BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Đỗ Thị Vân

STRESS CỦA NGƯỜI LÀM CAN THIỆP TÂM LÍ Ở
MỘT SỐ TRUNG TÂM CAN THIỆP TẠI THÀNH
PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Đỗ Thị Vân

STRESS CỦA NGƯỜI LÀM CAN THIỆP TÂM LÍ Ở
MỘT SỐ TRUNG TÂM CAN THIỆP TẠI THÀNH
PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chun ngành : Tâm lí học
Mã số

: 8310401

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. NGƠ XN ĐIỆP

Thành phố Hồ Chí Minh - 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu “Stress của người làm can thiệp
tâm lý ở một số Trung tâm can thiệp tại Thành Phố Hồ Chí Minh” dưới sự
hướng dẫn của TS. Ngô Xuân Điệp là công trình nghiên cứu khoa học của
riêng tơi. Các số liệu có trích dẫn nguồn chính xác, kết quả nghiên cứu nêu
trong luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất cứ một nghiên
cứu nào khác.
Tác giả

Đỗ Thị Vân


LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn đến các thầy, cô trong Khoa Tâm lý
học của Trường ĐH Sư phạm TP. HCM, Phòng Sau Đại học, các đồng nghiệp
cùng công tác tại Công ty cổ phần đầu tư giáo dục và đào tạo quốc tế Rồng
Việt, gia đình, bè bạn đã giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện cho em trong suốt
quá trình nghiên cứu.
Em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới thầy TS. Ngơ Xn Điệp,
người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và động viên em trong suốt quá trình
nghiên cứu đề tài luận văn tốt nghiệp này.
Mặc dù đã dành nhiều thời gian, công sức và cố gắng rất nhiều, nhưng
do khả năng của bản thân còn hạn chế, kinh nghiệm nghiên cứu khoa học
chưa nhiều nên luận văn tốt nghiệp của em cịn nhiều thiếu sót, kính mong
các thầy, cơ góp ý và chỉ bảo để em được tiến bộ và trưởng thành hơn về

chuyên môn cũng như về công tác nghiên cứu khoa học.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày … tháng... năm 2019
Tác giả luận văn

Đỗ Thị Vân


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI................................................ 7
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.........................................................................7
1.1.1. Những cơng trình nghiên cứu về stress trên thế giới..........................7
1.1.2. Những cơng trình nghiên cứu về stress ở Việt Nam.........................11
1.2. Những lý luận chung về stress và stress của người làm can thiệp
tâm lý.......................................................................................................17
1.2.1. Một số khái niệm cơ bản...................................................................17
1.2.2. Các mức độ stress............................................................................. 24
1.2.3. Những biểu hiện về stress nói chung và những biểu hiện về
stress của người làm can thiệp tâm lý...............................................25
1.2.4. Những nguyên nhân gây ra stress nói chung và nguyên nhân gây
ra stress đối với người làm can thiệp tâm lý.....................................27
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1..............................................................................31
Chương 2. THỰC TRẠNG VÀ BIỆN PHÁP GIẢM THIỂU

STRESS CỦA NGƯỜI LÀM CAN THIỆP TÂM LÝ 34
2.1. Một vài nét về khách thể nghiên cứu.......................................................34
2.2. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................36
2.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết................................................... 36


2.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn............................................36
2.2.3. Phương pháp thống kê toán học........................................................44
2.2.4. Phương pháp chọn mẫu.................................................................... 45
2.3. Kết quả nghiên cứu thực trạng.................................................................45
2.3.1. Độ tin cậy của thang đo.................................................................... 45
2.3.2. Đặc điểm khách thể nghiên cứu........................................................46
2.3.3. Mức độ stress của người làm can thiệp tâm lý ở một số Trung
tâm can thiệp tại Tp. Hồ Chí Minh................................................... 48
2.3.4. Thực trạng biểu hiện stress của người làm can thiệp tâm lý ở
một số Trung tâm can thiệp tại TP. HCM.........................................50
2.3.5. Nguyên nhân stress của người làm can thiệp tâm lý ở một số
Trung tâm can thiệp tại TP. HCM.....................................................61
2.3.6. Cách ứng phó với stress của NLCTTL.............................................75
2.3.7. Kết quả nghiên cứu của phương pháp quan sát................................ 79
2.3.8. Kết quả nghiên cứu trường hợp NLCTTL bị stress..........................80
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................... 90
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................96
PHỤ LỤC


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ


TP.HCM
NXBKHXH

Thành phố Hồ Chí Minh
Nhà xuất bản Khoa học xã hội

NLCTTL

Người làm can thiệp tâm lý

RTX

Rất thường xuyên

TX

Thường xuyên

TT

Thỉnh thoảng

HK

Hiếm khi

KC

Không có


ĐLC

Độ lệch chuẩn

%

Tỉ lệ phần trăm

SL

Số lượng

f

Tần số


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Cách tính điểm thang DASS.......................................................40

Bảng 2.2.

Đặc điểm của khách thể nghiên cứu........................................... 46

Bảng 2.3.

Mức độ stress của người làm can thiệp tâm lý ở một số

Trung tâm can thiệp tại TP. HCM

49

Bảng 2.4.

Điểm trung bình các mặt biểu hiện stress của NLCTTL............52

Bảng 2.5.

Thứ bậc biểu hiện stress về mặt cơ thể của người làm can
thiệp tâm lý ở một số Trung tâm can thiệp tại TP. HCM

Bảng 2.6.

Thứ bậc biểu hiện stress về mặt cảm cúc của người làm can
thiệp tâm lý ở một số Trung tâm can thiệp tại TP. HCM

Bảng 2.7.

58

Thứ bậc biểu hiện stress về mặt hành vi của người làm can
thiệp tâm lý ở một số Trung tâm can thiệp tại TP. HCM

Bảng 2.9.

55

Tương quan giữa mức độ stress với biểu hiện stress về mặt

cảm xúc của NLCTTL

Bảng 2.8.

52

58

Thứ bậc của các nhóm nguyên nhân gây ra stress......................62

Bảng 2.10. Thứ bậc nguyên nhân trong công việc........................................63
Bảng 2.11. Thứ bậc nguyên nhân từ mối quan hệ nơi làm việc....................66
Bảng 2.12. Thứ bậc nguyên nhân gây ra stress từ mối quan hệ với
đồng nghiệp 68
Bảng 2.13. Thứ bậc nguyên nhân gây ra stress

từ mối quan hệ với trẻ
và người nhà của trẻ

70

Bảng 2.14. Tương quan giữa mức độ stress của NLCTTL với việc phải
đối phó với những trẻ tăng động

72

Bảng 2.15. Thứ bậc nguyên nhân gấy stress từ bên ngoài cơ quan...............73
Bảng 2.16. Thứ bậc nguyên nhân gây ra stress từ môi trường tại nơi
làm việc


74

Bảng 2.17. Thứ bậc những cách ứng phó với stress của NLCTTL ở một
số Trung tâm can thiệp tại TP. HCM 75


Bảng 2.18. Tương quan giữa mức độ stress của NLCTTL với việc biết
cách ứng phó với stress 79
Bảng 2.19. Một số biểu hiện stress của 5 người làm can thiệp tâm lý..........80
Bảng 2.20. Mức độ stress của trường hợp.....................................................83
Bảng 2.21. Các biểu hiện của trường hợp..................................................... 84
Bảng 2.22. Các nguyên nhân ảnh hưởng đến stress của trường hợp.............85


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Mức độ stress của NLCTTL.......................................................49


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong cuộc sống hiện nay, bất cứ cá nhân nào cũng có thể phải đối diện
với hiện tượng stress. Stress có thể xảy ra với những người xung quanh ta,
cũng có thể diễn ra với chính bản thân ta khi ngày càng có nhiều nguyên nhân
gây ra stress. Những nghiên cứu mới nhất đã cho thấy hậu quả xấu của stress
kéo dài liên tục ảnh hưởng tới tâm lý và sức khoẻ tâm thần, đồng thời ảnh
hưởng đến cả sức khỏe thể chất của người lao động như tăng nguy cơ cao
huyết áp, các rối loạn tâm thần, bệnh tim mạch, rối loạn giấc ngủ v.v. Vì vậy
vấn đề quan trọng ngày nay là phải nhận diện được các yếu tố có nguy cơ gây

ra stress, đánh giá được mức độ tác động xấu của stress đến sức khoẻ người
lao động và nghiên cứu tìm kiếm chiến lược dự phịng.
Stress sẽ giúp chúng ta thích nghi với các tình huống thay đổi mới của
mơi trường. Ở giai đoạn, stress giúp con người tăng khả năng cảnh giác, tạo
sự tập trung, từ đó tăng khả năng thích nghi với mơi trường. Tuy nhiên, khi
mơi trường thay đổi quá nhiều và xu hướng ngày càng tăng thì cơ thể sẽ dần
giảm sự thích nghi do đã huy động nhiều nguồn năng lượng dự trữ quá lâu.
Tiếp tục kéo dài, tình trạng đó sẽ càng bị kiệt quệ, dẫn đến nhiều biểu hiện
không tốt cho cơ thể. Đó là tình trạng mệt mỏi, lo âu, mất tập trung, trí nhớ
suy giảm, dễ bị kích động, thậm chí đau đầu, đau thắt ngực, tăng hoặc tụt
huyết áp, béo phì, rối loạn tiêu hóa,…Tình trạng ấy khơng chỉ làm giảm chất
lượng sống của chính bản thân chủ thể, mà còn ảnh hưởng đến những người
xung quanh, nhất là những người thân như cha mẹ, vợ/chồng, con cái.
Triệu chứng sớm của stress do công việc thường là nhức đầu, rối loạn
giấc ngủ, khó tập trung, dễ cáu kỉnh, khó chịu ở dạ dày, khơng hài lịng về
cơng việc, xuống tinh thần. Stress dễ gây ra lo âu, mất tập trung chú ý, mất tự
tin, mất động cơ làm việc, cảm giác thất vọng, dễ bị kích thích, dễ giận dữ,
trầm cảm (Stress do cơng việc: Tác hại khó lường).


2

Đặc biệt, stress gây ảnh hưởng đến hiệu quả công việc hoặc làm tăng
nguy cơ bị sai lầm, nhất là trong mơi trường làm việc có trẻ nhỏ. Trong cơng
việc hàng ngày, NLCTTL phải tiếp xúc với rất nhiều yếu tố có nguy cơ dẫn
đến stress như: phụ huynh, đồng nghiệp, cấp trên và đặc biệt là từ những trẻ
có nhu cầu giáo dục đặc biệt cần được hỗ trợ can thiệp.
NLCTTL ngoài việc giáo dục kỹ năng và can thiệp cho trẻ có nhu cầu
giáo dục đặc biệt, thì người can thiệp còn thực hiện các hoạt động chăm sóc
ni dưỡng giáo dục như ăn, ngủ, vệ sinh,… phải xử lý những tình huống bất

ngờ như trẻ khóc, trẻ nôn ọe, trẻ đánh bạn, trẻ nuốt những vật lạ,… Khối
lượng công việc nhiều và liên tục, cộng với những yếu tố về điều kiện làm
việc, mức lương, áp lực từ phía bộ phận chun mơn, từ cấp trên, phụ huynh,
và từ các trẻ dẫn đến nguy cơ stress trong công việc của người làm can thiệp
tâm lý. Thời gian gần đây, dư luận xã hội đang nói đến nhiều về phẩm chất,
đạo đức nghề nghiệp của giáo viên trông trẻ, khi hàng loạt những vụ việc giáo
viên, bảo mẫu đánh đập bạo hành học sinh, để lại những hậu quả đáng tiếc
cho trẻ và gia đình của trẻ. Bên cạnh đó, hàng loạt những sai phạm trong việc
quản lý và giáo dục ở nhiều cơ sở giáo dục đã bị phát hiện. Những vụ việc đó
đã được pháp luật xử lý nhưng dường như dư luận xã hội vẫn luôn quan tâm
và đặt nhiều câu hỏi về phẩm chất của giáo viên trơng trẻ hiện nay. Đó là
những tác nhân cơ bản trong nhiều tác nhân dẫn đến tình trạng stress trong
công việc của người làm can thiệp tâm lý. Vậy thực sự mức độ, tác nhân gây
ra stress trong công việc hiện nay của người làm can thiệp tâm lý là những tác
nhân nào?
Đặc biệt là khi người làm can thiệp tâm lý bị stress thì khơng chỉ ảnh
hưởng đến bản thân người can thiệp, mà còn ảnh hưởng đến đồng nghiệp,
những người xung quanh và quan trọng là ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình
can thiệp, giảm hiệu quả và sự phát triển tâm lý của trẻ.


3

Từ những lý do trên, đề tài: “Stress của người làm can thiệp tâm lý ở
một số Trung tâm can thiệp tại Thành Phố Hồ Chí Minh” được xác lập
nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu thực trạng stress của người làm can thiệp tâm lý ở một số
Trung tâm can thiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh về mặt lý luận và thực tiễn.
Trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp giảm thiểu stress cho những người

làm can thiệp tâm lý ở một số Trung tâm can thiệp tại Thành phố Hồ Chí
Minh.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của stress nói chung và stress của người
làm can thiệp tâm lý ở một số Trung tâm can thiệp tại Thành phố Hồ Chí
Minh nói riêng.
- Nghiên cứu thực trạng stress của người làm can thiệp tâm lý qua biểu
hiện, mức độ, nguyên nhân gây ra stress và cách ứng phó với stress.
- Đề xuất một số biện pháp nhằm giảm thiểu stress cho những người
làm can thiệp tâm lý ở một số Trung tâm can thiệp tại Thành phố Hồ Chí
Minh.
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Stress của người can thiệp tâm lý đang làm việc
tại một số Trung tâm can thiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Khách thể nghiên cứu: 120 người can thiệp tâm lý, làm việc tại một số
Trung tâm can thiệp ở Thành phố Hồ Chí Minh.
5. Giả thuyết nghiên cứu
Có nhiều ngun nhân gây ra stress, trong đó những ngun nhân: mơi
trường làm việc, các mối quan hệ tại nơi làm việc và đặc biệt nguyên nhân có
nguy cơ gây ra stress cao nhất chính là mối quan hệ với trẻ và gia đình của
trẻ.


4

Nhóm nguyên nhân cao nhất gây ra stress cho NLCTTL là từ mối quan
hệ với trẻ và gia đình của trẻ.
Cần có biện pháp hỗ trợ phù hợp dành cho cả Trung tâm can thiệp tâm lý
và cho bản thân NLCTTL, để giúp những người làm can thiệp tâm lý giảm
thiểu được stress hiệu quả.

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Giới hạn nội dung nội dung nghiên cứu: đề tài tập trung nghiên cứu
stress trong công việc của người làm can thiệp tâm lý ở một số Trung tâm can
thiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Giới hạn khách thể nghiên cứu: dự kiến 120 người đang làm can thiệp
tâm lý ở một số Trung tâm can thiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Giới hạn về địa bàn nghiên cứu: nghiên cứu tại 2 Trung tâm can thiệp:
Trung tâm tư vấn Giáo dục và trị liệu trẻ em ATC và Trung tâm Giáo dục và
Đào tạo Quốc tế Rồng Việt.
Giới hạn về thời gian nghiên cứu: đề tài nghiên cứu stress của người làm
can thiệp tâm lý trong năm 2018 - 2019.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Mục đích: Thu thập những tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu
nhằm làm rõ các vấn đề lý luận của đề tài cần nghiên cứu.
Cách tiến hành: Đọc, phân tích, tổng hợp các tài liệu cần thiết phục vụ
cho việc nghiên cứu, nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho việc triển khai, nghiên
cứu thực tiễn.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Mục đích: Thu thập thơng tin từ người làm can thiệp tâm lý nhằm: tìm
hiểu sự hiểu biết về stress, các mức độ stress, các biểu hiện stress, các nguyên
nhân gây ra stress và cách ứng phó với stress của người làm can


5

×100

thiệp

tâm lý.
Cách tiến hành: Phát tận tay từng người làm can thiệp tâm lý về phiếu
khảo sát và hướng dẫn cách trả lời. Đây là một trong những phương pháp
chính của đề tài.
7.2.2. Phương pháp quan sát
Mục đích: Nhằm tìm hiểu thêm thực trạng và nguyên nhân gây ra stress
cho người làm can thiệp tâm lý


Cách tiến hành: Quan sát và đánh dấu những biểu hiện về stress của
người làm can thiệp tâm lý.
7.2.3. Phương pháp nghiên cứu trường hợp
Phương pháp nghiên cứu trường hợp giúp cho tác giả có thêm những
hình ảnh thực tế của người làm can thiệp tâm lý khi họ đối diện với stress.
Đặc biệt, những biểu hiện về mặt tâm lý của họ và những ảnh hưởng của
stress đến chất lượng cuộc sống, công việc của họ đang làm và họ đã có cách
ứng phó như thế nào khi bị stress, qua đó có một số biện pháp hỗ trợ kịp thời.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
- Sử dụng các cơng thức tốn học
Tính phần trăm % =
Trong đó: m là số khách thể trả lời.
n là tổng số khách thể được nghiên cứu.
Tính

=

1+ 2+ 3+⋯+

=1 ∑


Trong đó:x1,x2…xn là số điểm cho tương ứng với phương án trả lời.
7.4. Phương pháp chọn mẫu
Phương pháp chọn mẫu giúp cho tác giả lựa chọn được những mẫu cần
nghiên cứu. Khi không tiến hành điều tra hết toàn bộ các đơn vị của tổng thể,
mà chỉ điều tra trên một số đơn vị nhằm để tiết kiệm thời gian,


6

cơng sức và chi phí. Từ những đặc điểm và tính chất của mẫu, tác giả có thể
suy ra được đặc điểm và tính chất của cả tổng thể đó. Vấn đề quan trọng nhất
là đảm bảo cho tổng thể mẫu phải có khả năng đại diện được cho tổng thể
chung.
8. Đóng góp luận văn
Đây là một trong những cơng trình nghiên cứu đầu tiên về vấn đề stress
của người can thiệp tâm lý làm việc trong môi trường giáo dục trẻ đặc biệt tại
Việt Nam, qua đó kết quả nghiên cứu sẽ:
- Góp phần khái quát hóa và hệ thống hóa những cơ sở lý luận về stress nói

chung và những vấn đề stress của người làm can thiệp tâm lý ở một số Trung
tâm tại Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.
- Góp phần chỉ ra thực trạng stress của người làm can thiệp tâm lý ở một
số Trung tâm can thiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh.
- Trên cơ sở đó đưa ra một số biện pháp phù hợp nhằm giảm thiểu stress
cho người làm can thiệp tâm lý nói chung và người làm can thiệp tâm lý ở
một số Trung tâm can thiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.
9. Cấu trúc luận văn
Ngồi phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, cấu trúc luận văn gồm có 2
chương:
Chương1: Cơ sở lý luận của đề tài

Chương 2: Thực trạng và một số biện pháp pháp khắc phục giảm thiểu
stress của NLCTTL ở một số Trung tâm can thiệp tại TP. HCM.
Danh mục tài liệu tham khảo
Phụ lục


7

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những cơng trình nghiên cứu về stress trên thế giới
Trước đây, đã có những tài liệu nghiên cứu về stress được công bố
nhưng phần lớn thuộc về lĩnh vực sinh lý học và y học. Mặc dù vấn đề về tâm
lý đã có được đề cập trong quá trình nghiên cứu, tuy nhiên mãi đến giữa thế
kỉ XX, những tư tưởng này mới được phát triển mạnh mẽ.
Theo nhà phân tâm học S.Freud, các rối loạn về mặt cơ thể chỉ là sự thể
hiện biểu trưng (symbol) của những xung đột nội tâm bị đè nén và ức chế.
Mặc dù S.Freud đã cự tuyệt việc tuyệt đối hóa vai trị và ưu thế của tâm lý đối
với cơ thể nhưng điều này đã không ngăn cản được nhiều tác giả khác đã lí
giải về bệnh của cơ thể theo trường phái Phân tâm. Họ cho rằng tất cả các
triệu chứng của cơ thể đều để giải tỏa năng lượng Libido bởi chúng là phương
thức giúp dung hòa mọi thay đổi của cơ thể. Các bệnh về đường hô hấp chỉ là
sự thể hiện quay trở lại thời kì nằm trong bụng mẹ, khi mà hệ hơ hấp chưa
hoạt động… Cịn về các dạng co giật của vận động cơ thể chỉ là sự né tránh
căng thẳng của tính dục.Trên cơ sở lý thuyết phân tâm, Alexander (1950) cho
rằng các yếu tố tâm lý và cụ thể là sự xung đột tâm lý đóng vai trị quan trọng
trong 7 bệnh thực thể: viêm ruột non cục bộ; viên khớp dạng thấp và hen phế
quản; cao huyết áp vô căn; loét dạ dày - tá tràng; viêm đại tràng. Luận điểm
về cơ chế bệnh tâm - thể của Alexander được rất nhiều người chú ý.
Hai nhà khoa học người Mỹ là R.Yerkes và J.Dodson, qua những cơng

trình nghiên cứu của mình vào năm 1908, các nhà khoa học đã chỉ ra rằng sự
tăng cường độ làm việc của hệ thần kinh đến một mức độ nhất định thì hiệu
quả hoạt động lao động cũng được tăng lên. Tuy nhiên, nếu hệ thần kinh tiếp
tục hoạt động tăng lên q nhiều thì các thơng số của hoạt động lao động lại
hạ xuống thấp, đặc biệt là đối với những hoạt động mang tính phức tạp.


8

Dunbar (1954) cũng cho rằng: những người cùng bị một loại bệnh sẽ
thường có cùng một kiểu (profile) nhân cách. Theo bà, có 8 loại bệnh phụ
thuộc nhiều vào yếu tố nhân cách hơn so với các bệnh khác, ví dụ như loạn
nhịp tim, viêm khớp dạng thấp, huyết áp cao, tiểu đường … Ngày nay vẫn có
rất nhiều nghiên cứu sử dụng tư tưởng của Dunbar về kiểu nhân cách để làm
cơ sở khoa học.
Một nhà khoa học khác là Engel (1954) đã phát hiện ra khái niệm căn
nguyên đa yếu tố. Đến năm 1977 ông đã thiết lập được mơ hình tâm - sinh xã hội (biopsychosocial) của bệnh. Với quan điểm này, đã giúp đưa ra việc
tìm kiếm và giải thích nguyên nhân của bệnh là sự kết hợp của nhiều yếu tố
về mặt cơ thể, tâm lý và xã hội chứ khơng nên tìm kiếm và giải thích bệnh
thuần túy theo một yếu tố nào.
Với tác phẩm “Quẳng gánh lo đi mà vui sống” của tác giả Dale
Carnegie, để đương đầu với stress cần có 30 phương pháp quan trọng - hiện
tượng phổ biến trong xã hội văn minh. Đây chính là một tác phẩm có ý nghĩa
về thực tiễn, giúp cho con người trong xã hội hiện đại học được cách để sống
chung với stress.
Tác giả P.V.Ximonov với học thuyết “Phản ánh” của mình đã kết luận
rằng “Cảm xúc là do sự tác động qua lại giữa nhu cầu và khả năng đạt mục
tiêu”. Theo ông, một cảm xúc tiêu cực nảy sinh chính là kết quả của sự thiếu
hụt thông tin thực tiễn cho hành động thỏa mãn và hành động thích nghi. Do
đó, ông cho rằng: kết quả của thông tin đáng tin cậy về hành động dựa trên

thơng tin đó sẽ giúp ích cho việc giải quyết stress. Đây là lý thuyết thơng tin
vơ cùng quan trọngvề cảm xúc, nó chỉ ra những nguyên nhân quan trọng gây
ra stress là vì sự thiếu hụt thơng tin cần thiết, vì thế có thể hỗ trợ làm giảm
stress cho con người nói chung.
Vào những năm 70 của thế kỷ XX, trong tác phẩm nổi tiếng “Cú sốc
tương lai” Alvin Tofler - nhà tương lai học Hoa Kỳ đã khẳng định: Trong xã


9

hội hiện đại - xã hội mà Alvin Tofler gọi đó là làn sóng thứ 3 - văn minh tin
học và sinh học, kế thừa văn minh cơng nghiệp thì tác động của những sự
thay đổi đột ngột sẽ dẫn đến việc cá nhân bị kích thích một cách quá độ, giác
quan bị tấn cơng do lượng kích thích q tải dẫn đến stress.
Đồng quan quan điểm như trên, H.Selye cho rằng, đó là sự khác nhau về
sinh sản hormone ở mỗi người khi bị stress. Đây chỉ là sự nhận định đứng
trên góc độ của những nghiên cứu về nội tiết học. Nói như I.P.Pavlov thì bốn
kiểu thần kinh của con ngườicũng có ý nghĩa rất quan trọng khi xem xét về
đặc điểm cá nhân vừa do di truyền vừa do tập nhiễm và đặc biệt là giáo dục,
cho nên những biện pháp giải quyết cần phải bao gồm cả công tác tuyển
dụng, đào tạo và sử dụng nhân lực.
H.L.Winlensky và B.Gardell (1979) và nhiều nhà khoa học, nhà nghiên
cứu về stress đã phát hiện ra rằng: stress mà nảy sinh trong q trình làm việc
có thể gây ảnh hưởng, lây lan sang thời gian ngoài giờ làm việc và khó có thể
giải tỏa stress được dù bạn có được nghỉ ngơi. Chính lẽ đó, các nhà nghiên
cứu tin rằng thay bằng tìm cách tháo gỡ stress vào thời gian nghỉ ngơi thì việc
ngăn ngừa sự nảy sinh stress trong thời gian làm việc sẽ hiệu quả hơn. Những
công trình nghiên cứu về stress của mỗi cá nhân về nguyên nhân, khả năng
mắc phải stress là khác nhau, do đó cần có những liệu pháp tâm lý về tinh
thần khác nhau để loại trừ stress. Theo những nghiên cứu trước đây, cho thấy

có người rất dễ bị stress, cịn có một số những người khác lại khó mắc phải
stress hơn. Có người chọn cách ứng xử một cách chủ động với stress, nhưng
cũng có người lại chọn cách ứng xử thụ động khi stress. Các nghiên cứu này
cho thấy có thể có những phản ứng tâm thể khác nhau khi gặp cùng một yếu
tố gây ra stress tùy vào mỗi cá nhân.
Theo kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học chuyên nghiên cứu về
stress trên thế giới, khi nghiên cứu về những trường hợp dễ bị stress, trong đó
có những người là giáo viên mầm non thì stress hầu như xuất hiện ở mọi giáo


10

viên, trung bình cứ bốn giáo viên thì sẽ có một giáo viên khá thường xuyên bị
stress (Kyriacou, 2000; Hayes, 2006).
Các nghiên cứu về stress ở giáo viên mầm non của các tác giả như Kelly
và Berthelsen (1995,1997), Tsai, Fung, Chơ (2006), Zinsser, Bailey, Curby,
Denham và Bassett (2013) cho thấy, mức độ stress ở giáo viên mầm non hiện
nay diễn ra phổ biến ở mức độ rất cao. Có rất nhiều tác nhân gây ra stress ở
giáo viên mầm non như: áp lực thời gian, đáp ứng nhu cầu của trẻ, đối phó
với nhiệm vụ khơng liên quan đến giảng dạy, duy trì hoạt động giảng dạy thực
hành, đáp ứng nhu cầu cá nhân, vấn đề liên quan đến phụ huynh của trẻ, mối
quan hệ với đồng nghiệp, những vấn đề về các chương trình ở trường mầm
non, và những áp lực công việc, sự chuyên nghiệp trong công việc, kỷ luật và
động lực.
Nghiên cứu về stress ở giáo viên của các tác giả trên thế giới (Azlihanis,
Nyi, Aziah, Rusli, 2009; Tashi, 2014; Kyriacou và Chien, 2004; Aftab và
Khatoon, 2012; Samad, Hashim, 2010; Olaitan, 2009; Holeyannavar và Itagi,
2012, cho thấy, có rất nhiều tác nhân tác động gây stress cho giáo viên. Các
tác nhân là những tình huống, sự kiện nảy sinh trong hoạt động nghề nghiệp
của giáo viên. Các nghiên cứu stress ở giảng viên đại học và cao đẳng của các

tác giả nước ngoài (Chaudhry, 2013; Sindhu, 2014; Bruin, Taylor, 2005;
Mkumbo, 2014; Idris, 2011; Senthil, Mohan, Velmurugan, 2013; Slišković,
Maslić, 2011; Nagra, Arora, 2013) cho thấy, stress ở giảng viên đang diễn ra
phổ biến và ở mức độ cao (Trịnh Viết Then, 2016).
Thông qua những nghiên cứu về mức độ stress của giáo viên mầm non
như đã nêu ở trên, chúng ta có thể bắt gặp những nét tương đồng về khả năng
xuất hiện stress ở những người làm can thiệp tâm lý vì nguyên nhân dẫn đến
stress của hai nhóm cơng việc này là tương đối giống nhau. Ngoài những hệ
lụy mà stress gây ra cho cả hai nhóm thì stress ở NLCTTL sẽ dẫn đến những
biến đổi, trải nghiệm với các mức độ khác nhau về cảm xúc, sự mệt mỏi, vấn


11

đề ăn uống, hành vi, vấn đề tim mạch và những hệ quả có liên quan khác như:
khơng đáp ứng được nhiệm vụ cơng việc, nhu cầu chăm sóc, ni dưỡng và
giáo dục trẻ, ảnh hưởng đến mối quan hệ với đồng nghiệp, với lãnh đạo của
Trung tâm. Để ứng phó với những áp lực trong cơng việc, NLCTTL cần có
những phản ứng tích cực với những thay đổi và áp lực trong cơng việc, phải
quyết đốn hơn, kiểm sốt cảm xúc cá nhân. NLCTTL cũng cần hỗ trợ cho
các đồng nghiệp, giúp đồng nghiệp tự tin hơn trong công việc, để cùng nhau
hồn thành nhiệm vụ cơng việc một cách hiệu quả nhất.
Dựa vào những kết quả nghiên cứu trên cho thấy stress là một hiện
tượng phổ biến, mọi cá nhân, mọi lĩnh vực, mọi ngành nghề, mọi lứa tuổi
đều có nguy cơ bị stress với những mức độ khác nhau. Bên cạnh đó, stress
cịn là đề tài nghiên cứu của rất nhiều nhà khoa học, nhà nghiên cứu trên thế
giới, mỗi nghiên cứu đã cố gắng làm sáng tỏ bản chất, cơ chế hoạt động và
đồng thời đưa ra những giải pháp giúp con người phát hiện, kiểm sốt và
ứng phó với stress.
1.1.2. Những cơng trình nghiên cứu về stress ở Việt Nam

Nguyễn Văn Nhận và những cộng sự của ông là các bác sỹ Nguyễn Hữu
Nghiêm và Phạm Ngọc Rao, trong tác phẩm “Stress trong thời đại văn minh”
đã cảnh báo về nguy cơ bị stress đối với con người đang sống trong xã hội
văn minh, đặc biệt là thời đại công nghệ số hiện nay và hậu quả ghê gớm của
nó. Tuy nhiên, bên cạnh đó, con người có thể ứng phó hiệu quả với stress
bằng cách điều chỉnh lối sống và tập luyện các phương pháp giải tỏa stress
bằng những điều kiện, yếu tố mà xã hội hiện đại mang lại.
Tác giả Nguyễn Thành Khải (2001), trong luận án tiến sĩ Tâm lý học của
mình với đề tài nghiên cứu “Stress ở cán bộ quản lý” đã cho thấy stress ở cán
bộ quản lý có nhiều biểu hiện với nhiều mức độ khác nhau. Phần lớn
(99,41%) cán bộ quản lý bị stress, trong đó 15,94% ở mức độ nặng (căng
thẳng) 83,47% ở mức độ vừa. Nghiên cứu cũng chỉ ra những nguyên nhân


12

gây ra stress và đã đề xuất một số biện pháp phòng ngừa và giảm stress tiêu
cực, giúp nâng cao đời sống tinh thần và làm tăng hiệu quả lao động cho cán
bộ quản lý.
Trong nghiên cứu của Lê Thu Huyền, Huỳnh Hồ Ngọc Quỳnh (2011)
được đăng trên tạp chí Nghiên cứu Y học với đề tài Tình trạng stress của sinh
viên y tế công cộng Đại Học Y Dược Tp. Hồ Chí Minh và các yếu tố liên
quan năm 2010 đã cho kết quả rằng sinh viên bị stress bệnh lý chiếm tỉ lệ khá
cao là 24,2%, trong đó có đến 2,8% sinh viên bị stress bệnh lý nặng. Tỉ lệ sinh
viên bị stress ở nhà người thân và ở nhà trọ chiếm tỉ lệ cao hơn sinh viên bị
stress ở kí túc xá.
Với đề tài “Stress nghề nghiệp của người lao động trong các doanh
nghiệp tư nhân trên địa bàn thành phố Hà Nội”, luận văn Thạc sĩ của tác giả
Nguyễn Thị Hường, đã cho ra kết quả: “Stress trong công việc là hiện hữu và
thường xuyên xảy ra trong cuộc sống hàng ngày, không tránh khỏi được,

stress trong công việc biểu hiện cả về mặt nhận thức, cảm xúc và hành vi. Có
nhiều chiến lược để phịng chống stress trong đó bao gồm có: rèn luyện thể
chất; học cách ứng xử, giao tiếp; tiếp cận tâm lý, hành vi nhận thức” (Nguyễn
Thị Hường, 2014).
Tác giả Bùi Thị Bích Phương với đề tài “Ứng phó với stress trong học
tập của sinh viên trường Đại học Sư Phạm Hà Nội” - Luận văn thạc sĩ Tâm lý
học năm 2011;
Tác giả Phạm Thị Phương với đề tài “Stress của giáo viên trường mầm
non tư thục” - Luận văn thạc sĩ tâm lý học 2006;
Tác giả Nguyễn Thị Mỹ Anh với đề tài “Biểu hiện stress của sinh viên
Đại học Đà Nẵng” - Luận văn thạc sĩ Tâm lý học năm 2009;
Về mức độ hiểu biết stress của NVYT BVTTTG: Trong năm mức độ về
sự hiểu biết về stress của NVYT thì ở mức độ hiểu biết stress tương đối chiếm
tỉ lệ cao nhất với 65.5%, ở các mức độ chưa biết gì về stress hoặc biết về
stress rất ít chiếm 19.9%, còn lại là biết nhiều và rất nhiều về stress chiếm


13

17.7% (Nguyễn Trung Tần, 2012, tr.111).
Tác giả Đỗ Thị Lệ Hằng với tên đề tài “Căng thẳng của học sinh Trung
học phổ thông” - Luận án tiến sĩ Tâm lý học năm 2013.
Tác giả Đỗ Văn Đoạt với tên đề tài “Kỹ năng ứng phó với stress trong
hoạt động học tập thao tín chỉ của sinh viên Đại học Sư Phạm” – Luận án tiến
sĩ Tâm lý học năm 2013.
Đa số GVMN gặp stress có mức độ stress nhẹ (38,0%), chỉ có 16,5%
giáo viên có mức độ stress từ stress trung bình (13,1%), stress cao (2,8%)
và stress rất cao (0,6%) (Trịnh Viết Then, 2016).
Đề tài khoa học của Đại học quốc gia Hà Nội về “Đánh giá mức độ căng
thẳng tâm lý (stress) của giảng viên Đại học quốc gia, nguyên nhân và biện

pháp phòng ngừa” năm 2011 do TS. Phạm Mạnh Hà chủ nhiệm đề tài. Kết
quả cho thấy đa số giảng viên bị stresss ở mức độ nhẹ (89,5%), có một số ít
(chiếm 2,7%) mắc stress ở mức độ nặng (Phạm Mạnh Hà, 2011). Đề tài cũng
chỉ ra cách ứng phó với stress, nguyên nhân cũng như kiến nghị đối với giảng
viên để phòng tránh các tác nhân gây ra stress.
Nghiên cứu về ảnh hưởng của stress đối với những chỉ số về khả năng
làm việc ở nhân viên y tế chuyên ngành tâm thần, qua khảo sát 60 nhân viên y
tế chuyên ngành tâm thần với bộ câu hỏi khảo sát stress tại nơi làm việc và bộ
câu hỏi đánh giá khả năng làm việc WAI. Kết quả nghiên cứu cho thấy ở nhân
viên y tế chuyên ngành tâm thần thì tỷ lệ stress là tương đối cao (66,7%), tuy
nhiên đa số stress đều được kiểm soát khá tốt (61,7%) và chỉ có 5% stress cần
sự can thiệp sớm (Nguyễn Thị Bích Liên, Nguyễn Thị Thắm, Nguyễn Thu
Hà, Trần Văn Đại, Lại Thị Tuấn Việt, 2015).
Đề tài “Biện pháp hạn chế ảnh hưởng tiêu cực do stress của giáo viên
mầm non tới hoạt động chăm sóc - giáo dục trẻ” - Luận văn thạc sĩ Khoa học
giáo dục của tác giả Nguyễn Thị Thoa năm 2013. Qua nghiên cứu của mình,
tác giả đã chỉ ra tỷ lệ giáo viên có mức độ stress trung bình và cao chiếm khá


14

lớn. Đặc biệt, giáo viên mầm non khi gặp stress sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp đến
sức khỏe không chỉ về thể chất mà cả về tinh thần. Khi bị stress, giáo viên sẽ
có những biểu hiện tiêu cực về mặt tâm lý và cả sinh lý. Những thay đổi
không tốt về tâm lý và cả sinh lý của giáo viên mầm non sẽ gây ảnh hưởng
trực tiếp tới trẻ, làm giảm hiệu quả chăm sóc và giáo dục trẻ. Stress của giáo
viên mầm non xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có cả nguyên nhân
chủ quan và nguyên nhân khách quan. Nguyên nhân chủ quan xuất phát từ
chính bản thân người giáo viên và chủ yếu là do thiếu và yếu các kỹ năng
trong các mối quan hệ, thiếu kỹ năng về nghề nghiệp, do bản thân người giáo

viên chưa tự mình tìm được cách cụ thể để phòng tránh, hạn chế và giải tỏa
stress. Nguyên nhân khách quan chủ yếu xuất phát từ môi trường làm việc
đặc trưng của giáo viên mầm non đó là sự quá tải về số lượng trẻ so với số
lượng giáo viên,về thời gian làm việc, các chế độ và chính sách chưa phù hợp
với công sức mà mỗi giáo viên phải bỏ ra.
Ngồi những cơng trình nghiên cứu đã nêu ở trên, cịn có đề tài “Stress
trong cơng việc của giáo viên mầm non hiện nay” năm 2013, luận văn thạc sĩ
Tâm lý học của tác giả Lê Thị Hương. Kết quả nghiên cứu đã cho thấy đa
phần giáo viên sẽ có những biểu hiện ban đầu về stress nghề nghiệp như mất
tập trung, đau đầu, mệt mỏi, căng thẳng không có tinh thần làm việc, đơi khi
họ có những hành vi gây hấn với trẻ. Một trong những nguyên nhân gây ra
stress cho giáo viên mầm non là bởi các chính sách về lương và giờ làm việc
chưa giải quyết triệt để, còn rất nhiều điều bất cập. Điều này làm cho mức độ
stress của giáo viên mầm non là khá cao, họ dễ có xu hướng tìm một cơng
việc mới có ít áp lực hơn và chính sách tốt hơn;
Tác giả Nguyễn Thị Thoa với luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục
nghiên cứu về stress của giáo viên mầm non, nhằm đưa ra những biện pháp
hạn chế stress để giáo viên chăm sóc và dạy dỗ trẻ một cách tốt nhất.
Qua một số những nghiên cứu trong nước về stress trong công việc của