NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Một vài suy nghĩ về việc dạy thành ngữ tiếng Hán
cho sinh viên giai đoạn cao cấp
Some thoughts about teaching Chinese idioms
for high - level students
Bùi Thị Trang, Nguyễn Thị Lan
Email:
Trường Đại học Sao Đỏ
Ngày nhận bài: 07/01/2020
Ngày nhận bài sửa sau phản biện: 26/8/2020
Ngày chấp nhận đăng: 30/9/2020
Tóm tắt
Thành ngữ Hán là một bộ phận quan trọng trong hệ thống từ loại tiếng Hán, việc dạy và học thành ngữ
Hán là một trong những nội dung trọng điểm, đặc biệt là đối với giai đoạn cao cấp. Thành ngữ Hán có
nguồn gốc từ ngữ cố định truyền miệng và các sáng tác của các văn nhân qua các thời đại. Với đặc thù
là số lượng lớn, kết cấu ổn định, hàm ý sâu xa, giàu tính triết lý, ẩn chứa các yếu tố văn hóa phong phú.
Việc dạy và học thành ngữ Hán vẫn đang tồn tại những hạn chế nhất định. Để khắc phục những hạn chế
ấy và nâng cao hiệu quả của việc dạy và học thành ngữ Hán, chúng tôi đã đưa ra những kiến nghị cụ thể
về phương pháp giảng dạy cũng như việc vận dụng các phương tiện giảng dạy phù hợp.
Từ khóa: Người dạy; người học; giai đoạn cao cấp; giảng dạy thành ngữ Hán.
Abstract:
Chinese idiom is an important part in the system of Chinese parts of speech. Therefore, Chinese idiom
teaching and studying it is one of the main points at the high education level. Chinese idioms are from
unwritten proverbs and creations of writers through different eras. They have the features of the big
quantity, stable components, thoughtful implication, high philosophy and plentiful culture. In fact, there are
some certain limitations in Chinese idiom teaching and studying. In this article, we recommended some
detailed opinions about teaching methods as well as the ways to take full advantage of suitable teaching
facilities in order to improve the limitations and enhance the effectiveness of Chinese idiom teaching and
studying.
Key words: Teachers; learners; high education level; Chinese idioms teaching.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Tiếng Hán là một bộ phận cấu thành của nền văn
hóa Hán, trải qua mấy nghìn năm, khơng khi nào
nền văn hóa Hán khơng được tiếng Hán truyền tải.
Thành ngữ tiếng Hán là một bộ phận quan trọng
cấu thành hệ thống từ vựng, là tinh hoa văn hóa
của dân tộc Hán được truyền lại cho đến ngày
nay[1]. Về nguồn gốc thành ngữ trong tiếng Hán, các
nhà ngơn ngữ học có những quan điểm khác nhau.
Sử Thức cho rằng, thành ngữ có hai nguồn gốc
chính là: Ngữ cố định truyền miệng và các sáng tác
của các văn nhân qua các thời đại [2]. Trong đó
ngữ cố định truyền miệng là nguồn gốc chủ yếu,
còn các sáng tác của văn nhân qua các thời đại có
thể được chia thành truyền thuyết thần thoại, ngụ
ngôn, sự kiện lịch sử, tác phẩm văn học, trích lục
các câu văn nổi tiếng trong các tác phẩm văn học,
Người phản biện: 1. PGS. TS. Cầm Tú Tài
2. TS. Nơng Hồng Hạnh

trích lục các thục ngữ truyền miệng được các văn
nhân sử dụng trong các tác phẩm của mình. Mã
Quốc Phàm cho rằng, thành ngữ có ba nguồn gốc
chính là: Kế thừa của lịch sử, mới được sáng tạo
và mượn dùng từ các dân tộc khác [3]. Với các đặc
điểm nổi bật là: số lượng lớn, kết cấu ổn định, hàm
ý sâu xa, giàu tính triết lý... khiến cho thành ngữ
được sử dụng rộng rãi trong cả văn viết và văn nói,
đóng vai trị quan trọng trong tiếng Hán hiện đại.
Đối với sinh viên Trường Đại học Sao Đỏ, việc học

thành ngữ và sử dụng chính xác thành ngữ tiếng
Hán chưa bao giờ là điều dễ dàng. Trong chương
trình giảng dạy tiếng Hán nói chung và chương
trình của bậc đại học nói riêng, số lượng thành ngữ
được tăng dần qua từng giai đoạn học tập và tập
trung chủ yếu ở giai đoạn cao cấp. Trong 5.000 từ
vựng của trình độ HSK cấp 6 (Tương đương giai
đoạn cao cấp), xuất hiện 107 thành ngữ. Hay trong
Giáo trình hán ngữ cao cấp mới của Đại học Bắc
Kinh cũng có 36 trên 458 từ vựng là thành ngữ[1].

108 Tạp chí Nghiên cứu khoa học, Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190, Số 3 (70) 2020


NGÀNH NGÔN NGỮ HỌC
Tần suất xuất hiện ngày càng cao của thành ngữ
trong hệ thống từ vựng giai đoạn cao cấp, yêu cầu
người dạy phải đặc biệt coi trong việc giảng dạy
thành ngữ sao cho hiệu quả, để người học có thể
sử dụng đúng, sử dụng thành thạo những thành
ngữ đã học. Tuy nhiên, việc dạy và học thành
ngữ tiếng Hán giai đoạn cao cấp vẫn đang tồn tại
những hạn chế không thể bỏ qua. Nguyên nhân
khởi nguồn ở cả người học, người dạy và phương
pháp giảng dạy. Trong khuôn khổ bài viết này, tác
giả sử dụng các ngữ liệu trong các bài viết luận,
tiểu luận, luận văn của sinh viên khoa Du lịch và
Ngoại ngữ, Trường Đại học Sao Đỏ, đi sâu phân
tích các lỗi sai thường gặp của sinh viên giai đoạn
cao cấp trong quá trình học tập, lĩnh hội và vận

dụng thành ngữ Hán, đồng thời cũng chỉ ra những
tồn tại trong công tác giảng dạy thành ngữ Hán cho
sinh viên giai đoạn này, từ đó đề xuất một số giải
pháp nâng cao hiệu quả việc dạy thành ngữ Hán
cho sinh viên.
2. DẠY VÀ HỌC THÀNH NGỮ TIẾNG HÁN
2.1. Vai trò của việc giảng dạy thành ngữ tiếng Hán
Thành ngữ Hán không chỉ là một bộ phận cấu
thành của ngơn ngữ Hán, mà cịn là kết tinh văn
hóa, lịch sử của dân tộc Trung Hoa. Mỗi thành ngữ
tiếng Hán đều ẩn chứa trong đó những câu chuyện
lịch sử, những điển cố điển tích, những yếu tố văn
hóa, và cả những triết lí nhân sinh sâu sắc. Việc
giảng dạy thành ngữ tiếng Hán là một trong những
phương thức hữu hiệu nhất để người học vừa có
thể tiếp cận được kiến thức ngôn ngữ, vừa tiếp
thu một cách chủ động các kiến thức về văn hóa,
lịch sử đất nước Trung Hoa, đồng thời cũng thấm
nhuần được những triết lí nhân sinh sâu sắc ấy.
2.2. Những lỗi sai của người học
Qua quá trình giảng dạy, dựa vào việc chấm các
bài viết trong quá trình giảng dạy kĩ năng viết và
sửa bài viết của sinh viên Trường Đại học Sao Đỏ,
chúng tôi thấy sinh viên ngành Tiếng Trung của
trường thường hay mắc các lỗi như: lỗi ngữ nghĩa,
lỗi ngữ pháp, lỗi ngữ dụng, và lỗi tự tạo từ mới
trong thành ngữ.
2.2.1. Lỗi ngữ nghĩa
Trong quá trình học thành ngữ Hán, việc sinh viên
chưa hiểu được tường tận ý nghĩa của thành ngữ

mà dẫn đến việc suy đoán ý nghĩa và sử dụng sai
một thành ngữ nào đó.
Ví dụ:

(1）姥姥在家的那半年，我还是终于没有跟她打心
眼里说到一起，但是她给我留下了不可思议的很神
秘的印象。(引自学生作文) (Nửa năm bà ngoại ở
nhà, tơi vẫn chưa thực sự nói chuyện được với bà,

nhưng bà đã để lại cho tôi một ấn tượng thần bí
khơng thể tưởng tượng được - Trích bài luận của
sinh viên).

(2）他所作的一切给公司造成了很大的经济损失，
可是他还认为不足为训 [4] 后来酿成了大祸。(引自
学生作文) (Tất cả mọi việc anh ta làm đã gây tổn
thất rất lớn về kinh tế cho công ty, nhưng anh ta
vẫn không đáng làm gương, để sau này đã gây ra
họa lớn - Trích bài luận của sinh viên).
(3）我们把大教室装点得非常漂亮，班主任老师也
刮目相看过了。(引自学生作文) (Chúng tơi trang trí
lớp học rất đẹp, cơ giáo chủ nhiệm cũng đã nhìn
chúng tơi bằng một ánh mắt khác. Trích bài luận
của sinh viên).
Chúng ta thấy trong ví dụ (1)，khi sử dụng thành
ngữ trên đây “不可思议” có nghĩa là “khơng thể
tưởng tượng được, khó mà lý giải được[1] thường
dùng để miêu tả sự việc vượt q sức tưởng
tượng. Trong ví dụ (1) miêu tả hình tượng của bà
ngoại khiến tơi cảm thấy rất thần bí, khiến tôi không

muốn nghĩ, không muốn bàn luận. Chúng ta khơng
thể nói hình tượng của bà ngoại khiến tơi cảm
thấy “khơng thể tưởng tượng được, khó mà lý giải
được”. Ở đây, chúng ta nên dịch cụm từ với nghĩa
“không giải thích được”. Sở dĩ sinh viên đã viết ra
câu sai như vậy là vì, khi nhìn thấy “不可思议” đã
dựa vào mặt chữ mà đốn nghĩa của thành ngữ.
Ở ví dụ số (2), “不足为训” vốn biểu thị ý nghĩa
“không đáng làm gương, không mẫu mực” [4],
nhưng sinh viên lại hiểu thành ngữ này với nghĩa
“khơng coi đó là một bài học”, bởi sinh viên cho
rằng “训” có nghĩa là “教训”.
Ví dụ số (3) cũng cho chúng ta thấy lỗi sai tương
tự của sinh viên. Sinh viên cho rằng “刮目相看” có
nghĩa như “过目”(xem qua), mà không hiểu được “
刮目相看” được dùng với nghĩa “nhìn với cặp mắt
khác xưa”[1].
2.2.2. Lỗi về cú pháp
Thành ngữ cũng giống như những thực từ khác, có
thể tự mình tạo thành câu, cũng có thể đảm nhiệm
vai trị là thành phần câu, nhưng không phải tất cả
các thành ngữ đều có thể đóng vai trị là thành phần
câu, việc vận dụng thành ngữ cũng chịu sự hạn chế
của các quy tắc nhất định, cần phải thỏa mãn những
điều kiện sử dụng đặc thù. Những thành ngữ mang
từ tính giống nhau thường lại có cơng năng ngữ
pháp khác nhau khiến cho sinh viên khó nắm bắt
được cơng năng ngữ pháp của chúng, dẫn đến lỗi
cú pháp khi sử dụng thành ngữ.
Ví dụ:


(1）我听说最近很多商店的东西都是假的，模仿真
的东西做的，所以我们去买东西的时候一定不能

Tạp chí Nghiên cứu khoa học, Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190, Số 3 (70) 2020 109


NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
很掉以轻心去。(引自学生作文) (Tơi nghe nói gần
đây hàng hóa trong cửa hàng toàn đồ giả, làm nhái
theo các sản phẩm thật, cho nên khi chúng ta đi
mua hàng thì nhất định khơng được xem thường.
Trích bài luận của sinh viên).

(2）洪水就这样不断高升，那就会有很多人落到无
家可归了。(引自学生作文) (Nước lũ cứ như vậy
không ngừng dâng lên, như vậy sẽ có rất nhiều
người rơi vào cảnh khơng có nhà để về. Trích bài
luận của sinh viên).
(3）其实，我也很想帮助你，可是我现在也是一个
身不由己了。(引自学生作文) (Thực ra, tôi cũng rất
muốn giúp đỡ bạn, nhưng tôi bây giờ cũng là một
khơng thể tự quyết rồi. Trích bài luận của sinh viên).

Trong ví dụ (1), “掉以轻心” miêu tả thái độ thờ ơ,
xem thường, lơ là, thiếu cảnh giác trước sự việc[1],
trước thành ngữ khơng thể dùng các phó từ chỉ
mức độ như “很”, “非常” tu sức. Đối với ví dụ số (2),
kết cấu “落到…地步” khiến cho “无家可归” không
thể độc lập đảm nhiệm chức năng ngữ pháp làm vị

ngữ, mà chỉ có thể làm định ngữ cho “地步” để tạo
thành cụm định ngữ “无家可归的地步”.
Với ví dụ số (3), “身不由己” vốn có thể đứng độc
lập làm vị ngữ, nhưng sinh viên lại dùng thành ngữ
này như một trung tâm ngữ của cụm định ngữ.
2.2.3. Lỗi vận dụng
Khi sử dụng thành ngữ đảm bảo chính xác về ngữ
nghĩa và cú pháp mà nhưng sai về ngữ cảnh hay
sắc thái tình cảm trong câu thì được coi là mắc lỗi
vận dụng.
Ví dụ:

(1) 这些年轻的科学家决心以无所不为的勇气，克
服重重困难，去探索大自然的奥秘。(引自学生作
文) (Những nhà khoa học trẻ quyết tâm giải quyết
các vấn khó khăn với dũng khí khơng gì là khơng
dám làm, khám phá những điều kỳ diệu của giới tự
nhiên. Trích bài luận của sinh viên).

(2) 我的看法是，当我选择要看的书籍时，选一些
适合我们学历范围内的书籍，不要太枯燥，一目
了然，这样我们对书本的内容，情节就能很快看
懂，就能养成我们喜欢阅读的爱好。(引自学生作
文) (Quan điểm của tôi là, khi lựa chọn những loại
sách cần phải đọc, tôi sẽ chọn một số loại sách
phù hợp với phạm vi trình độ của mình, khơng q
khơ khan, vừa đọc đã hiểu ngay, như vậy tơi có thể
nhanh chóng hiểu được các nội dung và tình tiết
trong sách, có thể ni dưỡng sở thích đọc sách
của mình. Trích bài luận của sinh viên).


(3) 这个饭店的服务质量之差是有口皆碑，但又别
无去处，难啊！(引自学生作文) (Sự kém cỏi trong
chất lượng phục vụ của nhà hàng này ai ai cũng

khen, nhưng lại không có lựa chọn nào khác, thật
là khó. Trích bài luận của sinh viên).
Ý nghĩa trong câu (1) cụ thể là: Những nhà khoa
học trẻ tuổi quyết tâm với dũng khí làm mọi việc
để khắc phục khó khăn, tìm tịi những điều kỳ
diệu trong tự nhiên. Còn ý nghĩa của “无所不为”
lại mang hàm ý “việc xấu xa nào cũng có thể làm
được [1] mang hàm ý không tốt. Như vậy, thành ngữ
“无所不为” sử dụng trong câu (1) là không phù hợp
về sắc thái tình cảm của câu.
Ở ví dụ số (2): “一目了然” biểu thị ý nghĩa “vừa
xem đã hiểu ngay; liếc qua thấy ngay” [4], nhưng
ý nghĩa của câu lại biểu thị “nội dung của sách
không nên quá khô khan, để chúng ta có thể dễ
dàng hiểu được”.
Trong câu (3), “有口皆碑” cụ thể là mang hàm ý
tốt, biểu thị việc khen ngợi của mọi người đối với
những người tốt việc tốt, nhưng sinh viên lại dùng
với nghĩa xấu.
2.2.4. Lỗi tự tạo từ mới trong thành ngữ
Trong quá trình học tập và nắm bắt các thành ngữ
tiếng Hán, sinh viên có xu hướng căn cứ vào hình
thức, kết cấu và ý nghĩa của những thành ngữ đã
học, tự tạo thay đổi một vài chữ Hán và vơ tình tạo
ra các “thành ngữ mới” chưa từng xuất hiện trong

hệ thống từ vựng tiếng Hán.
Ví dụ:

对挨饿的人来讲食物是刻不容缓的问题，不吃就死
掉，那他们选择哪个，不言而喻（一言而喻）的，
所以说，我觉得不想吃这些用过化肥的食物的情感
我能理解，也是理所当然的。(引自学生作文) (Đối
với những người phải chịu đói rét, lương thực là
vấn đề khơng thể chậm trễ, khơng ăn thì sẽ chết
đói, vậy họ sẽ chọn lựa cách nào, khơng nói chúng
ta cũng hiểu, cho nên mới nói, tơi hồn tồn có thể
thấu hiểu được tâm trạng của những người khơng
muốn ăn những thứ đã được bón bằng phân bón
vơ cơ, đó cũng là điều đương nhiên. Trích bài luận
của sinh viên).
Trong ví dụ trên đây ta thấy, “不言而喻” đã bị sinh
viên viết thành “一言而喻”. Trong một số bài viết
khác của sinh viên, đơi khi cịn gặp các “thành ngữ
mới” tương tự như: “不言而晓”, “不言而知”...
2.3. Nguyên nhân dẫn đến các lỗi sử dụng
thành ngữ Hán
2.3.1. Người dạy coi nhẹ việc truyền thụ kiến
thức về thành ngữ
Trong quá trình giảng dạy thực tế, phần lớn các
phương pháp giảng dạy được sử dụng đều khá
“cũ”, đại đa số người dạy thường tập trung vào
phương diện ngôn ngữ như từ vựng, ngữ pháp,

110 Tạp chí Nghiên cứu khoa học, Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190, Số 3 (70) 2020



NGÀNH NGƠN NGỮ HỌC
kiến thức ngơn ngữ, quy luật là chủ yếu, mà coi nhẹ
các kiến thức lý luận về ngữ cảnh, chưa nhận thức
rõ về mối quan hệ giữa ngôn ngữ và năng lực vận
dụng ngôn ngữ, chưa thực sự kết hợp được một
cách hiệu quả giữa bản thân ngôn ngữ với năng
lực vận dụng ngôn ngữ của người học và coi đó là
nội dung giảng dạy chủ yếu [1]. Người dạy chưa
thực sự phân biệt rõ những khác biệt mang tính
căn bản giữa thành ngữ Hán với thành ngữ tiếng
Việt tương đương. Nên trong quá trình giảng dạy,
người dạy mặc định sẵn tính tương đương về mặt
ý nghĩa và ngữ cảnh vận dụng của một số thành
ngữ mà bản thân chúng có nhưng khác biệt đơi khi
là trái ngược về mặt ngữ nghĩa và ngữ dụng.
Ví dụ:
Thành ngữ “亡羊补牢” thường được người dạy
mặc định tương đương về mặt ý nghĩa cũng
như ngữ dụng với thành ngữ “mất bò mới lo làm
chuồng” trong tiếng Việt. Phải chăng hai thành ngữ
này có tính tương đương? Câu trả lời là hồn tồn
khơng. Người dùng thường qn rằng, phía sau
thành ngữ “亡羊补牢” thường vẫn thêm cụm từ “未
为迟也” hoặc“为时不晚” nên ý nghĩa của câu thành
ngữ này là: Mất dê rồi thì sửa chuồng đi để tránh
mất thêm các con dê khác, việc ấy cũng khơng q
muộn màng. Nhưng thành ngữ “mất bị mới lo làm
chuồng” trong tiếng Việt ý chỉ “đã mất bị rồi thì
việc sửa chuồng là q muộn màng ví với việc đã

hỏng rồi mới lo cứu chữa, khơng có tác dụng”[1].
Xét về mặt sắc thái tình cảm, hai thành ngữ này
cũng hồn tồn khác nhau, “亡羊补牢” mang sắc
thái tích cực, còn “mất bò mới lo làm chuồng” mang
sắc thái tiêu cực. Nhìn từ góc độ văn hóa đời sống,
hai thành ngữ này cũng có khác biệt rõ rệt. “亡羊
补牢” việc nuôi dê của người dân Trung Quốc phổ
biến nuôi thành đàn, nên nếu mất một con dê thì
tổn thất ấy là không quá lớn, nhưng ở Việt Nam, khi
người dân coi con bị là cả một gia tài, thì tổn thất
của việc “mất bị” là vơ cùng lớn.
2.3.2. Ảnh hưởng của văn hóa và tiếng mẹ đẻ
đến việc hiểu sai về ý nghĩa của thành ngữ
Do người học chưa có sự hiểu biết sâu sắc về lịch
sử và văn hóa Trung Quốc, mà nguồn gốc của
thành ngữ Hán phần nhiều bắt nguồn từ lịch sử và
văn hóa, nên sự khác biệt về văn hóa sẽ dẫn đến
những lỗi sai trong việc sử dụng thành ngữ Hán.
Thêm vào đó, người học có thời gian tiếp xúc và
thấm nhuần văn hóa, tiếng mẹ đẻ càng lâu thì ảnh
hưởng của nền văn hóa và tiếng mẹ đẻ đến việc
học ngoại ngữ càng lớn. Ở Việt Nam, tuy văn hóa
Việt và văn hóa Hán cũng có những điểm tương
đồng, tiếng Việt có đến trên 60% từ vựng là từ Hán
Việt, nhưng chúng ta cũng khơng thể phủ định ảnh
hưởng của văn hóa Việt và tiếng Việt đến việc học

tiếng Hán và tiếp nhận văn hóa Hán, trong đó có
việc học và tiếp thu thành ngữ Hán.
2.3.3. Tính phức tạp của thành ngữ Hán

Sự phức tạp trong kết cấu, chức năng ngữ pháp,
chức năng cú pháp của thành ngữ Hán khiến cho
người học không thể nắm bắt và vận dụng trong
thời gian ngắn, mà yêu cầu một quá trình học tập
dài hạn và vận dụng thường xuyên. Kết cấu của
thành ngữ Hán rất đa dạng, dường như bao hàm
mọi kết cấu ngữ pháp của câu đơn và câu phức.
Hơn nữa chức năng từ loại của thành ngữ rất khó
phán đốn, những khác biệt rất nhỏ trong cách
dùng của thành ngữ đã làm tăng mức độ khó cho
việc học và vận dụng thành ngữ Hán của người
học. Thêm vào đó, thành ngữ Hán có tính kế thừa
lịch sử, điều này cũng tạo ra rất nhiều trở ngại cho
người học trong việc nắm bắt và sử dụng.
2.3.4. Các giáo trình giảng dạy thiếu phần giới
thiệu chi tiết về chức năng ngữ pháp và ngữ
dụng của thành ngữ
Trong các giáo trình đang sử dụng cho việc giảng
dạy tiếng Hán hiện hành, trong các mục giải thích
về thành ngữ chủ yếu chỉ dừng lại ở việc sử dụng
tiếng Anh hoặc tiếng Việt chú thích về ý nghĩa của
thành ngữ Hán xuất hiện trong bài, mà khơng có
phần giới thiệu cụ thể về chức năng ngữ pháp, ngữ
cảnh vận dụng cụ thể của từng thành ngữ, điều
này vơ tình đã tạo gánh nặng cho người dạy và
khó khăn trong việc nắm bắt và vận dụng thực tế
của người học.
2.4. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giảng
dạy thành ngữ Hán
2.4.1. Nắm chắc đặc điểm của thành ngữ, phân

loại, so sánh thành ngữ trong quá trình giảng dạy
Thành ngữ là những cụm từ cố định được dùng
trong thời gian dài, với hình thức ngắn gọn nhưng ý
nghĩa biểu đạt sâu sắc. Thành ngữ Hán có bốn đặc
trưng chủ yếu là: kết cấu ổn định, ý nghĩa nhiều
tầng lớp, đa dạng trong chức năng ngữ pháp, nội
hàm văn hóa phong phú, nên trong quá trình giảng
dạy thành ngữ Hán cần phải tuân theo những đặc
trưng riêng có ấy để tiến hành giảng dạy. Kết cấu
ổn định của thành ngữ Hán yêu cầu người dạy phải
nhấn mạnh nhiều lần để người học có thể ghi nhớ
bền vững về những thành ngữ Hán đã được học.Ý
nghĩa nhiều tầng lớp cho thấy thành ngữ Hán ngồi
nghĩa gốc cịn có nghĩa phái sinh và nghĩa ví von.
Mặt khác, thành ngữ Hán cịn mang sắc thái tình
cảm phong phú, cho nên trong quá trình giảng dạy,
người dạy cần lấy nhiều ví dụ và đưa ra nhiều ngữ
cảnh khác nhau để thể hiện rõ nét và đầy đủ hàm ý
của mỗi thành ngữ. Tính đa dạng và phức tạp trong
chức năng ngữ pháp, chức năng cú pháp và khó

Tạp chí Nghiên cứu khoa học, Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190, Số 3 (70) 2020 111


NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
khăn trong việc phân biệt chức năng từ loại của
thành ngữ Hán cũng yêu cầu người dạy phải tăng
cường tính giao tiếp trong hoạt động giảng dạy,
biến hoạt động học tập của người học thành hoạt
động thực hành ngơn ngữ. Nội hàm văn hóa phong

phú, nguồn gốc rộng rãi của thành ngữ Hán cũng
yêu cầu người dạy phải giải thích các thành ngữ
thơng qua những yếu tố văn hóa hàm chứa trong
thành ngữ, từ đó giúp người học hiểu đúng hơn,
hiểu sâu hơn về hàm ý của thành ngữ. Đây cũng là
sự kết hợp hoàn hảo giữa q trình giảng dạy ngơn
ngữ và q trình truyền thụ văn hóa.
Người dạy có thể tiến hành phân loại thành ngữ
theo các lĩnh vực khác nhau như ý nghĩa, hình
thức, sắc thái tình cảm, kết cấu của thành ngữ.
Ví dụ:
Những thành ngữ có chứa các con số.

一唱一和, 一干二净,一举两得,三长两短,三思而行,
三头六臂,四海为家,五花八门,六亲不认,七上八下,半
斤八两,九死一生,十全十美,百川归海,千方百计,万众
一心 ...[1].
Những thành ngữ có chứa tên các lồi động vật.

虎步龙行,如虎添翼,生龙活虎,龙精虎猛,龙马精神,
望子成龙,画龙点睛,马到成功,如鱼得水,亡羊补牢
(Biểu thị nghĩa tốt) [5].
狗仗人势,狐朋狗友,狼心狗肺,狗急跳墙,兔死狗烹,鼠
目寸光,牛鬼蛇神,放虎归山,画蛇添足,打草 (Biểu thị
nghĩa xấu) [1].

2.4.2. Coi trọng ý nghĩa của thành ngữ, loại bỏ
các trở ngại trong quá trình tìm hiểu ý nghĩa
của thành ngữ
Hiểu đúng ý nghĩa của thành ngữ là tiền đề để vận

dụng chính xác thành ngữ vào q trình giao tiếp,
ngược lại việc hiểu khơng đúng, nắm không chắc ý
nghĩa của thành ngữ lại trở thành một trong những
vấn đề lớn nhất của người học thành ngữ Hán [8].
Việc nhầm hiểu ý nghĩa của thành ngữ với ý nghĩa
của một số từ ngữ đã học xuất hiện trong thành
ngữ, suy đoán ý nghĩa của thành ngữ thông qua
những chữ Hán đã biết, không hiểu được ý nghĩa
phái sinh và ý nghĩa ví von của thành ngữ, khơng
hiểu được thơng tin văn hóa mà thành ngữ truyền
tải đã gây ra những trở ngại không nhỏ cho người
học. Để giải quyết được thực trạng trên, người dạy
cần phải bắt đầu từ việc giảng giải ý nghĩa của
thành ngữ, cắt nghĩa từng tầng, dần dần loại bỏ
những trở ngại đã được chỉ ra trên đây. Trong thực
tế có thể áp dụng các phương pháp tiệm tiến, suy
một ra ba, dẫn nhập văn hóa, phân tích so sánh...
Ví dụ:
Bước đầu giới thiệu sơ bộ về ý nghĩa của thành
ngữ, người dạy có thể sử dụng những từ ngữ

người học đã biết để giải thích. Cụ thể: “实事求
是”(正确), “兴高采(精神)烈”, “聚精会(会合,集中)
神'’, “无可奈何” (怎么办,指没有办法).

Trong giai đoạn tiếp đó, người dạy có thể tiến hành
giảng giải các chữ Hán có tần suất xuất hiện nhiều,
các chữ Hán có ý nghĩa khác biệt so với tiếng Hán
hiện đại, từ đó dẫn dắt học sinh tự tổng kết, tự qui
nạp và có thể “suy một ra ba”.

Ví dụ:

Sau khi đã dạy cho người học các thành ngữ “总
而言之,一技之长,敬而远之”, người dạy có thể tiến
hành giảng giải cho học sinh ý nghĩa và chức năng
ngữ pháp của từ “之”, phân biệt chức năng từ loại
của “之” khi làm trợ từ và làm đại từ.
2.4.3. Áp dụng các phương pháp giảng dạy linh
hoạt và sinh động, sử dụng các phương tiện
giảng dạy hiện đại
Thành ngữ Hán có nguồn gốc từ các điển cố, điển
tích, các câu chuyện thần thoại…, có hàm ý sâu xa
và giàu yếu tố văn hóa, nên nếu chỉ dùng nội dung
giải thích trong giáo trình hoặc những lời giảng giải
đơn giản của người dạy thì người học khơng thể
lĩnh hội được ý nghĩa, cách vận dụng thành ngữ ấy
vào thực tế giao tiếp.
Ví dụ:
Khi giảng dạy thành ngữ “郑人买履”nếu người dạy
không kể cho người học câu chuyện về người đàn
ông nước Trịnh đi mua giầy, vì khơng chịu tin vào
chính đơi chân của mình, chỉ tin vào sợi dây dùng
để đo bàn chân của mình đã bỏ quên ở nhà, kết
quả cuối cùng là khơng mua được giầy. Từ đó giải
thích về triết lý nhân sinh của câu chuyện ấy, thì
người học mới có thể lĩnh hội được ý nghĩa sâu xa
của câu thành ngữ này. Hiện nay, ở Trung Quốc,
việc giảng dạy thành ngữ cho học sinh được tiến
hành từ cấp tiểu học, nên Trung Quốc cũng đã
sản xuất và đăng tải rất nhiều clip hoặc phim hoạt

hình kể về các câu chuyện thành ngữ lên các trang
mạng giáo dục (成语故事,《画说成语), có thể nói
đây là nguồn tài liệu tham khảo vơ cùng phong phú
và sinh động, người dạy có thể lựa chọn, khai thác
hoặc hướng dẫn người học khai thác nguồn tài liệu
này về phục vụ cho hoạt động dạy và học, để việc
dạy và học thành ngữ Hán khơng cịn là một cơng
việc q khó khăn.
Ví dụ:
Khi giảng dạy thành ngữ “郑人买履”, bên cạnh việc
giải thích, người dạy có thể cho người học xem một
đoạn clip chỉ dài hơn một phút trên trang https://
www.youtube.com/watch?v=E0W2o0t_ilE là có thể
giúp người học hiểu rõ ý nghĩa của câu thành ngữ
trên. Việc này không chỉ giúp người học dễ dàng

112 Tạp chí Nghiên cứu khoa học, Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190, Số 3 (70) 2020


NGÀNH NGÔN NGỮ HỌC
hiểu được ý nghĩa của thành ngữ nói trên, mà sự
sinh động của các clip phim hoạt hình cịn tăng
hứng thú học tập cho người học.
Mục đích cuối cùng của việc học ngơn ngữ nói
chung và ngoại ngữ nói riêng là phục vụ cho việc
giao tiếp [6]. Nếu việc dạy và học ngoại ngữ có thể
được tiến hành trong một hồn cảnh ngơn ngữ nhất
định, thì có thể nâng cao hiệu quả cũng như tốc độ
dạy và học. Người dạy cần khơng ngừng tạo ra các
hồn cảnh ngơn ngữ hoặc tận dụng các hồn cảnh

ngơn ngữ xung quanh để tiến hành giảng dạy với
mục đích giao tiếp rõ rệt.
Ví dụ:
Người dạy có thể cho học sinh nghe bản tin thời
sự của Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc
vẫn đăng tải mỗi ngày trên trang mạng Youtube,
hoặc cung cấp cho học sinh một bài báo mới
được đăng tải rồi chỉ ra trong đó một số thành
ngữ thường dùng trong ngơn ngữ báo chí, truyền
hình như: “截止日前”, “众所周知”, “毋庸置疑” và
tiến hành giảng giải.
Người dạy cũng có thể tự thiết kế một số tình
huống có thể xuất hiện trong đời sống hằng ngày
để tiến hành giảng dạy thành ngữ.
Ví dụ:
Người dạy đưa ra ngữ cảnh trong lớp có một sinh
viên nào đó dành được kết quả cao trong kỳ thi
hết mơn, khi đó người học có thể dùng các thành
ngữ “兴致勃勃”, “兴高采烈” để tiến hành giảng giải,
để người học có thể hiểu được các thành ngữ “兴
致勃勃”, “兴高采烈” dùng để miêu tả trạng thái vui
mừng [7]. Ngược lại, người dạy cũng có thể đưa
ra ngữ cảnh trong lớp có sinh viên thi trượt trong
kỳ thi hết môn, rồi sử dụng các thành ngữ “垂头丧
气”, “唉声叹气” để giảng giải rồi cho người học vận
dụng các thành ngữ vừa học để tiến hành luyện
tập. Như vậy người học vừa nắm bắt được ý nghĩa
của các câu thành ngữ nói trên một cách tự nhiên,
vừa hiểu được cách dùng của các thành ngữ trong
những ngữ cảnh cụ thể.

3. KẾT LUẬN
Thành ngữ Hán là một bộ phận quan trọng trong
hệ thống từ loại tiếng Hán, việc dạy và học thành
ngữ Hán là một trong những nội dung trọng điểm,
đặc biệt là đối với giai đoạn cao cấp. Thành ngữ
Hán cũng ẩn chứa các yếu tố văn hóa phong phú,
bao gồm cả quan niệm truyền thống, phương thức
tư duy, nhân sinh quan và những triết lý sống của
người Trung Quốc, vì vậy học thành ngữ Hán cũng
là phương thức quan trọng để người học tìm hiểu
lịch sử, văn hóa Trung Quốc. Trong q trình học
tập, lĩnh hội và vận dụng thành ngữ Hán, sinh viên

Việt Nam cũng mắc phải một số lỗi như: hiểu sai ý
nghĩa, vận dụng không đúng cú pháp, không phù
hợp ngữ cảnh, khơng đúng sắc thái tình cảm, tự
tạo ra những “thành ngữ mới” khơng có trong hệ
thống thành ngữ Hán... Những lỗi sai kể trên bắt
nguồn từ cả người dạy lẫn người học. Để khắc
phục những lỗi sai đó, nâng cao hiệu quả của việc
giảng dạy thành ngữ Hán, tác giả đã đưa ra những
kiến nghị cụ thể về phương pháp giảng dạy cũng
như việc vận dụng các phương tiện giảng dạy phù
hợp đã được kiểm chứng qua quá trình giảng dạy
của bản thân. Cụ thể, người dạy cần nắm chắc đặc
điểm của thành ngữ, tiến hành phân loại, so sánh
thành ngữ trong q trình giảng dạy, để sinh viên
có thể lĩnh hội được thành ngữ Hán một cách có
hệ thống; Bên cạnh đó cũng cần coi trọng ý nghĩa
của thành ngữ, loại bỏ các trở ngại trong quá trình

tìm hiểu ý nghĩa của thành ngữ; Người dạy cũng
cần áp dụng các phương pháp giảng dạy linh hoạt
và sinh động, sử dụng các phương tiện giảng dạy
hiện đại để tạo hứng thú cho sinh viên trong quá
trình học, tiếp nhận và vận dụng thành ngữ Hán.
Tuy nhiên, để chuẩn mực hóa những phương pháp
và phương tiện ấy cho việc giảng dạy thành ngữ
Hán trên quy mô lớn hơn, tác giả thiết nghĩ vẫn cần
có một khoảng thời gian dài nghiên cứu và kiểm
chứng với nhiều đối tượng người học khác nhau, ở
nhiều cấp độ khác nhau.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]

Thành Trí Cường (2008), Đại từ điển thành
ngữ Trung Hoa, Nhà xuất bản Đại bách khoa
toàn thư Trung Quốc.

[2]

Sử Thức (2004), Thành Ngữ Hán và giảng dạy
thành ngữ Hán hiện đại, Nhà xuất bản Đại
bách khoa toàn thư Trung Quốc.

[3]

Mã Quốc Phàm (2001), Định hình và quy
phạm thành ngữ Hán hiện đại, Nhà xuất bản
Đại học Sư phạm Nội Mông Trung Quốc.


[4]

Bùi Hạnh Cẩn (1993), 5.000 thành ngữ Hán
Việt thường dùng, Nhà xuất bản Giáo dục.

[5]

Trương Đình Tín (2004), Thành ngữ Hán
Việt, Nhà xuất bản Thuận Hóa.

[6]

Qch Thự Qn (2007), Giáo trình Tiếng
Hán cao cấp mới, Nhà xuất bản Đại học Bắc
Kinh Trung Quốc.

[7]

Ban biên tập (2012), Từ điển thành ngữ thông
dụng, Nhà xuất bản Thư Hải Trung Quốc.

[8]

Lưu Tuần (2000), Dẫn luận giáo dục học Hán
ngữ đối ngoại, Nhà xuất bản Đại học Bắc
Kinh – Trung Quốc.

Tạp chí Nghiên cứu khoa học, Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190, Số 3 (70) 2020 113



NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
[9]

Tưởng Khả Tâm (2001), Nghiên cứu về
phương pháp giảng dạy Hán ngữ đối ngoại,
Nhà xuất bản Giáo dục Hắc Long Giang –
Trung Quốc.

[10] Trương Bân (2000), Đoản ngữ tiếng Hán
hiện đại, Nhà xuất bản Đại học Hoa Đơng –
Trung Quốc.

THƠNG TIN TÁC GIẢ
Bùi Thị Trang
- Tóm tắt quá trình đào tạo, nghiên cứu (thời điểm tốt nghiệp và chương trình đào
tạo, nghiên cứu):
+ Năm 2010: Tốt nghiệp Đại học ngành Sư phạm tiếng Trung Quốc, Trường Đại học
ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội.
+ Năm 2013: Tốt nghiệp Thạc sĩ chuyên ngành Lý luận và phương pháp giảng dạy
Tiếng Trung - Trường Đại học ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội.
-Tóm tắt cơng việc hiện tại: Giảng viên khoa DLNN, Trường Đại học Sao Đỏ.
- Lĩnh vực quan tâm: phương pháp giảng dạy chữ Hán, văn hóa, lịch sử Trung Quốc.
- Email:
- Điện thoại: 0978693593

Nguyễn Thị Lan
- Tóm tắt q trình đào tạo, nghiên cứu (thời điểm tốt nghiệp và chương trình đào
tạo, nghiên cứu):
+ Năm 2006: Tốt nghiệp Đại học ngành Sư phạm tiếng Trung - Trường Đại học Sư

phạm Thái Nguyên.
+ Năm 2012: Tốt nghiệp Thạc sĩ chuyên ngành Lý luận và phương pháp giảng dạy
tiếng Trung - Trường Đại học ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Tóm tắt cơng việc hiện tại: Giảng viên khoa DLNN, Trường Đại học Sao Đỏ.
- Lĩnh vực quan tâm: Phương pháp giảng dạy từ vựng tiếng Trung, văn hóa
Trung Quốc, con số trong tiếng Trung.
- Email:
- Điện thoại: 0914772563

114 Tạp chí Nghiên cứu khoa học, Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190, Số 3 (70) 2020