
tl5n
thucrng
xuy6n thanh
20%
cdc
mdu
sinh
thi€t
Lu6n 1u6n
Li6n
tpc,
ttr tryc
tring
16n phAn tr6n
Thucrng
gi6i
han
&
ni6m m4c,
dudi
ni6m
mAc, trtr trudng hgp tOi
cap
Chi
li€n
quan diSn c6c
khe
tuyiSn
trong
vi6m
tl4i trang n?ng
Hi€m gap
Hi€m g?p
--. a
Hlem g?p
Hi5m gap
--. t
Hlem gap
TriQu
ch*ng
lfrm sdng
Benh c4nh hpu m6n
Dudmg rd
Apxe
Hgp tlucrng ruQt
Kiit
qu,fi nQi soi
ilgi
trdng
C6 t6n thuong trgc trdurg
Dang ti5n thuong
C6 t6n thucrng h6i trang
Kiit
qud girti phdu bQnh
DQ sdu cria vi6m nhi6m
T6n thucvng d4ng hpt
</div>
<span class='text_page_counter'>(155)</span><div class='page_container' data-page=155>
53-l.
Textbook
of
Gastroenterology Tadataka Yamada(2009). Inflammatory
bowel disease, Volume 1. 1386
-
1473
2.
Harrison Gastroenterology and
Hepatology
Dan
L.
Longo,
Anthony
S
Faucy (2010). In/lammatory bowel disease. 174-196
3.
Schirbel,
A.
And
Fiocchi,
C.J.(2010).
Inflammatory
bowel
disease:
established and evolving consideration on its etiopathogenesis and therapy.
Digestive Disease, I
l,
266-27 6.
l)
</div>
<span class='text_page_counter'>(156)</span><div class='page_container' data-page=156>
54-fl
BpNH
CROHN
r.
DAr
crIoI{G
Benh Crohn
li
mQt
benh
vi6m
ruQt
(xtip
vio
nh6m benh
IBD
-Inflammatory Bowel Disease) c6 thti t6n thuong iltin UAt
ty
phAn niro cria 5ng
ti6u h6a. Tuy vQy, benh thucmg hay gap o vtxlg trOi
<sub>- </sub>
manh trang kho6ng
40-s0%o,gip chi 0 vung ruQt non (vung cuOi trOi trang)
khoing
30yo, vd gap chi o
ctpi trang
ldz}%.Benh
Crohn glty raviCm
ming
ddy ciathAnh 6ng ti6u h6a c6
th6 dan cliSn dau bpng, ti6u
chiy
vd suy dinh du0ng trAm trgng.Benh d{c trung
boi
mQt sO Oac ili6m sau: kh6ng c6 t6n thucrng
tryc
trdng, t6n thuong kh6ng
1i6n tgc
thulng
xen kE tung tto4n ruQt c6 tl5n thuong vd ruQt binh thudrng. Nhin
chung
khoing
75o/o cdc trudrng hgp c6 t6n thuong ruOt non vd khoang 90% c6
t6n thuong doan cuOi nOi trang. Benh Crohn c6 th€ g?p t6n thucrng
vtng
5ng
hflu m6n
tdi
khoang mQt phdn ba vd thucrng A cdc trudrng hqp c6 t6n thucrng dai
trang. Tdn thucrng iludng ti6u h6a tr€n nhu miQng, thpc quan, d4
diy,
t6 trang
rdtit
g4pvi ntiu c6 thuong ktit hgp
v6i
c6c ttin thuong o nhfrng noi kh6c.
Benh Crohn c6 th€ c6 citct6n ggi kh6c nhau nhu vi6m trOi trang khu vyc,
t.
vlem ruer cuol, vi6m ruQt non
-
ctei trang khu
vyc,
vi6m tt4i trang th6 h4t...
Benh gflp nhiCu hon o c6c nu6c chdu
M],
Bic
Au, Anh. O Viet nam r6t
it
<sub>e[p.</sub>
Ti
19 mdc bpnh 0
My
le 5/100 000 ngudi dan
v6i
chi phi cho benh ndy khoang
1,1 ty cl6 Ia
M!
mQt n6m.
Co chiS benh sinh cria bQnh Crohn chua ilugc khane clinh rd rang. Benh
vin
thudrng dugc x6p vdo nh6m benh
ty
mi6n. ThUc tC
c6
it bAng chimg
ttt"V.t
phUc chimg minh
phin
fmg
mi6n
dich
cria ccv thi5 chiing
lai
mQt
tU
ktr6ng
nguyCn
dic
hiQu ndo c6. Tuy nhi6n cang ngdy cang c6 nhi6u b6ttg chimg cho
th5y c6
tlng
kfch hopt t6
bio T cta
mdng d6y thanh 6ng ti6u h6a trong benh
Crohn. Yi5u tO ndo gdy kich hopt ti5 bao
T
cdn chua dugc x6c clinh co th6 ld
vi
khu6n hogc cdc sin phAm chuyiSn h6a.
</div>
<span class='text_page_counter'>(157)</span><div class='page_container' data-page=157>
55-II.
CHAN EOAN BPNH CROHN
1. ChAn tlo6n xdc
tllnh
a. TriQu chring lAm
sing:
BQnh Crohn thucrngbitiu hiQn xen kE
gita
giai
do?n
brtg
ph6t
vi
giai
dopn 6n dinh. Benh nhan c6 thti c6 mQt trong c6c d6u hiQu sau:
-
Tripu chtmg hQ ti6u h6a nhu ctau qu4n bUng ttmg con
vtng
h6 chau
phii,
ti6u
chiy,
d6i
khi
tli
ngodi ra m6u. Benh nhan c6 thri di
ngoii
phdn long
tli
20 lAn mQt ngAy
d
the n?ng. C6 th6 c6 dAy bpng, m6t
r[n,
clau
vtng
h4u
m6n.
-
TriQu chimg toan thdn nhu si5t nhq, gAy srit c6n. S6t cao thuong g4p
khi c6 biOn chrlng apxe.
Cdn
luu
y
lit
cdc triQu chimg
ve
dAu hiQu
l6m
sang cria bQnh Crohn
thudng li6n quan c16n
vitri
ti5n thucrng vd thii benh.Benh nhen v6i th6 bQnh tdn
thucnrg vi€m lan t6a o ruQt non sE
c6
cdc triQu chimg k6m hdp thu ddn den gAy
srit cdn, ft bi6u hiQn dau bUng. Benh nhan
vdi
th6 benh t6n thuong xo h6a gdy
chit hgp sE c6 c6c triQu chimg cria b6n
tic
ruQt nhu dau bUng, bu6n n6n, ndn,
ddy chu6ng bUng.
Th[m
kh6m c6 thi5 thAy bpng chucmg, gd vang. Benh nhan
vdi
th€ bpnh c6 duong
rd
c6
thii
c6 c6c bitiu hiQn cli ngodi long dQt ngQt (bi6u
hiQn rd ruQt non
<sub>- </sub>
rugt non), triQu chimg apxe trong O bpng (nhu s5t, c6 phan
img
thanh bUng khu
tru),
c6
thii rd
ru6t
ra
da. Benh nhan c6
rd
rugt- battg
quang c6 th€ thdy ti€u ra khi, nhi6m trung titlt ni0u t6i di6n...
-
TriQu chring
b
cdc hp th6ng co quan kh6c: vi6m kh6'p dang thAp, lodng
xuong, vi6m m5ng
mit,
vi6m cQt s6ng dinh kh6p, rtSi 1o4n nQi ti6t nhu chpm
ph6t trii5n hopc phat hi6n tinh dpc o trd em...
b. C$n lffm sdrng
-
X6t nghiQm m6u:
+
TOng phan tfch m6u co th6 th6y
tlng
nhp bach cAu vd titiu cAu. C6 th0
c6 thii5u m6u. Nilu b4ch cAu t6ng cao cAn nghi c6 apxe.
+
Ttic dQ m6u
6ng
(ESR) c6 thii
ting
+
Protein
phin
rmg (CRP) c6 th6 teng
+
Gi6m albumin m6u
+
Gi6m
sit
ve B 12 huy6t thanh.
-
Xdt nghiQm phdn:
+
C6 th€ c6 bpch cAu trong phan
+
Thdy md trong phdn n6u c6 gi6m h6p thu
+
Tim m6u An trong ph6n (FOBT)
</div>
<span class='text_page_counter'>(158)</span><div class='page_container' data-page=158>
56--
ChUp transit ru6t non c6
cin
quang (barit
ho[c
enteroclysis): c6 th6
thhy cttc t6n thucrng ruQt non nhu hinh 6nh
let
de, hinh 6nh timg do4n ruQt chit
hgp xen 15n do4n ruQt binh thudng
-
Chup cEt top
vi
tinh (CT) 6
Upng vd
tiilu
khung: girip x6c dinh c6c
biiSn chting nhu 6p xe trong
6
bpng, c6c dudng
rd
ruQt
-
bdng <sub>9umg, </sub>ruQt
-niQu quAn...
-
Ngi
soi dai
trhng:
d6,y
ldx6t
nghiQm lpa chgn Oe mem tra t6n thuong
d4i trdng vd dopn cuOi hOi trdng. MQt sO hinh enh nQi soi dpc
tnmg
cho t6n
thuong dpi trang trong benh Crohn
lir
: kh6ng c6 t6n thuong trqc treng, hinh
txth chc O loet nh6, n6ng, c6 vidn d6, c6 c6c
vtng
t6n thuonglfut ddxen kE c6c
vung ni6m mpc binh thucrng (skip lesions
-
cdc t6n thucrng c6ch qu6ng). Sinh
thi6t vung c6 t6n thucrng vd khdng c6 t5n thuong AC
nm
gi6i phdu benh ry.
-
chup khung cl4i
tring
c6 barit: NQi soi d4i
tring
cho ph6p cl6nh gi6 t6n
thucrng ni6m mpc d4i trirng, trong
khi
d6 chUp dpi
tring
girip d6nh gi6 hqp <lai
trdng vd rd cl4i trdng.
-
Vi6n nang nQi soi: c5 th€ srl dpng thay thti cho nQi soi clpi trang
vi
nQi
soi ruQt non, tuy nhi6n ch6ng chi clinh n6u c6 dAu hiQu
tic
ru01.
2.
Chhn dor{n
phin
biQt:
CAn chAn do6n ph6n biet benh Crohn
v6i
hai nh6m benh chinh
h
benh
ruQt non
vtng
h6i
manh trdng
vi
c6c bQnh dpi trang. TOn c6c benh cAn chAn
do6n phAn biQt tlugc th6 hign o
bing
sau:
Bdng 1: ChAn tlo6n
phin
biQt bQnh Crohn:
Cdc bQnh O ruQt non hdi manh
tring:
Benh nhi6m khuAn
Vi6m ruQt thira c6p
Vi6m tui
thta
manh trdng
C6c bQnh vi6m vung ti6u khung
Lao h6i manh trdng
Benh vi6m ruQt do Yersinia
Benh vi6m ruQt virut do gi6m mi6n dich (cytomegalovirus)
Benh kh6ng nhi6m khuAn
Benh Celiac
Chria ngodi tri cung
Ung thu manh
tring
Vi6m m4ch m6u (bao g6m bQnh Behcet's)
Vi6m ruQt do xp tr!
U hpch hofc ung thu h4ch
</div>
<span class='text_page_counter'>(159)</span><div class='page_container' data-page=159>
-157-Vi6m d4 ddy ruQt do iii toan
Vi6m ruQt tiSt trOi trang mqn kh6ng c6 t5n thuong d4ng h4t
Cic
bpnh tl4i
trhng
Bpnh nhi6m khuAn
Vi6m
d4i Mng
nhi6m khu6n
cap
(Salmonella, Shigella,
Campylobacte)
Vi6m tl4i trdng do amip
Vi6m tl4i trang gi6 m4c do Clostridium
dfficile
Lao h6i manh trdng
BQnh vi6m ruQt do Yersinia
BQnh vi6m dai trang virut do gidm miEn dlch (cytomegalovirus)
BQnh lJr6ng nhi6m khuAn
Vi6m lo6t dpi tr.uc trang ch6y miiu
Vi€m dai trd,ng do x4 tr!
Vi€m dai trirrg do thi6u m6u
a. ChAn do6n
phin
biQt bQnh Crohn vriri cdc bQnh O ruQt non hdi-manh trirng:
BQnh nhan c6 bQnh Crohn c6 th€ phrit bQnh nhanh dQt ngQt
v6i
tripu
chimg dau bung hi5 chflu
ph6i,
stit va phan img thdnh bpng thudng Oe nnAm t6n
v6i bQnh vi6m ruQt thira c6p. ChAn do6n x6c dinh d6i khi kh6ng thti
kting
dfnh
tru
khi
md byng. C6c benh
ly
hdi manh
tring
thudng c6 tidn sri dau bpng
vi
ti6u
ch6y
tru6c
khi
c6 c6c triQu chimg c6p
tinh
n6u tr6n.
Khi
can
tU6t
ctAn
dorin phdn
bigt
gita
bQnh Crohn vd vi6m ruQt thtra c6
thti
chup
CT
6 bgng.
Trong
trulng
hqp
cAn chAn doan phdn biQt
vdi
cilc benh
ly tiiiu
khung nhu
chrla ngoiri
tri
cung, 6p xe budng trrlng-vdi tnmg, u nang bu6ng tning xo6n...c6
thii lem si6u 6m (qua da hof,c qua 6m dao),
vi
lirn
xdt nghiQm thri thai c6 th6
girip cho chAn doan x6c dinh.
Hai
bQnh nhi6m khuAn c6 th6 gap vd kh6 ph6n biet
vdi
bQnh Crohn ld
bQnh vi6m ruQt do Yersinia vd bQnh lao h6i manh trang. C6 thia chan doan pnan
biet bAng c6y phdn tim
vi
khuAn vir cilc x6t nghiCm truy6t ttrantr hgc, PCR tim
vi
khuAn lao...Trong truong hqp sd thAy
tdiii
vung hi5 chau
phii
cAn ch6n doan
phdn biQt
v6i
ung
thu
manh trlrng, ung thu phAn php,
tri
cung. N6u ti6u chAy
nhi6u kdm srit
cin
c6n phAn biet
v6i
bQnh Celiac. BQnh Behcet's thuong phdn
biQt v6i bQnh Crohn bang sg hiQn di€n
cta
c6c 6 toet O mieng vd d hQ sinh dgc.
b.
Chin
do6n phAn bi$t bQnh Crohn
voi
mQt s5 bQnh
illi
tring
Trong mQt sti trudng hqp rat kh6 ph6n biet benh Crohn khu
tru
0
dai
trirrg
vd bQnh lo6t d4i
tryc
trang ch6y m6u. MQt sO Uenir vi6m dqi trdng do
</div>
<span class='text_page_counter'>(160)</span><div class='page_container' data-page=160>
-158-1'l
nhi6m khudn cdn chAn do6n phdn biQt
bing
cdy phdn
ho{c
huyOt thanh hqc.
Vi6m dai trang do x4
trithuong
chin
dobnbang khai th6c ti6n srl.
3. ChAn
dofn
mQt sd bi6n chring cfra bQnh
Crohn:
a. BQnh
If
li0n quan tl6n thfrng ruOt
MQt nhom benh nhan
c6
cdc t6n thuong xuyOn thanh c6 th6 d6n cti5n 6p
xe ho{c hinh thanh c6c dudmg rd. Thring ruQt
ty
do vdo trong O bpng hi6m gAp
do tr€n thgc tti lorp thanh mpc cria ruQt thuong dinh vdo circ cdutruc 16n c4n.
Ap
xe c6 th6 gpp trong hoflc
ngoii
O bpng
khoing
20%.
Ap
xe trong 6
bung g?p nhiCu hon, c6 thd
nim
trong m4c treo hoflc 0 ch5 ruQt gQp kh0c. Ap
xe
ngoii
O bpng c6 thO g{p o sau phric m4c ho{c trong thanh bUng.
Dulng
rd
ld ktSt
qui
c0a viQc thring O loet
o
ruQt
ra
cir,
t6
chrlc xung
quanh. Dudng rd c6 the d trong O Upng hoflc ra
ngoii
da. Dudrng rd gep
khoing
40%o cdc benh nhan benh Crohn, co thri c6 hoflc kh6ng c6 triQu chimg ldm sang
php thuQc viro
vi tri
vd ban ch6t cria duong rd. MQt si5 duong rd hay g?p
h
dd
ruQt non
<sub>- </sub>
ruQt non, rd ruQt non
<sub>- </sub>
b*g
gumg, rd ruQt
ra
da, rd ruQt non
-
6m
d4o, rd h$u m6n
<sub>- </sub>
tryc trang...
b. Hep
tludng
ruQt
Hgp tluong ruQt
li
mQt biiSn chimg thuong g4p cria benh Crohn. TriQu
chimg cli6n
hinh
ln ddu higu b6n
tic
ruQt vd thudrng c6 thri cliAu
tri
bing
nQi
khoa. Benh nhen c6 triQu chimg dau bpng
l-2
giir sau khi 5n, kdm theo chucmg
bUng. Trudmg hqrp
n{ng
hcrn c6 thiS c6 bu6n n6n vd n6n. ChAn doan
t6t
ntr6t
b6ng chpp
X
quang ruQt c6 can quang barit vdi hinh anh hgp clo4n ruQt non vd
giSn do4n ruQt tr6n ch5 hgp. Benh nhan c6 hgp duong ruQt
li
ttiOu kiqn thuan
lqi
dC ph6t tri6n qu6
mtc
c6c
vi
lJruAn chi tpi ruQt gdy ra tiOu
chiy
vi
k6m h5p
thu.
Cht
y6u giap cdc 6p xe quanh h$u m6n, vd rd hpu m6n tryc trang.
d. Thi6u du0ng do
In
u5ng
Benh Crohn c6 th€ dan ACn k6m
nu6i
du6ng do mQt sO nguy6n nhan.
Benh nhen
phii
tg han ch6
[n
uting tIC giem
bot
cic trieu chr]mg sau khi 6n nhu
dau bpng, n6n ho{c ti6u chay. Benh lan rQng ho4c c6t trOi trang d6n ctiin gi6m
h6p
thu
mutii
mpt, gi6m
vitamin
B12, k6m h6p
thu md,
d5n
il6n
thi6u c6c
vitamin hda tan trong md.
e. C6c nguy6n nhfln tiOu
chiy
khic
Trigu
chimg
ti6u
chiy d
benh Crohn kh6ng
phii
chi
do v6n cl6 vi6m
nhi6m c6p tinh
mi
cdn ld ki5t qu6 cria viQc thay eOi c6u truc cria iSng ti€u h6a.
C6t UO do?n hOi trang <100 cm thudng ddn ili5n k6m hAp thu
arit
mflt vd ph6
hong chu trinh chuy6n h6a mutSi mQt
tt
gan vdo ru01.
Axit mft
chuyi5n
vio
ruQt
</div>
<span class='text_page_counter'>(161)</span><div class='page_container' data-page=161>
gdy ti6t nudc vd diQn gi6i. C6t
h6i
trdng > 1 00cm d6n O6n k6m h5p thu axit mat
trAm trgng, vugt qu5 khd nnng t6ng hqp cira gan d6 t4o ra dugc lugng axit mflt
dy
trfi
thich hqp. HiQn tuqng niry d6n tl6n k6m h6p thu axit b6o vir ti€u chay,
h{u
qui
ld m6t nu6c vd diQn gi6i. BQnh nhdn c6 hgp ruQt vd rd tludng ruQt c6
nguy co ph6t tri6n qu5 mrlc
vi
khuAn duong ruQt, cflng ld nguy€n nh6n g6y ti6u
chAy theo co chii ph6
hty
chu trinh chuy6n h6a axit mflt tir gan viro ruQt. BQnh
nh6n c6
l5 rd
cfing
bi
ti6u
chiy
do mQt luqng 16n tiriSi tuqng trong ldng ruQt
dugc chuy6n t6t qua
tlulng
rd.
f. Ung
thu
Nguy
co
ung
thu
6
bQnh nh6n Crohn cao h<vn
d
ngudi binh
thudng
nhrmg
v6i
ty
<sub>rc </sub>
ril
th6p. Tuy nhi6n khuy6n crio bQnh nhdn Crohn n6n ki6m tra
nQi soi d4i trang tlinh
k!
hirng ndm.
III. DIIU
TRI
BENH CROHN
l.
C6c tlidu
trl
chung
-
MUc ti6u di6u
tr!
ld d6 phpc
hdi
srlc kh6e chung vd bQnh nhdn trd v6
nhip s6ng nhu ngudi binh
thulng.
-
C6 nhi€u loai thu6c c6 th6 sri dpng di5 didu
tri
bQnh Crohn vd d6 duy
tri
giai <Io4n 6n ttlnh bQnh. Mac
dt
c6c thu6c ndy c6 hiQu
qui
16 rQt nhmg
cing
c6 nhidu t6c dwrg phu.
-
Di6u
tri
c6c bi6n chring cria bQnh can ti5t trgp gita circ bAc sy tieu h6a
vi
c6c ph6u thuflt vi€n d4i tnrc trd,ng.
-
Trong didu
tri
bQnh cfing c6n
luu
y
y6u
t5
tam
than
kinh
cta
bQnh
nhan. K6t hqp di6u
tri
nQi khoa vd liQu ph6p t6m thAn ld yt5u
tti
cAn thi6t de dat
tlugc hiQu
qui
cao.
2.
Cic
nh6m thuSc sfr dgng.16 di6u
tri
bQnh Crohn
C6c nh6m thu5c,
[Au
lugng
vi
tluong dung
cta
c6c thu5c ndy tuy thuQc
vio
mrlc dQ vd giai do4n bQnh (xem bang 2).
Bfin 2:
Cdc nhdm thuiic
diln
iliiu
tr
Crohn
"l
BiQt dugc Lidu
dtng
Thu5c
Thu5c ch6ng vi6m
5-Aminosalicylic
acid (5-ASA)
Sulfasalazine
Mesalamine
Asacol
Pentasa
20.
Vi6n
500mg, u6ng ngdy 1 -2
g,
chia 3 - 4
ldn,
c6 th6 teng
l}ntbi4glngiry
21.
Vi€n 500mg, uting ngdy 3 g, 6 vi€n chia 3
':
l6n,
duy
tri
3 vi6n chia 3 l6n
22.
4.8 glngiry
23.
4elneiry
Corticosteroids
</div>
<span class='text_page_counter'>(162)</span><div class='page_container' data-page=162>
-160-Prednisone
24.
40-60mglngdy trong vong
l-2fidn,
sau d6
i. ), ., \ <sub>^</sub>
m6i tu6n
giim
5mg trong vdng 8
*
12 tudn.
Methylprednisol
one
25.
60mgl ngiry,
truy6n
tinh
m4ch, sau khi
b€nh thuyCn gi6m chuy6n sang u5ng
Budesonide Entecort EC
26.
U6ng
I
viCn/ngdy
Thu6c rlc ch6 miSn dich
Azathioprine
Imuran
27.
Vi6n n6n 50mg, u5ng lmgkelngdy (tdi da
2,5mflkglngay
6-Mercaptopurine
28.
Vi6n n6n 50mg, u5ng 1- l,Smg/kg lngiry
Cyclosporine Neoral,
Sandimmune
Gengraf
29.
Vi6n
n6n
25
mg
vd
100mg, 1i6u dirng
2,Smglk/ngey
(c6 th6
tSng
1i6u
16n
a.Smelkglngdy) chia 2 ldn ngdy
Methothexate
30.
L9
50mg l2ml,
Ti6m
bAp hoAc
tinh
m4ch
2lmgltttdnmQt lAn
Khfng
sinh
Metronidazole
Flagyl
31.
Vi6n n6n 500mg, ui5ng
2
glngily chia 2 16n
32.
Lq
500
mg/100m1, truyAn
tinh
m4ch
1-2glngily chia 2 lAn
Ciprofloxacin Vi6n 100 diSn 500mg
Lq
200mgl100ml vd 100mg/50m1.
33.
34.
C6c
thuiic
sinh hgc
(anti-TNF-a
therapies)
Infliximab Remicade
35.
L9
100mg,
Pha
truyAn
tinh
mpch
Smkglngdy trong
2
gitt, mQt [Au duy nhdt
Adalimumab Humira - Ti6m dudi da 40mg mdi tuAn
a. ThuSc ch6ng vi6m S-Aminosalicylic acid (5-ASA)
Sulfasalazine dugc sr} dgng OC eidu
tri
benh Crohn th6 nhg
vi
vira tr6n
50 ndm nay.
Thinh
phAn cria thu5c gdm
5-ASe
ket hgp
vdi
sulfapyridine.
5-ASA
rlugc cho td c6 hiQu
qui
cliAu
tri
tiit
nhat cria thu6c vdr dugc gi6i ph6ng tai
cl4i trang.
Vi
vfly sutfasalazine c6 hiQu qu6 di6u
tri
d the bQnh clAi trang vn
hOi-manh
trang.
BOi vOi benh Crohn ttr6 O ruQt non, sulfasalazine kh6ng c6 tdc
dUng. T6c dpng phg cria thuiSc ld bu6n ndn, n6n, ilau clAu, nOi man ngua, siSt va
mQt s6 t6c dgng phU
it
gflp hon nhu thi6u m6u, tan m6u, vi6m tgy c6p, xo h6a
phOi.... Benh nhan dung 16u ddi sulfasalazine c6n uting th6m folate lmglngity.
</div>
<span class='text_page_counter'>(163)</span><div class='page_container' data-page=163>
-161-Mesalamine dang nguy€n b6n ban dAu tlugc h6p thr,r
d
duong ti€u h6a
tr6n. Mesalamine
gi6i
phSng ch4m sau niry dugc h5p thp
t4i
h6ng trdng, h6i
trdng vd d4i trang
vi
v@y dugc
dtng
dti tti6u
tri
bdnh Crohn th6 ruQt non vd d4i
trdng. Mesalamine cfrng tlugc su dgng d d4ng vi6n d4t h4u m6n vd thu6c thqt
th6o
vi
vdy c6 hiQu qua d6 Ci6u
tri
th0 benh d tlo4n thAp tl4i trdng, truc treng,
: ,^
gan nau mon.
b. Corticosteroids
Corticosteroids hiQn dang tlugc sri dpng di5 didu
tri
bQnh Crohn thr,l vtra
vd n{ng. PhAn lon bQnh nhan the
vta
c6 th6 di€u
tri
hi€u
qui
thuy€n gi6m bgnh
vdi
prednisone
iluong
u6ng. BQnh nhan thC
n[ng
c6n nhdp viOn
vd
truy€n
methylprenisolone tinh mach. Sau
khi
cl4t <tugc hi€u
qu4
bgnh 6n dinh c6 th6
chuyiSn sang dirlu
trl
bing
tlucrng u6ng.
Li€u
srl
dyng xem bang
1
d
tr€n.
Corticosteroids c6 th6 g6y ra nhiAu t6c dpng php nhu hQi chimg Cushing, trung
c6, lodng xuong, tang huyiit 6p, drii thrio
dulng,
thorii h6a thAn kinh, ho4i tri
xuong...
Gin
ddy, nh6m thu5c Corticosteroids didu
tri
t6c dpng
tpi
ch6, kh6ng
chuyen h6a qua gan c6 th6 han ch6 c6c tric dgng toan th6n. Nh6m thu6c ndy
bao
g6m
tixocortol
pivalate,
fluticasone
propionate,
beclomethasone
dipropionate vd budesonide. Budesonide dang vi6n ut5ng giAi ph6ng
ch{m
6
do4n
cuiii
frOi trang c6 tric dgng
t6t
nhu
dtng
prednisolone toirn then d benh
nhAn Crohn
giai
tto4n c6p vd c6 th6 ginm tdn su6t tfui phdt bQnh. Budesonide
g6y nhi6m dQc Corticosteroids it nh6t.
c. Thudc ric chii miSn
dich
Nh6m thu6c dOng dang purine nhu 6-mercaptopurine v?r azathioprine c6
vai trd
quan trong trong di6u
tr!
bQnh Crohn. E6y ld thu6c dugc lya chqn d6
di6u
tri
bQnh Crohn th6 khr{ng
tr!
d5i vOi Corticosteroids hoflc th6
phii
duy
tri
diOu
tri
Corticosteroids l6u ddi Ae Uem so6t triQu chimg. H4n chi5 chinh cria
nh6m thu6c
ndy
li
chfm
dat tlugc hiQu quA diAu tri, trung binh ld 3 thring. D6
d4t hiQu
qui
tiii
da c6 th6 phdi didu tr! k6o ddi 6-9 thring. Benh nhen cAn dusc
gi6i
thich vO dQc
tinh
cta
nh6m thu6c ndy trong d6 c6 t6c dgng
rlc
ch6 triy,
vi6m tgy, vi€m gan vd nhi6m khuAn.
Trong
nh6m
thu5c
ric
chti
miSn
dich cdn
c6
cyclosporine vir
methotrexate. C6c thu nghiQm thu5c ngdu nhi6n c6 OtSi ctrung dE kh6ng chring
minh dusc t6c dgng cria cyclosporine trong giai tto4n c5p cria bQnh Crohn. Hon
nira cyclosporin c6 th€ g6y nhiSm ttQc thfln vd than kinh. Cyclosporine c6 th6
hfiu
ich
trong di6u
tri
c6c
dulng
rd,
tuy
nhi6n
ty
lC
6i
ph6t cao sau ngtmg
thur5c. Di€u
tri
methotrexate tinh m4ch cho hiQu
qui
thuy6n ginm bQnh vd giai
rto4n
6n
dinh
vd
c6 th6
giem
<sub>li€u </sub>
hopc ngtmg tran
Oieu
tri
duy
tri
</div>
<span class='text_page_counter'>(164)</span><div class='page_container' data-page=164>
-162-B0 YTE -
HafNc
oAN
c
HAN ooAN vA otEu rRI BENH TIEU HOA -
163-Corticosteroid. Methotrexate c6 hiQu qud hay kh6ng dti di6u
tri
dudng rd trong
bQnh Crohn cdn dang ti6p tgc nghi€n cr?u trong c6c thr! nghigm 16m sdng'
d. Kh6ng sinh
Metronidazole tluoc su dgng rQng r6i t16 di€u
t4
benh Crohn, tuy nhi€n
hiQu qud cdn h4n ch6. Ciprofloxacin cfing dugc diAu
tri
c6 hiQu qud thuy6n
gidm
bQnh
d
th€
nhe
vd
vta.
Cfing
c6
th€ k6t hqp
ciprofloxacin
vd
metronidazole.
e. C6c thu5c sinh hgc
Cric cy'tokine,
TNF- o
ld c6c y6u
t6
quan trQng trong phAn rmg vi6m d
bQnh Crohn.
Vi vfy
cric thu6c sinh hqc nh6m kh6ng TNF- o c6 vai trd tlac bi€t
trong di6u
tri
benh Crohn th6 vira vd n{ng.
Infliximab
li
mQt khring th6 don
ddng khrimg TNF- o
tryc tilip,
cho hiQu qu6 l6m si'ng nhanh ch6ng
d
70-80%
cric bQnh nhdn phU thu6c corticosteroid hodc kh6mg
tri.
Drip rmg l6m sirng c6
thd d4t dugc
giai
doqn 6n ttinh khoang 48% b19nh nh6n. T6c dgng php cya
infliximab
tuo
g6rn phan ring t4i ch6 do truydn, n6n, budn n6n, mgt m6i , mAn
tt6...Infliximab c6 th€ su dune di5 diAu
tri
benh Crohn c6 dudmg rd.
3. Nudi du0ng:
Ch6 dO an b6 sung hqp
ly
d6ng vai
trd
quan trqng trong di6u
tri
bQnh
Crohn.
Mac
dt
c6 hiQn tugng thric 5n ld mQt ngu6n
di
nguy€n, kh6ng c6
bing
chimg ch6c ch6n
ring
1o{ trir
hay
h*n
ch6 ch6 d0 5n c6 vai trd trong tti6u
tri
bQnh Crohn. Han ch6 lactose
bing
c6ch h4n ch6 cilc san phAm sira c6 hiQu qua
v6i v6i
m6t sO
ienh
nhdn chri kh6ng
phii
tAt ca benh nhan. Benh nhdn c6 d6u
hiQu xo
tic
ruqt c6 th€ c6
lgi khi
6n cir6 OO an
it
ch6t ba. B€nh nh6n c6 t6n
thuong ruQt non can tren ch6 thyc phAm b6o nhu bo, nu6c s5t kem, v6ng sira,
tl6 nn chi6n.
o5i
vol
benh nhan thi6u dudng, nu6i duong
bing
tluong miQng t5t hon
bing
tluong truy6n tinh m4ch vd c6 th6
dfi
sonde d6 nu6i 6n. Nu6i du6ng toan
UO tang duong tinh m4ch chi thgc hiQn khi c6 rd l<rn
ho&
c6
tic
ruOt'
4. Gi6o dgc, girip dO theo nh6m,
tim
thAn [Qu
phip
Benh nhan n€n
trrffi
c6c y6u t5 stress, trrinh cing thdng tnan
m*r
va tn0
lpc. NOn thudng xuy€n thu giem, tAp thd vd tdp th6 dqc d6u dan'
B€nh nhan c6n tim hi€u
k!
v€ bQnh cria minh
Nh6m h6 trg c6 thti cung c6p th6m th6ng
tin
v6 bQnh, c6c phuong ph6p
di€u
tri
mdi ddng
thdi
hO trq vd tinh then, chia s6 kinh nghiQm tl6
trii
qua'
ffram
v5n
y
ki6n
cta
c6c nhd tAm
li
holc
brlc
s!
tAm th6n c6
thii
girip
</div>
<span class='text_page_counter'>(165)</span><div class='page_container' data-page=165>
5. Dii)u
tri
bi5n chfrng
a. BQnh
lf
li6n quan d6n thfrng ruQt
Benh nhdn c6 6p xe cAn dugc chgc hrit d5n luu qua da hopc ph6u thudt.
Khi
c6 nghi ngd 5p xe cAn dugc chup cht lop
vi
tinh vd dirng kh6ng sinh ph6
rQng.EOi khi cAn d6n luu
6
6pxe du6i hucmg d6n cria si6u Am hoflc CT.
C6c dudrng
rd
c6 triQu chimg
rd
rQt phAn lcrn ph6i di6u
tri
bing
ph6u
thupt. Nhirne dudng rd kh6ng
giy
triQu chimg vd c5c h4u
qui
vA chuy6n h6a c6
thti kh6ng cAn phAi diAu
tri.
Trong mQt s6 trudng hqrp rd rugt
<sub>- </sub>
b*g
quang, rd
ruQt ra da,
rd
ruQt-ruQt
vdi
c6c tripu chimg mric clQ vtra c6 th6 cAn nhEc gifia
di6u
tri
nQi khoa vd ngopi khoa.
Di6u
tri
nQi khoa benh Crohn thudng k6o ddi
vd
c6 hiQu
qui
ttSt chi
khodng mQt phAn ba sti benh nhdn, do v4y quyet dinh diAu
tri
nQi khoa hay
ngo4i khoa php thuQc vdo triQu chtmg l6m siurg
vi
lga chgn cria bQnh nhan.
b.Hep
tludng
ruQt
Benh nhdn c6 dAu hiqu ban t6c ruQt do hgp
clulng
ruQt thucrng c6 th6
di€u
tri
b6ng nQi khoa
vdi klit
quA
ttit
trong vdng 2-3 ngiry (ntrin 5n, hrit dich
qua sonde d4 ddy,
bt
nu6c, diQn gini). Benh nhen khdng il6p rmg
v6i
cliAu
tri
nQi khoa b6o t6n vn bQnh nhan
tic
ruQt hoan toan c6p tinh
phii
cliAu
tri
bing
phSu thu4t: c6t <lo4n rugt
bi
hgp vd n5i lpi,
hoic
ld tpo hinh ch5 hgp gi6ng nhu
tpo hinh l5 m6n vi.
c. BQnh
ving
quanh
trqc
trdrng
Di6u
tri
c6c benh
ly
quanh h4u mdn
tryc
tring
ddi
h6i
sp ktit hgrp chflt
chE cria b6c
s!
chuyCn khoa ti6u h6a vd c6c b6c
s!
ph6u thuflt.
Dulng
ro
dd
dugc
d6n
tuu
c6 th6 dugc
d6ng
lpi
vdi
tli€u
tri
ktit hqp ddi
ngay bing
metronidaz o\e, azathioprine hopc 6-mercaptopurine. BQnh
nfng
hon cAn ph6i
dugc di6u
tri bing
infliximab truy€n tinh mpch vd kdo ddi di€u
tri
rtc chi5 mi6n
dich. C6c 6 6p xe cpnh tryc trang cAn dugc ph6u thu4t d6n luu.
d. C6c nguy6n nhffn ti6u
chiy
kh6c
C6c bQnh nhen tiOu
chiy
do ph6t tri6n qu6 mrlc
vi
khuAn chi trong ruQt
c6 th6 di6u
tri
bing
khang sinh ph6 rQng nhu metronidazole, augmentin .. Benh
nh6n
bi
cat dopn ruQt c6 ti6u
chiy
c6 th€ sri dyng cholestyramine 49 hai hoflc
ba
6n
mQt
ngiy.
BQnh nhdn
di
ngoii
ra md cAn c6 ctri5 Aq 6n hpn chiS md b6
sung th6m triglyceride chuSi vtla di5 co th6 hdp thu nhanh kh6ng cAn mut5i m4t.
rv.
TrtN
LTIQNG
VA
PHONG BeNH
^.4 .:. I 1 ^ a A t A, J r nr I 1, r ^ r I ^
-
Ti€n tri€n cria benh Crohn rdt da dang. Phan lon benh nhan co cuQc
si5ng cl4t y6u cAu
vdi
timg giai do4n ti6n triiSn cria bQnh. Khoang 10-20% bQnh
nhdn c6
giai
doan 6n dinh k6o
dii.
Trong c6 titin
trinh
cria bQnh, khoang
60-7T%bflnhnhen cAn ph6i phSu thuat.
\
</div>
<span class='text_page_counter'>(166)</span><div class='page_container' data-page=166>
-164--
Tji
le
ffi
vong cua bQnh Crohn dE giAm xu5ng trong vdng
vdi
chpc
ndmnay vi
xti
ly t}thon
cdc bii5n chring.
-
Kh6ng c6 thu5c niro dugc chimg minh
c6
tirc dUng phdng ngira t6i
ph6t bQnh.
Tii
liQu tham kh6o
1.
Sands,
BE. And
Siegel, C.A.(2010).Crohn's disease,
in
Sleisenger and
Fordtran's
Gastrointestinal
and
Liver
disease:
pathophy s iolo
gt/
Diagno s is / Management, 9th edn.pp 19 4l -t97 3 .
2.
Schirbel,
A.
And
Fiocchi,
C.J.(2010).
Inflammatory
bowel
disease:
established and evolving consideration on its etiopathogenesis and therapy.
Digestive Disease, I
l,
266-27 6.
3.
Textbook
of
Gastroenterology Tadataka Yarnada(2009). Inflammatory
bowel disease, Volume 1. 1386
-
1473.
</div>
<span class='text_page_counter'>(167)</span><div class='page_container' data-page=167>
65-ia cnAv xno
oAr
r.
DAr
crIoNG
1.
Dinh
nghia ia ch6y :
ia
chhy ld tinh tr4ng di ti6u phAn l6ng hon
2lUngity
vdi
luqng ph6n lon
hon}}}glngdy.
Tty
thdi gian di6n tiiin, ia ch6y dugc ph6n loai nhu sau:
-
< 2 tuAn:
ia
chity c6p
-
2-4tudr:
iachdy dai deng
-
>4 tu6n: ia chAy k6o ddi (man tinh)
2. Ph6n lo4i ia
chiy
theo co ch5 bQnh sinh:
C6 bdn c<v ch6 chinh gdy
ia
chity. TrCn
thyc
td,
ia
chiry c6 th6
xiy
ra do
mQt ho4c nhiriu co chr5 phiSi hqp sau ddy:
f .
ia
ch6y thAm
th5u: Khi
trong ldng ruQt hiQn diQn mQt lugng
l6n
c6c
chSt c6 tinh thAm th6u cao nhung khdng du<rc h6p thu ( thui5c tAy x6, c6c thuilc
chua magne sulfate...). Ndng dQ th6m th6u cao trong ldng ruQt sE gdy ra sy di
chuy6n Na* vd nudc viro trong ldng ruQt. ia chdy thAm th6u sE ngrmg nilu bQnh
nh6n nhin tl6i.
2.ia
chity do
ting
ti6t: Mgt
s6 t6c nhAn nhu dQc
t5 cta
trgc khuAn t6 c6
kh6 nang g6,y t1ng tii5t dich vd diQn gi6i t4i ruQt.
Khi
dlch ti6t
tti
ruot vuqt qu6
khA n6ng ttii h6p thu
cta
ruQt non vd dai trirrg sE d6n d6n ia chity. Do su bdi titit
cta
ruQt ld mQt qu6
trinh
li€n tuc, ia chdLy sE khdng ngimg m4c
di
bQnh nh6n
nhin d6i. Phdn thuong nhidu nudc, kh6ng c6 nhAy m6u hay mri trong ph6n.
3.
ia
ch6y do vi€m: Tinh tr4ng vi€m lodt ldm gi6m chric ndng hAp thu vd
ti6u h6a cria ni6m m4c binh thudng. Tai
ving
ni6m m4c bi t6n thuong c6 hiQn
tuqng bdi
titit
ch6t nhAy, m6u
<sub>, </sub>
mi,
protein vdo ldng ruQt. Kh6
ning
h6p thu
nudc, ch6t
diQn
<sub>ei6i vir </sub>
c6c ch6t hda
tan
cfrng
bi
ri5i
loan.
Ngoii
ra,
prostaglandine do hiQn tuong vi6m cdn ldm tdng titit vdr tdng nhu tlQng ruQt g6p
,:. . <sub>,,a ^ </sub> <sub>"</sub>
phAn vdo co ch6 gdy ia chdy.
4.
ia
chiry do
riii
lo4n vqn tlQng rudt:
Ting
nhu dQng ruQt non
lim
gi6m
thdi gian ti6p xric gifia cdc chhttiOu h6a vdi b€ m+t ruQt h5p thu. MOt luqng lon
dich d6n d4i trang, vuqt qu6 khd n6ng hAp thu cria d4i trdng sE gdy hgu qu6 ld ia
chtty.
Edy ld
co ch6 chinh gdy
ia
ch6y trong hQi chung ruQt kich thich. M4t
kh6c,
tinh
tr4ng gi6m nhu dQng ruQt non
lai
tao tli6u kiQn cho c6c
vi
khuAn
sting t4i tl4i trang tdng sinh o rudt non cfrng dE ddn di5n r6i loqn ti€u h6a.
II.
NGITYtN NHAN:
MQt sii nguy6n nhfln gffy ia ch6y k6o ddri:
-
Nhi6m trirng: lao, amip, nhi6m Giardia
-
Benh vi6m ruQt m4n: vi6m lodt d4i trang vd bQnh Crohn
1
</div>
<span class='text_page_counter'>(168)</span><div class='page_container' data-page=168>
-166--
HQi chung k6m hAP thu
+
Bdnh
ly
cta
ruQt
non:
bQnh Sprue, amyloidosis, bQnh Whipple'
lymphoma, carcinoid, vi6m ruQt do x4 tri,
cit
ru6t hoflc ni5i t6t rugt
+
Suy chirc ning tgy: Vi6m tgy man hoic bQnh xo nang
+
H6i chimg Zollinger-Ellison (u ti6t gastrin)
+
Sau
cit
d4 ddy, sau
cit
ru6t
+
Do
vi
khuAn tang sinh qu6 mric d ruQt non c6 th6
g[p
trong cric bQnh
nhu d6i th6o duong, xo cimg bi...
+
Thi6u men disaccharidase, thi6u men lactase
-
Benh
ly
nQi
ti6t:
cudng gi6p,
drli
th6o dudng, suy thuqng
th?n'
carcinoid, ung thu tuydn gi6p d4ng tuy, u t6ng ti6t hormon cria tqy, u ti6t VIP (
vasoactive intestinal polypeptide)' gastrinoma
-
U budu: u tuy6n nhanh, ung thu d4i trdurg
-
Thu5c vir c6c ch6t nhu4n trudng
-
Hoi chung ruQt kich thich
TII.
CHANEOAN
1.
Lim
sirng
Ngo4i
tru
mQt
sii
t6c nh6n
dic
biqt nhu lao
ruQt,
vi6m
d4i trang do
urrrip...,iu
s6 truong hqp ia chAy k6o dai thudng
it
li6n quan d6n nguy6n nhAn
;te.;;c
,a
.Aniuq.
tham
io k!
ludng d6 loei
tru
cric bQnh
Iv
thvc the'
H6i benh sri vir khrim benh
ky
luong, krit hqp
v6i
circ x6t ngtriem thudng quy
c6th6ginpd6nhgi6tinhtr4ngnu6c-diQngi6ivddinhdudngctabenh.nh6n'
aOng
tioi
"lrg
gqi
i
d6n
co.t6
gay ia
chiy
dC
tt
d6 c6 dinh hu6ng dd nghl
th€m c6c c{n l6m sang h6 trg chAn do6n nguy6n nhdn bqnh
H6i benh su c6 th6 girip x6c dlnh t6n thuon
g
gity
ia
chity:
-
tuOi
lJrdi <sub>Ph6t </sub>bQnh:
+
O
tu6i
thanh-thitiu ni6n: thudng do c6c
r6i
loan chrlc
n[ng,
lao ruQt,
vi6m dpi
trirrg
do
nhi6m
trung,
bQnh
vi€m lo6t d4i-tryc
trirng
hoac bQnh
Crohn...
+
Tt
tu6i trung ni6n trd 16n:
phii
chri
<sub>;i </sub>
dlin ung thu d?i trang, vi6m
tui
thira, b€nh ly tUY...
-
Thdi di6m
xiy
ra ia chiry trong ngdy:
+
Ban cl6m: cAn toai
trir
c6c bQnh
<sub>U </sub>
thUc th6, cflng c6 thC
g[p
d
bQnh
nh6n drli th6o duong c6 bitSn chung than kinh
+
Ban
ngiy:
chri
yiiu
vdo bu6i siing sau
bta
6n, thuong do hQi chung
ru6t kich thich, benh Crohn ho[c viem 1o6t d4i-tryc trang
</div>
<span class='text_page_counter'>(169)</span><div class='page_container' data-page=169>
-B€nh su cdn c6 th6 girip x6c dinh tdn thuong
nim d
ru6t non hay dai
trdng: N6u
r6i
lo4n ld
tt
ruQt non: phAn thudng nhidu nudc, l6ng b6ng ho{c c6
vring m6, c6 th6 c6 nhirng ph6n thric 6n chua dugc ti6u h6a h6t; c6 th6 kdm rlau
d
quanh r5n ho4c mQt phAn
tu
bgng du6i bdn
phii
ho4c dau qudn bUng timg
con.
N6u
bQnh
l!
xu6t ph6t
d
dai
trang xu5ng ho4c
truc
trdng: bQnh nh6n
thudng di ti6u s6 luong ph6n it ho4c c6 ch6t nhAy; phAn thuong x6p, n6t, thinh
thoang c6 l6n m6u vd ch6t nhAy; thucrng
di
kdm
cim
gi6c m6t rdn
ho[c
ia
lit
nhit;
n6u c6 dau,
thulng
li
dau
li€n tuc
d
bpng du6i, virng chdu hay
ving
xucrng
ctng;
khi
xi
hoi
hoic
tli ti6u xong c6 th6 tam thdi gi6m dau.
-
C6 m6u trong ph6n goi
<sub>f </sub>
d6n benh l), vi6m, bdnh
lf
mach miiu, nhiSm
trung hay u.
Khi
c6 vi€m nhi6m ru6t,
thulng
c6 hiQn diQn cria b4ch cAu trong
phan.
-
ia
chAy ngung
khi
nhin d6i goi
<sub>! </sub>
d6n ia ch6y do thAm th6u, ngo4i tru
ia
chiy
xuAt
tiiit
do acid b6o vd h6i
chfng
k6m h6p thu do mu6i mdt cfrng c6
th6 ngung
khi
nhin d6i.
ia
chdy
vio
ban d6m goi
<sub>f </sub>
diin mQt b€nh thUc th6 hun
li
h6i chung ru6t kich thich.
-
Ch6 dO 5n: su tuong quan
gifa
tri6u chimg cria bQnh nh6n
v6i
sg ti€u
h6a sfta, hay citc s6n phAm kh6c
tri
sfta, ho4c c6c sin phAm thric u5ng En ki6ng
c6 chria sorbitol...
Kh6m lAm sdng: c6 th6 ph6t hiQn nhi6u d6u hiQu goi
j
diin nguy€n nhdn
gdy
iachhy,
bao gdm bu6u tuy6n gi6p, vi€m kh6p, benh then kinh ngo4i bi6n,
am th6i
vtng
bung, 6p-xe quanh hAu m6n, rd ti6u h6a vd u tryc tring...
2. C$n lAm sirng
a.
X6t
nghiQm
phAn:
ld xdt nghiQm quan trgng nh6t trong drinh gi6 b€nh nh6n
ia chdy k6o ddi. Cdn soi ph6n
tuoi
d6 xem c6 sp hiQn di6n cria mri (b4ch cAu),
miiu,
vi
khu6n vd
kf
sinh trirng. Gi6
tri cia
k6t qu6 d4t duoc cao nh6t n6u xdt
nghi6m dugc
l{p
l?i tr6n 3
miu
phdn tuoi viro 3 ngdy kh6c nhau.
-
SU hiQn diOn cria bach cAu goi
y
dr5n vi€m ruQt c6 th6 do
vi
khuAn, ky
sinh trung, vd dQc ch6t. Kh6ng c6 b4ch cAu trong ph6n gqi
<sub>I </sub>
d6n mQt qu6 trinh
kh6ng vi6m, khOng t6n thucmg x6m
nhfp
ni6m mac
thulng
do nhi6m virus,
giardia,
hoic
do thutic). Tuy nhi6n, cfrng c6 thil do 6m tinh gi6 .
-
Mriu An hay m6u dai th6 trong
phin
gqi
j
d6n c6c r6n thuong
u
d4i
trdng, thi6u m6u m4c treo cAp, vi6m ruQt do x4
tri,
ly amip...
-
Vi
khu6n
hoic
kf
sinh
tring
hiQn diQn trong m6u ph6n tuoi, tt6i khi c6
cA bdo trl hoec thii nang
cta
kf
sinh trung. C6y ph6n girip x6c dlnh tric nh6n ld
vi
khu6n. MOt sti trudng hqp d4c biet, c6 rh6 tim doc t6 A ve B cria Clostridium
difficile
trong ph6n...
</div>
<span class='text_page_counter'>(170)</span><div class='page_container' data-page=170>
-l68-b.
C0ng
thric
miu:
c6 th€ phri,t hiQn thi€u m6u, t6ng b4ch cAu da nhAn trung
tinh
(nhi€m
trung)
ho4c tdng bpch cAu
6i
toan
(u,
di
une, nhi6m
lci
sinh
tring...)
c. Sinh h6a: danh giri tinh trang diQn giAi, gi6m albumin m6u'/gi6m protein m6u
(suy dinh du0ng, bQnh ruQt m4n gAy m6t protein) ho4c d6i th6o dudng...
d. NQi soi
trqc
trhng,
tlqi
trirng
chiu
hOng
ho{c
nQi soi
toin
bQ
tl4i
tring
tluoc chi tllnh tny theo d6nh gi6 t6n thuong d doan ndo
cta
d4i trang, c6 the
girip ph6t hiQn u, polyp vA vi6m nhiSm o ruQt.
e.
X
quang
tl4i trhng
c6n quang: c6 th6 girip xric dlnh
vi tri
tdn thuong vir
mrlc dQ bQnh
f. X6t nghiQm kh6c:
-
TSH, FT4: d6nh gi6 chric ndng tuy6n girip
-
C6c x6t nghiQm chuy6n biQt khric: dinh lugng m0 trong
ph?ntrong72
gid, danh gi6 khn
ning
dung n4p lactose, dfnh luqng gastrin trong m6u, do thoi
lian
v4n chuyen d ruQt non, mQt s5 x6t nghiQm tt6nh gi6 trpng k6m h6p thu, sg
ting
sinh qu6 mric cta
vi
khuAn, bAt
thulng
hormon...
3. Ch6n tlo6n xric
ilinh:
Di
ti6u phdn l6ng hon 2 ldnlngity
v6i
lugng ph6n lon hon 200glngdy,
trong thdi gian k6o
dii
tr0n 4 tuAn, dugc gqi ld ia chAy kdo ddi.
4. ChAn rlo6n ph6n biQt:
CAn
<sub>itran </sub>
biQi ia ch6y kdo
dii
v6i
hai tinh tr4ng
r5i
lo4n
di
cAu thuong
g[p
ld gi6 ia
chiy
vir ia kh6ng
tq
chir.
Ci
hai tinh tr4ng r6i lo4n niiy d6u c6 tAn
su6t tuong duong
v6i
ia
chiy
k6o
dii,
do tI6 cAn luu
i
loai trt) tru6c mQt benh
nh6n d6n kh6m vdi than phidn ia ch6y k6o ddi.
Hdi
bgnh srl vir kh6m ldm sang
k!
ludng c6 th6 ginp phdn biQt v6i tinh tr4ng ia chiy thflt sq
-
Gid ia
chiy:
di cAu nhidu lan, nhung m6i lAn
tli
chi dugc chrit
it
phdn,
di kdm v6i triQu chimg bu5t m6t.
-
ia
khdng tU
cht:
benh nhan kh6ng kir3m so6t duoc
tinh
trang tho6t
ph6n
4. ChAn tlor{n bi5n chring:
-
R5i
loan nudc-tliCn
gi6i: M6t
nudc, suy
thin
c6p'
r6i
lo4n diQn gi6i
nhu toan chuy6n h6a, h4 kali m6u
-
Suy dinh dudng, sgt c6n, thitiu m6u thi6u s6t, thiiiu nhimg vitamin tan
trong md nhu A,D,E, K trong ti6u PhAn md
BO Y TE. HUdNG DAN CHAN DOAN VA DI
Eurrue
ENH TIEU HOA -
169-6
</div>
<span class='text_page_counter'>(171)</span><div class='page_container' data-page=171>
-
Suy gi6m tam
thoi
chric n6ng ni6m mpc dudng tiOu h6a nhu kdm h6p
thu lactose thu ph6t sau vi€m d4
diy
ru6t c6p.
rv.
Ertu
TRI
1. Nguy6n t6c tlidu
tri:
Ei6u
tri ia
chity k6o ddi cdn dua vdo didu
tr!
nguyOn nh6n vd theo co ch6
sinh bQnh. Thinh tho6ng,
khi
kh6ng th6 ch6n tlo6n clugc nguy€n nh6n, ngudi ta
c6 th6 tli€u
tr!
theo kinh nghiQm bao g6m ctr5 O6 an ki6ng (lactose, gluten vd
acid
b6o
ctru6i
aai;,
cung c6p
men
tuy ctng v6i
thu6c
tc
chti
histamin,
cholestyramin, vd khriLng sinh.
Khi
th6t bai, c6 th6 su dqng cric d6n xu6t opiate
d€
lim
gi6m tri€u chring.
2.
Diiu
tr!
cu th6:
a. D6nh gi6
tinh
tr4ng
thi5u nu6.c,
r6i
loqn tliQn gi6i vh thi5u
vitamin
-
ia
chdy nhg, kh6ng
biiin
chring thuong
tlugc
bt
dich
b6ng dudng
miQng. Trong truong ho_p
ia chiy
nang, truy€n dich
bing
dudng
tinh
mach
(dung dich lactat Ringer's hodc natriclorua 0,9vo) c6 thiS c6n thi6t d6 bir lugng
dich thi6u vd luqng dich tit5p tuc m6t khi bi ia ch6y.
-
Dinh du0ng b6ng cluong tinh m4ch c6 th6 cAn thi6t khi bQnh nh6n
nim
viQn ho4c duy
tri
6 nhd.
-
ThitSu hgt vitamin c6 thti xdy ra do gidm
in
u5ng
bing
duong mi6ng
ho4c do kdm h6p thu. N€n do lugng vitamin vd
<sub>bt </sub>
n6u c6 thi6u hut, d6c bi€t
nhimg vitamin tan trong md,nh6t
h
6 nhtng b6nh nh6n ti6u ph6n md man tinh.
b. Didu
tri
nguyOn nhAn
khi
c6 th6.
-
N6u nguy6n nh6n c6 thri hOi phpc rlugc nhu nhi6m trDng, ia
chiy
k6o
ddi c6
th€
do c6 cilc ytiu t5 tnOi ph6t nhu thric dn, thu6c ho6c u.
Khi
loai b6
c6c ytiu t6 ndy c6 th6 larn cho ia
chiy
trit
thtc.
. -
iachAy do acid mflt: di€u
tri
theo kinh nghiem bang cholesty.amine c6
th6 girip ch6n do6n vd di6u tri. LiCu dtng thuong ld 49 x 3 lan/ngdy
-
Kh6ng dung n4p lactose:
trirh
circ san ph6m stra
vta gifp
ch6n do6n
vira didu
tri.
-
86
sung men
tuy:
c6 th€ c6 hi0u qu6
d
nhirng trudng hqp ti6u ph6n
md.
-
Ting
sinh qu6 muc
vi
khu6n
d
ruQt non: thuong l6m sang il6p rmg
nhanh v6i kh6ng sinh t6c dgng tai ru6t.
c.
Cdc
thu6c
ch5ng
ia
chiy
dAn
xu6t morphin:
thu&ng an todn
d
nhirng
trudng hqrp
ia
chity tir nhg dtin trung binh.
</div>
<span class='text_page_counter'>(172)</span><div class='page_container' data-page=172>
-170-I
-
Loperamide
(
Imodium)
2
t6i 4mg
x
4
lar/ngny ho?c 4mg, sau d6 2
mg m5i tAnii6u phdn long, c16n khi ctat li6u
ttii
da
ld
16mg.
-
Diphenoxylate vir atropin
e:
4mg x 4 l,€rnlngity'
d. Octreotide:
c6 th6 dugc sri dung trong ia
chiy
tAng tii5t cl6 gi6m sO lucr,ng
phdn.
e.
Khing
sinh:
c6 th6 xem
xdt
tli6u
tri
theo
kinh
nghiQm n6u bQnh nhdn c6
nguy
,,
Li6n chimg cria mdt nudc hay bitin chimg toan thdn, trong c6c
trulng
hqrp nghi ngo
,gry6n
nhdn nhi6m
tring,
ho4c niiu tAn su6t
ia
chtty nhi6m
trtng
trong tQng Cl6ng kh6 cao. C6 th6 sri dpng metronidazole hoflc fluoroquinolone'
Tni
tiQu tham kh6o
l.
eu6ch Trgng Dric,
Biri
Hiru
Hodng (2009),
ia
long vd T6o b6n, Tri€u
chilmg hqc n4i khoa,Nhd xuAt ben
Y
hpc,
tr.
139-143'
2.
Canan Avunduk (2008), Diarrhea,
Manual
of
Gastroenterologt,
Diagnosis and Therapy, Lippincott
williams
wilkin,
pp 182-194.
3.
Hongha Susan
T. Vu
(2012), Diarrhea, Gastroenterolog,t subspecialty
Consult, Lippincott Williams
Wilkin,
pp 20-32'
</div>
<span class='text_page_counter'>(173)</span><div class='page_container' data-page=173>
-171-Hor
cHfNc
RUer
ricn ruicn
I.
DlI
CI/ONGr
Hoi
chung ruQt kich thich (HCRKT) ld m6t benh l)?
r5i
loqn chric n6ng
cria hQ ti6u h6a
v6i
bi6u hiQn chinh dau bung di kdm
v6i
c6c bi6u hi6n roi loan
th6i quen di ngodi. Kh6ng c6 b6t thuong ve16c x6t nghiCm sinh h6a cfing nhu
ch6n dorin hinh 6nh.
-
HCRKT:
+
Lam tnng chi phi y ti5 vd sric kh6e
+
HiQn tai co chr5 bgnh sinh kh6ng 16 rang
+
C6c
triqu
chimg c6 the gan gi6ng
v6i
cric bQnh
ly r6i
lo4n ti6u h6a
khric nhu hQi chring trdo nguoc, d4 ddy thyc quan, chimg kh6 tiCu, chimg t6o
b6n chric ning.
+
BCnh ndy thudng g6ry cdc <sub>tri6u chimg k6o ddi: t6i ph6t tung dqr, tri6u</sub>
chrlng b€nh da d4ng vd li6n quan d6n
bta
dn, anh hucrng dtin cuQc s6ng hang
ngdy vd c6ng vi6c
cta
nhidu benh nhan. TriQu chrlng cria b6nh c6 th6 khdi ph6r
sau m6t tlqt nhiSm
trtng
ruQt n4ng, khdi ph6t sau mQt bitin c6 vA tinh than goi
stress.
-
HCRKT duqc phan chia thdnh hai nh6m theo ti6u chuAn Rome
III
+
HCRKT 1o4i ia chdy
o
Phdn
l6ng>
25Yo thdi gian vd ph6n thanh khu6n <25yo thiri gian
o
Lo4i ndy chi6m
tdi
30%o s6 ca
o
Hay g4p d nam
gidi
+
HCRKT loai t6o b6n
o
Ph6n
rln>
2l%othdi gian vd ph6n l6ng<25%othdi gian
o
Chi6m tr€n 30%o s6 ca
o
Hay gflp 0
n[
gidi
-r
<sub>HCRKT </sub><sub>th6 </sub><sub>h5n hqp</sub>
o
Phdn l6ng vd phAn
rbn>
25yo
o
G[p 6
30% d€n 50%o c6c trudng hgrp
+
M9t
s5 luu y: BQnh nh6n c6 thi5 thay d6i
gita
c6c nh6m
-
Dich tE
^
+
Kh6 th6ng kO mQt c6c chinh x6c vd t1i tC HCRKT do ttmg vung quAn
th6 vd
lya
chon ti6u chuAn khric nhau
vi
dg ch6u 6u vd B6c my
ti
19
tO-lSn,
Thuy cti€n 13,5%.
+
Ti/
lQ
HCRKT
d
c6c nu6c ch6u ri thrli binh ducmg
Bic
kinh 0,g2%,
H6ng kdng 6,6%, Singapo re 6,6yo, Diti loan
2l%
II.
CH6NDoAN
BOYTE . <sub>HU6NG </sub><sub>DAN </sub><sub>CHAN DOAN </sub><sub>VA </sub><sub>D</sub><sub>IEU </sub><sub>Tzu </sub>
</div>
<span class='text_page_counter'>(174)</span><div class='page_container' data-page=174>
-t72-I
1.
Khai
thic
tidn sfr
Kh6mmotbenhnhanHCRKTkh6ngchixemx6tc6ctripuchrlngd6u
tien bQnh nh6n den kh6m md cdn
tim
c6c y6u t5 khdi phrit li€n quan 0 hQ ti€u
h6a cfrng nhu
ngoii
hQ ti€u h6a. Ngoiri ra cdn ph6i d6nh gi6 vir
tim
c6c tri€u
chimg b6o dQng.
-
Benh nhdn dau bqng hay kh6 chiu d bpng
+
Thdi gian dau
+
Tinh chAt dau c6ch nhQt ho4c dau 1i6n tgc
+
Vi
tri
dau mQt s5 Uentr nh6n dau c6 di€m r5 rQt, m$t sO
lgnn
nh6n dau
lan xung quanh.
+
Gi6m dau khi di ngoiri ho4c trung tiQn.
+
Eau ban d€m it khi gpp nhrmg ntiu g{p
li
mQt d6u hiQu cdnh b6o'
-
Crlc bi6u hiQn kh6c d bsng: DAy hoi, chu6ng bsng
-
R5i lopn tl4i tiQn: T6o b6n, iachdy,thay d6i t6o b6n vd ia chiry
-
B5t thuong vd phAn: ia
chiy
> 2 tuan,
nhiy
trong ph6n, di ia khdn c6p'
cdm gi6c di ngodi khdng h6t <sub>PhAn</sub>
-
Cric dAu hiQu canh b6o
+
Gi6m cdn kh6ng 16 nguY6n nhdn
+
ia m6u
+
TiAn
st
gia dinh
bi
ung thu dqi trgc
tring,
bQnh Celiac, vi6m lodt d4i
tryc hir:lg ch6Y m6u
+
SOt kCm theo tlau bgng
+
C6c triQu chimg kdm theo v6i
k!
kinh nguyQt
-
Ti6n sri gia
diih
bi HCRKT mflc
di
ngudi ta chua bi6t 16 co ch6 tuy
nhi6n tidn su gia dinh cfing anh hucrng
tdi
khi
ning bi benh'
-
D6nh gia vd tAm lY
+
C6c yiiu til t6m
lf
kh6ng ph6i
li
nguy€n nhdn cfing nhu khdi ph6t bQnh
ly
HCRKT tuy nhi€n c6c y6u t5 tem
li
cfrng tl6ng vai trd lirm kdo ddi
thdi
gian
b!
dau bgng, anh hudng dtin mrlc dQ ttau, 6nh huong d6n
chi phi
y
t6, anh
huong d6n ch6t lugng cuQc s6ng benh nhan.
benh
lI
co quan nQi t4ng nhu bQnh ly tiCu h6a' chring nghi ngd bQnh
t{t'
2. Kh6m
lim
sing
Kh6m l6m sing mQt c6ch
k!
lu&ng v6i myc ttich tim
vi
lo4i tru c6c bQnh
lj
thuc th6.
-
Kh6m ph6t hiQn c6c benh
li
toan thdn
-
Kh6m bung: nghe, sd bPng
-
Them kh6m hflu m6n tryc trang:
thim
trqc trirng
</div>
<span class='text_page_counter'>(175)</span><div class='page_container' data-page=175>
l)-3. ChAn do6n
-
DC chAn dorin HCRKT ngudi ta v6n dua vdo ti6u chuAn ROME
III
+
Trieu chrmg xu6t hign 6 thring trudc khi bQnh nh6n di kh6m
+
Dau bpng ho4c kh6 chiu
vtng
<sub>bung tr6n 3 ngdy trong m6t thring, </sub><sub>k6o</sub>
ddi trong 3 thring.
+
Vd c6 it nh6t hai dpc di6m du6i tt6y
o
Cric triQu chimg tlucrc c6i thi6n sau khi bQnh nh6n di ngodi
o
Li6n quan diln thay d6i s6 lan di ngodi
o
Thay dOi k*ru6n phdn
-
Cbc dirc diiim c6 th6 girip ich trong chAn dori'n HCRKT
+
C6c trigu chimg k6o ddi trdn 6 thring
+
Stress ldm
ting
c6c tri6u chung cria bQnh
' -.:
+
TiCn su c6 c6c bi€u hien triQu chrmg kh6ng
gi6i
thich ducyc nguyCn
nhan
+
C6c trigu chrlng tbng l€n sau 6n
+
Li6n quan dtin tinh trpng lo 6u vd trAm c6m
-
C6c bi6u hi6n ngodi t14i trdng c6 thiS gflp 0 benh nhan HCRKT
+
Chring kh6
tieu
gitp 6 42-87o/o d bOnh nhan HCRKT
+
N6n
+
N6ng r6t sau xuong uc
-
C6c triQu chimg ngodi hQ ti6u h6a
+
Tinh thd cy
+
Dau lung ho[c tlau crlc co vd khdp khric
+
Dau dAu
+
C6c tri€u chimg vd
dulng
ti6t niQu
+
Ti6u ddm, xu6t hi6n triQu chrmg d6i d6t b6t ngd vd si5 lAn nhiAu
+
Cam gi6c tli ti6u chua h6t
+
Dau elAu
+
K6mdungn4pthu6c
-
Cdc xdtnghiQm vd th6m kh6m th6m
+
FIAu
hiit
c6c bQnh nhan IBS kh6ng c6n ldm c6c x6t nghiQm th€m
tllc
bi6t ld c6c bgnh nh6n tr6
+
Mdt
s5 trudng hqp cAn
hm
th6m x6t nghi€m
khi
c6 c6c d6u hi6u brio
d0ng
o
Tu6i tren 50
o
TriQu chfmg m6i x6y ra
o
Sirt cdn kh6ng 16 nguy6n nh6n
o
C6c tri6u chimg xdy ra ban af€m
</div>
<span class='text_page_counter'>(176)</span><div class='page_container' data-page=176>
-174-o
Ti€n sri gia dinh c6 ngudi
bi
ung thu d4i
tril:g,
Celiac, bQnh
ly
vi6m
loet dqitr1c trdng chhY
miu
^,.;
o
I nleu mau
o
ChdY m6u trYc trdng
o
Gdn ddy c6 sri dgng khring sinh
o
Xh6i
ving
truc trdng vir 6 bPng
o
C6 c6c d6u hiQu vi6m
o
S6t
o
MQt s5 trudng hqp
cin
ldrm th6m x6t nghiQm nilu triQu ch(mg v6n cdn
tdn tai sau di6u
tri
o
XuAt hiQn cric triQu chung m6i sau diOu
tri
+
Cec x6t nghiQm c6ng thrlc m6u, sinh h6a m6u, chuc nEng tuy6n gi6p'
test phdn tim h6ng cAu, trimg lcf sinh trung,
kf
sinh
rung
III.
CH6NDOANPHANBIET
a. BQnh Celiac sprue: triQu chimg chinh
ld
ia
chiy
m4n tinh, ch4m
l6n'
mQt
m6i, tuy nhi6n benh ndy
it
gflp 0 nudc ta,
vtng
dich tE c6 bQnh luu hdnh cao
(chau 6u khoang 1%), benh nhan
bi
celiac
sprue kh6ng c6
bitiu
hiQn triQu
chimg diiin hinh, c6
tte
Uieu hiQn HCRKT d4ng
tio
b6n'
b. BQnh k6m dung ngP lactose
TriQu
.tri,ng
AAy bpng, chu6ng
hoi ia
l6ng li6n
quan d6n 6n c6c s6n
phAm chc bi6n
tt
sta
..
ngnn
<sub>$ </sub>
viOm
lo6t
tlli
trhng (vi6m lo6t
tl4i
trirng
ch6y m6u
vi
bQnh
Crohn)
Chi
y
dich
t6 luu
hanh b€nh kh6c nhau
giira
c6c
vtng'
TriQu chimg
chinh gdm: ia l6ng t6n t4i tren 2 tuan, di
ngoii
ra m6u, c6 bi6u hien vi6m, srit
cin,
t6n thuong quanh
hiu
m6n, s6t
d. BQnh
I
ung
thu
il4i
trgc
tring
-
Benh nhan lcrn tu6i xuAt hiQn triQu chtmg ldn dAu ti€n
-
ia phAn c6 m6u, srit c6n kh6ng 16 nguy€n nhdn, dau ki6u
tic
nghEn n6u
t6n thuong dai trang
tr6i,
thi6u m6u hoflc thi6u
sit
ntiu t6n thucrng d4i trang
phii
e.
ia
ch6y do lcf sinh
trirng
vi
vi
khuAn nhu ly amip, do
Giardia
ruQt
C6c bi6u hiQn chinh, ia chdy mang
tinh
ctr6t c6p tinh, x6t nghiQm phdn
ho[c sinh thi6t te
fang
f. BQnh
I
vi6m
trii thita
Thulng
tlau b6n
tr6i,
s6t, c6
cirn
gi6c cimg
d
h4 su&n b6n
tr6i,
chdn
dorin qua nQi soi
g. L4c nQi m4c tfr cung
</div>
<span class='text_page_counter'>(177)</span><div class='page_container' data-page=177>
-r'75--
Dau theo chu ki. vDng bung dudi
-
Budng tning to ho6c c6 nang phi d4i c6 tri cung khi thdm kh6m
h. BGnh
lf
vi6m nhi6m
ving
khung
chiu
-
Dau
vtng
bpng dudi kh6ng c6p tinh
-
sr5t
-
Dau bpng ki€u t6ng rip luc d6y l6n
i. Ung
thu
budng
tni'ng
-
O phU
nf
tudi tr6n 40 cAn xem x6t ung thu bu6ng tning, mot s5 triCu
ch(mg cdn cho chAn do6n ph6n bi6t
-
TEng kich thudc bung
-
Chudng bgng
-.1 ,,.1 ,,
-
r leu Knan cap
-
Eau
vtng
ti6u khung
N6u c6 k6t frqp c6c triQu chung tAng kich thu6c bgng, chu6ng br,rng, trigu
chimg tii5t niQu g6p
tli
43% b€nh nh6n ung thu 6 bsng, chi6m 8%1r€n tO.,g ,6
benh nhan
Iv.
ErAU
TRi BeNIr NHAN
ncnxr
1. MUc ti6u
tliiiu
tri
MUc ti6u
cta
didu
tr!
bQnh nh6n c6 HCRKT ld di6u
tri
tri6u chimg
vi
v6y
kh6ng c6 nguydn
tic
chung, kh6ng c6 m6t phuong ph6p don nn6t
naot6
Oidu
tribenh
HCRKT
2. Di6u
tri
hd
trq
Loai b6 cdc y6u t6 khoi ph6t v6i HCRKT nhu ch6 dQ
in,
stress, y6u t,5 tam
li
-
Yiiu t6
tam
l),
d6ng
vai
trd
quan trong trong tli6u
trf
HCRKT, ciic
thu5c ch5ng trAm cdm ba vdng cho th6y c6 hiQu qu6 trong di6u
hi
HCRKT,
ngoiri ra m6t y6u t6 16r quan trong ld sy gi6i thich tu v6n ctathAy thu5c
+
CAn c6 su ki5t hqp tOt
gita
thAy thutic vd b6nh nhAn
+
Danh gi6 c6c tri6u chimg n6i bat nh6t
+
Th6o lu6n
vdi
benh nhen vd c6c triQu chimg md ho
lo 6ng
nh6t, girip
hg b6 dugc cric lo lEng
kt6ng
cdn thir5t
-
BQnh nh6n n6n tninh cric ho4t dQng md c6 th6 g6y <sub>ra tri6u chimg </sub>
<sub>cta</sub>
HCRKT
. -
Hudng ddn chung v6 hoat dOng vd ctr6 dO an:
vi
d9 ch6 tt6 6n
giiu
ch6t xo, An
<sub>{fng </sub>
btra, cung c6p tfii dich, hoat dQng th6 lyc hqp l),
3. Thu5c ilidu
tri
triQu chring
a. Cdc thu6c
giim
tlau:
</div>
<span class='text_page_counter'>(178)</span><div class='page_container' data-page=178>
-176--
Thu6c paracetamol clugc uu ti€n lqa chon hon nh6m NSAIDs
vi
crlc
t6c dgng cta nh6m thu6c ndy n€n dudng ti6u h6a. Kh6ng n6n dtng thu6c nh6m
Opiat vi c6 th€ gdy nghiQn
-
C6c thu5c chOng co thAt hien nay c6 rAt nhi6u lo4i tr6n thi trudng
+
Dicyclomine 20 mg u6ng 416nlngdy
*
Hyoscamine 0,125-0,25 mg crt 4
gid/lin
-
Thu6c trdm
cim
ba vdng:
+
Amitryptiline,
khdi
dAu 10 mg/ngdy,
c6 th6 li6u
tir
10-75mgingdy,
ding
vdo hic di
ngt.
+
Desipramine, li0u khdi
diu
10 mglngiy, cO thri fieu
fi
10-75mg/ngdy,
dirng vdo hic di
ngt.
+
Cric thu6c ndy c6 thO gdy t6o b6n n€n phdi chri
f
v6i nh6m benh nhan
c6 bi6u hiQn t6o b6n.
-
C6c thu6c uc ch6 chgn lgc serotonin (SSRIS)
*
Paroxetine 10-60mg/ngiy
+
Citalopram 5-20 mglngiry
b. ThuSc di6u
tr!
t6o br6n
-
cn6 AO 5n
giiu
ch6t xo, vd c6c hqp ch6t lam t6ng kh6i lugng phAn nhu
psyllium cfing nhu crng cap dr.r nudc
-
C6c thu5c nhufln trdng thAm th5u
c. Thuiic tlidu
tri
ia ch6y:
-
Loperamide 2mg vdo buOi srlng ho4c 2 lin/ngdy
-
Aiosetron, kh6ng thg th(, 5HT3
-
Chi dinh
vdi
bQnh nh6n
nt
c6 HCRKT
v6i
triQu chimg ia chdy
n[ng
vd k6o
dii
tr6n 6 thring, mir kh6ng c6 d6p ung
v6i
di6u
tr!
cric thu5c ch6ng ia
ch6y th6ng thudng. Tuy nhi€n thu6c ndy c6 th0 gdy vi€m d4i trang thi6u m6u
d. Didu
tri
c6c bi6u hi$n
ttiy
hoi
chur6mg bgng
-
Ch6 dO an h4n chiS c6c ch6t sinh hoi c6 hiQu
qui
d mQt so <sub>rcnfr </sub>
n
an
-
HiQn chua c6
blng
chtmg cho thdy giri
tri
cria c6c sirn phAm chrla than
ho4t tinh, simethicone vd c6c thu6c chiSng dAy hoi kh6c d benh nhan HCRKT'
-
Circthu6c ch5ng co th6t bao gdm
ci
dAu ti€u: c6c thu6c ch6ng co th6t
nhu hyoscine, cimetropium, pinaverium' vd dAu ti6u c6 t6c dyng ld gi6m con
clau bqng trong
thdi
gian
ngin
d b€nh nhdn
c6
HCRKT, tuy nhi6n c6c thudc
ndy kh6ng cho th6y hiQu qu616u ddi
-
Khang sinh khOng h6p
thu
c6 tric dqng chting dAy
hoi
d
benh nhan
HCRKT.
e. C6c phucrng ph6p tlidu
trl
kh6c (tlidu
tritim
lf).
V.
TIfN
TRITN HCRKT
</div>
<span class='text_page_counter'>(179)</span><div class='page_container' data-page=179>
-Dya nhiAu viro ciic yi5u tO anh hudng diin ldm xu6t hiQu triQu chr?ng d
b€nh nhdn.
:t
-
Cric ydu t6 mang tinh chat ti€u cgc
+
Trrinh c6c th6i quen
I6n
quan c6 th,i lem xu6t hiQn c6c triQu chimg
- ,!
+
LO lang
+
Stress trong thdi gian ddi
+
C6 ph6i hqi'p v6i benh l)i tAm thAn
:. _L ', r ., i
-
C6c y€u t6 mang tinh chdt tich cuc
tt
phia thAy thudc
+
Hitiu tluqc bQnh
ly
+
Gi6o duc benh nhdn vA benh l), HCRKT
+
Tao nidm tin benh nhan khi chfa b6nh
VI.
THEO
DOI
Vdi
c6c trudng hqp nhg kh6ng
cin
theo d6i trong thdi gian ddi ngo4i trir
c6 c6c trigu chung b6o ttQng
-
Ei
ngodi ra m6u
-
Srit c6n
^..:
-
I nleu mau
-
TiAn srl gia dinh c6 ngudi bi ung thu d4i trang
^:,.
-
Dot
-
C6 thay OOi trieu chung nhi6u.
Tni
[Qu
tham
kh6o
1.
Worid
Gastroenterology Organisation
Global
Guideline(2009). Irritable
bowel syndrome: a global perspective.
2.
Brar,dt, L.J.,Chey, W.D.,Foxx-Orenstein,
A.E.,et
a1(2009).
An
evidence-based systematic review
in
the management
if
irritable bowel syndrome.
American Joumal of Gastroenterology, 104, S1-S35.
3.
Drossman
DA
et
al(2002).
AGA
technical
review
on
irritable
bowel
syndrome.Gastroenterology 123 :2108.
4.
Ford
AC
et a(2009). Efficacy
of
5-HT3 antagonists and 5-HT4 agonistsin
irritable bowel
syndrome: systematic
review and
metaanalysis.Am J
Gastroenterol 104:1831.
5.
Gershon
MD,
Jack
J(2007).
The
serotonin signaling
system: From
basicunderstanding
to
drug
development
for
functional
GI
disorders.Gastroenterology 132:397 .
</div>
<span class='text_page_counter'>(180)</span><div class='page_container' data-page=180>
-178-cHI/oNG
4:
BPNH
Lf
TUY
VTTM
TUY
CAP
r.
DAr
cr-roNc
Vi6m
tpy
c5p hay hoai
tu
tuy6n tgy c6p ld tinh tr4ng vi€m dQt ngQt cria
tuyiin tgy.
N6
c6 th€ g6y nhirng bitin chimg n4ng vd
ty
lC
hi
vong cao m4t dft
dugc di,)u
tri.
Trong khi vi6m
t,y
cAp nhq thuong dugc di'iu tr! thirnh c6ng
v6i
nhftng phuong ph6p
kinh
di6n nhu nhfn 6n u6ng hoirn toirn
vir
bir dich tinh
m4ch
tich
cqc, nhirng trudng hgp nang
l4i
cAn ph6i nhap vien
vio
khoa H6i
Srlc c6p ct?u
holc
ngiy
"akhoa
ngo4i d€
xri
lf
nhfrng bi5n chimg n4ng n6
cia
bQnh.
Theo Atlanta 2012, vi€m tpy c6p c6 th6 cluoc chia thdnh 2 loai : vi6m tpy
pht
nri m6 k6 vd vi6m tpy ho4i tu.
ViOm tlry
phir
ni
mO
k0:
Chiiim da sO, Ugntr nh6n viOm
tgy
c5p c6 tqy
l6n lan t6a do vi€m phtr n6. TrOn chpp
cit
tE
vi
tinh c6 c6n quang nhu m6 tgy
c6 t6ng dm d6ng nn6t va tO chrlc m0 quanh tgy thudng c6 nhirng bi6n d6i vi6m
cta
d6i sgi nhg. Cfrng c6 th€ c6
it
dlch quanh tqy. TriQu chung I6m sirng
cta
vi6m tgy
pht
nd t6 chrlc kE thudng nhq
vi
hdi phgc nhanh trong tuAn dAu'
ViAm
<sub>fity </sub>
hogi tr?: Kho6ng 5-10% bQnh nhdn ti6n tri6n di5n ho4i
tu
nhu
md tuy, m6 xung quanh
tpy
hay c6 hai. Vi0m
tqy
ho4i
tri
xu6t hign ptrO Ui6n
nt 6t
ii
t oal
tri
li6n quan cir hai nhu m6 tuy vd quanh tuy, it ptrO Uitin hon lir chi
ho4i tu nhu m6 quanh tpy vd hi6m hon chi c6 hoai tri nhu m6 tpy don dQc'
II.
CHANDOAN
1. TriQu chrimg l6m
sing
a.
Lim
sing:
-
TriQu chring co ndng
+
Dau virng thugng v! dir dQi (dau phdn tr€n cria bpng) lan ra sau hmg'
+
Budnn6n, n6n.
+
Dai tiQn phin 16ng.
+
SOt, crn lpnh, nhip tim nhanh, thd nhanh.
-
TriQu chring thgc thii:
*
<sub>Bung </sub>chudng, di6m dau du6i
tuy
(diiim Mallet Guy)'
di€m
Mayo-Robson 6n dau, 6n dau
vtng
dAu tuy-6ng mat
cht.
+
D5u hiQu Korte (dau, Od kfrring
vtng
diiu tqy' d
ving
thuqng
vi,6'7cm
tr€n r5n <sub>).</sub>
+
D6u hiQu Kamenchik (dau khi t4o rip lqc tr6n m6m mfri)'
b. Nhfrng d6u hiQu
it
ph6 bi5n
vi
cho thAy mric tIQ trAm trqng ciia bQnh:
</div>
<span class='text_page_counter'>(181)</span><div class='page_container' data-page=181>
-179--
D6u hi€u Grey - Turner (m6ng <sub>xu6t huy6t a li6n sudn).</sub>
-
DAu hiQu Cullen (mdng bAm mriu quanh r6n).
-
Tran dich mang ph6i
-
DAu hi6u <sub>Grunwald 1xu5t hign </sub>bAm
tim
l6n, xung quanh r6n do t6n
thuong mach l6n cQn).
2.
Cin
l6m sirng
a.
X6t
nghiQm m6u: C6ng thric m6u, chric
ning
th4n, chric
ning
gan, Calcium
huytit thanh, amylase vd lipase huy6t thanh, khi miiu d6ng m4ch, trypsine chon
lgc.
b.
X6t
nghipm: Amylase vd lipase, Calcium huytit thanh, duong niQu
-
DAmh gi6 n6ng <t6 Amylase
vd
lipase huyrit thanh, k6t hqp
vdi
clau
bqng dfr dQi thuong tlua ra chAn ttorln ban dAu cira vi6m
tpy
c6p. Tuy nhi6n,
chfng kh6ng c6 vai trd ti6n luqng mric dQ
ning
cria b€nh.
-
Lipase huy6t thanh tang
til
4 rliin 8 gid ke tu khi khdi phrlt triQu chimg
vi
binh thudng sau 7
dlin
14 ngity sau didu tri. Nhin chung, lipase huytit thanh
tlugc cho ld nhay c6m vir
ttic
hiQu hon amylase huyiit thanh trong chAn do6n
vi€m tuy c6p
-
Amylase huytSt thanh c6 the binh thudng (trong 10%
trulng
hqp) d
nhirng
trulng
hgrp vi6m tgy c6p c6 tdng triglyceride m5u.
-
Nhirng nguy€n nh6n g6y t5ng amylase trong huy6t thanh bao g6m
bQnh tuyiin nudc bot (amylase nudc bot cao), t6c ru6t, nhdi milu, vi€m tui mflt,
lo6t sAu.
-
N6u n6ng dQ lipase khoang
2,5
dln
3
hn
so
v6i
Amylase, n6
li
mQt
chi di6m
cta
vi6m tpy c6p do rugu.
-
Giam Calcium huy6t thanh.
-
Dudng niQu.
c. ChAn do6n hinh
inh
-
Si6u 6m bqng;
+
gi6
tri
tuorrg d6i h4n ch6, girip ph6t hi6n s6i tui
mft
+
dd nh4y chi
khoing
70-80%
+
khA n6ng ph6t hiQn s6i dudng m6t kh6ng cao
+
kh6ng
gifp
ti6n luqng bQnh
-
Chup
cit
top vi tintr
+
Chup c6t top
vi
tinh 6 bgng c6
cin
quang dugc xem ld ti6u chu6n vang
cho
vi€c
di.lrrh gi6 viOm
tgy
c6p. Nhirng th6m dd khric bao g6m chgp
X
quang
bung c6 d0 nhay k6m vd khdng khuy6n c6o sri dgng. cAn chri
j
li
chAn do6n
hinh anh trong 12
gid
tliu
thudng kh6ng chinh x6c bdi
vi
t6n thuong vi€m
vi
hoai tu
thulng
xu6t hi6n 16 sau 48 gid.
</div>
<span class='text_page_counter'>(182)</span><div class='page_container' data-page=182>
-180-BQ Y TE. HUdNG DAN CHAN DOAN V
ForEu
rzu BENH rm,u
soa
-181-+
ChAn dorin hinh 6nh tlugc chi dfnh trong giai dopn dAu n6u :
o
ChAn do6n vi€m tpy c6p ld kh6ng ch6c chin.
o
C6 dAy bgng vd dau bgng, s6t hay
ting
b4ch cAu.
o
C6 di6m Ranson > 3 hay di6m APACFIE > 8.
o
Kh6ng c6 cai thien sau72 gid didu tr! thfln trqng.
o
C6 sg thay ddi trong tinh trqng c6p tinh nhu : s5t, dau hay cho6ng.
+
Chgp c6t
tE
vi
tinh dugc khuytin c6o nhu cdng
cu dinh
gi6
tri
ho6n
trong ciic tinh hu6ng sau :
o
Thay d6i trong tinh tr4ng cAp tinh.
o
X6c dfnh d6p ung di6u
tri
sau phAu
thuft
hay
tht
thuft
X-quang can
thiQp.
o
Tru6c khi cho xu6t vipn d b€nh nhAn vi6m tpy c6p n4ng.
+
Chup c6t top
vi
tinh bung kh6ng n6n thUc hiQn
trulc
12 gid ngdy ddu
ti6n khdi ph6t trieu chimg nhu chgp c6t lop vi tinh s6m
(<
12 gid) c6 thti c6 k6t
qu6 kh6ng r5 rdng hay binh
thulng.
+
DAu hiQu
cta
chgp cdt lop
vi
tinh c6 th€ dugc ph6n thirnh c6c loai sau
dary:
o
Trong nhu md
tgy:
lan t6a hay khu trir,
pht
nA' bqt khi, nang gid tpy
hay 6p xe. . .
o
Quanh tgy hay ngodi
tpy -
Bd
tyy
kh6ng d6u, th6m nhi6m md quanh
tuy,
pht
n0 sau phric m4c, dich trong kho6ng kh6ng b0n than tnii.
o
Gi6i
han tai ch5 - DAu hieu m6 1i6n k5t Gerota (Ddy l€n m6 li€n ktit
vi6m Gerota, c6 thri nhin th6y dugc ), c6 trudng tuy, dich mang ph6i (nhin thSy
tr6n
mit cit
khoang mirng phOi;, nhu dQng ruQt...
-
Hinh 6nh cQng huong
tti
+
Trong khi chpp cat
tE
vi
tinh ttugc xem ld ti6u chuAn vang trong ch6n
elo6n hinh dnh cria vi€m
tqy
c6p, cQng huong ttr
trd
thanh c6ng cg c6 gi6
tri
ngdy cdng tang hong kh6o s6t tuy6n tgy, dec bipt dlch tgy vdr mdnh t6 chrlc ho4i
trl. CQng hu<rng ttr cffng dugc chi dinh d6i v6i benh nh6n d! ung v6i c6n quang,
c6 d0 nhay cao hon Orii vOi xuat huyilt, bi5n chimg m4ch m6u, chimg gi6 phinh
m4ch vir huy6t khtii tinh m4ch.
+
M6t
tiQn ich cria cQng hu&ng
tt
ln ung dpng
cta
n6 ld chgp mat tpy
cQng huong
tt.
Chgp mat tuy cQng hu0ng tu cung cAp nhirng th6ng tin hiru ich
li6n quan diin nguyCn nh6n vi6m tpy c6p nhu sy hiQn diQn
cta
s6i m4t nh6 vd
b6t thudng ducrng m@t.
Nhilng
thrl nghiQm l6m
sing
cho th6y
ring
chpp
m{t
tgy cQng
fr""rg
ti,
c6 th6 ld phuong tiQn chAn doan hiQu qu6 trong vi6m tuy c6p
v6i
bQnh nguy€n m6t nhu chpp mQt
qy
ngugc ddng, nhrmg
v6i igi
ich
it
xdm
</div>
<span class='text_page_counter'>(183)</span><div class='page_container' data-page=183>
B0Y16-HUl
dNc oAN cHAn ooAN
va
DIEu rRI BENH rrEu
uoa
-182--
Si6u 6m
ndi
soi (EUS): girip danh gi6 chinh x6c t6n thucrng
tuy,
s6i
nhd ting m4t
cht,
tdn thuong vtrng b6ng Vater...
3. Ti6u chuAn chAn tlo6n:
Ti6u chu6n ch6n doan
cfp
nh4t vd ttugc ch6p nhfln rQng
rii
nhAt hiQn nay
li
ti6u chuAn
Atlanta2Ol2:
ChAn doan vi€m tgy c6p ddi h6i 2 trong 3 d[c diiim sau
(1) Dau bpng kdo ddi hong vi6m tUy c6p (khdi ph6t cAp tinh clau virng
thugng
vi
dt
dQi, dai ding thuong lan ra sau lrmg.
(2) Tang fipase huy6t thanh (ho[c amylase huyiit thanh; it nh6t tren 3 lAn
gidi h4n tr6n binh
thulng.
(3) Nhfrng d6u hiQu d4c trtmg cria vi6m tgy cAp trdn chup
cit
top
vi
tint
,
:,.:
c6 cd.n quang vd it phO bi€n hon ld cQng hudng tri hay si€u 6m bpng.
N6u dau bgng c6 khd n6ng cao
li
vi6m
tgy
c6p nhrmg sy
ting
lipase
hodc amylase m6u
it
hon
3
lan
gi6i
han tr6n binh thudng c6 thi5 le do bQnh
nh6n d6n vign mu6n, c6n
phii
c6 chAn do6n hinh
inh
dii x6c dinh viQc chAn
dorln. N6u ch6n ttorln vi€m
tuy
c6p c6 thi5 dga
vio
l6m sdng
+
t6ng n6ng d0
erlzyrne tgy huy6t thanh,
thulng
kh6ng c6n chpp
cit
l6p
vi
tinh c6 c6n quang
trong phdng c6p cfiu hay hic m6i nh6p vi6n.
4. ChAn tlo6n mtfrc iIQ
Trong dq tlorin
ti6n
lugng, c6 mQt
sii
chi sO Oiem dd dugc sri dr,rng du
do6n vd sg s5ng cdn. Hai h€ thi5ng di6m d6nh giri mric d0 nang thudng dirng ld
chi
s6 Ranson vd APACF{E
<sub>II. </sub>
HAu htit c6c nghi€n criu cho thAy
ring
chi s6
APACHE c6 th6 le chinh x6c hon, trong d6
APACIIE
ll
24
giit duo. c sri dpng
nhiriu hcyn APACHE
II48
gid.
a. Di6m Ranson
Dlc
thir
cta
Ranson ld ti6n luqng
cht
yiiu dua vdo l6m sing dri ti6n do6n
mtc
d0 n6ng cta vi€m tr,ry cAp.
-
Khi
m6i nhflp viQn:
-
:.
+
I uol > 55.
+
BachcAu>
16.000/mm3.
+
Dulng
m6u
> l0
mmoVl.
+
LDH
> 350 U/L.
+
AST(SGOT)>250UL.
-
Lric 48 gid :
+
Gi6m hematocrit
> ljyo.
+
T6ng ure m6u
>
l,8mmol/I.
+
Carxi
miu<2
mmol/I.
</div>
<span class='text_page_counter'>(184)</span><div class='page_container' data-page=184>
+
Gi6m HCO3->
4mEqll.
+
dlch ti dgng > 6 lit.
Di6m Ranson
>
8, ho4i tu tpy dring kti suy co quan
(it
nnilt nolo ho4i tri
tuyiin ghi nh{n trOn chpp
cit
lop
vi
tinh). N6u diiSm > 3, vi€m tuy c6p c6 kh6
ndng n4ng. Nliu dirim < 3 vi6m tuy cAp kh6ng npng.
Ho[c
c6ch drlnh gi6 kh6c:
Di0m 0-2 : 2oh
ti
vong;
34
:
l5oh tu vong; 5-6 : 40Yo tu vong;, 7 -8; 100%
tit
vong.
b.
APACHE:
APACIIE
II
di6m > 8 dU do6n l1o/o d€n 18olo tti vong'
-
Dlch O bgng xuSt huytit.
-
86o phi.
-
Nhin g chi s6 suy co quan.
-
H4 huy6t 6p (Huy6t 6p t6m thu < 90mmHg) hay nhip tim nhanh
>
130
tArVpnfit.
-
PO2<60mmHg.
-
thi€u niQu ( < 50m1/tr) hoflc
ting
ure va creatinin m6u.
-
Calcium huyrit thanh
<
1.90 mmoVl (< 8.0 mgldl-) hay albumin huy6t
thanh, 33
gll
( < 3,2 <sub>e/dL).</sub>
c. Di5m
Balthazar
Eugc ph6t tri6n
vio
nhirng n6m dAu 1990 bdi Emil
I
Balthazat
vi
cQng
sy, chi sti mirc dd n4ng chgp c6t
tE
,i
tinh
(CTSI)
li
mQt hp thi5ng ph6n lo4i
duoc su dr,rng d€ x6c dlnh mrlc tlQ nqng cta vi6m tqy c6p.
Chi s5 mric d0 nang chpp
cit
lorp
vi
tinh c6
ttii
da 10 di6m vir ldr t6ng cria
nhfrn dir3m lo Balthazar vir di6m 1o
tli
tu
Di6m hoai
tft
Di6m
Bi6u hiQn
tr6n
chgp
cit
1,5.p
"i
tinh
Lopi Balthazar
0 di6m
Loai
A
Binh thudng tr6n chup
clt
lop
vi
tinh
1 tli6m
Lan rQng khu tru hohc lan t6a cua tuy6n tgy
Lopi C e6t thuong tuy6n tpy vd vi€m quanh
tyy
3 di€m
Tg dich trong mQt dia di6m duy nh6t
Loai D
4 di6m
bgt khi trong ho4c li6n kC vdi tuyiln tpy
Lo4i E
Khdng ho4i
trl
0 di6m
0-30% hoai
tt
2 di€m
BO Y TE - HU6NG DAN CHAN DOAN
va
orEu
rry
aENH TIEU HOA
-183-Lo4i B
2 di6m
Tp dich hai hay nhi€u hon c6c
vi tri
vd
/
hoic
Di6m
</div>
<span class='text_page_counter'>(185)</span><div class='page_container' data-page=185>
30 ddn 50% hoai
tri
4 di6m
TrCn 50% hoAi tu 6 di6m
Chi s6 mric d0
ning
chup c6t lop
vi
tinh dang thti hiQn mric dQ
ning
crla
vi6m
tpy
c6p duoc chi ra
bdi
m6t s6 nghiEn cuu cung c6p ttrinh girl chinh x6c
hon APACHE
II,
Ranson, n6ng dQ CRP. Tuy nhi6n mQt
vdi
nghiOn ciru cho
thAy
ring
chi s6 mric d0
nine
chyp
cit
lop
vi
tinh
kh6ng li€n quan mdt thi6t
ti6n
lugng nh6p viQn
d
b€nh nhdn hoai
tri
tuytin
tpy,
cfing kh6ng ph6i ld mQt
y6u t6 dg b6o chinh xdc
cinmric
dQ npng vi€m tgy c6p.
d. Ti6u
chuin
Glasgow
Ti6u chu6n Glasgow ld c6 giri
trl
cho cd hai vi6m tqy c6p do s6i mdt vir
do rugu, trong
khi
t16 diiSm Ranson chi cho vi€m
tpy
c6p do rugu. Nriu di6m
cia
bdnh nhdn 3 hay hon n6 cho th6y vi€m tpy n{ng vd bQnh nh6n n€n ilugc
chuy6n dtin
tlon
vi
tliAu
tri
d4c bi6t.
N6
dugc
tinh
diiim th6ng qua c6ch nhd
PANCREAS
-
P-PaO2<8kPa
-
A-Tu6i>55tu6i
-
N - Neutrophilia - WCC> 15x10 (9)
/L
-
C-Canxi4mmollL
-
R - Chric nlng th4n, Ur€> 16 mmol /
L
-
E - Enzymes: LDH> 600iu / L,
ASD
200iu /
L
-
A
-
Albumin<32g/L
(huy6t thanfr;
-
S - <ludng: ttuong huy6t> 10 mmol /
L
5 Nguy6n
nhin
cria vi6m
tuy
c6p
a. Nh6m nguyOn nhAn thudng
g{p
:
-
Rugu.
-
S6i mflt.
-
Giun dfla chui
vio
dulng
mQt: hi6n tpi da gi6m rAt nhidu.
-
R6i
loan chuyrin h6a : Vi6m
tpy di
truydn, t6ng calci m6u, thng lipid
miiu, suy dinh dudng.
-
NQi soi m$t t1ry nguoc ddng.
-
Ch6n thuong bgng.
-
Nhtng
6 lodt sau.
-
Benh ric tinh.
-
Thu5c
:
lqi
ti6u
(Thiazide, <sub>furosemide...), tetracycline, sulfonamide,</sub>
estrogen...
</div>
<span class='text_page_counter'>(186)</span><div class='page_container' data-page=186>
-184--
Nhi6m
trung
:
quai
bf,
vi6m
gan
virus,
Coxsackie
virus,
CMV,
Mycoplasma pneumoniae, giun d[a.
-
C5u truc b6t ttruong : ddn 6ng
m{t
chri, tpy d6i.
b. Nhirng nguy6n nhAn
it
ggp
-
Tpy d6i, ung thu dAu tUy vdL ung thu kh6c, San 16 gan
-
Thi6u m6u cuc b6, hoai
tt
md.
-
Mang thai, nhi6m trung
-
Xo nang, acid Valproic.
-
Yi5u tt5 gia dinh.
6. Bi6n chri'ng:
a. Bi5n chri,ng tohn thAn:
-
HQi chung h6 h6p cdp nguy kich (ARDS), vi0m ph6i, xgp ph6i, trdn
dich mang ptrOi, giam Oxy m6u...
-
HQi chtng
Suydaphttang
-
D6ng m6u rAi r6c nQi m4ch
-
Giam Calci m6u
-
Ting dulng
m6u vd d6i dudng lQ thuQc Insulin.
b. Bi5n chring t4i ch6:
-
Nang gi6 tuy:
thulng
gep nh6t, chi€m2lYotruong hqp.
-
Vi6m t6ry, iip xe tpy
-
Gi6 phinh dQng mpch ltich
-
Huy6t kh6i c6c
TM
16ch, TM mac treo trdng tren vd TM cria
-
Gi6n tinh m4ch phinh vi, thri phrit sau huytit Ur6l
ffU
Uctr
-
Xu6t iruy6t d4 ddy t6 trang do stress.
-
Hgp t6 trang, hPP dudng
m{t
III.
DIIUTRI
1 Didu
tri
nQi khoa
a. Gi6m tlau
Trudng hSp nhe cO
th6
dirng Acetaminophen, nqng
hon
c6
thiS dung
Tramadol.
Ban dAu ngudi ta nghi
ring
thu6c gidm <lau kh6ng n6n cho Morphine bdi
vi
n6
c6
tht
gdy co thht co vdng Oddi vd ldm
n{ng
th6m dau,
vi
th6 thu6c
thudng dugc lya chgn lir Meperidine.
Tuy
nhi6n, do
thitiu
hiQu qu6 vd nguy
co
d6c ctra meperidine, nhirng
nghiCn criu gdn ddy hon d6 cho th6y morphine le thutic gi6m dau ttugc lga
chgn. Meperidine c6 th6 vdn duo. c sri dpng bdi mQt s5 b6c sy trong trudng hqp
nh6 khi md Morphine c6 ch5ng chi d!nh.
b. Nhin nn
</div>
<span class='text_page_counter'>(187)</span><div class='page_container' data-page=187>
-185-Kh6ng
cho b€nh nhAn En duong mi€ng dti
tuy
tlugc
nghi
ngoi
trong
trudng hqp vi6m tuy c6p thti ndng
hoic
vira.
Cung c6p dlch qua dudng
tinh
m4ch, dy phdng m6t nu6c vd gidm dau
cho b€nh nh6n. Khi tuy6n
<sub>{ry </sub>
ttuoc kich thich
titit
enzyme bdi sy hiQn di6n cria
thric 6n trong da ddy, kh6ng c6 thuc an th6ng qua hQ th6ng cho phdp tuy nghi
ngoi. X6p
xi
20Yo bQnh nh6n c6 t6i ph6t dau trong qu6 trinh
bi
vi6m
tqy
c6p.
Xdp
xi
7 5%
tii
ph6t xity ra trong 48 gid cta nudi dudng <sub>bAng </sub>duong mi6ng.
Ti
le t6i
ph6t sau
khi
An
l4i
dudng miQng c6 th6 dugc gi6m
bdi
nu6i
du0ng tludng h5ng trang.
c. Cung c6p dinh dudng
GAn d6y, c6 sg thay tl6i trong quan niQm diAu
tr!
vC dinh dudng. Trudc
kia ngudi ta khuy5n c6o nu6i du6ng hodn todn bing duong TM.
HiQn nay, n6n cho 6n sdm
bing
dAt sonde xu6ng h6ng trdng: 6ng nu6i
[a
ttuoc d4t vao sau tlo4n
thri
3
ct:atd trang. Thuan
lgi
cta
nudi nn
bing
duong
ruQt ld sinh
lj
h<rr,
ngin
ngira teo ni6m mac ru6t
vi
cric bi6n chring khric
cta
nu6i 6n ngodi
dulng
ti6u h6a nhu nhi6m n6m.
B6t
lgi
crla nu6i En qua sonde mfri ld ldm
ting
nguy co vi6m xoang (d4c
biQt ntSu ilng luu lai hon hai tudn)
d. Kh6ng sinh
Vai trd cta khang sinh cdn tranh c6i.
Kh6ng sinh kh6ng cAn thi6t trong c6c trudng hgp vi6m tqy c6p nhg.
C6 th6 su dung Imipenem trong trudng hqp CT-scan cho th6y
ty
lQ hoai
tu tr€n 30% tuy.
MOt s(i ktAng sinh kh6c c6 thd dtng nhu Cephalosporine, <sub>Quinolone....</sub>
2 Di6u
tri
nQi soi
ChUp mflt tuy nguoc ddng qua nQi soi (ERCP), ginp ch6n do6n vd lo4i b6
c6c nguy€n nhdn do s6i dudng mQt, giun chui duong m4t,
Chi dinh ERCP s6m, trong24-72 gid dAu didu
tr!
nguy€n nhdn s6i, giun
dudng m4t girip gi6m biiln chring vd
tf
lQ tri vong.
Bi6n chung c6 th6
glp:
chdy m6u ho{c vi6m tpy c6p sau ERCP.
3. Phdu
thuflt
-
Chi dinh:
+
Ho4i
tu
nhi6m khuan (cO hinh dnh b6ng
hoi
trdn CTr-Scan, chgc hrit
kim nh6 dem c6y c6 vi khu6n)
+
Ch6n ctoiin chua rO rang
+
C6 bir5n chung
-
K!
thuflt: c6t m6 ho4i tu: d6n luu, mO n0...
</div>
<span class='text_page_counter'>(188)</span><div class='page_container' data-page=188>
-186-t
t
vrtvr
rUY
MAN
r.
DAr
cUcnc
Vi6m tpy mpn
(V.T.M.)
ld mQt bQnh ly mpn tinh cria tuytin tpy ngopi ti6t,
bqnh nguy€n thudng ld do ruou nOn bQnh ngay cdng gia tdng.
Khi
triQu chimg
l6m sdng dd 16 rdng thi viQc chAn do6n thudng kh6ng kh6;
nhmg
khi tpy m6i
t6n thucrng mQt phAn hoflc cdn
it
chAn do6n rAt t<hO
khin
chri ytiu dpa
vio
c4n
ldm sdng. Vi6m
tpy
mpn c6 th6 bi6u hiQn
dudi
mQt hQi chrlng bQnh h6p thu.
Nguy0n nhdn vi6m tpy m4n cfing tucrng tp nhu vi0m tgy cAp
li
do rugu, do s6i,
do thu5c,
xo
nang tuytin tpy.
Khi
tUy
bi
ph6 hriy >$Oyo <sub>mdi </sub>bi6u hiQn suy tgy
hopc cti iachtty mO ho{c cli ia phdn s6ng.
6
circ nu6c phucmg Tdy chtr ytiu
li
do
ruou
d
ngudi l6n
chii5m
tt
60-90%
trulng
hcr.
p, vlr trd
em
li
bpnh nang xo
tuy6n
tr;y
(cystis fibrosis);
6
ctrc nudc suy
dinh
du0ng
ld
do thii5u
protdine-calori dua d5n xo tgy. O Viet Nam
ngoii
nguy6n nhdn do rugu cdn do nguy6n
, A ' I t <sub>'.</sub>
nhdn vi6m
tpy
cdp tdi phitt nhi6u 16n do soi vir giun dfia chui
vlo
dudrng mpt
tpy.
Ti
suAt th6 & Ph5p \d,4,71100.000 d6n, s6 ca
m6i
mit
hdng
nim
tr6n th6
gi6i
cho ddn
6ng
ld
7,71100.000 ddn
vd
php
nt
ld
1,2/100.000 ddn.
Ti
19
NamAIfr ld 411.
II.
PHAN
LOAI
Trong phan lopi cria Marseille- Rome d6 dlnh nghia viOm tpy c6p ld :"TOn
thuong vi6m m4n tinh cria tuy6n tpy mang tinh ch5t ph5 hriy phAn nhu m6 ngo4i
titlt
kdm
xo
h6a; vd sau ph6 hriy tu6n phdn nQi ti6t
".
Ngudi ta chia ra ldm hai
lopi:
1. Vi6m tpy do
tic
nghEn: mang
tinh
ch6t ddn d6u 5ng tpy tr6n ch6
tic
xtty ratrudc vi6m nhu trong ung thu d6u tpy, vi6m
xo
co Oddi, u b6ng Vater,
xo hgp 6ng tpy nguy6n phdt.
2. Vi6m tgy m4n calci h6a:
thulng
<sub>efip </sub>0
din
6ng tr6 thudng ld do rugu,
c6 thucrng tdn gi6i phdu
itic
biqt. Sau 15 ndm ti6n tri6n chUp phim bpng c6 soi
>90o/o il6y ln bqnh soi tpy.
-
VC thC benh Cremer chia ldm 5 type:
+
Type
I:
cdn ggi
li
th6 thuong ttin tOi ttri6u.
+
Type
II:
cdn ggi
li
th,i khu tru.
+
Type
III:
li
thti lan t6a.
+
Type
IV:
ld th6 thucrng tdn phAn dAu tpy. Trong thiS ndy c6 mQt s1r hgp
ddi cria 5ng Wirsung vd ddn d€u phAn tr6n.
+
Type V: mang d{c tnmg nghEn hoan toan 6ng Wirsung.
-
Trulng
ph6i Cambridge (Sarner 1984) chia ldm 3 th6 :
</div>
<span class='text_page_counter'>(189)</span><div class='page_container' data-page=189>
87-+
The nhg: chpp
tpy
qua nQi soi nguoc ddng c6 th6 6ng
tpy
cdn binh
thuong (< 3 nh6nh b6n b6t thucrng).
+
The vtra: c6 tr6n 3 nh6nh b€n bdt thudng.
+
ThC n{ng:
ngoii
c6c thuong t6n tr6n cdn thdy cdc kystes, s6i calci h6a
\ lr , A
vd nghEn c6c 6ng tpy.
ITI.
GIAI
PHAU BENH
1. D4i th6:
Lric dAu tr;y cdn binh thuong. Giai dopn sau tpy thucmg l6tn chic, cutii cirng
ld xo teo, cimg;l,rhi cat
<sub>By </sub>
c6 mdu tr'ing x6m, m6t ranh gi6i
gita
c6c thtry, 6rg tUy
ddn kh6ng cl0u do soi nghEn vh xo 6ng tUy. Cutii ctng 6rg tUy c6 hinh c6i m0 nrit
chai, kh6ng d,5u, c6 nhirng doan bi nrit l4i bang chet proteine trong su6t hoic calci
hou
cdc ting nh6nh cfing bi ddn c6 th€ c6 dpng k6n; d6i khi c6c k6n ndy vd
vio
6
bqng hoac
bi
6p-xe h6a. Xo tqy va mO chung quanh tUy c6 th0 lam xo hgp dQng
m4ch, tinh mpch, b4ch mpch duong mpt
vi
d6i khi c6 ting ti6u hoa.
Soi
tyy
c6 thiS trong su5t, mdm hopc calci h6a clucrng kinh c6 th6
tt
vai
mm d6n hdng cm c6 hinh d6ng kh6ng d€u.
Trong giai do4n dAu t6n thucrng .5p
*tt
kE
v6i
t6n thucrng m?n n6n c6
th0 di
tt
pht
tpy d6n xuSt huy6t vd ho4i tri.
2. Vi
thO:
^i,. ' 1, - t '
Tdt c6 c6c nang tuy6n cl6u
bitdn
thuong cdn c6c d6o Langerhans chi
bitdn
thucrng vdo giai do4n cutii . Cttc t6n thuong trong mQt thdi gian sE dugc t6i tao
kh6ng clAu, df hgrp. Cflng vpy mQt sii nang tuytin bi t6n thuong b6n cqnh chc nang
tuy6n cdn binh thucrng. Ni6m m4c cria c6c 5ng tuytin bi teo dAn, d6n ra vd chria
cdc chdtkrit tria pr6t6ine, c6c 5ng tuy6n mang hinh th6i cria cdnh cdy kh6. Hi6m
hcrn
li
ni€m mpc 6ng tuyen
biphi
d4i ho4c d! san lorp malpighi ho4c c6c tuytin titit,
doi
khi
c6 hinh
arn-toit; .ar
io
chric 1i6n
tet
pnaitri6n chung quanh 6ng tuytSn
gdy ra
xo
he.p
lim
tic
nghEn timg phdn hay
toin
bQ 5ng tuy5n, 6 tr6n ch5
tic
nghEn nhu m6 bf teo
lqi
gdy raxo b6n ngoiri r6i bCn trong titiu thuy.
rv.
BpNH
NGUYTN
1.
Do
nrgu:
thudng
g{p
o chdu
Au,
chdu
M!,
Trung Phi, mQt phAn chdu A.
Chri ytiu g?p (,
din
6ng >gToh <sub>trudng </sub>hgp,
tutii
trung binh ld 40. C6 sy tuong
quan tuyr5n
tinh
giira tAn su6t v6m
tuy
cdp do
ruqu vir
mric dQ u6ng ruou.
Tuy nhi6n dQc tfnh
cfa
rugu cdn
tty
thuQc tO
tinh
mAn
cim
cria ttrng ngudi,
c6 th6 cdn do
tinh
di truy6n
c6
trudc. Thdi gian utSng rugu cfing quan trong,
trung
binh
17 ndm & tldn 6ng, 11 n6m
6
phU
n8
vi
lugng
rugu trung binh
m5i ngdy le >100 g.
Chc yi,;n
t6
ve
5n u6ng cfing
inh
hucrng nhiAu cl6n bQnh nhu:
An
qu6
nhi6u protides ldm gia tdng nguy co
mic
benh, 5n qu6
it
hopc qu6 nhi6u lipide
</div>
<span class='text_page_counter'>(190)</span><div class='page_container' data-page=190>
88-cing
vfly. Trong khi d6 dn md 1i6u trung binh 80-100 mg/ngiy thi nguy co m6c
Ugntr tnap nh6t. Thu6c 16
ctng
ldm gia
ting
nguy co m6c bQnh.
z.
ffr6 tfri6,
ni6n &
ving
nhiQt t15ri: xhy ra 0
ci
hai gi6i,
tu6i
trung binh ld
12,5 ndm, d ddy bQnh nh6n hoirn
toin
kh6ng u6ng ruou nhtmg suy du0ng quri
n{ng vd k6o ddi benh thucrng g4p d midn nam
An
dQ, Tich lan, Nigeria, Zaire,
Ba-tdy.
S. Cutrng ph6
gi6p:
tit
cd cdc thti cuong ph6 gi6p ldnh ho{c 6c tinh d6u c6 th6
gdy ra vi6m tUy mAn calci h6a. Trong 3/4 trudng hgp lir do addnome cria ruy6n
ph6 gi6p. Tu6i trung binh, diSn ti6n 16m sirng cfing tuong tu nhu vi6m tqy m?n
calci h6a do ruou.
4. Do
di
truydn:
tu6i khdi dAu thuong <15 tu6i, hoi uu th6 0 nam
gi6i'
BQnh
xdy ra c6 th6 do khuy6t tflt cria nhi6m s6c th6 mang tinh trQi'
S.
fn6 tiiim
gip:
b6nh xAy ra trong Utii
canl
cria bQnh
nhiy
nhot d ngudi l6n
ho[c d ngudi ghdp thfln.
v.
BpNH srNH 56r
ruY
Nghi6n
cfu
vdi hinh th6i si6u c6u trric cria c6c t6 bdo nang tuy6n vd 6ng
da cho th6y tho4t ti€n chua c6 thuong t6n nhrmg
di
c6 sy ngrmg k6t prot6in
trong c6c 5ng tuyr5n, sau d6 ld sp k6t
tta
cria carbonate calcium qua nhi6u n6m
de t+o thanh s6i th4t sg md c6u t4o
chi
y6u ld calci.
T6t
cit clc thti ddu c6 sq
chuytin d4ng
tt
k6t
tta
protein qua cali, tuong
tp
nhu s6i thQn vir ti6n trinh
viOm vd xo h6a cfing nhu trong xo gan.
1.
Trong
tlidu kiQn sinh
<sub>$: </sub>
Mac dir c6u t4o cria dich ttty ld thich hqp cho
I
sg
k6t tua
cia
prot€in vd calci (dich tUy
di
dugc b6o hda calci). Nhung nhd ddng
chdy
ty
do cria dich tgy
vi
sg c6n
bing
gifra sg ti6t nudc diQn gi6i vd c6c men
tuy dE hen chri nguy co k6t tria prot6in; sy k6t tria calci cluo. c kiilm so6t bdi 3 co
chti kh6c nhau trong tuy6n tgy.
-
Lithostathine d6 dugc phdn lQp trong co chdt
cta
s6i tuy, n6 tlugc ti6t
ra du6i 4 dpng phdn t&. E6y
ld
1 glycoprot6in c6 vai trd ric ch6 sg t4o nhAn vd
phrit tri6n cria ciic tinh thii carbonate calcium.
-
Citrate: ddy
ld
ch6t chelate
cta
calcium tlugc c6c t6 bdo nang tuyiSn
ti6t ra, n6 cO
ai*r
mQt phdn calci trong dich tuy girip ng6n chln li€n k6t
v6i
cric
ion bicarbonate.
-
Ni€m m4c 5rrg tuy6n cfrng c6 vai
trd
chi
dQng trong viQc t6i h6p thu
bicarbonate bdng c6ch ti6t ra ion H+ trong
thdi
ki
ti6u h6a; pH h4 sE ldrn gia
tdng chi s6 hda tan cta calci.
2.
Trong
tlidu kiQn bQnh
tf
Trong vi€m tuy m?n calci h6a c6 hai hiQn tuong co b6'n sau ddy
di
ph6i
hqp vdi nhau d6 gdy ra co ctr6 Ue*r sinh cta n6 :
</div>
<span class='text_page_counter'>(191)</span><div class='page_container' data-page=191>
189--
M6t
su ket tria bat thuong
cta
prot€in. C6c ktit
tta
cia
prot€in trong
giai
ilo4n
dAu cria b€nh,
n6 tlugc
cAu tao
cht
y6u
du6i
d4ng
thty
phdn vd
kh6ng hda tan cria lithostathine
vin
cdn chua hodn todn bi6t rd.
-
Sy k6t tua b6t thudng cria bicarbonate calci.
Euoc
ldm dE
bdi
su c6
mit cta
cbc
tta
prot6in,
n6 t6c
d6ng
nhu
ch6t tao nhAn
vd
do
su ha th6p
lithostathine trong dich tgy dE dugc thAy vdo giai dopn dAu
cta
benh b6t lu?n
do nguydn nh6n gi. Di6u ndy cho th6y c6 th6 do y6u t6 O truydn c6 sEn ct6 t4o
tidn dA cho vi€m tqy m4n.
Ngoii
2 y6u t6 chinh k6 h6n cdn do su kic dQng cria c6c yilu t6 ngo4i lai sau :
-
Rugu: li€n quan d€n>90% trudng h-o.p vi€m
tyy
man calci h6a. MOt
luqng nh6 rugu dugc
tuy
chuy€n h6a dd
lim
gia t5.ng su ti6u thu
ning
lugng
cia
tuyiin vd su
6ng
dgng lipid trong nhu m6 tuy nh6t ld qua trung gian cria su
tdng
ti€t
protdin
vi
do
su ha
cia
citrate mir
ruou
ttd ldm d6 cho sU k6t
tia
prot6in-ca1ci. MQt
sq
gia
tlng
trucrng
lpc
choline ai5i vOi ruou cfrng nhu su
nh4y
cim
cia
tuy O6i vOi kich thich hormon, dE gi6i thich cho su t6c tl6ng
cta
rugu 16n su ti6t prot6in.
-
Su gia tdng calci m6u m4n tinh: d4c biQt
li
trong cudng ph6 gi6p tr4ng
d6 tao didu kiQn thuen
loi
cho su tpo s6i. O ch6 ngudi ta th6y mQt sy gia
ting
ti
calci/bicarbonate ph6i hqp
v6i
su t6ng ti6t protdin.
-
Cutii
cr)ng ld tAm quan trong cira gi6i ph6u de ldm dE cho sq
ting
ktit
tua cria prot€in-calci: hgp i5ng tpy dE ldm ri trQ
vd
giatdng d6 qu6nh cria dich,
sr,r ph6
hty
cria ni€m m4c 6ng ruy6n khi ti6p xrhc
vdi
cric prot6in k5t tna dd gdy
n6n su ph6ng thich calci vdo
n6i
bdo, tli€u ndy cfrng
lim
gia t6ng sg k6t tua
calci.
VI.
LAM
SANG
-
Dau: tlau ttmg dcrt, v6 sau tlau kdo ddi vd li€n tuc cucrng dQ mpnh. Dau
ki6u qu4n ho4c n4ng tric. Benh nh6n vi€m tqy men c6 th6 bieu hien nhfrng dqt
c6p nhu trong vi€m
tyy
cdp nhung phdn lon c6 th€ tlau 6m
i
li6n tuc ho4c ng6t
quan c6 hic trQi tran t6n
nhmg
dOi
khi
lpi
kh6ng tlau.
Kinh
diiin ld dau vtrng
thuqng v! hoflc ha suon tr6i lan ra sau ltmg, dau s6u vd dau thudng gia tdng sau
khi
6n; d6i
khi
dau
6
g6c 114 tr€n b6n
phii
ho4c b€n tr6i nhung d6i khi
l4i
dau
sdu mo hd trong 6 bpng ho4c tlau d phia sau lung, dau gia t6ng khi u6ng rugu
hoflc 6n nhiOu
diu
md ngodi dau cdn kdm cdrm gi6c ch4m ti6u. Dau gi6m khi
ngOi g4p minh ra phia trudc ggi
li
tu thti giam dau ki6u cd sring. Dau kdo ddi
, .: .. ,,4
nhi6u gid d6n viri
ngiy
sau tI6 c6ch do4n mQt vdi ngdy ho4c cd thrimg.
-
Stt
c6n: hic dAu srit cdn theo ttqt dau hl5t dau l€n c6n trd l4i, vti sau khi
k6m h6p thu srit cdn ngdy cdng gia
tlng
vd giai doqn sau ld suy kiQt.
</div>
<span class='text_page_counter'>(192)</span><div class='page_container' data-page=192>
-190--
Rt5i lo4n bdi ph6n: thuong ld di
chiy,
d4c bi€t ld di chdy md 1dm ph6n
b6ng I6n c6 vring md vd Id ntrO thOng ti€u hrit thric 6n nhu hpt c<rm, sgi thit, 16
rau ggi 1d phdn s5ng;
tt
d6 gdy ra hQi chimg kdm h6p thu.
Dlc
biQt ld k6m h6p
thu lipide, protide, c6c vitamin hda tan trong dAu, c6c y6u ti5
vi
lugng trir s6t vd
cu6i ctrng g6y phir, thi6u m6u,
rtli
1o4n sac
t6
da vir ldm t6c c6 mdru hung d6
nh6t lir d tr6 em.
-
Vang da: thuong
di
kdm
v6i
dgt dau, vdng da thudng nhp vdr thoang
qua <10 ngdy. Ni5u vang da n4ng vdL k6o ddi cAn nghi tltin kgt s6i hay nang lon
0 dAu tpy chdn dp viio dudng mflt.
-
Diii
dudng: khoang 1/3 benh nhAn
vi6m
tqy
c6
r6i
lo4n dung n4p
dudng m6u,
l/3
benh nhdn c6 d6i duong thflt sq hic ndy bQnh nh6n cdn c6 ctic
triQu chimg cria bQnh v6ng m4c, benh than vd bQnh than kinh do tt6i duong.
Nguy
co
g6'y ddi dudng trong vi6m tuy m4r,
lit
l2Yo sau 5 n6m vd 24Yo sau 70
nim
vir 36oh sau 15 ndm.
-
Khrim
t4i
ch5 thudng nghdo
nin
kh6ng tuong
ximg v6i
bQnh canh
toirn thAn c6 thd chi c6 di€m tlau
vtng
tpy hi0m
khi
khAm th6y mang do nang
tgy lon ho4c c6 b6ng.
vrr.
xfT
NGHTEM
1. Amylase m6u vir lipase m6u: thudng chi cao gAp 2-3 lan binh thudng trong
dqt ti6n tri6n vi€m, ngoii dqt ti6n triiin c6 th6 binh thuong n€n kh6ng
tllt
hiQu. Su
ting
lipase m6u nh?y vd dflc hiQu hon Amylase m6u trong vi6m tuy man.
2,
Bilirubin
miu
vir phosphatase
kilm
m6u: c6 th6 gia t6ng trong trudng hqp
c6 ngh6n tluong mQt.
3. C6c x6t nghiQm
thlm
dd chric
ning
tuy6n
tgy:
th6ng
ti
trdng sau khi kich
thich bang secr6tin vd choldcystokinine (CCK) ho4c ceruldine cho thAy c6 suy ti6t
dlch
tqy:
Gi6m bicarbonate vd t5ng calci trong 90% truong hqp.
Dinh
luqng
trypsin m6u thuong giiun. nt5i loan ndy c6 thlS duo. c tlidu chinh sau
khi
su dUng
men tuy. Test pancreolauryl: dC tham dd sg ti6u ho6 lipide sau
khi
dn co ch6t
Dilaureate de fluoresceine ttugc c6t doqn boi men cholesterol ester hydrolase. Sau
d6 dinh luqng fluoresceine hong m6u vir trong nu6c ti6u. DQ rt\Ay
tt
62-92%.
4.
X6t
nghiQm
tludng
m6u bdng nghiQm ph6p tSng dudng mriu hoflc dudng
m6u khi d6i. DC ttanh gi6 tuy nQi ti6t.
5. X6t nghiQm
thim
dd k6m h6p
thu:
beng tim c6c thanh phAn lipide, protide,
vd glucide trong ph6n;
v6i
lipid b6ng
bta
6n chu6n c6 chria 50 g lipide 3 ngdy
li€n ti€p binh
thuong
<5
g.
Ho[c bing
test Schilling bSng c6ch
ti€m
1000
microgam
P12;2
giit sau cho u6ng 0,5 microgam
Bl2
c6
gbn ddng
vl
ph6ng x4
cobalt, sau d6 dinh lugng
Bl2
ph6ng x4 hong nu6c tiilu. Binh thuong 15-40%,
hong trudng hqp kdm hAp thu <So/o.Hoic beng nghiQm ph6p
D
<sub>- </sub>
xylose; bing
t
</div>
<span class='text_page_counter'>(193)</span><div class='page_container' data-page=193>
-c6ch cho ui5ng 25 g ducrng D-xylose hic bpng clSi (cfay ld lo4i ducmg chi dugc h6p
thu o do4n dAu ru6t non) rOi Ainfr lugmg D-xylose m6u sau
2
gitl vd D-xylose ni€u
sau 5gid. Binh thuong D- xylose niQu >5 g vd D- xylose m6u >250 mgll.
6. Do
cfc
ch6t chi tli6m sinh hgc
trong
men
tgy:
-
Lactoferine
tlng
cl6y ld nghiQm ph6p kh6 cl6c hipu.
-
Einh
luqng lithostathine ld mQt x6t nghiQm dang dugc thgc hign mang
nhi6u hria hgn.
ntr6i ttru
tni
&uv),
nang
gii
Si€u
nhu mO vi.l5ng
fuy
BQY HU] GD DOAN VA D TRI BENH T H
rI
</div>
<span class='text_page_counter'>(194)</span><div class='page_container' data-page=194>
VI[.
BIfN
CHLTNG
1. Nang gif,
tgy:
c6 th6
xiy
ra,do,h,9a1,f96au
t8c ngh€n Ong tpy do soi vi0m xo
trit
hgp 6ng
vi€m tpy cdp
ngoii
ra cdn do sq
tgy trong khi c5c nang tuYtin vdn
BQ Y TE - HUONG DAN cnaN DoAN
v
A DIEU TRIBE. NH TIEU HOA -r
93-, il ':.
't,lt".
</div>
<span class='text_page_counter'>(195)</span><div class='page_container' data-page=195>
cdn ho?t dQng. Lric dAu ld c6c nang nh6 vd sau
ngiy
cdng lon c6 th6 vO vdo
trong 6 bgng. C6c nang ndy c6 th6 bQi nhi6m 6p xe h6a. Ngodi ra c6c nang l6n
, ., ,l , . I
c6 thd chdn dp vdo 6ng mflt
cht
gdy vang da, viro tinh m4ch l6ch gdy titng itp
luc cua timg phAn vn l6ch lon,
chiy
m6u trong nang do dn mdn viro mach m6u
ho6c rd vdo t4ng r6ng ki5 cAn; v0 hoqc rd vdo 6 bung g6,y rabing, hi6m
khi
c6
th6 rd vdo mirng tim, trung th6t.
2..
T6n
thuong
gan
vir
iluimg
mit:
gan nhi6m md thudng g?p,
xo
gan thay
d6i tuy theo tric giA tu 2,3-18,5yo. Xo gan <sub>mflt thu </sub>ph6t hitim g[p.
Xo
doqn 6ng m4t chri trong tuy dd dugc Caroli phrit hiQn 1953 vd d6t t6n
ld xo dudng
mft
type
I
gdy ra vang m6t.
3. T6n thucrng dg dny t6
trhng:
g6y ra varices d4 ddy do ting iry lr,rc cria ttmg
phAn. Lodt d4 ddy tri
tring2-
15Yo,hgp
ving
hang-m6n vi-hirrh t6 trdng ld mQt
bi6n chung it g6p.
4. Chny m6u ti6u h6a:
-
Do tdng rip
lyc
cria tung phan hopc phiii hqp v6i thuydn t6c tinh m4ch
kich - crla do xo quanh tpy ho{c do nang chdn 6p, ph6t hi6n
bing
si6u 6m
-
Chdy m6u 5ng tuy: ddy ld mQt bi6n chrlng hir5m do nang 6n mdn mach
m6u vdr O6 ttrOng vdo 6ng tpy. Ch6n dorin r5t kh6 cAn nhd d6n nQi soi th6y m6u
chity ra
tir
6ng
tuy.
Chup nhu6m m4ch m6u th6n tqng- mAc treo
li
m6t x6t
nghiCm r5t a4c rupu.
-
T6n thuong mach m6u: vi€m d6ng mach chi dudi
thuong
g[p
<sub>e%),</sub>
nhmg
nhdi miiu co tim khdng gia t5ng.
ytiu
t6 nguyEn nh6n c6 th,i ia ao tang
urique m6u, do thu5c 16 vd cl6i
dulng.
5. Hogi tr?
m6'durli
da
vi
xuong kh6p: cric ntit tr4 Ui t6i phrit thu<mg ld d 2 ch6n
(h6i chung Weber-Christian) c6 th6 bi6n m6t ho6c rd ra ngoAi ch6t dang dAu.
6. Ung
thu
h6a: c6
thA24%
IX. CHANDOAN
f.
ChAn do6n x6c
tlinh:
chfr y6u dya vdo tidn sri u5ng ruqu, suy dinh du0ng
vdi nhirng dgt vi€m tpy c6p. L6m sang v6i dau
vtng
tpy k6o ddi cing ggi y cho
ch6n doan khi c6 hQi chring di chdy m4n vd kdm h6p thu.
ChAn doiin x6c dinh cAn dua viro xdt nghiQm sinh h6a
v6i
suy tuy ngo4i
ti6t va
*rAt
li
chqp phim bqng kh6ng sria so4n c6 hinh anh s6i tgy hodc si6u
6m, chgp cEt lorp
ti
trgng c6 hinh 6nh tuy teo nh6, t6ng 6m ho4c h6n hqp, i5ng
qy
dan vd nh6t la hinh anh s6i tuy.
2. ChAn do6n ph6n biQt :
a.
Dqt
tdi
phrit
cfra vi6m
tgy
c6p: bQnh canh l6m sang gAn gi6ng nhau d d6y
thudng ld do s6i, amylase m6u
thulng
cao hon cAn dua viro si6u 6m c6 hinh
6nh s6i 0 b6ng Vater vd co Oddi.
</div>
<span class='text_page_counter'>(196)</span><div class='page_container' data-page=196>
-194-!
b. Ung
thu
tuy
: thudng x6y ra 0 ngudi gid. O tlAy dau
thulng
6m i vd li€n tpc
hon kdm ving da ngity
cing
gia
ting
dei
tien
phdn bqc mdu. Kh6m c6 th6 sd
thAy mdng vung dAu tpy vd gan trii mQt lon do ri m4t'
ChAn dori'n x6c dlnh cAn dga
vio
ghi hinh
bing
si6u Am, CT' ho[c chup dudng
mat tuy ngugc ddng c6 th€ k6t hqp
vdi
chqc hrit, sinh thitit t6 bdo hgc' O dey
si€u 6m vd CT cho hinh anh
th6i
tang si6u 6m vd hOn hqp.
c. Lo6t d4 dhy trl trhng nhAt l2r lodt xo chai 6 lo6t s6u dinh ho4c thring vdo tpy.
O tl6y cAn h6i
ki
con ttau lodt vd nh6t Dr dqa viro nQi soi d4 dAy t6 trang.
d. Ccrn tlau
thit
bgng do
thi6u
mfu
m?c
treo:
thuong g4p d ngudi gid >60
tu6i cffng thudng dau sau khi 6n. O
d6y
thuong kdm theo tnng huy6t iip
vi
xo
vfra m4ch m6u, n6u n4ng
thulng
kdm liQt ruQt ho{c
tli
cAu ra m6u. ChAn doan
cAn dga vdo chup nhuQm dQng mach mac treo qua cath6ter.
e. HQi chr?ng k6m h6p
thu
do c6c nguyEn nhdn kh6c nhu: trong bQnh Crohn,
lymphoma ruQt nguy€n ph6,t, bQnh coeliac.
x.
Drnu
rRI
1. NQi khoa: nhim 2 mqc dich chinh ld gidm dau vd thay th6 men tUy.
a.
Ch6 dQ nn: rAt can tH6t bao gdm:
-
86 rugu hoirn toan.
-
Ch6 dO 6n
hoi
giirn
md chi6m 25-30% t6ng s6
n[ng
luong khoang
609 m6i ngdy. Protide binh thudng hay hoi
ting
nhq 80-i00g m5i
ngiy.
-
86 thudc Li.
b.
86
xung men
tgy trong trutrng
hqp k6m h6p
thu
cdn dtrng 30.000 don
vi
Lipase 3.000 don
vi
protease, 10.000
tllv!
Amylase. C6c thu6c thuong dirng
Eurobiol, Cr6on, Alipase, Festale, Pancreozyme li6u 2-3 viOn/ngdy cho tru6c
bta
5n.
Trong truong hqp di chdy mo di) khring di€u
tri
cdn khdo s6t dQ toan dich
tqy. N6u tAng toan cAn ph6i hqp th6m thuiic khring tit5t vd tmng hda toan. Men
':
tqy cfrng phin niro lirm giirm dau.
c. Di6u
tri
chdng dau thuong ld cAn thitit nhAt ld trong thti dau nhi6u, th6ng
thuong ld srl dgng c6c thu6c
giim
dau nhu aspirine, paracdtamol, codein vir
nhidu hic can dtng d6n c6c d6n xu6t cta morphin.
C6c thu6c khang men d6t va it hiQu qu6, N6u
tn
vdo g6y dau nhidu c6 th€
nudi bang duong ngoiri miQng. Niiu do s6i kgt cAn cho thu5c ch6ng co
thit
co tron
ho[c l6y s6i nhtmg thuong kh6 thgc hiQn
vi
s6i
nim
rii
r6c trong nhu m6. Trong
mQt vdi trudng hgp cdn phong t6 thAn t<infr bang Xylocaine dung dich 1%.
d. Di6u
tri
tl6i
tlutmg:
n6u c6 tdng duong m6u thyc sU >11,1mmol/1. Trong
mQt vdi truong hqp girlm insulin qu6 nhi€u c6 thiS dirng insulin liOu trung binh
</div>
<span class='text_page_counter'>(197)</span><div class='page_container' data-page=197>
-195-20-30
tllvi
/m5i ngay theo ph6t d6 2 nhanh
+
1 ch$m
vio
bu6i t6i. Uoac
2
chQm
hoflc3nhanhlchpm.
e. Ditlu
tri
tan s6i:
thulng
dung h6n hqp Citrat-natri +
Kali
HAu 20-30 grlngiry
bi6t
duoc
li
foncitril
3-6
g6ilngity, c6 thiS lirm
tan
soi mQt phAn trong 40o/o
trulng
hgrp, nhung di6u
tri
ndy r6t ttin k6m.
2. Didiu
tri
thfr rhugt
-
Chgc hrit hopc dAn luu dudi sp
hufng
dAn cria si6u dm vd CTscanner.
-
DAn luu k6n vdo dp
diy
hopc t6 trang qua nQi soi.
-
ChtrQng co Oddi qua nQi soi.
-
Nong dopn hgp gAn t5ng tpy hopc clflt 6ng nQi gi6.
-
T6n soi
bing
si6u 6m hoflc
bing
co hoc qua soi.
-
Trong
trulng
hgp qu6 tiltmQt c6 th6 dpt 6ng nQi gi6.
3. Ngo4i Khoa
-
NOi 5ng Wirsung-h6ng trdng theo ki6u b6n-b6n.
-
Ctlt
qy
ban phAn kdm theo nOi ta tpy.
-
Ddn luu ducrng m4t:
bing
c6ch ntii 6ng m4t
cht
vd t6 tring...
</div>
<!--links-->