

DẠY HỌC THEO PHƯƠNG PHÁP ĐỔI MỚI
MÔN ĐỊA LÍ 9 Ở TRƯỜNG THCS
I.ĐẶT VẤN ĐỀ:
Môn đòa lí lớp 9 ở Trường THCS có tính quan trọng trong việc giáo
dục đạo đức cho học sinh, đào tạo và giáo dục thế hệ trẻ trong lónh vực
tìm hiểu về thiên nhiên, yêu mến thiên nhiên trong cuộc sống nhất là yêu
đất nước của mình. Từ đó các em cũng hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của
thiên nhiên đối với cuộc sống của con người có tầm quan trọng như thế
nào vì điều đó học sinh như nghó tới, chính vì vậy mà hiện nay học sinh
biết chú trọng để bộ môn này nhiều học sinh và phụ huynh cho rằng môn
đòa là bộ môn học thuộc bài không cần tư duy cần học thuộc ở sách vở là
đủ, từ đó các em dành thời gian đầu tư cho môn đòa quá ít, chỉ học một
cách đối phó tình trạng trên do nhiều nguyên nhân đưa đến, nhưng theo
tôi có một nguyên nhân rất trọng đó là do phương pháp dạy học của giáo
viên trong khi giảng dạy giáo viên chưa chú ý đến việc xây dựng hệ
thống câu hỏi và sử dụng bản đồ cũng như lượt đồ một cách triệt để, để
khơi dậy trong học sinh tính hiếu động, say mê học tập mà phần lớn giáo
viên trong giảng dạy thường đặt câu hỏi có sẵn ở sách giáo khoa sau đó
giáo viên ghi kiến thức lên bảng để học sinh chép vào vở, với phương
pháp giảng dạy như vậy các em dễ bò nhàm chán, ít ham học coi thường
bộ môn. Như chúng ta đã biết phương pháp dạy học bộ môn, hiệu quả
giảng dạy trên lớn không những do nội dung bài dạy mà còn do phương
pháp cách đònh hướng học sinh, nội dung của giáo viên và hoạt động nhận
thức của trò là những yếu tố để nâng cao chất lượng dạy và học qua môn
đòa lí lớp 9 ở Trường PTCS.
Trong quá trình giảng dạy bộ môn đòa lí lớp 9 Trường PTCS, tôi tự
xác đònh với vai trò chủ đạo người giáo viên phải biết cách gây hứng thú
học tập cho bộ môn phải hướng dẫn học sinh thực hiện vai trò chủ động
của mình, để từ đó độ sáng tạo trong học tập và phát huy tính tích cực chủ

động của các em trong các tiết học ở lớp.
Vận dụng dạy học theo phương pháp mới, với mục đích tạo cho học sinh
lónh hội một kiến thức tự học, nâng cao trình độ để tạo ra khả năng đó yêu


1


cầu phát triển tư duy người giảng dạy đòa lí là hết sức quan trọng. Muốn
phát triển được tư duy học sinh trong giờ dạy giáo viên phải biết tạo ra
những điều kiện và những hoàn cảnh cho học sinh vận dụng kiến thức.
Trong quá trình vận dụng học sinh phải tiến hành phân tích tổng hợp so
sánh trừu tượng hoá khái quát hoá... Đó là quá trình thao tác tư duy của
học sinh hoạt động và phát triển.
Trong thực tế giảng dạy hiện nay để tư duy cho học sinh giáo viên
thường dựa vào hệ thống câu hỏi buộc học sinh phải suy nghó trả lời,
thông qua đó để rèn khả năng chỉ bản đồ cho học sinh, trước hết về hệ
thống câu hỏi, vấn đề chính không phải là số lượng mà là chất lượng, các
câu hỏi, câu trả lời và rèn luyện kỹ năng bảng đồ cho học sinh là một
việc làm hết sức cần thiết trong việc giảng dạy đòa lí vì bản đồ vừa là nội
dung kiến thức vừa là phương tiện giáo viên sử dụng để học sinh khai
thác kiến thức. Bản đồ thể hiện vừa cụ thể sinh động vừa khái quát tổng
hợp các yếu tố thành phần đòa lí, sự phân hoá của chúng trong không gian
và các mối liên hệ của chúng được luyện tập sử dụng bản đồ học sinh
phải luôn quan sát, biết cách phân tích so sánh tổng hợp, khái quát hoá tư
duy hoạt động của học sinh và phát triển khả năng tự lực nhận thức, kiến
thức được tăng cường. Vậy để phát triển tư duy ham học của học sinh khi
giáo viên cần phải biết vận dụng sáng tạo trong công tác giảng dạy nhất
là trong hệ thống câu hỏi, và sử dụng bản đồ một cách triệt để.
II.VẤN ĐỀ PHẢI ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ĐỊA 9 Ở

TRƯỜNG THCS:
-Chương trình Đòa lí Việt Nam được sắp xếp ở lớp cuối cấp THCS
ngay sau khi học sinh đã học chương trình Đòa lí tự nhiên Việt Nam ở lớp
8 với mục đích chính là cung cấp một cách hoàn chỉnh những kiến thức về
Đòa lí nước nhà cho một bộ phận lớn học sinh sau khi tốt nghiệp ra đời
tham gia lao động sản xuất.
-Chương trình đòa lí Việt Nam (phần kinh tế - xã hội) ở lớp 9 được
cấu tạo theo quan điểm đòa lí rõ ràng, hơn chương trình cũ ở chổ có chú
trọng đến việc học các vùng kinh tế chú không chỉ học các ngành kinh tế
như trước đây.


2


I.Thực trạng dạy và học môn đòa lí lớp 9 trong thời gian qua:
a.Đối với giáo viên:
-Qua thực tế giảng dạy, dự giờ, thao giảng và nghiên cứu giáo án
mẫu... tôi nhận thấy còn tồn tại các biểu hiện sau:
+Ít chú trọng đến đối tượng học sinh.
+Ít sáng tạo ra các phương pháp đổi mới, gây sự ham học ở học
sinh
+ Chưa tạo ra mối quan hệ nhân quả với các kiến thức đã Huyện ở
lớp 8 đó chính là cơ sở để các em học và nắm vững đòa lí ở lớp 9. Chính vì
vậy trong quá trình dạy giáo viên phải bổ sung các dấu hiệu, các thuộc
tính bản chất, các dấu hiệu kiến thức, các em đã học ở phần tự nhiên đòa
lí lớp 8, đồng thời chuẩn bò kiến thức cho việc học phần kinh tế - xã hội ở
đòa lí lớp 9. Có như vậy trong quá trình đổi mới chúng ta vẫn đảm bảo
được tính thống nhất của chương trình góp phần cũng cố kiến thức, phát
huy tìm tòi óc sáng tạo trong học tập của học sinh.

-Việc nắm vững mối quan hệ giữa các chương trình, các bài ngay cả
các đề mục trong một bài giữa kênh chữ, kênh hình, câu hỏi, bài tập cuối
và giữa bài đều có mối liên quan liên hệ với nhau nếu không quan tâm thì
giáo viên sẽ giảng dạy rời rạc, khô khang, không thể hiện được sự phong
phú của bài dạy.
Ví dụ: Dạy, Bài 11: VÙNG KINH TẾ BẮC BỘ
Nếu không dùng bản đồ tự nhiên Việt Nam để học sinh nhận giảng được
về vò trí quy mô lãnh thổ của vùng thì học sinh khó có thể tìm hiểu được về đòa
hình, khí hậu, tài nguyên, dân cư của vùng.
Đặc biệt là về phương pháp với giáo viên còn coi nhẹ hoặc làm
biếng trong việc sử dụng đồ dùng trực quan trong việc giảng dạy, còn
mang tính thông báo, tóm tắt kiến thức trong sách giáo khoa. Thực chất là
giáo viên chủ động truyền đạt kiến thức, trò thụ động ghi chép tiếp thu
bài một cách máy móc.
b.Đối với học sinh:
-Hạn chế lớn nhất là thụ động trong quá trình học tập chủ quan
nghe, ghi chép, học thuộc bài là đủ.
-Học sinh chưa có thói quen tìm hiểu, khám phá kiến thức của bài
học, nếu giáo viên không giao nhiệm vụ hoặc được giao nhiệm vụ thì rất
lúng túng trong cách trình bày hoặc còn rất ít quan niệm phân biệt môn


3


chính, môn phụ nên dành rất ít thời gian cho môn học này. Đây là khó
khăn lớn đển giáo viên thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ở môn đòa
lí lớp 9 .
c.Một số khó khăn vướn mắc khác trong việc vận dụng đổi mới
phương pháp dạy học mà giáo viên hay mắc phải:

-Việc nghiên cứu phương pháp dạy học mới nói chung mới chỉ dừng
lại ở mức độ lý thuyết thông qua một vài buổi học bồi dưỡng thường
xuyên, đầu năm chưa được cụ thể hoá bằng những tiết dạy mẫu giáo án
mới về cách dạy bài, kiểu bài... Nên việc ứng dụng các kết quả nghiên
cứu còn hạn chế chưa thống nhất trong giảng dạy.
-Nội dung chương trình chưa được đổi mới kể cả kênh chữ và kênh
hình đến hệ thống câu hỏi giữa cuối bài, trong khi đó đòi hỏi của đổi mới
phương pháp là phải toàn diện đồng bộ.
-Về cơ sở vật chất: Hàng năm mới được trang bò lại một số bảng đồ
hình ảnh sách giáo khoa, sách giáo viên, phân phối chương trình... Song
vẫn chưa thể đáp ứng được hoàn toàn việc thay đổi hình thức tổ chức dạy
học, cũng như phương pháp dạy học mới.
Tóm lại: Thầy và trò còn vò ảnh hưởng của thói quen dạy học cũ,
còn hay nói nhiều, diễn giảng tràn lan hoặc nhiều câu hỏi vụng vặt không
có ý nghóa phát triển tư duy cho học sinh tạo ra tiết học sinh động giả tạo,
học sinh chưa quen lối tự học, tự làm việc... thực trạng trên đặt ra yêu cầu
cấp bách là phải sớm đổi mới phương pháp dạy học ở các cấp học, các bộ
môn nói chung và ở môn đòa lí nói riêng. Bởi lẽ lối dạy học cũ đã không
được đáp ứng yêu cầu đào tạo con người mới, phát triển toàn diện trên
con đường công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước.
II.Giải pháp khắc phục khó khăn bước đầu vận dụng đổi mới
phương pháp dạy học ở môn đòa lí lớp 9:
-Trong điều kiện nội dung và phương pháp dạy học chưa được chỉnh
lý, cải cách cho phù hợp với nhu cầu đổi mới thì trước mắc giáo viên
phảiu biết linh hoạt vận dụng mọi biện pháp để xây dựng kế hoạch hoạt
động của mình, nhằm làm cho học sinh nghó nhiều hơn làm việc nhiều
hơn, thảo luận nhiều hơn so với thời gian qua nhằm tạo cơ sở cho việc đổi
mới thực sự về phương pháp dạy học.



4


-Đònh hướng này đã được tiến hành tất cả ở các khâu từ việc nghiên
cứu, soạn giáo án, đến dự kiến cho những hoạt động trên lớp và kiểm tra
đánh giá kết quả học tập của học sinh.
a.Đổi mới cách soạn giáo án:
-Giáo án phải soạn theo một quy trình các bước đi hợp lý, nhằm
đònh ra các hoạt động của thầy và trò trong mỗi tiết học.
+Trong quá trình họp tổ chuyên môn của năng học cải cách, giáo
viên trong tổ đã đọc nội dung giảng dạy theo phương pháp mới và đi đến
thống nhất dạy học theo phương pháp mới đó như sau:
1.Mục tiêu bài học:
Mục tiêu này không những làm cho học sinh hiểu và ghi nhớ được
các nội dung bài học, mà còn phải biết vận dụng kiến thức đã học để giải
thích những hiện tượng tự nhiên xảy ra trong cuộc sống, biết làm việc với
đồ dùng dạy học, biết vận dụng các thao tác dạy học, vận dụng các thao
tác tư duy để phát hiện giải quyết vấn đề, trên cơ sở mỗi bài giáo viên
cần nêu lên được một cách cụ thể về các mặt:
+Kiến thức
+Kỹ năng
+Thái độ mà học sinh có được sau bài học:
2.Các phương tiện dạy học:
Căn cứ vào mục tiêu của mỗi bài, về kiến thức và rèn luyện kỹ
năng để giáo viên tìm ra đồ dùng dạy học thích hợp.
Ví dụ: Dạy, Bài: ĐỊA LÍ GIAO THÔNG VẬN TẢI (Đòa 9)
Thì giáo viên phải dùng lược đồ mạng lưới giao thông Việt Nam, chứ
không thể dùng bảng đồ tự nhiên Việt Nam được.
III.Hoạt động dạy học:Bao gồm
1.Kiểm tra bài cũ

2.Giới thiệu bài mới
3.Cũng cố bài
4.Hướng dẫn học sinh học bài và xem bài mới
-Ở hoạt động thứ hai về bài mới đòi hỏi giáo viên phải dành nhiều
thời gian, công sức, xây dựng kế hoạch cho những hoạt động cụ thể của
thầy và trò theo tinh thần thầy là hướng dẫn, trò hoạt động dưới dạng nêu
vấn đề và giải quyết vấn đề theo các trình tự sau:


5