<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Khoa lu t_Đ i h c qu c gia Hà N iậ ạ ọ ố ộ

Nguy n Đ c Thànhễ ứ
L p:K55Aớ

Ngày sinh:27/4/1991
MSSV:10065100

Môn: L ch s nhà nị ử ước và pháp lu t Vi t Namậ ệ

Bài ti u lu n:ể ậ

Lưỡng đ u ch trong xã h i phong ki n Vi t Namầ ế ộ ế ệ

I) Đ C ĐI M CHUNG C A NHÀ NẶ Ể Ủ ƯỚC LƯỠNG Đ U CHẦ Ế

1. Đ nh nghĩa th ch lị ể ế ưỡng đ uầ

Th ch nhà nể ế ước (còn g i là thi t ch ) là toàn b c c u xãọ ế ế ộ ơ ấ
h i do pháp lu t quy đ nh.Th “lộ ậ ị ể ưỡng đ u ch ” là m t ch đ nhầ ế ộ ế ị
tiêu bi u và đ c đáo trong l ch s Vi t Nam. Đó là th ch mà ể ộ ị ử ệ ể ế ở
đó t n t i đ ng th i 2 th l c có đ a v , quy n h n ngang nhau;ồ ạ ồ ờ ế ự ị ị ề ạ
nói nh Lê Kim Ngân thì “lư ưỡng đ u ch là m t ch đ trong đó cóầ ế ộ ế ộ
hai nhân viên ho c m t nhân viên và m t y ban đ ng đ u n nặ ộ ộ ủ ứ ầ ề
hành chính, trơng coi vi c cai tr trên cùng m t lãnh th ”.ệ ị ộ ổ

2. Đ c đi m chung c a lặ ể ủ ưỡng đ u chầ ế
2.1, Tính bình đ ng.ẳ

S bình đ ng c a hai v vua luôn luôn là nguyên t c c aự ẳ ủ ị ắ ủ
hình thái nhà nướ ưỡc l ng đ u. Nó th hi n rõ hai ngầ ể ệ ườ ứi đ ng đ uầ

nhà nước có quy n ngang nhau, ngơi th b ng nhau, không ngề ứ ằ ườ i
nào n m uy quy n, ngôi v cao h n ngắ ề ị ơ ười nào. nhà nỞ ướ ưỡ c l ng
đ u th i Lê- Tr nh s bình đ ng trong hình thái phân nhi m, ngơiầ ờ ị ự ẳ ệ
v và quy n hành đị ề ược phân làm hai kh i lố ượng tương đương,
ngôi v t i cao nh ng vô quy n do vua Lê ng tr , nh ng ngôi vị ố ư ề ự ị ư ị
th y u có th c quy n do chúa Tr nh n m giứ ế ự ề ị ắ ữ

2.2, Tính cơng h p.ợ

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Tính cách này ch đỉ ược áp d ng m t cách hình th c trong th chụ ộ ứ ể ế
lưỡng đ u Lê – Tr nh..ầ ị

2.3, Tính nh nguyên.ị

th ch nhà nỞ ể ế ướ ưỡc l ng đ u, s phân chia v c b nầ ự ề ơ ả
ch t quy n hành là ngang nhau. Nh vua Lê gi ngôi v t i caoấ ề ư ữ ị ố
nh ng m i quy n l c l i không n m trong tay mình. V i chúaư ọ ề ự ạ ằ ớ
Tr nh v trí th p h n, v trí th y u nh ng th c quy n l i n mị ở ị ấ ơ ị ứ ế ư ự ề ạ ằ
tr n trong tay, thâu tóm m i lĩnh v c trong đ i s ng nh : chính tr ,ọ ọ ự ờ ố ư ị
kinh t , qn đ i…ế ộ

II) Mơ hình lưỡng đ u ch trong xã h i phong ki n vi t namầ ế ộ ế ệ
1)Ch -em,anh-em cùng n m quy nị ắ ề

Mơ hình lưỡng đ u ch xu t hi n r t s m trong l ch sầ ế ấ ệ ấ ớ ị ử
nước ta, l n đ u tiên vào năm 40. Mùa xuân năm y, hai ch emầ ầ ấ ị
Tr ng Tr c - Tr ng Nh kh i nghĩa ch ng ách đ h c a nhà Đôngư ắ ư ị ở ố ộ ộ ủ
Hán, chi m gi 65 thành, gi i phóng lãnh th qu c gia và thi t l pế ữ ả ổ ố ế ậ
chính quy n t ch . Hai Bà Tr ng cùng x ng về ự ủ ư ư ương, cùng làm
vua, ăn sinh ho t cùng n i và cùng nhau tr vì đ t nở ạ ơ ị ấ ước. Vai trò,

đ a v c a h trong cu c kh i nghĩa và trong Chính ph m i kháị ị ủ ọ ộ ở ủ ớ
bình đ ng. Tuy nhiên, theo m t s s li u thì uy tín, quy n l c c aẳ ộ ố ử ệ ề ự ủ
Tr ng Tr c l n h n Tr ng Nh chút ít (có l do Tr ng Tr c là ch vàư ắ ớ ơ ư ị ẽ ư ắ ị
là ngườ ầi đ u tiên phát đ ng kh i nghĩa). Ch ng h n, sách Thuộ ở ẳ ạ ỷ
kinh chú vi t: nghĩa quân "công phá châu qu n, hàng ph c đế ậ ụ ượ c
các L c tạ ướng, h đ u suy tôn Tr c làm vua". Th ch này t n t iọ ề ắ ể ế ồ ạ
đ n mùa xuân năm 43 - t n lúc hai bà Tr ng m t trong cu c chi nế ậ ư ấ ộ ế
không cân s c v i l c lứ ớ ự ượng c a Mã Vi n.ủ ệ

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

mình ngơi nên th l c y u d n, ph i nh n s c phong làm Tĩnhở ế ự ế ầ ả ậ ắ
H i quân Ti t đ s kiêm Đô h c a nhà Nam Hán, đ ng th i bả ế ộ ứ ộ ủ ồ ờ ị
các cu c n i lo n kh p n i trong nộ ổ ạ ở ắ ơ ước uy hi p... Năm 965, Ngôế
Xương Văn t thử ương và c đ tri u Ngơ ch m d t đó.ơ ồ ề ấ ứ

Hai mơ hình lưỡng đ u ch trên đầ ế ược thi t l p ch y u do tìnhế ậ ủ ế
huynh đ và do đi u ki n l ch s khách quan (Tr ng Tr c-Tr ngệ ề ệ ị ử ư ắ ư
Nh cũng phát đ ng, lãnh đ o cu c kh i nghĩa; Ngô Xị ộ ạ ộ ở ương Ng p -ậ
Ngô Xương Văn cùng h p s c l y l i vợ ứ ấ ạ ương nghi p c a vua cha...ệ ủ
Khi m i s thành công, h cùng bình đ ng họ ự ọ ẳ ưởng k t qu là hoànế ả
toàn x ng đáng, h p lý). Tuy nhiên, hai mơ hình này đ uứ ợ ề

t n t i trong th i gian ng n ng i (ch ng 3 năm) và ch a ph i làồ ạ ờ ắ ủ ừ ư ả
m t lo i th ch n đ nh.ộ ạ ể ế ổ ị

<b> 2)Cha-con cùng làm vua </b>

Gi a th k XIII, m t mơ hình lữ ế ỷ ộ ưỡng đ u ch m i l - h uầ ế ớ ạ ầ
nh ch a t ng xu t hi n trong l ch s các nư ư ừ ấ ệ ị ử ước, nh t là Trungấ
Hoa (v n đố ược coi là ch đ ki u m u phế ộ ể ẫ ương Đông th i b y gi )ờ ấ ờ
- được thi t l p nế ậ ở ước ta, t n t i v ng ch c và kéo dài m t thồ ạ ữ ắ ộ ế

k rỷ ưỡi (1258-1407). Đó là mơ hình thượng hồng, hồng đ : haiế
cha con cùng làm nguyên th . Hoàng đ (con) là nguyên th th củ ế ủ ự
s , đ ng đ u qu c gia, mang danh nghĩa thiên t , còn thự ứ ầ ố ử ượ ng
hoàng (cha) là nguyên th c v n t i cao, có th c quy n (c vủ ố ẫ ố ự ề ả ề
chính tr l n v huy t th ng) đ i v i hoàng đ .ị ẫ ề ế ố ố ớ ế

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

y u, kém tài.. thì vai trị c a thế ủ ượng hoàng càng quan tr ng. Theoọ
"Đ i Vi t s ký toàn th ", các vua Tr n khi "con đã l n thì cho n iạ ệ ử ư ầ ớ ố
ngơi chính, cịn cha lui v cung Thánh T , x ng là thề ừ ư ượng hồng,
cùng tr ng coi chính s . Th c ra, truy n ngôi ch đ yên vi c sau,ộ ự ự ề ỉ ể ệ
phòng lúc v i vàng, ch m i chuy n đ u do thộ ứ ọ ệ ề ượng hoàng quy tế
đ nh. Vua k v khơng khác gì hồng thái t c ". T ng c ng th iị ế ị ử ả ổ ộ ờ
gian các vua Tr n tr vì mà bên trên cịn thầ ị ượng hồng và thái
thượng hoàng là 102 năm (thái thượng hoàng là cha c a thủ ượ ng
hồng, trước đó đã nhường ngơi cho thượng hồng).

Thượng hồng và hồng đ tuy có danh x ng, vai trị, đ a v , quanế ư ị ị
h ... khác nhau nh ng cùng là nguyên th , cùng tr vì qu c giaệ ư ủ ị ố
nên trong s sách, nhi u khi h c đử ề ọ ược g i chung là hai vua.ọ
Ch ng h n, ca ng i thẳ ạ ợ ượng hoàng Tr n Thánh Tơng và hồng đầ ế
Tr n Nhân Tơng qua chi n th ng quân xâm lầ ế ắ ược Mông Nguyên
(1285-1288), trong "B ch Đ ng giang phú", tác gi Trạ ằ ả ương Hán
Siêu vi t;ế

Hai vua thánh ch anh minh ừ
Đem nước sông ch r a giáp binh ừ ử

B i H không dám đ ng ch ngàn năm thanh bình...ụ ồ ộ ừ

Còn trong "Đ i vi t s ký tồn th ", Ngơ S Liên cùng cácạ ệ ử ư ỹ

s th n tri u H u Lê cũng dùng t hai vua khi vi t v H i nghứ ầ ề ậ ừ ế ề ộ ị
Diên H ng tháng ch p năm Giáp Than 1284 ("Gi c H vào cồ ạ ặ ồ ướ p
là n n l n c a đ t nạ ớ ủ ấ ước. Hai vua hi p m u, b y tôi h p bàn...") vàệ ư ầ ọ
v vi c duy t quân chu n b đi đánh Chiêm Thành tháng mề ệ ệ ẩ ị ườ i
năm Bính Thìn 1376 (".. đ i duy t qn thu b bãi cát s ngạ ệ ỷ ộ ở ố
Bách H c, hai vua đích thân làm tạ ướng").

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

hồng v n gi vai trò lãnh d o t i cao, quy t đ nh m i chuy nẫ ữ ạ ố ế ị ọ ệ
tr ng đ i. Cách t p dọ ạ ậ ượt này toàn di n h n so v i các tri u Ngô,ệ ơ ớ ở ề
đinh, Ti n Lê, Lý trề ước đó (ch cho thái t thay vua cha làm quenỉ ử
v i m t s công vi c nh c m quân đi di t gi c, t ch c đón ti pớ ộ ố ệ ư ầ ệ ặ ổ ứ ế
s th n nứ ầ ước ngoài, gi i quy t án ki n...) M t khác, truy n ngơiả ế ệ ặ ề
khi vua cha cịn s ng đ m b o s n đ nh, suôn s c a vi c n iố ả ả ự ổ ị ẻ ủ ệ ố
ngôi, tránh nh ng r c r i t ng thữ ắ ố ừ ường xuyên g p nh chuy n cácặ ư ệ
hồng t tranh giành ngơi (đ m máu nh t là nh ng cu c tranhử ẫ ấ ữ ộ
giành ngôi c a các con vua Lê Đ i Hành năm 1005, c a các conủ ạ ủ
vua Lý Thái T năm 1028 - sau khi cha h đ t ng t băng hà) ho cổ ọ ộ ộ ặ
ngôi vua b chi m b i ngị ế ở ười ngo i t c (ngôi vua Ngô b Dạ ộ ị ươ ng
Tam Kha chi m năm 944 sau khi Ngô Quy n băng hà, ngôi vuaế ề
Đinh m t vào tay Lê Hoàn năm 980 sau khi Đinh Tiên Hoàng băngấ
hà...). Ch đ thế ộ ượng hoàng - hoàng đ v a gi ng các ch đế ừ ố ế ộ
ph chính, nhi p chính v n khá ph bi n trong l ch s (n u vuaụ ế ố ổ ế ị ử ế
còn nh ho c năng l c kém thì có m t vài quan đ i th n làm cỏ ặ ự ộ ạ ầ ố
v n, giúp vua tr vì), l i v a khác h n ch quan h huy t th ngấ ị ạ ừ ẳ ở ỗ ệ ế ố
ch t ch (cha-con) và v c v n v n có quy n quy t đ nh t i caoặ ẽ ị ố ấ ấ ề ế ị ố
(đ i v i c vua l n qu c gia), tr c ti p tham gia đi u hành b máyố ớ ả ẫ ố ự ế ề ộ
Nhà nước, đ m b o s k th a liên t c và v ng ch c, ngăn ch nả ả ự ế ừ ụ ữ ắ ặ
nh ng hi n tữ ệ ượng suy thoái ho c bi n lo n gây b t n đ nh chínhặ ế ạ ấ ổ ị
tr .ị

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

<b> 3)Vua-chúa cùng làm nguyên thủ</b>

Trong t t c các mô hình lấ ả ưỡng đ u ch k trên,ầ ế ể
hai v nguyên th đ u có quan h huy t th ng v i nhau, chungị ủ ề ệ ế ố ớ
m c đích và chung s nghi p, do đó hình th c là "lụ ự ệ ứ ưỡng đ u"ầ
nh ng th c ra b n ch t ch đ là m t. Khác hoàn toàn v i nó làư ự ả ấ ế ộ ộ ớ
mơ hình vua Lê - chúa Tr nh, t n t i su t 240 năm (1546-1786) v iị ồ ạ ố ớ
nhi u bi u hi n, nhi u di n bi n ph c t p.ề ể ệ ề ễ ế ứ ạ

Năm 1527, M c Đăng Dung đo t ngôi vua Lê. Quan đ i th n nhàặ ạ ạ ầ
Lê là Nguy n Kim ch y sang Lào, tôn Lê Duy Ninh lên ngôi vuaễ ạ
(năm 1532), lãnh đ o l c lạ ự ượng ch ng l i nhà M c. Năm 1545,ố ạ ạ
Nguy n Kim m t, quy n l c r i vào tay con r là Tr nh Ki m. Nămễ ấ ề ự ơ ể ị ể
1546, Tr nh Ki m cho t ch c l i tri u đình, chuy n v đóng đơ ị ể ổ ứ ạ ề ể ề ở
V n L i (Th Xuân- Thanh Hoá) mạ ạ ộ ượn danh nghĩa "phù Lê di tệ
M c" đ thâu tóm m i quy n bính, bi n vua Lê thành bù nhìn, mạ ể ọ ề ế ở
đ u th i kỳ "vua Lê chúa Tr nh".ầ ờ ị

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

Ti t ch , đ n tu i trế ế ế ổ ưởng thành thì m ph riêng, ch huy quânở ủ ủ
đ i, giúp cha tr vì.ộ ị

Vua Lê là v nguyên th t i cao trên danh nghĩa. Quy n h n c aụ ủ ố ề ạ ủ
vua ch cịn duy trì trong m t s nghi th c thi t tri u và đón ti p sỉ ộ ố ứ ế ề ế ứ
th n nầ ước ngoài. Vua được c p 5.000 quân túc v đ ph c d chấ ệ ể ụ ị
trong cung đi n, 7 th t voi và 20 chi c thuy n r ng, đệ ớ ế ề ồ ược thu thuế
1.000 xã đ tiêu dùng. Tri u đ nh vua lê ph i đ t dể ề ị ả ặ ưới quy n đi uề ề
khi n c a ph chúa Tr nh và ch có m t nhóm binh lính canh gi ,ể ủ ủ ị ỉ ộ ữ
m t s quan văn võ vô quy n th nh tho ng vào ch u nh m gi l yộ ố ề ỉ ả ầ ằ ữ ấ
th th ng đ vể ố ế ương hình th c. C nh ph chúa, tri u d nh ch nhứ ạ ủ ề ị ỉ ư
m t cái bóng, th c ch t ch là n i giam l ng vua Lê.ộ ự ấ ỉ ơ ỏ

S hình th c, ph thu c c a vua lê th hi n rõ nh t vi c tínhự ứ ụ ộ ủ ể ệ ấ ở ệ
m ng, đ a v vua hoàn toàn b chúa Tr nh kh ng ch , vua ngàyạ ị ị ị ị ố ế
càng b vơ hi u hố. Trong 16 vua dị ệ ưới th i Lê M c thì 3 vua b hờ ạ ị ọ
Tr nh gi t h i và 5 vua là tr em dị ế ạ ẻ ưới 12 tu i (ph n l n là do chúaổ ầ ớ
Tr nh nuôi n ng, rèn t bé trong ph r i d ng lên làm vua). Nămị ấ ừ ủ ồ ự
1718, Tr nh Cị ương thi t l p 6 phiên (L , L i, H , Công, Hình,ế ậ ễ ạ ộ
Binh) ph chúa đ rút h u h t quy n hành c a 6 b tở ủ ể ầ ế ề ủ ộ ương ngứ
(v n coi là tr c thu c vua Lê bên tri u đình. Ngay c m t s nghiố ự ộ ề ả ộ ố
th c t i cao dành riêng cho vua Lê cũng d n b chúa Tr nh xâmứ ố ầ ị ị
ph m và hu b . D p l T t, sinh nh t vua.., chúa thạ ỷ ỏ ị ễ ế ậ ường không
tr c ti p đ n chúc m ng mà sai con mình đi thay. Trự ế ế ừ ước kia, hàng
tháng vào ngày sóc v ng, chúa và các quan ph i vào ch u vua ọ ả ầ ở
đi n V n th , nh ng v sau chúa d n b l y. T đ i Tr nh T cệ ạ ọ ư ề ầ ỏ ệ ấ ừ ờ ị ạ
(1657-1687), các chúa vào tri u y t không quỳ l y, không x ng tênề ế ạ ư
và t ti n ng i ngay bên trái ng to , ngang hàng v i vua!...ự ệ ồ ự ạ ớ

</div>

<!--links-->