;

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI

----------------

PHẠM THỊ THANH THẢO

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN
ĐỊA BÀN HUYỆN BẮC YÊN, TỈNH SƠN LA

LUẬN VĂN THẠC SĨ

HÀ NỘI – 2020


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI

----------------

PHẠM THỊ THANH THẢO

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN
ĐỊA BÀN HUYỆN BẮC YÊN, TỈNH SƠN LA

Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế
Mã ngành: 8340410

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS,TS. NGUYỄN HOÀNG LONG

HÀ NỘI - 2020


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn “Quản lý thu Bảo hiểm xã hội trên địa bàn
huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La” là cơng trình nghiên cứu thực sự của cá nhân tôi,
được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Nguyễn Hồng
Long
Tơi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Học viên

Phạm Thị Thanh Thảo


ii

LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành luận văn này, tơi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và
góp ý nhiệt tình của q thầy cơ Trường Đại học Thương Mại.
Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn đến quý thầy cơ Trường Đại học
Thương Mại đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ trong quá trình học tập. Xin gửi
lời biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Hoàng Long đã dành rất nhiều thời
gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu và giúp tơi hồn thành luận văn.
Tơi xin chân thành cảm ơn Bảo hiểm xã hội tỉnh Sơn La, Bảo hiểm xã
hội huyện Bắc Yên và các phòng ban, văn phịng UBND huyện Bắc n đã

giúp đỡ tơi trong việc cung cấp số liệu, tài liệu và góp ý cho tơi hồn thành
luận văn này.
Mặc dù bản thân tơi đã rất nỗ lực cố gắng tìm tịi, nghiên cứu để hồn
thiện đề tài, tuy nhiên khơng thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận
được những đóng góp tận tình của quý thầy cô và các bạn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

Học viên thực hiện

Phạm Thị Thanh Thảo


iii

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................ 1
Chương 1. NHỮNG CƠ SỞ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ THU
BẢO HIỂM XÃ HỘI ................................................................................ 9
1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI CỦA
BẢO HIỂM XÃ HỘI CẤP HUYỆN ............................................................ 9
1.1.1. Khái niệm và phân loại Bảo hiểm xã hội ............................................ 9
1.1.2 Khái niệm và phân cấp quản lý thu Bảo hiểm xã hội .......................... 11
1.1.3. Khái niệm, vai trò của quản lý thu Bảo hiểm xã hội cấp huyện .......... 13
1.1.4 Những yêu cầu cơ bản của quản lý thu BHXH của BHXH cấp huyện . 16
1.2. NỘI DUNG VÀ TIÊU CHÍ CƠ BẢN ĐÁNH GIÁ QUẢN LÝ THU
BHXH CỦA BHXH CẤP HUYỆN ........................................................... 19
1.2.1 Những nội dung cơ bản .................................................................... 19
1.2.2. Một số tiêu chí đánh giá triển khai quản lý thu BHXH của BHXH cấp
huyện ....................................................................................................... 30
1.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN LÝ THU BHXH CỦA

BHXH CẤP HUYỆN ............................................................................... 33
1.3.1. Các yếu tố thuộc về cơ chế và chính sách của Nhà nước, của ngành
BHXH...................................................................................................... 33
1.3.2. Các yếu tố thuộc về yếu tố môi trường kinh tế xã hội của tỉnh, huyện 34
1.3.3 Các yếu tố thuộc về năng lực bộ máy quản lý của tổ chức BHXH cấp
huyện ....................................................................................................... 35
1.3.4. Các yếu tố thuộc về đơn vị sử dụng lao động, đối tượng thu BHXH .. 36


iv

Chương 2. PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ
THU BHXH CỦA BHXH HUYỆN BẮC YÊN, TỈNH SƠN LA ............. 39
2.1. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU KIỆN KINH TẾ XÃ HỘI VÀ PHÂN TÍCH
CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HOẠT ĐỘNG THU BHXH CỦA BẢO
HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẮC YÊN, TỈNH SƠN LA ................................ 39
2.1.1. Khái quát về điều kiện kinh tế - xã hội của huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La
................................................................................................................ 39
2.1.2. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu BHXH của BHXH cấp
huyện ....................................................................................................... 42
2.2. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BHXH CỦA BHXH
HUYỆN BẮC YÊN .................................................................................. 48
2.2.1 Khái quát tình hình quản lý thu BHXH của BHXH huyện Bắc Yên .... 48
2.2.2 Thực trạng quản lý thu BHXH của BHXH huyện Bắc Yên................. 50
2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BHXH CỦA
BHXH HUYỆN BẮC YÊN THỜI GIAN VỪA QUA ................................ 74
2.3.1. Những kết quả đạt được và thành công chủ yếu ................................ 74
2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ..................................... 75
Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ
THU BHXH CỦA BHXH HUYỆN BẮC YÊN, TỈNH SƠN LA GIAI

ĐOẠN 2020-2025 .................................................................................... 79
3.1. MỤC TIÊU VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ- XÃ HỘI VÀ
HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU BHXH CỦA HUYỆN BẮC YÊN ĐẾN
NĂM 2025 ............................................................................................... 79
3.1.1. Định hướng và mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội huyện Bắc Yên giai
đoạn 2020-2025 ........................................................................................ 79
3.1.2. Định hướng hoàn thiện quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên
thời gian tới đến năm 2025 ........................................................................ 81


v

3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ
THU BHXH CỦA BHXH HUYỆN BẮC YÊN ĐẾN NĂM 2023 ............... 83
3.2.1 Giải pháp tăng cường công tác quản lý đối tượng tham gia BHXH ..... 83
3.2.2 Giải pháp hồn thiện cơng tác lập kế hoạch thu BHXH ...................... 85
3.2.3 Giải pháp hồn thiện cơng tác tổ chức thu BHXH .............................. 87
3.2.4 Giải pháp hồn thiện cơng tác thanh tra, kiểm tra ............................... 89
3.2.5 Giải pháp hoàn thiện tổ chức và phát triển các yếu tố nguồn lực của hệ
thống quản lý BHXH cấp huyện ................................................................ 91
3.2.6 Tăng cường truyền thông tư vấn với các đối tượng tham gia BHXH tự
nguyện ..................................................................................................... 94
3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ........................................................................ 95
3.3.1 Kiến nghị đối với hệ thống quản lý Nhà nước Trung ương ................. 95
3.3.2 Kiến nghị đối với hệ thống quản lý Nhà nước tỉnh Sơn La ................. 98
KẾT LUẬN ............................................................................................102
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................104


vi


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1 : Tổng hợp tình hình thu BHXH năm 2017-2019 ......................... 49
Bảng 2.2 Số lượng các đơn vị tham gia BHXH bắt buộc theo khối loại hình
năm 2017-2019......................................................................................... 51
Bảng 2.3: Số đối tượng tham gia BHXH bắt buộc năm 2017-2019 .............. 53
Bảng 2.4: Số đối tượng đăng ký tham gia BHXH tự nguyện năm 2017-2019
................................................................................................................ 55
Bảng 2.5. Kết quả thực hiện kế hoạch thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện
Bắc Yên,tỉnh Sơn La từ năm 2017 đến năm 2019 ...................................... 60
Bảng 2.6. Tổng hợp số nợ và số kế hoạch thu BHXH năm 2017-2019......... 63
Bảng 2.7 Phương thức đăng ký tham gia BHXH tự nguyện ........................ 66
2017-2019 ................................................................................................ 66


vii

DANH MỤC HÌNH ẢNH
Hình 2.1. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý tại BHXH huyện Bắc Yên .......... 45
Hình 2.2 Tỷ lệ khối loại hình tham gia BHXH bắt buộc năm 2019 .............. 63
Hình 2.3 Tỷ lệ nợ BHXH bắt buộc năm 2017-2019 .................................... 64


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết nghiên cứu của đề tài nghiên cứu
Chính sách BHXH là một trụ cột chính trong hệ thống an sinh xã hội
nước ta, đóng vai trò hỗ trợ, bù đắp một phần thu nhập các đối tượng tham gia
khi bị rủi ro ốm đau, thai sản, TNLĐ-BNN, hết tuổi lao động và chết trên cơ

sở đóng vào quỹ BHXH. Hoạt động trên nguyên tắc số đơng người tham gia
BHXH tham gia đóng góp vào quỹ để thực hiện chi trả chế độ cho số ít người
gặp rủi ro đủ điều kiện hưởng chế độ BHXH, do vậy quản lý thu BHXH là
một nghiệp vụ hết sức quan trọng, đảm bảo yếu tố đầu vào của nguồn quỹ
BHXH, là điều kiện tiên quyết để giải quyết các chế độ cho đối tượng tham
gia.
Trải qua 25 năm hình thành và phát triển, ngành BHXH đã hồn thành
nhiệm vụ thực hiện chính sách BHXH trên phạm vi tồn quốc, bước đầu tạo
lập được quỹ BHXH ổn định để thực hiện chính sách BHXH cho các đối
tượng. Tuy nhiên sự phát triển mọi mặt của đời sống kinh tế, xã hội giúp tuổi
thọ người dân tăng lên, số đối tượng thụ hưởng chính sách BHXH ngày càng
tăng về cả số đối tượng và số tiền hưởng chế độ. Nhu cầu chi trả các chế độ
BHXH trở thành áp lực đối với nguồn quỹ BHXH Nếu thu không đủ chi sẽ
gây mất cân đối nguồn quỹ BHXH, nghiêm trọng hơn có thể dẫn tới vỡ quỹ
BHXH và NSNN phải bù đắp cho quỹ BHXH. Do vậy làm tốt công tác quản
lý thu BHXH sẽ đảm bảo nguồn quỹ BHXH cân đối, ổn định, lâu dài, đáp ứng
chi trả kịp thời các chế độ cho Nhân dân và người lao động.
Thực hiện Luật BHXH năm 2014, Luật BHYT sửa đối bổ sung năm
2018, Luật việc làm 2013 và Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23/5/2018 của
Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách BHXH, chính sách
BHXH, BHYT, BHTN có nhiều nội dung đổi mới về đối tượng tham gia,


2

mức đóng, mức hưởng nhằm đáp ứng yêu cầu về cân đối thu chi, bảo toàn
nguồn quỹ BHXH đồng thời đảm bảo sự tương quan về mức đóng, hưởng của
các đối tượng tham gia. Những thay đổi về chính sách về BHXH tự nguyện,
BHYT hộ gia đình, chính sách Bảo hiểm hưu trí bổ sung địi hỏi sự thay đổi
trong tư duy và cách thức quản lý thu BHXH.

BHXH huyện Bắc Yên được giao nhiệm vụ thực hiện chính sách BHXH
trên địa bàn huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La. Với đặc điểm là huyện miền núi,
tình hình kinh tế xã hội khó khăn, trình độ dân trí của nhân dân địa phương
thấp đã ảnh hưởng tới chất lượng quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Bắc
Yên. Song với tinh thần đồn kết vượt khó, BHXH huyện Bắc n đã đạt
được nhiều thành tích trong việc thực hiện chun mơn nghiệp vụ đặc biệt là
trong công tác quản lý thu BHXH, số đối tượng tham gia BHXH đặc biệt là
BHXH tự nguyện tăng lên, số thu hàng năm đạt và vượt kế hoạch được giao,
việc duy trì ổn định nguồn quỹ BHXH được đảm bảo.
Bên cạnh những thành tích đã đạt được, quản lý thu trên địa bàn huyện
Bắc Yên cịn bộc lộ nhiều hạn chế như các chính sách truyền thông, giải pháp
hiệu quả về BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình cịn chưa được quan tâm
đúng mức; tỷ lệ đối tượng tham gia BHXH còn thấp đặc biệt là đối tượng
tham gia BHXH tự nguyện so với tiềm năng của huyện; một số đơn vị sử
dụng lao động chưa tham gia BHXH, BHYT, BHTN theo quy định; nhiều
đơn vị nợ BHXH trong đó có cả các đơn vị hành chính sự nghiệp nhà nước;
đội ngũ nhân sự quản lý thu còn thiếu về số lượng, năng lực còn hạn chế, đội
ngũ cán bộ trẻ chưa có nhiều kinh nghiệm. Các yếu tố vật chất kỹ thuật và hạ
tầng công nghệ thông tin mặc dù đã được đổi mới phát triển nhưng còn bộc lộ
nhiều bất cập…
Xuất phát từ việc nhận thức được tầm quan trọng của công tác quản lý
thu BHXH nói chung và đối với BHXH huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La nói


3

riêng, tính cấp thiết cần phải tìm ra những giải pháp để nâng cao chất lượng
quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện, tác giả lựa chọn đề tài “ Quản lý thu
BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La” làm luận văn nghiên
cứu.

2. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan
Theo học viên đã có nhiều cơng trình nghiên cứu liên quan đến cơng
tác quản lý thu BHXH được cơng bố, điển hình như
- Đào Thị Thanh Thủy (2020) : “Quản lý thu BHXH tự nguyện trên địa
bàn tỉnh Hà Nam”, Luận văn thạc sỹ.
Đề tài đã chỉ rõ các cơ sở lý luận về quản lý thu BHXH tự nguyện bao
gồm khái niệm, nội dung, quyền trách nhiệm cũng như các chế độ được
hưởng của đối tượng tham gia. Đề tài đã phân tích sâu hạn chế, nguyên nhân
trong quản lý thu BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hà Nam. Trên cơ sở
đánh giá chung để có các giải pháp hồn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện
đối với BHXH cấp tỉnh.
-Trần Đại Nghĩa (2019): “Quản lý thu BHXH trên địa bản huyện Điện
Biên, tỉnh Điện Biên”, Luận văn thạc sỹ.
Đề tài đã nêu bật những vấn đề chung về BHXH và quản lý thu BHXH,
đánh giá công tác quản lý thu BHXH tại địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện
Biên. Từ đó tác giả đưa ra những giải pháp chi tiết cụ thể đối với từng đối
tượng cụ thể nhằm nâng cao chất lượng cơng tác thu BHXH bắt buộc trên địa
bàn.
- Lị Thị Mai Huế (2015): “ Phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn
thành phố Sơn La”, Luận văn thạc sỹ.
Đề tài đã đi sâu vào phân tích các cơ sở lý luận về BHXH tự nguyện,
phân tích thực trạng cơng tác phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện
trên địa bàn thành phố Sơn La, tìm hiểu nhu cầu cũng như tiềm năng phát
triển chính sách BHXH tự nguyện thông qua việc thu thập dữ liệu khảo sát


4

thông qua bảng hỏi, đề ra các giải pháp nhằm phát triển BHXH tự nguyện tại
địa phương.

- Phạm Ngọc Hà ( 2014), “ Các giải pháp phát triển đối tượng tham gia
BHXH tự nguyện cho nông dân ở tỉnh Quảng Nam” , Đề tài nghiên cứu khoa
học.
Đề tài đã đưa ra các nội dung đánh giá về chính sách BHXH tự nguyện
cho nông dân ở địa bàn tỉnh Quảng Nam trên cơ sở các dữ liệu thứ cấp trong
báo cáo của BHXH tỉnh, chưa khai thác được dữ liệu sơ cấp từ các đối tượng
trực tiếp tham gia.
- Trần Đình Liệu ( 2014), “ Đánh giá thực trạng tham gia BHXH, kiến
nghị, đề xuất”, đề tài nghiên cứu khoa học.
Đề tài đã đưa ra các cơ sở lý luận cơ bản về tham gia BHXH, đánh giá
tổng quát chung thực trạng tham gia BHXH trên phạm vi toàn quốc, chủ yếu
ở tập trung ở nội dung đối tượng tham gia BHXH còn chưa đầy đủ, trách
nhiệm của người sử dụng lao động còn thiếu, các hành vi vi phạm chưa có
chế tài xử lý thỏa đáng và có nhiều giải pháp mang tính chất vĩ mơ nhằm mở
rộng đối tượng tham gia BHXH.
- Tác giả Anh Thu (2018): "Tập trung triển khai công tác thu bảo hiểm
xã hội, bảo hiểm y tế" trên trang điện tử , bài
viết
Bài viết phản ánh thực trạng công tác thu bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế
các tỉnh trên toàn quốc, với 2 nội dung chính trong cơng tác thu là mở rộng
phát triển đối tượng và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra. Đưa ra giải
pháp để hồn thiện cơng tác thu thông qua hoạt động tuyên truyền và phối
hợp với cơ quan thuế rà soát đối tượng thuộc diện phải tham gia BHXH bắt
buộc.


5

- Phạm Đình Thành (2017): “ Đề xuất các giải pháp quản lý và phát triển
đối tượng tham gia BHXH trong doanh nghiệp”, bài đăng tạp chí bảo hiểm xã

hội.
Tác giả đã đưa ra 02 nhóm giải pháp về chính sách cũng như tổ chức
thực hiện nhằm nâng cao chất lượng quản lý thu BHXH cũng như quản lý đối
tượng tham gia BHXH trong các doanh nghiệp. Các giải pháp của tác giả đưa
ra mang tính chất khái quát chung đối với toàn quốc và được thực hiện đối với
các đối tượng làm việc tại các doanh nghiệp, chưa đề cập tới đối tượng tham
gia thuộc các loại hình kinh tế khác cũng như đối với đối tượng tham gia
BHXH tự nguyện.
Qua tổng quan các cơng trình trên cho thấy:
- Các tác giả đã khái quát các lý luận cơ bản về BHXH bắt buộc,
BHXH tự nguyện, thu BHXH, nợ BHXH, quản lý thu BHXH. Đánh giá tình
hình chung về công tác quản lý thu BHXH đồng thời đưa ra những định
hướng và một số giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH nói chung.
- Các nghiên cứu đi sâu vào phân tích riêng rẽ quản lý thu BHXH bắt
buộc hoặc BHXH tự nguyện, chưa đánh giá chung về cả 02 loại hình BHXH.
Phân tích thực trạng cơng tác quản lý thu BHXH chủ yếu với nội dung về
phát triển đối tượng tham gia, nghiên cứu thực trạng trên quy mơ tồn quốc,
tồn tỉnh và ở một số địa phương có điều kiện kinh tế xã hội tương đối phát
triển. Các giải pháp đưa ra được áp dụng đối với địa phương, đơn vị có trình
độ nhận thức đồng đều, cơng tác tun truyền có nhiều thuận lợi.
- Các nghiên cứu đưa ra mang tính chất quy mơ rộng, khái quát chung
chưa đi sâu vào phân tích cụ thể các ngun nhân mang tính chất địa phương
của huyện nghèo, trình độ dân trí thấp, địa hình và hệ thống giao thơng cịn
nhiều bất cập, khó khăn như huyện Bắc n, tỉnh Sơn La.


6

Đây là các tài liệu khoa học rất quý giá mà tác giả tham khảo, kế thừa để
nghiên cứu soạn thảo luận văn của cá nhân.

3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục tiêu nghiên cứu
Đề xuất những giải pháp nhằm khắc phục những hạn chế trong quản lý
thu BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên, đặc biệt là giải pháp nhằm tăng đối
tượng tham gia, tăng số thu BHXH, nâng cao chất lượng quản lý thu BHXH
đáp ứng yêu cầu trong thời gian tới. Qua đó góp phần nâng cao hiệu quả của
chính sách BHXH đối với Nhân dân và người lao động.
3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống các vấn đề lý luận liên quan đến quản lý thu BHXH
- Phân tích làm rõ những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của
những hạn chế trong quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Bắc Yên
- Đề xuất những giải pháp nhằm khắc phục những tồn tại hạn chế, nâng
cao chất lượng, hiệu quả quản lý thu BHXH của BHXH huyện Bắc Yên trong
thời gian tới.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý thu BHXH
trên địa bàn huyện Bắc Yên
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Phạm vi về nội dung: Tập trung nghiên cứu về các nội dung liên quan
tới quản lý đối tượng tham gia BHXH, lập kế hoạch thu BHXH, tổ chức thực
hiện thu BHXH, thanh tra, kiểm tra hoạt động thu BHXH.
+ Phạm vi về không gian : Nghiên cứu quản lý thu BHXH với các đối
tượng nộp BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bắc Yên,
tỉnh Sơn La


7

+ Phạm vi về thời gian: Số liệu phân tích thực trạng trong giai đoạn 03
năm từ năm 2017 đến năm 2019; các giải pháp đề xuất áp dụng trong những

năm tới đến năm 2025.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Vận dụng phương pháp phân tích, thống kê với các dữ liệu, số liệu
thứ cấp thu thập được từ các báo cáo khoa học, các đề tài luận văn; Báo cáo
ngành, báo cáo hàng năm của BHXH tỉnh Sơn La, BHXH huyện Bắc Yên và
các báo cáo tình hình phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh Sơn La và huyện Bắc
Yên.
- Vận dụng phương pháp phỏng vấn, xin ý kiến chuyên gia
+ Đối tượng phỏng vấn: Giám đốc BHXH huyện Bắc Yên, một số nhà
quản lý của tỉnh Sơn La và đại diện tổ chức nộp BHXH trên địa bàn huyện
Bắc Yên
+ Nội dung phỏng vấn : Đánh giá kết quả quản lý thu BHXH của
BHXH huyện Bắc Yên giai đoạn 2017-2019 và định hướng hoàn thiện quản
lý thu BHXH giai đoạn 2020-2025
+ Kết quả: Phỏng vấn xin ý kiến 07 chuyên gia. Sau đó tiến hành xử lý
dữ liệu thu thập được trên phần mềm Excel tổng hợp qua phụ lục số 01, 02 và
được sử dụng trong phân tích thực trạng và xác định các định hướng, giải
pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH.
- Vận dụng phương pháp phân tích chi tiết có so sánh, bảng hóa, sơ đồ
hóa. Tổng hợp rút ra các nhận xét và đánh giá kết luận nghiên cứu đề tài.

6. Ý nghĩa của nghiên cứu
Nghiên cứu góp phần bổ sung, hồn thiện, hệ thống hóa cơ sở lý luận
về cơng tác thu BHXH; phân tích đánh giá về hoạt động quản lý thu BHXH


8

của BHXH huyện Bắc Yên đặc biệt là chỉ ra những tồn tại, hạn chế và đề ra
các giải pháp khắc phục hạn chế để đảm bảo thực hiện tốt hơn công tác quản

lý thu đối với địa bàn đặc thù quy mô nhỏ, các yếu tố về điều kiện kinh tế xã
hội cịn nhiều khó khăn, có ý nghĩa tham khảo cho các nhà quản lý và các tổ
chức, cá nhân quan tâm tới nội dung nghiên cứu. Mặt khác đối với tác giả, đề
tài phù hợp với công tác chuyên môn hiện nay, giúp tác giả nhận thức rõ hơn
về cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn từ đó
định hướng được mục tiêu và trách nhiệm của bản thân trong cơng việc. Do
vậy đề tài có ý nghĩa về lý luận và thực tiễn.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần lời mở đầu, kết luận, danh mục bảng biểu thì Luận văn được
kết cấu thành 3 chương:
Chương 1 : Những cơ sở lý luận cơ bản về quản lý thu BHXH
Chương 2: Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý thu BHXH trên địa
bàn huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La
Chương 3: Định hướng và giải pháp tăng cường quản lý thu BHXH
trên địa bàn huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La một số năm tiếp theo đến năm 2023.


9

Chương 1. NHỮNG CƠ SỞ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ
THU BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ
HỘI CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI CẤP HUYỆN
1.1.1. Khái niệm và phân loại Bảo hiểm xã hội
1.1.1.1 Khái niệm Bảo hiểm xã hội
Công ước 102 năm 1952 của Tổ chức Lao động quốc tế ( ILO) đưa ra
quy định về an toàn xã hội bao gồm chín chế độ chủ yếu sau: chăm sóc y
tế, trợ cấp ốm đau, trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp tuổi già, trợ cấp tai nạn lao
động, bệnh nghề nghiệp, trợ cấp gia đình, trợ cấp thai sản, trợ cấp tàn tật, trợ
cấp tử tuất. Cơng ước cũng nói rõ là những nước phê chuẩn cơng ước này có

quyền chỉ áp dụng một số chế độ, nhưng ít nhất phải áp dụng một trong các
chế độ: trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp tuổi già, trợ cấp tai nạn lao động – bệnh
nghề nghiệp, trợ cấp tàn tật hoặc trợ cấp tử tuất. Việt Nam phê chuẩn công
ước 102 của ILO và xây dựng hệ thống chính sách an sinh xã hội gồm 4 nhóm
cơ bản, trong đó bao gồm nhóm chính sách Bảo hiểm xã hội bao hàm 5 loại
trợ cấp: Bảo hiểm y tế, các chế độ: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động – bệnh
nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất.
Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 22/11/2012 của Bộ Chính trị về tăng
cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế
giai đoạn 2012 – 2020 cũng đã chỉ rõ: “Bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế là
hai chính sách xã hội quan trọng, là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội,
góp phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị xã hội và phát triển kinh tế - xã hội...”
Điều 3, Luật BHXH số 58/2014/QH13 đưa ra khái niệm về BHXH như
sau: “Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập
của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai


10

nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng
vào quỹ bảo hiểm xã hội.”
Như vậy, BHXH là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước ta. Chính
sách này đảm bảo việc thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao
động khi họ gặp các rủi ro ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề
nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi già, tử tuất làm mất hoặc giảm thu nhập bằng
cách các bên tham gia theo quy định cùng đóng góp chung vào một quỹ tài
chính gọi là quỹ BHXH. Quỹ này có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật
nhằm đảm bảo ổn định quỹ, đảm bảo an toàn đời sống cho người lao động và
gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo an tồn xã hội.
1.1.1.2 Phân loại Bảo hiểm xã hội

Ở nước ta, chính sách BHXH được phân chia thành hai hình thức cơ bản
trên cơ sở khác biệt về đối tượng, phương thức tham gia và cơ chế hình thành
quỹ đó là Bảo hiểm xã hội bắt buộc và Bảo hiểm xã hội tự nguyện.
- Theo khoản 2, điều 3 Luật BHXH năm 2014 định nghĩa: “ Bảo hiểm xã
hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người lao
động và người sử dụng lao động phải tham gia”
Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm mà Nhà nước dùng cơng
cụ pháp luật để bắt buộc các đối tượng tham gia theo quy định, ở đây bao gồm
chủ sử dụng lao động và người lao động đóng góp vào quỹ BHXH để trợ cấp
cho người lao động khi gặp rủi ro do ốm đau, thai sản, TNLĐ-BNN, hưu trí,
tử tuất. Loại hình này bảo đảm duy trì nguồn quỹ BHXH để thực hiện các
chính sách cho người lao động. BHXH bắt buộc bao gồm đầy đủ các loại trợ
cấp: ốm đau, thai sản, TNLĐ-BNN, hưu trí, tử tuất. Việc thực hiện BHXH bắt
buộc sẽ giúp ổn định nguồn quỹ BHXH làm cơ sở duy trì chính sách chắc
chắn và lâu dài từ thế hệ này sang thế hệ khác, đáp ứng được mục tiêu cơ bản


11

của bảo hiểm xã hội. Loại hình này được thực hiện trên cơ sở mối quan hệ lao
động.
- Theo khoản 3, điều 3 Luật BHXH năm 2014 định nghĩa: “Bảo hiểm xã
hội tự nguyện là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người
tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập
của mình và Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội để
người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất”.
Bảo hiểm xã hội tự nguyện là hình thức Nhà nước đưa ra các quy định
pháp luật về bảo hiểm, mọi người dân có thể tự nguyện tham gia bảo hiểm
theo đúng các quy định đó. Đối tượng tham gia BHXH tự nguyện không
thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. BHXH tự nguyện chỉ bao gồm 02

trợ cấp đó là hưu trí và tử tuất. Mục đích của BHXH tự nguyện chính là bổ
sung thêm trợ cấp cho những người lao động khơng thuộc quan hệ th mướn
lao động, những người có nhu cầu tham gia để được hưởng chế độ BHXH khi
già yếu hoặc mất đi. Với hình thức đóng, mức đóng linh hoạt, đối tượng tham
gia rộng rãi, chính sách BHXH tự nguyện mang tính chất nhân văn, khuyến
khích đối tượng tham gia để thụ hưởng chính sách của Nhà nước. Hiện nay,
Nhà nước đặc biệt quan tâm phát triển chính sách BHXH tự nguyện.
1.1.2 Khái niệm và phân cấp quản lý thu Bảo hiểm xã hội
1.1.2.1 Khái niệm quản lý thu Bảo hiểm xã hội
Quản lý thu BHXH là quá trình mà chủ thể quản lý sử dụng các phương
pháp tác động tới đối tượng tham gia nhằm đạt được mục tiêu thu BHXH theo
nguyên tắc nhất định.
Chủ thể quản lý thu BHXH là các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về
BHXH. Theo quy định tại điều 8, Luật BHXH năm 2014, cơ quan quản lý nhà
nước về bảo hiểm xã hội bao gồm: Chính phủ, Bộ Lao động - Thương binh và


12

Xã hội, Bộ, cơ quan ngang bộ, Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Ủy ban nhân dân
các cấp. Theo đó, cơ quan BHXH các cấp có trách nhiệm trực tiếp trong hoạt
động quản lý thu BHXH.
Trên cơ sở các quy định của Luật BHXH và các văn bản liên quan, cơ
quan BHXH xây dựng quy trình thống nhất để thực hiện công tác thu BHXH
hiệu quả. Các hoạt động bao gồm từ việc xác định đối tượng thu, mức thu,
phương thức thu, lập kế hoạch thu đến tổ chức thực hiện kế hoạch, điều chỉnh
kế hoạch và kiểm tra đánh giá việc thực hiện thu BHXH. Việc xây dựng quy
trình Thu BHXH hồn chỉnh nhằm đảm bảo cơng tác thu BHXH vào quỹ
BHXH theo nguyên tắc đúng, đủ, kịp thời, đảm bảo cân đối quỹ BHXH.
1.1.2.2 Phân cấp quản lý thu Bảo hiểm xã hội

- BHXH Việt Nam: Chỉ đạo hướng dẫn, ban hành quy định cụ thể về quy
trình thu BHXH, quản lý thu BHXH trong toàn quốc. Xây dựng, điều chỉnh
kế hoạch thu hàng năm, giám sát đôn đốc công tác thu BHXH của BHXH các
tỉnh.
- BHXH cấp tỉnh: Căn cứ tình hình thực tế của địa phương để phân cấp
quản lý thu BHXH cho Văn phòng BHXH tỉnh và BHXH cấp huyện cho phù
hợp với chức năng nhiệm vụ. Tổ chức thực hiện quản lý thu BHXH đối với
các đơn vị thuộc phạm vi quản lý. Xây dựng kế hoạch, giao dự toán thu đối
với BHXH cấp huyện. Theo dõi việc thực hiện kế hoạch, điều chỉnh và tổ
chức kiểm tra giám sát hoạt động quản lý thu BHXH của các đơn vị trực
thuộc.
- BHXH cấp huyện: Trên cơ sở dự toán giao, tổ chức thực hiện quản lý
thu theo phân cấp quản lý đảm bảo đúng, đủ, kịp thời.
- BHXH bộ quốc phịng, bộ cơng an và ban cơ yếu chính phủ: Trực tiếp
thu BHXH , cấp sổ BHXH và thẻ BHYT đối với người sử dụng lao động do
Bộ quốc phịng, Bộ cơng an, Ban cơ yếu chính phủ quản lý, xây dựng kế


13

hoạch thu và báo cáo quyết toán thu BHXH hàng năm với cơ quan BHXH
Việt Nam.
1.1.3. Khái niệm, vai trò của quản lý thu Bảo hiểm xã hội cấp huyện
1.1.3.1 Khái niệm quản lý thu Bảo hiểm xã hội của BHXH cấp huyện
Quản lý thu BHXH của BHXH cấp huyện là quá trình cơ quan BHXH
cấp huyện sử dụng các biện pháp để tổ chức thu BHXH tại địa phương theo
phân cấp quản lý thu. Quá trình này phải đảm bảo thực hiện theo đúng các
văn bản chỉ đạo và hoàn thành kế hoạch do BHXH tỉnh giao.
Quản lý thu BHXH của BHXH cấp huyện là hoạt động của cơ quan
BHXH cấp huyện tác động trực tiếp lên các cơ quan, đơn vị sử dụng lao động,

người lao động và đối tượng tham gia trên địa bàn theo phân cấp quản lý
nhằm mục đích thu BHXH theo quy định. Hoạt động này được xây dựng theo
một quy trình cụ thể, có tác động của các bên tham gia BHXH và các cơ quan
có liên quan. Hoạt động quản lý thu BHXH của BHXH cấp huyện phải bám
sát các quy trình, quy định của BHXH Việt Nam, BHXH tỉnh và mục tiêu là
đảm bảo hoàn thành kế hoạch được giao trong năm.
BHXH huyện căn cứ vào số lượng biên chế thành lập tổ thu hoặc bộ
phận thu do 01 lãnh đạo quản lý phụ trách chung. Tổ thu/ Bộ phận thu, có
nhiệm vụ hướng dẫn các đơn vị sử dụng lao động tham gia BHXH, đôn đốc
việc nộp BHXH trên địa bàn theo phân cấp của BHXH tỉnh, lập kế hoạch thu
BHXH hàng quý, hàng năm, báo cáo kết quả thu BHXH về tỉnh theo quy
định.
Các nội dung thu BHXH của BHXH huyện được phân cấp cụ thể như
sau:


14

- Thu tiền đóng BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ, BNN của đơn vị
đóng trụ sở trên địa bàn huyện theo phân cấp của BHXH tỉnh. Thu tiền đóng
BHXH tự nguyện của các đối tượng tham gia
- Giải quyết các trường hợp truy thu, hồn trả tiền đóng BHXH, BHYT,
BHTN, BHTNLĐ, BNN; tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất đối với
đơn vị, người tham gia BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ, BNN do BHXH
huyện trực tiếp thu.
- Thu tiền hỗ trợ mức đóng BHYT, hỗ trợ mức đóng BHXH tự nguyện
của ngân sách nhà nước theo phân cấp quản lý ngân sách nhà nước.
- Thu tiền đóng BHXH tự nguyện; thu tiền đóng BHYT của người tham
gia BHYT cư trú trên địa bàn huyện.
- Thu tiền đóng BHYT của đối tượng do ngân sách nhà nước đóng; ghi

thu tiền đóng BHYT của đối tượng do quỹ BHXH, quỹ BHTN đảm bảo, ngân
sách trung ương hỗ trợ học sinh, sinh viên đang theo học tại cơ sở giáo dục do
Bộ, cơ quan Trung ương quản lý theo phân cấp của BHXH tỉnh.
1.1.3.2. Vai trò của quản lý thu BHXH của BHXH cấp huyện
* Đối với phát triển kinh tế- xã hội trên địa bàn huyện
Chính sách BHXH là một chính sách an sinh xã hội nhằm thay thế hoặc
bù đắp thu nhập cho người lao động gặp những rủi ro làm giảm hoặc mất thu
nhập. Do đó quản lý thu BHXH của BHXH huyện có vai trị duy trì ổn định
trong việc xây dựng và hình thành hệ thống an sinh xã hội trên địa bàn huyện.
Các đối tượng được NSNN đóng BHYT trên địa bàn huyện tương đối lớn do
vậy quản lý thu BHXH góp phần sử dụng NSNN đúng mục đích, an tồn và
hiệu quả.
Mặt khác, thơng qua việc quản lý thu BHXH của BHXH cấp huyện,
chính quyền địa phương có thể nắm bắt được tình hình hoạt động, sản xuất
kinh doanh và việc chấp hành các quy định nhà nước về BHXH của các đơn


15

vị sử dụng lao động. Qua đó đánh giá được chất lượng phát triển kinh tế - xã
hội tại địa phương. Các đơn vị sử dụng lao động đóng đúng, đủ BHXH cho
người lao động, tiền lương làm căn cứ đóng BHXH tăng qua các năm thể hiện
được nền kinh tế, xã hội tăng trưởng ổn định, bền vững. Ngược lại các đơn vị
sử dụng lao động nợ đọng BHXH kéo dài, tiền lương và các chế độ BHXH cơ
bản của người lao động không được đảm bảo sẽ gây ảnh hưởng xấu tới sự
phát triển kinh tế, xã hội trên địa bàn huyện.
* Đối với đối tượng thu nộp BHXH trên địa bàn huyện
Các đối tượng tham gia BHXH dù bắt buộc hay tự nguyện đều mong
muốn số tiền mình tham gia đóng góp sẽ được thu đúng và sử dụng hiệu quả,
đúng mục đích. Do vậy quản lý thu BHXH tốt sẽ đảm bảo an toàn nguồn thu

vào quỹ BHXH; tạo sự yên tâm, tin tưởng của các đối tượng tham gia. Bên
cạnh đó, việc thường xuyên kiểm tra, giám sát công tác thu, nộp BHXH bắt
buộc và áp dụng các chế tài khi có hành vi vi phạm sẽ tăng cường trách nhiệm
tham gia của đơn vị sử dụng lao động và người lao động, hạn chế tối đa các
trường hợp trốn đóng, nợ đóng…
Nếu nguồn hình thành quỹ được đảm bảo, nói cách khác là quản lý thu
BHXH được đảm bảo thì quỹ BHXH sẽ được vận hành hiệu quả, thông suốt
đảm bảo chi trả các chế độ cho đối tượng tham gia kịp thời và ngược lại.
Quản lý thu BHXH tốt sẽ đảm bảo giải quyết đầy đủ, kịp thời chế độ cho
người lao động khi gặp rủi ro, giảm thiểu những chi phí mà đơn vị phải bù
đắp cho người lao động. Qua đó đảm bảo xây dựng được mối quan hệ lao
động vững chắc. Các đơn vị, doanh nghiệp chấp hành đúng đủ việc đóng
BHXH sẽ thu hút được nhiều lao động so với các đơn vị, doanh nghiệp trốn
đóng, nợ đóng.
* Đối với cơ quan BHXH huyện


16

Thu BHXH là nghiệp vụ chính của ngành BHXH, là xương sống để đảm
bảo sự tồn tại, ổn định và phát triển của chính sách BHXH. Do vậy quản lý
thu BHXH đóng một vai trị quan trọng đối với hoạt động của ngành BHXH
nói chung và BHXH huyện nói riêng. Quản lý thu BHXH tốt sẽ tạo sự thống
nhất trong hoạt động chung của BHXH cấp huyện. Trên cơ sở xây dựng kế
hoạch quản lý thu, sẽ định hướng được nội dung các mặt cơng tác có liên
quan: cơng tác cấp sổ thẻ, công tác truyền thông, công tác giải quyết chế độ,
cơng tác kế tốn…Nghiệp vụ thu là khởi điểm để phát sinh các nghiệp vụ
công tác khác do vậy quản lý thu BHXH hiệu quả sẽ tạo tiền đề làm tốt các
mảng nghiệp vụ công tác khác.
1.1.4 Những yêu cầu cơ bản của quản lý thu BHXH của BHXH cấp

huyện
* Đảm bảo nguyên tắc thu đúng, thu đủ, thu kịp thời
- Thu đúng đối tượng, đúng mức tiền lương, tiền công hoặc mức đăng ký
và đúng thời gian quy định. Các quy định về đối tượng, mức đóng, phương
thức, thời hạn đóng BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện đều được quy định
cụ thể trong Luật BHXH và các văn bản quy định liên quan. Trong công tác
quản lý thu đòi hỏi phải bám sát các văn bản quy định, đối chiếu và áp dụng
theo đúng quy định. Việc xác định đúng đối tượng, đúng tiền lương, tiền cơng
làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc của người lao động là cơ sở quan trọng để
đảm bảo thu đúng; việc thu đúng cịn phụ thuộc vào tính chất hoạt động của
đơn vị sử dụng lao động để xác định đúng đối tượng, mức thu, phương thức
thu. Mặt khác xác định đúng đối tượng, mức đóng cịn hạn chế tình trạng
đóng để trục lợi quỹ BHXH.
- Thu đủ là đủ số người thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc và số tiền
phải đóng BHXH bắt buộc của người lao động, người sử dụng lao động. Thu
đủ số tiền đóng của đối tượng tham gia BHXH tự nguyện và phần hỗ trợ của