Vũ Hồn có phải là người họ Vũ đầu tiên ở Việt Nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.19 MB, 6 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

TAP CHÍ KHOA HOC ĐHQGHN. KHXH & NV. T XX. Sô 1. 2004

v ủ H ỔN CÓ P H Ả I LÀ N GƯ Ờ I HỌ v ủ ĐAU

t i ê n ở v i ệ t n a m

Vu T h ế Khỏi ’*

K h ô n g ít tá c già n g h iê n cứ u và v iế t gia
p h ả họ Vù n g à y n a y k h ẳ n g đ ịn h r ằ n g t ấ t
cả n h ữ n g người m a n g h ọ Vù ở V iệt N a m 
đ ểu có c h u n g m ộ t T h u ỷ tỏ là Vù Hồn,
ngưòi tỉ n h P h ú c K iến b ê n T r u n g H oa, làm
q u a n dưới tr i ề u Đ ường, được cử s a n g làm
An N a m Đô hộ s ử từ n ă m 841 đ ế n 843, s a u
đó trỏ lại cư t r ú t r ê n đ ấ t Việt. L ậ p lu ậ n
c ủ a họ là: trư ớ c và đ ồ n g th ò i với Vù Hồn»
quốc sử V iệt N a m (V iệt s ử lư ợ c, T K XII - 
XIII và Đ ạ i V iệt s ử k ỷ to à n t h ư (Đ V S K T T ), 
TK XV, k h ô n g ghi m ộ t n h â n v ậ t n à o m a n g
họ Vũ, tr o n g khi đó ghi n h ữ n g n h â n v ậ t
thu ộ c đ ủ các họ k h á c [2].

Kỳ thự c, người xư a c ẩ n t r ọ n g hơn n a y
n h iề u khi là m p h ả . Bôn N h o gia họ Vù
b iê n s o ạ n tr o n g 3 n ă m trò i v à h o à n t h à n h
n ă m 1769 “Mổ T rạ c h V ã tộc t h ế h ệ s ự tich " 
(vàn tắ t: “S ự tích") - q u y ể n p h ả c ủ a họ Vù 
Hồn ỏ là n g Mộ T r ạ c h - c h ỉ g hi r ằ n g “người
dời th ư ờ n g gọi” d ò n g họ c ủ a Vù H ồn là “họ
Vũ ỏ Đ ư ờ ng A n ”, tứ c ch í ở v ù n g H ái D ương
n g ày n a y

(E3EI1 lã 13 13 H ES BPỴ Eẫ )

[4]. P h â n tích sơ q u a v á n b ả n uS ự tích "

cù n g có t h ể t h ấ y các N h o g ia họ V ủ h o à n 
tồn k h ơ n g có ỷ k h ẳ n g đ ịn h r ằ n g k h ơ n g có 
n h ữ n g d à n g h ọ V ù với cội n g u ồ n k h á c. 
B à n g c h ứ n g là:

1. Trước a n h e m V ũ N g h iê u T á và Vù
Nông, c ù n g đỗ t h á i học s in h n ă m 1304 và
đ ể u được bổ làm N h ậ p nội h à n h k h iể n
(tương đ ư ờ n g T ể tướng), Đ V S K T T có ghi 
một sơ' n h â n v ậ t họ V u k h á c giữ các chức
vụ q u a n t r ọ n g tr o n g t r i ề u d in h n h à Lý và

n h à T r ầ n n h ư U y vệ T h ư ợ n g tư ớ n g q u án
Vù Ba T ư (1028), V ũ N h ị t h ố n g lĩn h q u â n
di c ử u v iệ n N ù n g T r í C a o (1053), V ũ Dại
được cho là m T ă n g (1125), Vù Đ ái làm
Đ iện ti ề n Đô chi h u y sứ (1150), Vù T ả n
Đ ư ờ ng là m G iá n n g h ị dại p h u (1179), Vù
H o àn đi s ứ n h à N g u y ê n (12G6)... n h ư n g các 
tá c g iả “S ự tích " đ ểu k h ô n g đ ư a vào 
“Đ ư ờ n g All chi V u”. N h â n v ặ t lịch s ử duy
nhất, trư ớc a n h e m T á - N ô n g được p h ụ 
chép v ào “S ự tíc h ” là Vù VỊ P h ủ , người 
H ồng C h â u ( tê n gọi v ù n g có h u y ệ n Đ ường
An v ào th ò i T r ầ n ) , đỗ Â t k h o a kỳ thi T a m
giáo n ă m L247, n h ư n g vê q u a n h ệ với Vù
N ạ p các tá c già chí t h ậ n t r o n g ghi: "ý k ỳ tỏ 
p h ụ d ã "

(11

Ẽ l ü

E3 E3

- ngờ là tố phụ
[= ô n g nội] củ a ông). M ộ t s ố vị đời n a y viết,
p h ả họ Vù dịch c â u t r ê n t h à n h “c h í n h là

ơng tô n à y v ậ y ” và cho Vũ Vị P h ủ tức là Vu
N ạ p [2]

2. N g a y tr o n g v ă n b á n " S ự tích " có ghi 
một s ố người họ Vù c ù n g thòi và c ù n g là n g 
M ộ T rạ ch với các h ậ u d u ệ c ủ a Vù Hồn, 
n h ư n g n h ữ n g người họ Vù n à y k h ô n g ỗhiỗc
lit vo d ũ n g họ c ủ a ông, v ậ y p h ả i c h ă n g
các tá c giả m ặ c n h iê n cô n g n h ậ n có n h ữ n g 
d ò n g họ V ù k h á c ờ n g a y đ ịa p h ư ơ n g m ìn h . 
Ví dụ:

a) Về c h í n h t h ấ t Vũ T h ị T ấ t Giới CU.'I
ông Vù N h ư M ai th u ộ c đời t h ử 3 tr o n g p ha 
h ệ Vũ H ồn, " S ự tíc h " ghi ỏ p h ụ lục 5 đời 
trên c ủ a b à, tứ c x a h ơ n đứ c la n g quân 
n h ữ n g 2 đời, n h ư n g k h ô n g h ể liệt vào một.
chi p h á i n à o c ù a Vù Hồn.

n Trưởng Đại học Ngoai ngừ. Đại học Quòc gia Hà Nội

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Vũ Hổn không phái là người họ Vũ díiu lien ờ Việt Nam

b) P h à c ủ a họ Lê Mộ T r ạ c h là bèn
ngoại c u a n h i ề u vị họ Vũ th u ộ c phíi hộ Vũ
Hồn, có ghi t h â n p h ụ c ủ a n h â n vật lịch sử
nổi tiế n g \Ẩ' C á n h T u â n lấy con gái c ú a 
“Đ ường An M ộ T rạ c h C h á n h ch ư ờ n g Đ ại
Ngu xử sĩ Vù Tứ" [3]. T h e o ph ư ơ n g p h á p
tín h n iè n đ ạ i tư ơ n g đối [9] thì Vù T ử s in h

k h o á n g + 1314, tức th u ộ c t h ế h ệ kê tiế p
ngay a n h e m T á - N ô n g (đỗ T h á i học s in h
1304, dược hô H à n h k h iế n 1329), n h ư n g
"S ự tích" k h ó n g liệt ơ n g vào p h á h ệ c ủ a Vù 
Hồn. c ũ n g tứ c là m ặc n h i ê n th ừ a n h ậ n Vù
Tứ có t h ể th u ộ c Vũ k h á o ỏ n g a y Mộ T r ạ c h
hoặc từ nòi k h á c đến.

Tóm lại* người xư a, đ ặc biệt là các tr í
thức N h o học* c h á n c h í n h luôn cỏ n h ữ n g
r ă n cử n h ấ t đ ị n h khi x ây d ự n g p h á hộ c ủ a
m ình. Việc “m ạ o x ư n g d ò n g họ" ỏ là n g Mộ
T rạc h n h ư học giả nước ngoài A lain
Fiorucci k ô t lu ậ n [6], là c ủ a m ột s ố vị viết
p h á đòi n ay . C ác vị n à y th ư ờ n g viện lẽ do
phá d ứ t d o ạ n n g o i bốn t r á m n à m - từ Vũ
liổn đ ế n đ ẩ u t h ế kỷ XIII, cho n ê n cáo cụ
xưa k h ô n g “móc nơi" được thơi ch ứ các
n h ấ n v ậ t lịch s ử họ Vũ n ê u t r ê n (lâv và t ấ t
cả người họ Vù ỏ V iệt N a m t ừ Bắc ch í N a m
chí có m ột T h u ỷ tổ V ù H ồ n m à thôi. Vậy
p h ả i c h ứ n g m in h được có người m a n g họ
Vù k h ác s ố n g ờ đ ấ t Việt đ ồ n g th ờ i với Vũ 
Hồn h o ặ c s ẽ t h u y ê t p h ụ c hờn n ữ a - trước 
cả n ă m 825. T h e o “S ự tich " (Quốc sử k h ô n g 
ghi đ iể u n à y ) ông V ũ Hồn được cử s a n g
“th a y H à n T h i ể u làm T h ử sứ G iao C h á u ”

<ES

M

ẼH

M M

E2

M

Ẽ3)n

T h ư tịch thòi kỷ trư ớ c 825 k h ô n g lưu
trử dược, chỉ còn hy v ọ n g ỏ v â n k h ác.

' Cà cảu nây ò sàch của các òng Vũ Huy Chu (xem chu thích
số 1) củng b| đích thành “ Vũ Hõn cò n tên là Thiéu. sang làm
thử sừ Giao Cháư*.

M ay t h a v v ă n k h ắ c còn, d ẫ u q u á ít.
v ẻ n v ẹ n 2 v ã n b à n : 1. Đ ại T u y C ứ u C h â n
q u ậ n Bào A n đ ạ o t r à n g chi hi v ă n

(ịẳmủmmmầmmầầú)-n iê (ịẳmủmmmầmmầầú)-n đại 618.

2. T h a n h M ai x ã chung minh

(£il S3 SU BỊ)» niên đại 798.

T r o n g v à n b ả n t h ử n h ấ t (5, tr.7 -9 Ị chí
ghi tê n 6 người với các họ N g u y ê n , Lương,
Lê, T r ầ n , P h ù n g , Lý, T ín - đ ề u là cảo q u a n ,
tư ó n g cai trị Ái C h â u , tửc v ù n g T h a n h Hoá
n g à y n ay . K h ô n g có m ộ t người n à o họ Vủ.

V an b ả n t h ứ h a i [5, tr. 19-22] là m ột
bài m in h k h á c t r ê n c h u ô n g dồng. N h ữ n g
người làm b á n r ậ p . k h ả o s á t v à giới th iệ u -
h a i tiến sì Đ in h K hắc T h u â n và Đ ặ n g Kim
Ngọc, cho biết: q u à c h u ô n g cô n à y được

phát, h iệ n ồ v en s ô n g Đ á y th u ộ c th ô n 
T h a n h M ai, h u y ệ n T h a n h O ai, tỉ n h H à
T ây , do các t h à n h v iê n T u ý Hỷ Xá - một
hội P h ậ t giáo d ư ơ n g th ò i đ ú c n g à y 30 - 3
n iê n h iệ u T r i n h N g u y ê n đời Đ ườ ng tứ c 20
-4 - 798. Đ iểu đ ặ c b iệ t lý t h ú dôi với c h ú n g
tôi là tro n g bài m i n h có tê n họ c ủ a 243
ngư ời H á n và V iệ t tr o n g đó có 134 p h ụ nữ,
gồm các q u a n v ă n vỏ v à d â n th ư ờ n g , đã
t h a m gia đ ú c c h u ô n g . Đ ô n g n h ấ t là họ Đỗ
(69), th ứ đ ế n là các h ọ Q u á c h (36), H o àn g
(21). C ao (18), N g u y ễ n (13), V ương (11),
T r ầ n (9); cỏn lại là Lý, Lừ, T r ị n h , Dương,
Ngô, Bùi» Đào, D ặ t, T h ạ c h , K iều, M iên
v.v... mỗi họ m ộ t v à i người, x u ấ t xứ b ả n dịa
(T rư ờ n g C h â u = N in h B ìn h , Ái C h â u N h ậ t
N a m p h ủ = T h a n h H o á) v à T r u n g Hoa
(T ấm C h â u , n a y t h u ộ c Sơn Tay; T u y C h á u ,
n a y th u ộ c T h i ể m T â y v.v...), n h ư n g h ắ n đã 
th à n h d à n n g ụ c ư ớ đ ịa p h ư ơ n g thi mối vào 
hội ỏ là n g xà và t h a m g ia đ úc ch u ô n g .

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

3 2 Vũ The Kho ỉ

T ro n g sỏ n h ữ n g người n à y có một vị họ
Vù, cù n g x u ấ t xứ T r u n g H oa, n h ư n g k h ô n g
p h ả i từ P h ú c K iến v en b iể n n h ư V ù H ồn -
đó là V ă n C h à u A m B ìn h p h ủ Q u ả n g h ị
V ũ ( 0 B B m £ 3 1 3 M S 3 >■ “V ă n
C h â u Ảm B ìn h p h ủ ” n a y th u ộ c t ỉ n h C a m

T úc ở m iền T â y “ Bác T r u n g H oa, “Q u ả
n g h ị” th ì T ừ N g u y ê n giai th íc h là q u a n 
tô n g bin h ỏ m ộ t p h ủ đòi Đ ường. C à n cứ
n h ữ n g d a n h xtíng tư ơ n g tự tr o n g b ài m i n h
n hư : Sóc C h â u T h ư ợ n g Đức p h ủ Q u ả n g h ị
Q u ách C h i ế u , T ấ m C h â u An L ạc p h ú Đỗ
T h ừ a V i... thi h a i ch ừ bi mo Ịà t ê n , n h ư vậy
V ủ đích th ị là họ, c h ứ k h ô n g t h ế là chức
tước gì.

Vậy là, trước ơ n g Vũ H ồn 27 n ă m (825
- 798 = 27) ỏ V iệ t N a m d à có ngư ời m a n g
họ Vù t ừ T r u n g H oa, lại t ậ n C a m T ú c m iên
T â y - Bắc c h ứ k h ô n g p h ả i t ừ P h ú c K iến
v ù n g Đ ông - N a m s a n g s i n h s ố n g t r o n g
cộng đồ n g người V iệt b ả n địa. N h ữ n g người
m a n g họ Vù ở V iệt N a m n g à y n ay , trư ớc
h ế t ở v ù n g H à T ây , h o à n to à n có t h ể th u ộ c
n h ừ n g d ò n g họ Vù k h á c Vũ Hồn.

T h u y ế t Vù H ồn là T h u ỷ tô d u y n h ấ t
c ủ a các d ò n g h ọ Vù V iệ t N a m đ ã đ ẻ r a
h iệ n tư ợ n g th ê m t h ắ t t r o n g việc “tụ c b iê n ”,
‘’hợp b iê n ” gia p h ả , tộc p h ả n h ả m móc nối
b à n g được với p h ả h ệ Vù H ồn, m ặ c d ù
k h ơ n g có cán cử th ự c tế, h o ặc t h ậ m c h í có
n h ữ n g căn cứ th ự c t ế k h ẳ n g đ ị n h ngược
lại. T ro n g d iề u k iệ n c h ủ q u a n r ấ t h ạ n c h ế
về tiế p c ậ n p h ả liệu, c h ú n g tôi t h â y h iệ n
tư ợ n g n à y b ắ t d ầ u t ừ k h o ả n g đời T ự Đức,

p h ổ b iế n v ào cuối T K XIX - d ầ u T K XX.
Xin n ê u m ộ t ví dụ đ ể m i n h h o ạ h i ệ n
tư ợ n g t r ê n .

T h e o 4tlời tr u y ề n " c ủ a các tiên tổ, và
đ ên thời n a y th ì m ộ t sô* vị là m p h ả k h ẳ n g
đ ịn h t r ê n g iấ y t r ắ n g mực đ e n , các d ò n g h ọ

Vủ-t.á L a M ạ c ( P h o n g T h ịn h ) h u y ệ n T h a n h
C h ư ơ n g tí n h N g h ệ An. V ù - tá L ư ơ n g Ngọc
h u y ệ n B ìn h G i a n g tỉ n h Hài D ư ơ n g cù n g
p h ả h ệ với Vũ-t.á “T h ạ c h H à t h ế tư ớ n g ” ớ
H à T ì n h v à t ấ t cả đ ề u c ù n g m ộ t T h u ỷ tổ
V ũ H ồn [1]. Vè V ù - t á La Mạc và V ũ - tá
T h ạ c h H à, do ch ì có các b á n sao, c h ư a có
d iề u k iệ n tiế p c ậ n cáo p h á gốc đ ể t h ẩ m
đ ịn h v ă n b ả n và n iê n dại, n ên c h ú n g tòi
c h ư a d á m b à n . N h ư n g riòng vể V ũ -tá
L ư ơng Ngọc (trước 1886: Lương Đường,
trư ớ c 1841: Hoa Đ ườ ng (10], thì c h ú n g tôi
cỏ t h ể k h ă n g đ ị n h s ự th ự c k h ô n g p h á i
n h ư vậy.

Có lè do đọc: k h ô n g kỹ v ă n b ả n các
q u y ế n p h ả c h é p ta y c ủ a V ù - tả L ư ơng Ngọc
và V ũ - t á T h ạ c h H à, n é n khi b á t g ặ p tro n g
cả 2 b ả n p h ả c ù n g cỏ V ù T á T r u n g , người 
v iế t p h ả V ù - t á Lương Ngọc và V ũ - t á La
M ạc dà k ế t lu ậ n n g a y hai người t r ù n g tên
họ đó chỉ là m ộ t v à các t h ế hệ c ủ a Vù Tá

T r u n g ‘T h ạ c h H à t h ê t ư ớ n g ’ h iệ n d a n g
s in h s ố n g ỏ L ư ơng Ngọc. T h ế n h ư n g , khi
p h â n tích kỳ v a n b ả n có t h ế k h ẳ n g đ ịn h đó
là h a i ngư ời k h á c n h a u : Vũ T á T r u n g
T h ạ c h H à dỗ tạ o sĩ k h o a 1733, khi mối 22
tuổi, t h â n p h ụ h u ý T h ể , là P h ụ quốc
T h ư ợ n g tư ớ n g q u â n T h ể q u ặ n công, h á n có
n h iề u công lớn n ê n khi c h ế t được bao
p h o n g D ương võ công t h ầ n ; còn Vù Trá
T r u n g L ư ơ n g N gọc k h ô n g hé đỗ đ ạ t và có
ch ứ c tước gì, t h â n p h ụ ch ỉ là D ũ n g sĩ đội
p h ó C hi h u y tư ớ n g q u â n , khi c h ế t được
p h o n g l ặ n g Đ iệ n tiề n C hí h u y sú.

V u - tá L ư ơ n g Ngọc q u ả có m ột người
đỗ tạ o sĩ n h ư n g là k h o a 1779, đó là Vũ Tá
C á n h , p h ả ghi là m d e n T iê n p h o n g đại
tư đ n g q u â n , p h ò t á Lê C h iê u T h ố n g chạy
đôn ải N a m Q u a n , rồi q u a y về " p h ụ n g
m ệ n h p h ụ c quốc b ấ t q u á ”. Ỏ n g tiế n sĩ võ

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Vu Hòn khống phải 1 il người họ v o dấu nón ỡ Việi N.iỉiì 33

n à y v ã n vỏ kiê m to à n , có lẽ là vị tạ o sì
tr iề u Lê T r u n g h ư n g d u y n h ấ t còn đ ể lại
trư ớc tá c về p h é p đ ù n g b in h s á c h 'H ổ 
trư ở n g y ế u đ ỏ m " (Viện N g h iê n c ử u H á n 
Nôm . ký h i ệ u A.l 115). T ạo sì Vù T á C á n h
k h ô n g có q u a n hệ t h á n thu ộ c gì vói các tạ o
sỉ ‘T h ạ c h H à t h ế tướng*\ N h ữ n g c ă n cứ cho

đ iể u k h ả n g đ ịn h c ủ a c h ú n g tỏí là:

- S ách “Tạớ sỉ đ ă n g k h o a lụ c ” g hi họ 
lé n , q u ẽ q u á n , n ă m dồ c u a các tiế n sĩ võ
thời Lô T r u n g h ư n g từ n â m 172-1 đ ế n n á m
1785, về V ũ T á C ả n h ch ỉ ghi: ‘‘Đ ư ờ n g An
ỉ loa Đ ư ờ n g nhân**, và h o à n to à n k h ô n g g h i 
ch ú ỏng có q u a n h ệ với a i t r o n g các tạ o sĩ, 
n h ư th ư ờ n g ghi rỏ q u a n h ệ c h a con, c h ú
bác, a n h e m g iữ a các t ạ o sĩ T h ạ c h H à [81;

- B ản s a o b ằ n g c h ừ H á n "B ả n tộc 
hoạ n n g h iệ p kh o a d a n h tríc h l ư ợ c \ do cứ 
n h ả n Vỏ V ãn Tộ th u ộ c V ù-t á L a Mạc
p h ụ n g s a o n ă m 1923, liệt kê 15 tạ o sĩ tr o n g
họ V ù - tá T h ạ c h H à , đ ã bo q u a k h ô n g g h i 
tạ o sì k h o a 1779 V ũ T á C ả n h đ ê ghi tiế p 
k h o a 178] vối 2 tạ o sì tr o n g họ m ì n h là Vù
T á S iê u v à Vù T á V iêm

Có một chi họ Nguyen d Lưdng Ngọc

đ ế n đòi t h ứ b ẩ v t i n h t ừ t r ê n x u ố n g tu y ghi
"L ện h s ử p h i ê n V ã n N h o n a m N g u y ễ n p h ủ 
q u á n , h iệ u K h o a n H o à ”..., n h ư n g lại c h ú
th ích về mộ ch í là " k h a i V ủ -tá lji£ đ ạ ự \ 
n g h ía là: b ắ t d ầ u đời t h ứ 6 V ũ - tá . V ũ - tấ
đời t h ứ 6 đôi vối ai ? V à tạ i s a o đ a n g
N g u y ễ n lại t h à n h V ũ - t á ?

Các b ả n p h á c ủ a V ù - t á L ư ơ n g Ngọc
h iệ n v ẩ n đ a n g ớ d ạ n g sơ th à o c h é p ta y , chi
tiế t t ừ n g đòi ghi còn c h ư a th ố n g nhất»
n h ư n g r iê n g vê t r ì n h tự các địi th ì khớp
n h a u n ô n vế t h ế t h ứ t h ì có t h ê tin được [7).

Các bàn sao chép ngáy nay bằng chử quỏc ngừ đả bổ sung
VO Tá Cảnh V 30 danh sách này

C ả n cứ t h ẻ t h ứ th ố n g n h ấ t dó, th e o cách
t ín h th ô n g tụ c n g à y n a y lấy m ìn h là đời
t h ử n h ấ t , th ì V ủ - t á đời th ứ 6 là t í n h từ tạo
sì Vũ T á C ả n h trở lèn. Còn n h ư th e o cách
ghi tr o n g các p h ả cổ: “k h áo " (= bô) là n h ấ t
dại tổ. “tô khảo*' (= ô n g nội) là n h ị đ ại tô
v.v... t h ì V ũ - t á lục d ạ i là t í n h t ừ ông Vũ T á
X u â n , m à t r o n g p h á ghi m ột c â u q u a n
trọ n g , c h ừ quốc n g ừ n h ư n g â m H án Việt
“vị đ ư ờ n g th ú c Võ tư ớ n g cô n g k ế t h ừ a t ự ”,
n g h ía là được â n t h ừ a tự c h ú r u ộ t là Vô
tư ớ n g công. T h e o t h ế t h ứ Vũ Tá X uân
c h í n h là c h á u r u ộ t c ủ a Vù T á C ả n h . P h ả
ghi tạ o sĩ C ả n h cỏ h a i con là T á Q u y ê n và
T á L in h “đ ề u c h ế t sớm", bởi vậy th e o
t r u y ề n t h ô n g t h ò c ú n g tổ tiê n , tr o n g họ chì
đ ịn h một chi th ử t h ừ a tự đ ế việc h ư ơ n g
khói k h ô n g đứt. đ o ạ n . N h ư v ậ y m ột tr o n g
h a i người dó đ ể u có lý do c h í n h đ á n g d ể lập
mộ ch í tr ê n . Họ ch ọ n ông V àn N h o n a m dời
t h ứ 7 t ừ t r ê n x u ố n g có lẽ vì đó là địi đ ầ u

tiê n p h á ghi rõ bà c h í n h t h ấ t là Vủ thị. 
C òn tại s ao V ũ - t á m à k h ô n g p h á i V ũ -v ă n ,
V u-công, h a y V ũ - h ữ u ... th ì có t h ể lý giải
c à n cứ v ă n k h ắ c và tà i liệu gia p h ả h iệ n
còn ỏ là n g L ư ơ n g Ngọc.

T r o n g một l ầ n k h á o s á t các bia d á cịn
só t lại ỏ L ư ơ n g Ngọc s a u m ộ t n ử a t h ê kỷ
đ ầ y n h ữ n g b iế n t h i ê n , c h ú n g tôi t h ấ y có
tấ m T ừ đ ư ờ n g bi - N g u y ễ n tộc r *’ d ự n g 
t r o n g h ậ u c u n g đ ìn h là n g . C ác cụ cao n iê n
tr o n g là n g c h ỉ nói được dó là b ia th ò “q u a n
T ả b in h , á t h á n h c ủ a là n g ”. N h ư n g khi
c h ú n g tô i đọc v ă n b ia th ì h ố r a đó là kỵ
p h á b ằ n g đ á c ủ a d ò n g họ h o à n g giáp
N g u y ễ n D ụ n g , d ự n g n ă m 1728, k h ắ c tên

’ GS TSKH VO Minh Giang, đang nghién cứu vé bính chẻ Đa»
Việt xưa, cho biết khỏng có vệ Vũ tá. như chũng tỏi từng suy
đoản, bài vảy ngữ cú MTién cỏng thử lang thần vù tả vệ tri ba”
trên tấm bia Từ đường bí - N guyễn tộc phải hiểu là quan Tiến
cõng thử lang làm Tã vẻ Tn ba tại vẻ Thán vũ Xin chân thành
cảm dn GS Giang vế sư chi bào này • V ĩ K

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

34 s'ü The Khôl

họ, tự h iệ u , q u a n tước c ủ a 8 đời: 3 đòi tr ê n
và 4 đời dưới ô n g h o à n g giáp. N g u y ễ n
D ụ n g đỗ n ă m 1592 v à b á t đ ầ u là m q u a n
với n h à M ạc, n g a y n ă m s a u bị T r ị n h T ù n g

b ắ t là m t ù b in h và t h u d ù n g c h ắ c vì cầu
h iể n , cho t h ă n g đ ế n B in h bộ T ả th ị la n g
( n h ư T h ứ trư ờ n g ), p h o n g T u ấ n L ín h h ầ u
h ả n là có q u â n cơng p h ị t á Lê - T r ị n h , vì
th e o Đ V S K T T t ừ n ă m 1593, s a u k h i đuổi 
được họ Mạc r a khỏi T h ă n g Long đ ã có lệ ấy.

Việc H o à n g g iá p N g u y ễ n D ụ n g được
T ị n h T ù n g t h u d ù n g ở bộ B ìn h và cho
t h ả n g đ ế n T ả t h ị la n g , dược p h o n g tước
h ầ u h ẳ n đ ã m ỏ đ ư ò n g cho n h iề u h ậ u d u ệ

họ Nguyễn

ờ

làng Lương Ngọc theo nghiệp

võ. C h á u nội c ủ a ô n g H o à n g g iá p t ừ n g là m

Tá vệ Tri bạ ở vệ quân Thẩn vủ

n .

Chi Ất

(n g à n h t h ứ 2) họ N g u y ễ n n à y th ự c sự
" p h á t võ" n ê n con c h á u họ V ũ - t á ỏ Lương
Ngọc n g à y n a y v ẫ n t r u y ề n t ụ n g câu: " p h á t
tíc h võ k h o a Ất chi dĩ nội, G iá p ch i dĩ
n g o ạ i” (tức ông V à n N h o n a m th u ộ c chi th ử
2 tr o n g họ N g u y ễ n , còn b à vợ V ủ - th ị ch ắc
th u ộ c chi tr ư ở n g c ủ a m ột họ Vũ ỏ l à n g P h ù
Vệ h u y ệ n Đ ư ờ n g H à o lã n cặn). T h e o gia
p h ả c ủ a V ũ - t á L ư ơ n g Ngọc, c h á u nội c ủ a
ô n g V àn N h o n a m t ừ n g là m D ù n g sĩ dội
p h ó c ù n g tạ i vệ T h ầ n vũ, do có công lao

được

p h o n g t ặ n g Đ iệ n tiề n chỉ h u y sứ; c h ú t
nội c ủ a V ăn N h o n a m là C h á n h đội tr ư ở n g
và c h ít nội T á C ả n h đỗ ti ế n sĩ võ, tứ c đ ế n
đòi n à y thì " p h á t đ ạ i k h o a " . V ậy là h ẳ n vì
"cả họ được n h ờ ” võ n g h iệ p p h ò tá n h à Lê 
T r u n g h ư n g m à vẻ v a n g cho n ê n đ ã ch ọ n
c h ứ "Tá" là m độm k h i đổi s a n g họ V ủ , b ă t

đ ầ u t í n h t ừ đòi m à ỏ b ề n n g o ạ i có b à m ẹ họ
V ũ k h a i s in h ngư ời con t r a i d ầ u tiê n . Việc 
đối s a n g họ m ẹ n h ư v ậy x ư a kia k h ô n g
p h ả i là h iế m . N h â n đ â y x in n h á c lại r à n g
t ừ 1995 c h ú n g tôi đ ã viết: “tư ơ n g tru yền " 
d ò n g họ Vù T ô n g P h a n c ù n g th u ộ c T h u ý tỏ
Vù H ồn, n h ư n g q u y ể n p h á cỏ n h ấ t c ủ a V ũ-
tô n g ( k h o ả n g 1807 - 1813) “lại cho biết
đ íc h xá c r ằ n g ti ê n tổ c ủ a tộc V ũ - tô n g 
L ư ơ n g Ngọc vốn họ P h ạ m , k h o ả n g cuôi T K
XVI mói đ ơ i s a n g họ m ẹ là V ũ ” [ 12].

H ư ớ n g vê cội n g u ồ n , t ầ m n g u y ê n là
m ộ t n h u c ầ u t â m lin h t r u y ề n th ô n g .
N h ư n g k h ô n g t h ế vì t h ê m à là m sai lệch
gia p h ả . G ia p h ả c ủ n g n h ư quốc s ử p h ả i
lấ y tôn tr ọ n g s ự th ậ t là m g ố c % n ế u k h ô n g sè
c h ẳ n g có giá tr ị gì, T ìm n g u ồ n gơc d ị n g họ
có t h ê t h ấ y , có t h ể c h ư a th ấ y , h oặc n a y
t h ấ y đ ế n đ ây , m a i t h ấ y xa hơn. C ũ n g có
t h ể k h ô n g th ô t h â y n ữ a . S o n g bản th ả n 
h à n h tr ìn h vé n g u ồ n tr u n g th ự c đ ã có giá

trị v ả n h oá lớn lao. “T ầ m n g u y ê n , p h ò n g cổ 
th ử tr u n g vô hạrỉ p h o n g q u a n g ' (T ru y tìm 
n g u ồ n gốc, học hỏi cổ xư a tr o n g viẽc ấy vỏ
h ạ n á n h s á n g p h o n g v ă n ) - đỏ c h ín h là
điều t â m h u y ế t tiế n sì Vũ T ỏ n g P h a n c ù n g
các d ồ n g ch í n h ư ơ n g N g h è Đ ô n g Tác
N g u y ề n V à n Lý, ô n g B ả n g P h ư ơ n g Đ ìn h
N g u y ễ n V ă n S iê u , ô n g N g h è T h ư ợ n g P h ú c
L ê D u y T r u n g ... gửi g ắ m v ào v ế đối n g a y
t r ê n cố n g v ào d ề n Ngọc Sơn m à họ cùn&
hội H ư ớ n g T h i ệ n s á n g lậ p c á c h n a y t h ế kỳ
rưỡi (1841) n h à m c h ấ n «hưng v ă n h oá
T h ã n g Long.

TÀI L I Ệ U T H A M K H Ả O

1. Gia p h ả họ Vũ (Vỏ), thuộc đòng họ Vù T á ở xà Hà H oàng (Thạch H à) tổ n g T hượng N hất, 
huyện T h ạc h H à - H à T ỉn h , thuộc đệ lục chi T h ể q u ậ n công.... Xà La M ạc (P hong Thịnh),
tổng C á t N gạn, h u y ệ n T h a n h Chương - Nghệ An. tái b ản lầ n th ứ 3, 1996

1 ' Bia nảy hiên đã có bản rập lưu Irữ ở Viện nghiên cứu Hãn Nòm Hồ Nội. sô’ ký hiệu No27077

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

Vũ Hồn không ph.it là nụưỡi họ Vù dâu Ilẽn à Vtệ! Nam 3 5

2. a) Mộ Trạch ■ là n g tiến sĩ, Vũ H uy Phú sư u tá m và biên soạn. T â n g Bá H oành hiệu dính, 
Báo tà n g Hài Dương, 1997; b) S ự tích thẻ hệ họ Vù là n g M ộ T rạ c h , Vù H uy P h ú dịch, Ỉ3an 
liên lạc họ Vù ch ế b ả n vi tính, H à Nội, 2002; c) D òng họ Vũ (Võ) ở Việt N ơ m X ư a & N a y - 
Đôi nét về m ột dòng họ co truvển thống trong đáu tra n h gi ừ nước, Vũ Đ ình Đửc chủ biên. 
NXB T h a n h niên. 2002

3. M ọ Trạch Lẽ thị p h ả , Viện nghiên cứu H án Nôm, sô ký hiệu A.658.

4. M ộ Trạch Vũ tộc t h ế hệ s ự tích, Viện nghiên cứu H án Nôm, s ố ký h iệ u A.3132

5. P h an Vãn Các. C la u d in e Salm on (chủ biên), Vân khắc H án N ôm Việt N a m , T ập 1. E.F.E.O. 
và Viện N ghiến cứu H án Nôm Hà Nội, 1998

6. Philippe P apin & O livier T essier (chu bien). L à n g ở vừng đồ n g ba n g sông Hồng: vấn đ é cịn 
bó ngỏ. T/T Khoa học Xả hội và N h ân van Quốíc gia, Hà nội. 2002

7. a) Trích Gio p h á chì p h á i Vù-tá * thôn Lương Ngọc xã T húc K h á n g h u yện Cồm Bình. Người 
kơ cửu Vù T á Thiện; b) IGio p h á Vủ-tá Lương Ngọc7, lưu tr ử tại gia đ ìn h cụ Trưởng tộc Vũ 
Tá Mậu

8. Tạo sĩ d â n g khoa lụ c, Viện Nghiên cứu H án Nôm. ký h iệ u A.627

9. Vủ T hẻ Khôi, K h a i th ác th ô n g tin từ m ột quyển p h á cô, trong sách Vủ Tông P h a n với vàn 
hoá T h ả n g Long, Hà Nội, 2001

10. Vủ T h ế Khôi, D anh hương Hoa Đường xưa qua tư liệu H á n N ỏm , T hông báo H án Nôm học 
năm 1997. NXB Khoa học Xã hội. Hà Nội. 1998, tr.292 - 317

ỉ ỉ. Vũ T h ế Khôi, N guyền Tư Giản. Trương mịn Hổ đình vói Lỗ Am tiên sinh, T ạp c h i H án 
N ô m . s ố 3 - 2000

12. Vù T h ế Khôi. Vù T ô n g P han, cuộc đời và th ơ ván. NXB Văn học, 1995. t r 1 7 - 1 8 .

VNU JOURNAL OF SCIENCE,

soc

■ SCI , HUMAN , T XIX. N04. 2003

IS v u HON THE FIRST PERSON HAVING v u SURNA M E IN VIETNAM ?

Vu The Khoi

C ollege o f F oreign L a n g u a g e s - V N U

T h e r e is a r e la tiv e ly p o p u l a r o pinion a m o n g r e s e a r c h e r s a n d w r i t e r s on Vu fa m ily t r e e
that, is all m e m b e r s of t h e exist ing V u d a n in V ie t n a m o r i g i n a t e from a p r o g e n it o r n a m e l y
V u H on w h o w a s a m a n d a r i n of th e D u o n g d y n a s ty , a n d w h o se c o u n t r y w a s P h u c K ie n -
C h in a , d o m i n a t i n g An N a m from 841 to 843 a n d t h e n s t a y i n g th e r e . B a s e d on in f o r m a tio n
on T h a n h M a i Bell d is c o v e re d in 1986 in T h a n h M a i c o m m u n e , T h a n h O a i d is tr i c t, H a T a y
p ro v in c e , t h e r e is c o n t r a r y e v i d e n t a g a i n s t th e ab o v e o p in io n : O n th e B ell c a s t e d sin c e 798,
t h e r e c a r v e d a c o m m a n d e r of t h e A m B in h d i s t r i c t (th e C a m T u c p ro v in c e a t p r e s e n t )
w hoso s u r n a m e w a s Vu, a n d w h o w a s a m e m b e r of t h e T u y H y in T h a n h M ai a n d u s e d to
t a k i n g p a r t in c a r v i n g t h e bell. As s u ch , t h e r e h a d b e e n p e r s o n h a v i n g V u s u r n a m e t h e r e
before Vu H o n in An N a m . T h e o p in io n " Vu H o n - t h e sole p r o g e n i t o r ” r e s u l t e d in s i t u a t i o n
" c o n tin u a tio n " , in e v i d e n t co n n e c tio n of t h e g e n e a lo g ie s of t h e Vu clan , c a u s i n g
e r r o n e o u s n e s s of re a l p i c t u r e of cla n a n d d e v a l u a ti o n of a fam ily a n n a l s a s a n old m a t e r i a l .

</div>