Phân tầng địa chất thủy văn

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.38 MB, 3 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

458 BÁCH KHOA THƯ Đ ỊA CHÁT

Thanh Tân (Thừa Thiên - H uê), Tháp Bà (Nha Trang), 
Bình Châu (Bà Rịa - V ũng Tàu).

M ột SỐ bãi bùn rất có triển v ọ n g n h ư n g chưa 
đư ợ c khai thác n h ư N gh ĩa Thuận (Q uảng N gãi), 
Đ ảnh Thạnh (Khánh Hòa). Đ ặc biệt lý thú là có m ột 
loạt đám b ùn "khan" (ít ngậm nước) m ới xuất h iện 
hổi đầu năm 2011 tại xã Lợi Hải, h u yện T huận Bắc 
tinh N in h Thuận [H.3], có thành phần chủ y ế u là 
sod a với trữ lư ợ n g có th ể rất lớn n h ư n g chưa đư ợc 
n gh iên cứu đẩy đ ủ theo y êu cầu ch u yên m ô n và 
chưa có q uy h oạch khai thác sử dụng.

Hình 2. Khách du lịch ngâm bùn khoáng tại trung tâm du lịch
suối khoáng Tháp Bà (Nha Trang).

Ớ Việt N am bùn chữa bệnh cũng thường gặp ở 
những nơi xuất lộ của nhiều n guồn nước khoáng. 
Đ áng tiếc, việc nghiên cứu chúng chưa được chú ý 
đ ún g m ức nên chưa đủ d ữ liệu thống kê, đánh giá 
chính xác. Mặc dù vậy, d o nhu cầu kinh t ế - xã hội, 
một SỐ địa phương trong khi đầu tư xây dựng những 
trung tâm đ iểu d ư ỡng và d u lịch nước khoáng đã kết 
hợp sử d ụn g bùn khoáng (khai thác tại chỗ hoặc chở 
từ nơi khác đến) vào m ục đích chữa bệnh rất có hiệu 
quả, nối tiếng nhất là các khu du lịch Tiên Lãng (Hải 
Phòng), Kênh Gà (Ninh Binh), Q uang Hanh (Quảng 
Ninh), Bang (Quảng Binh), M ỹ A n (Thừa Thiên - H),

Hình 3. Điểm xuất lộ bùn khống tại xã Lợi Hải (Ninh Thuận).
N goài việc sử d ụ n g bùn vào m ục đích chữa bệnh 
và du lịch, m ột s ố doanh n gh iệp (Tẩn Đà, Tháp Bà) đã 
m ở rộng lĩnh vực kinh doanh bằng việc đ ón g thùng 
(bao) bán ra thị trường p hục vụ bệnh nhân chửa trị tại 
n hữ n g spa ở xa n guồn , hay c h ế biến thành m ỹ phẩm 
làm kem d ư ởng da, đắp m ặt nạ, v .v ...

Tài liệu tham khảo

C hadzopulu A.l*, Adraniotis ]., T heodosopoulou E., 2011. The 
therapeutic effects of mud. Progress in Health Sciences. Vol. 
1(2):132-136. © M edical U n iversity o f Bialystok, Poland.
Danh bạ các nguồn nước khống và nước nóng Việt Nam , 1998.

Bộ Công nghiệp. Cục Địa chất và Khoáng sản. 308 trang.
Mud com press therapy for the hands of patients vvith rheuma-

toid arthritis. Rheumatology International, 2005 Jan; 25(l):49-54.

Phân tầng địa chất thủy văn

Đoàn Văn Cánh.

Trường Đại học Mỏ - Địa chất.

Giới thiệu

Phân tầng địa châ't thuý ván là sự phân chia mặt cắt 
địa chât thuỷ văn của một lãnh thố, m ột vù n g thành 
các đơn vị chứa nước cách nước có khối lượng cũng

như sự phân b ố địa lý khác nhau và d ễ dàng phân biệt 
bởi các đặc điểm địa chât thuỷ văn của chúng.

V iệc phân tầng và lập bản đ ổ trong m ột s ố lĩnh 
vự c khoa học liên quan khác n h ư địa chất, địa lý, thô 
như ỡn g, v .v ... đ ư ợ c dựa trên cơ sở n h ữ n g n gu yên 
tắc th ốn g nhất. Trong khi đó, trong địa chât thu ý văn 
hiện nay chưa có m ột n g u y ê n tắc phân tầng địa chât
n gu ồn nước khống, nước n ón g tại nơi xuât lộ của

chúng, sự lắng đ ọ n g các m ĩ k hốn g hòa tan trong 
các thủy vự c (sông, hổ, vũ n g, vịnh,...), sản phẩm 
phun trào của núi lửa bùn (m ud volcano);

Bùn hừu cơ là sản phẩm phân h ủy các vật chất hữu

cơ (m ùn thực vật, than bùn, xác rong tảo, sinh vật phù 
du) lắng đ ọng xu ống đáy thủy vực; Bùn hỗn hợp là sản 
phẩm pha trộn giữa bùn hữu cơ và bùn v ô cơ, thường 
hình thành trong các vù ng bùn lầy, đất ngập nước.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Đ |A CHẤT T H U Ỷ V Ă N 459

thuý văn thống nhât, cũ n g chưa có m ột bản chú giải 
bản đ ổ địa châ't thuỷ văn quốc t ế đ ư ợc m ọi người 
côn g nhận. Vì sao vậy? Trước hết là d o nước dưới 
đâ't là m ột thê đ ộng, liên quan k h ôn g n h ữ n g với các 
quá trình địa châ't xảy ra trong lòn g đâ't m à còn liên 
quan chặt chẽ với n h ừ n g quá trình d iên ra trên mặt 
đâ't cũ n g như trong khí q uyến. H ơn nừa, khoa học

ĐCTV còn n on trẻ, đặc biệt ờ V iệt N am , nên chưa 
tích lú y được n hiều kinh n ghiệm .

Phân tầng địa chất thủy văn

H iện nay việc phân tầng địa châ't thu ý văn vân 
dựa trên n hử n g n g u y ê n tắc khác nhau.

Phân tầng địa chắt thủy văn theo điều kiện tồn tại 
của nước trong các thể địa chất

N ăm 1977, IAHS và IA H (Intem ationnal A ssocia- 
tion o f H ydrological Scientists & Intem ationnal A sso- 
ciation of H yd rogeolgists = H iệp hội quốc t ế các nhà 
Thủy văn học và H iệp hội quốc t ế các nhà Địa chất 
thu y văn) đã côn g b ố bản chú giải quốc t ế bản đ ồ địa 
chất thu ỷ văn d o U N ESC O bảo trợ. Trong chú giải 
này phân biệt tầng chứa nước lỗ hổng, tầng chứa 
nư ớ c khe nứt và tầng cách nước [H .l]. Cách phân 
tầng đ ó hồn tồn dựa vào điểu kiện tổn tại của nước 
trong đâ't đá đ ê phân định.

Trong tầng chứa nước lỗ h ổng, nước được ch ứ a 
v à v ậ n đ ộ n g tr o n g lỗ h ố n g g iữ a cá c h ạt đất đá. 
D ạn g tổn tại này cùa nước dưới đât thường gặp trong 
các thê đâ't đá bờ rời. Ở Việt Nam thường gặp trong 
các th ế đất đá bở rời H olocen , P leistocen và trong m ột 
S Ố trầm tích Pliocen, M iocen ở đổng b ằng Bắc Bộ và 
đ ổn g bằng N am Bộ. Các tầng chứa nước lỗ hống 
thường là m ôi trường chứa nước liên lục, khá đổng

n hât và các thôn g s ố địa chất thủy văn ít biến đổi theo 
k h ô n g gian.

Trong tầng chứa nước khe nứt, nước đư ợc chứa và 
vận đ ộ n g trong các khe nứt, kẽ h ổng hoặc hang đ ộn g 
karst. Dạng tồn tại này của nước dưới đất gặp trong 
các th ế đá cứng nứt nẻ, trong các đứt gãy kiến tạo. 
T ầng chứa nước nứt nẻ có đặc đ iểm ch u ng là không 
đ ổ n g nhâ't. M ức đ ộ chứa nước cũng như các thông s ố 
của tầng chứa nước n h ư hệ s ố thấm, h ệ s ố dẫn nước 
th ư ờ n g thay đổi trong không gian.

Phân tầng địa chất thủy ván theo nguyên tắc địa tầng
Ờ Liên Xô, từ n h ù n g năm 1930 và Liên bang N ga 
h iện nay vẫn áp d ụ n g m ột n g u y ên tắc phân tầng 
ĐC TV riêng - n g u y ê n tắc địa tầng. T heo n g u y ên tắc 
n ày, v iệ c phân tầng ĐCTV dựa trên ba đ iểu kiện là 
đ ặc đ iếm ĐCTV, tuổi địa chất của đất đá chứa nước 
và m ứ c đ ộ n gh iên cứu. Trong đ ó đặc đ iểm ĐCTV là 
cơ s ả chính đ ể phân chia, đó là các dấu hiệu v ể thành 
phần thạch học, tính nứt nẻ và phân lóp, tính chất thấm 
và thành phần hóa học của nước dưới đất. Tuổi địa 
châ't của đất đá xác định vị trí địa tầng của các đơn vị

ĐCTV được phân định. Mức đ ộ nghiên cứu quyết định 
sự chi tiết phân chia mặt cắt ĐCTV và m ức độ chính 
xác của các đường ranh giới trên bản đồ.

Theo n g u y ên tắc này, thang địa tầng ĐCTV gồm 
các đơn v ị chứa nước và cách nước cơ bản theo thứ

tự từ n h ò đ ến lớn n h ư sau.

Lớp chứa nước (vỉa chứa nước) là m ột tập hợp các

th ể thạch h ọc g iố n g nhau v ể đ ộ hạt, v ề n gu ồn gốc, v ể 
tính thấm, tính chứa, có chiểu dày ổn định trong mặt 
cắt địa chât, có m ặt lớp so n g son g với nhau. Ví dụ 
lớp cuội sỏi chứa nước, lớp cát chứa nước, lớp sét 
cách nước, v .v ...

Thấu kính chứa nước là m ột đơn vị địa tầng ĐCTV

tư ơng đ ư ơ n g với lớp, n hư n g ch ú ng có sự phân b ố 
hạn h ẹp trong k hôn g gian, có các m ặt lớp cắt nhau, 
tạo thành đ ơn v ị chứa nước khép kín. Trong thực t ế 
có n h ữ n g thấu kính cát, cu ội sỏi trong nền đất đá 
k h ôn g thấm nước, có thâu kính nước nhạt trong nền 
n ư ớ c m ặn và n gư ợ c lại.

Tầng chứa nước là tập hợp các lớp chứa nước

tương đ ối g iố n g nhau v ề thành phần thạch học, có 
tính thâm và tính chứa tương đ ối đ ổn g nhất phân b ố 
chỉnh hợp trong m ặt cắt địa chất thủy văn, có m ực 
nư ớc th ốn g nhất ch u ng cho tất cả các lớp. v ề mặt 
khối lượng, tẩng chứa nước tư ơng đ ư ơ n g với m ột 
th ốn g hay vài thốn g trong thang địa tầng địa chất.

Phức hệ chứa nước gồm nhiều tầng chứa nước phân

b ố xen kẽ nhau, nhưng do điều kiện địa chất, địa chất 
thủy văn phức tạp, hoặc d o m ức độ nghiên cửu chưa 
đ ầy đủ, chưa chi tiết nên chưa phân chia ra được các 
tầng chứa nước m ột cách đ ộc lập. Trong phức hệ chứa 
nước khơng có m ực nước thống nhâ't hoặc đường m ực 
nước chưa th ể phân định được, v ề mặt khối lượng, 
phức hệ chứa nước tương đương với m ột phần hệ, một 
h ệ hay m ột vài hệ trong thang địa tầng địa chất.

Đ ối với Việt N am , trong khi chưa hoàn thiện được 
m ột n gu yên tắc thống nhât v ể lập bản đ ổ ĐCTV, có 
th ể sử d ụ n g m ột trong hai n gu yên tắc đ ó tuỳ thuộc 
theo từng trường h ọp cụ thể. Trong đ ó vẽ bản đổ 
ĐCTV tỷ lệ nhỏ và trung bình, có thê d ù n g n guyên tắc 
địa tầng bời vì có tính chât chu n sâu và khái quát 
cao. Trái lại, khi đ o vẽ lập bản đ ổ ĐCTV tỷ lệ lớn, bản 
đ ổ ĐCTV chu yên m ôn hoặc bản đ ổ tài n gu yên nước 
d ư ới đất thì n ên sử d ụn g n gu yên tắc phân tầng do 
U NESC O bảo trợ vì tính chất đơn giản khi vê bản đổ 
và d ễ sử dụng. Các thuật n gữ n ên d ù n g thống nhất từ 
cấp nhỏ đ ến lớn là - lớp (hay vỉa) chứa nước hoặc 
thấu kính chứa nước là cùng m ột cấp, tầng chứa nước 
và phức hệ chứa nước là cấp lớn hơn. Đ ối với đá nứt 
nẻ, nứt nẻ - karst, nên sử d ụ n g thuật n gữ đói thay cho 
thuật n gừ tầng. Tên gọi tầng chứa nước đẩy đủ được 
gọi theo ví dụ sau: Tầng chứa nước lỗ hổng trong các 
th ể cát cuội sỏi của hệ tầng Hà N ội (Đệ Tứ - Pleistocen). 
Đ ới chứa nước khe nứt - karst trong đá carbonat của 
h ệ tầng Đ ổn g G iao (ha đg).

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

460 BÁCH KHOA THƯ Đ ỊA CHAT

Tầng chứa nước lỗ hồng Tầng chứa nước khe nứt Tầng chứa nước khe nửt-karst
Hình 1. Ba dạng tầng chứa nước chủ yếu: a) Tầng chứa nước lổ hồng; b) Tầng chứa nước khe nửt;
c) Đới chứa nước karst.

N g o à i ra, A tlas Q uốc gia vê' địa chất thủ y văn tỳ 
lệ n hỏ ở M ỹ và m ột s ố n ư ớ c C hâu Â u, thư ờn g th ể 
h iện n h ữ n g d ạng tầng chứa n ư ớc theo d ạn g tổn tại 
của nư ớc trong các th ế địa chất đ iển hình. Đ ó là 1) 
tầng chứa nước trong tích bở rời cuội, sỏi, cát; 2) 
tầng chứa nước trong đá carbonat; 3) tầng chứa nước 
đá cát kết, bột kết; 4) tầng chứa nư ớc trong đá m ag- 
m a và b iêh chất; 5) tầng chứa nư ớc trong đá cát kết 
và đá carbonat; và 6) tầng chứa nư ớc trong các đá 
khác [H.2].

Tài liệu đọc thêm

H ydrogeological Maps 1995. A Guide and a Standard Legend.
IAH, U N E SC O, Volum e 17.

Juan Antonio López-Geta/ Juan María Fom és A zcoiti/ Gerardo 
Ramos González, Fermín Villarroya Gil 2006. Groundwter A

Hình 2. Các dạng tầng chứa nước trong atlas quốc gia về địa
chất thủy văn tỷ lệ nhỏ ở các nước Âu Mỹ.

natural underground resource. Legal deposit: M-8122-2006. 
NIPO: 657-06-011-4, ISBN: 84-7840-618-2.

CnpaB04HMK m aporecM ora, 1979. T.1,2. M., Hedpa. MocBa

IIlT eH re ^ O B p .c 2007. rioMCKM M pa3B eA K a n o A 3 eM H b ix B04-
KoHcneKT AeKiỊMìi. H eoýuụuaA bH biù cepeep ze0Ả02UHecK020

ộaKyẢbtttema M r y \ ĨM4poreo/ioroiJỉ. M..

Tài nguyên và trữ lượng nước dưới đất

Đoàn Văn Cánh.

Trường Đại học M ỏ-Đ ịa chất.

Giới thiệu

Khi thăm dò, khai thác và sử d ụ n g các n gu ồn 
nước dưới đất có hai đại lư ợn g cơ bản cần đư ợc xác 
định và đánh giá đ ó là tài n g u y ê n d ự báo và trữ 
lượng nư ớc dưới đất.

Tài nguyên d ự báo nước dưới đất là lư ợ n g n ư ớ c có

chất lư ợ n g và giá trị xác đ ịn h có th ể n hận đ ư ợ c 
trong giớ i hạn m ột câu trúc địa châ't th ủ y văn, m ột 
lưu vự c sô n g hay m ột v ù n g có tiềm n ăn g khai thác 
sử d ụ n g sau này.

Đ ối tượng đánh giá tài nguyên d ự báo nước dưới

đất là các tầng chứa nước trong giới hạn m ột cấu trúc

địa chất thủy văn hay m ột th u n g lũ n g sô n g theo kết 
quả m ơ hình hóa đ iểu kiện địa chất thủy văn khu 
vực, bằng p hư ơn g pháp tính tốn cân bằng, tính

tốn thủ y đ ộ n g lực hoặc có thê bằng p h ư ơ n g p háp 
tư ơng tự địa châ't thủ y văn.

Tài n g u y ên d ự báo n ư ớ c d ư ới đất th ể h iện bằng 
khối lư ợn g (m 3, km 3) h oặc lưu lư ợ n g (km 3/năm , 
m 3/n gày) có thê nhận đ ư ợc từ tầng chứa n ư ớ c bằng 
th ể tích nư ớc trữ trong đó, h oặc bằng các cơn g trình 
khai thác quy ước trong giớ i hạn m ột cấu trúc chứa 
nước, hay trong m ột th u n g lũ ng sôn g, m ột địa giới 
h ành chính xác định.

</div>

Phân tầng địa chất thủy văn

<b>Phân tầng địa chất thủy văn</b>

<b>Tài nguyên và trữ lượng nước dưới đất</b>

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về