TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
VIỆN KẾ TOÁN – KIỂM TỐN

ĐỀ ÁN MƠN HỌC KIỂM TỐN
Đề tài:

KIỂM TỐN THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG TRONG KIỂM TỐN
TÀI CHÍNH DO CÁC CƠNG TY KIỂM TỐN ĐỘC LẬP TẠI
VIỆT NAM THỰC HIỆN

Giảng viên hướng dẫn:

TS. Bùi Thị Minh Hải

Họ tên sinh viên:

Lưu Khánh Hương

Lớp chuyên ngành:

Kiểm toán 59E

Mã sinh viên:

11171980

HÀ NỘI, 2020


MỤC LỤC
MỤC LỤC...................................................................................................................................................1

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT.................................................................................................3
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ...........................................................................................................3
LỜI MỞ ĐẦU.............................................................................................................................................5
CHƯƠNG 1:...............................................................................................................................................7
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM TỐN THUẾ GTGT TRONG KIỂM TỐN TÀI CHÍNH..................7
1.1. Đặc điểm khoản mục thuế GTGT có ảnh hưởng đến kiểm tốn tài chính..................................7
1.1.1. Đặc điểm khoản mục thuế GTGT trong báo cáo tài chính.............................................................7
1.1.2. Tổ chức kế tốn khoản mục thuế GTGT........................................................................................10
1.1.3. Một số sai phạm thường gặp đối với khoản mục thuế GTGT ảnh hưởng đến kiểm toán tài
chính........................................................................................................................................................14
1.1.4. Kiểm sốt nội bộ đối với khoản mục thuế GTGT..........................................................................16
1.2. Mục tiêu kiểm toán khoản mục thuế GTGT trong kiểm tốn tài chính....................................17
1.3. Quy trình kiểm tốn thuế GTGT trong kiểm tốn tài chính......................................................17
1.3.1. Chuẩn bị kiểm tốn.......................................................................................................................18
1.3.2. Thực hiện kiểm toán.....................................................................................................................20
1.3.3. Kết thúc kiểm toán........................................................................................................................25
CHƯƠNG 2:.............................................................................................................................................26
THỰC TRẠNG KIỂM TỐN THUẾ GTGT TRONG KIỂM TỐN TÀI CHÍNH TRONG CÁC
CƠNG TY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP TẠI VIỆT NAM..........................................................................26
2.1 Thực trạng kiểm tốn thuế GTGT trong kiểm tốn tài chính do Công ty TNHH KPMG Việt
Nam thực hiện.......................................................................................................................................26
2.1.1. Lập kế hoạch kiểm toán................................................................................................................27
2.1.2. Thực hiện kiểm toán.....................................................................................................................31
2.1.3. Kết thúc kiểm toán........................................................................................................................34
2.2 Thực trạng kiểm toán thuế GTGT trong kiểm toán tài chính do Cơng ty TNHH Tư vấn Kế
tốn và Kiểm toán Việt Nam (AVA) thực hiện....................................................................................34
2.2.1. Lập kế hoạch kiểm toán................................................................................................................35
2.2.2. Thực hiện kiểm toán.....................................................................................................................37
2.2.3. Kết thúc kiểm toán........................................................................................................................39
CHƯƠNG 3:.............................................................................................................................................40

NHẬN XÉT VÀ ĐỀ XUẤT KIẾN NGHỊ HỒN THIỆN KIỂM TỐN THUẾ GTGT TRONG
KIỂM TỐN TÀI CHÍNH DO CÁC CƠNG TY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP TẠI VIỆT NAM THỰC
HIỆN.........................................................................................................................................................40
1


3.1. Nhận xét về thực trạng kiểm toán thuế giá trị gia tăng trong kiểm tốn tài chính do các cơng
ty kiểm tốn độc lập tại Việt Nam thực hiện.......................................................................................40
3.1.1. Ưu điểm.........................................................................................................................................40
3.1.2. Hạn chế và nguyên nhân...............................................................................................................42
3.2. Kiến nghị hoàn thiện kiểm tốn thuế GTGT trong kiểm tốn tài chính do các cơng ty kiểm
tốn độc lập tại Việt Nam thực hiện....................................................................................................44
KẾT LUẬN...............................................................................................................................................47
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................................................48

2


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
GTGT

Giá trị gia tăng

IFAC

Liên đồn Kế tốn Quốc tế

KTV

Kiểm tốn viên


BCTC

Báo cáo tài chính

BCKQKD

Báo cáo kết quả kinh doanh

KTNN

Kiểm toán Nhà nước

NSNN

Ngân sách Nhà nước

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

KSNB

Kiểm soát nội bộ

BCKT

Báo cáo kiểm toán

GTLV


Giấy tờ làm việc

DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ
MỤC LỤC...................................................................................................................................................1
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT.................................................................................................3
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ...........................................................................................................3
LỜI MỞ ĐẦU.............................................................................................................................................5
CHƯƠNG 1:...............................................................................................................................................7
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM TOÁN THUẾ GTGT TRONG KIỂM TỐN TÀI CHÍNH..................7
1.1. Đặc điểm khoản mục thuế GTGT có ảnh hưởng đến kiểm tốn tài chính..................................7
1.1.1. Đặc điểm khoản mục thuế GTGT trong báo cáo tài chính.............................................................7
1.1.2. Tổ chức kế tốn khoản mục thuế GTGT........................................................................................10
1.1.3. Một số sai phạm thường gặp đối với khoản mục thuế GTGT ảnh hưởng đến kiểm tốn tài
chính........................................................................................................................................................14
1.1.4. Kiểm sốt nội bộ đối với khoản mục thuế GTGT..........................................................................16
1.2. Mục tiêu kiểm tốn khoản mục thuế GTGT trong kiểm tốn tài chính....................................17
3


1.3. Quy trình kiểm tốn thuế GTGT trong kiểm tốn tài chính......................................................17
1.3.1. Chuẩn bị kiểm tốn.......................................................................................................................18
1.3.2. Thực hiện kiểm tốn.....................................................................................................................20
1.3.3. Kết thúc kiểm tốn........................................................................................................................25
CHƯƠNG 2:.............................................................................................................................................26
THỰC TRẠNG KIỂM TỐN THUẾ GTGT TRONG KIỂM TỐN TÀI CHÍNH TRONG CÁC
CƠNG TY KIỂM TỐN ĐỘC LẬP TẠI VIỆT NAM..........................................................................26
2.1 Thực trạng kiểm toán thuế GTGT trong kiểm tốn tài chính do Cơng ty TNHH KPMG Việt
Nam thực hiện.......................................................................................................................................26
2.1.1. Lập kế hoạch kiểm toán................................................................................................................27

2.1.2. Thực hiện kiểm toán.....................................................................................................................31
2.1.3. Kết thúc kiểm toán........................................................................................................................34
2.2 Thực trạng kiểm tốn thuế GTGT trong kiểm tốn tài chính do Cơng ty TNHH Tư vấn Kế
toán và Kiểm toán Việt Nam (AVA) thực hiện....................................................................................34
2.2.1. Lập kế hoạch kiểm toán................................................................................................................35
2.2.2. Thực hiện kiểm toán.....................................................................................................................37
2.2.3. Kết thúc kiểm toán........................................................................................................................39
CHƯƠNG 3:.............................................................................................................................................40
NHẬN XÉT VÀ ĐỀ XUẤT KIẾN NGHỊ HỒN THIỆN KIỂM TỐN THUẾ GTGT TRONG
KIỂM TỐN TÀI CHÍNH DO CÁC CƠNG TY KIỂM TỐN ĐỘC LẬP TẠI VIỆT NAM THỰC
HIỆN.........................................................................................................................................................40
3.1. Nhận xét về thực trạng kiểm toán thuế giá trị gia tăng trong kiểm toán tài chính do các cơng
ty kiểm tốn độc lập tại Việt Nam thực hiện.......................................................................................40
3.1.1. Ưu điểm.........................................................................................................................................40
3.1.2. Hạn chế và nguyên nhân...............................................................................................................42
3.2. Kiến nghị hồn thiện kiểm tốn thuế GTGT trong kiểm tốn tài chính do các cơng ty kiểm
tốn độc lập tại Việt Nam thực hiện....................................................................................................44
KẾT LUẬN...............................................................................................................................................47
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................................................48

4


LỜI MỞ ĐẦU
Nền kinh tế Việt Nam đang trên đà phát triển và hội nhập với nền kinh tế khu vực
và thế giới. Sự phát triển đa dạng của các loại hình doanh nghiệp hoạt động trong nhiều
ngành kinh tế khác nhau đặt ra yêu cầu đối với công tác quản lý, kiểm tra kiểm sốt của
Nhà nước. Đó là những yêu cầu tất yếu nhằm khuyến khích, tạo điều kiện cho các doanh
nghiệp hoạt động kinh doanh có hiệu quả, đồng thời thắt chặt quản lý đối với các doanh
nghiệp trong việc tuân thủ đúng đắn chế độ chính sách của Nhà nước và đảm bảo các

thông tin kinh tế được phản ánh một cách trung thực, khách quan với thực tế hoạt động tại
đơn vị.
Tại Việt Nam, kiểm tốn nói chung và kiểm tốn độc lập nói riêng ngày càng phát
triển và trở thành một công cụ đắc lực trong công tác quản lý kinh tế của Nhà nước. Hoạt
động kiểm tốn tài chính do các các doanh nghiệp kiểm toán độc lập thực hiện đã trở
thành nhu cầu cần thiết để công khai, minh bạch thông tin tài chính, phục vụ lợi ích của
doanh nghiệp, các nhà đầu tư trong và ngồi nước cũng như lợi ích và yêu cầu của Nhà
nước. Việc thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính cũng góp phần thúc đẩy tính tuân thủ
của các doanh nghiệp và tổ chức kinh tế, làm lành mạnh hóa mơi trường đầu tư; góp phần
phát hiện và phòng ngừa các hành vi vi phạm của các doanh nghiệp và tổ chức kinh tế,
nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành kinh tế, tài chính của Nhà nước và hoạt
động kinh doanh của doanh nghiệp.
Thực hiện nghĩa vụ đối với Ngân sách Nhà nước là trách nhiệm pháp lý bắt buộc
đối với tất cả các doanh nghiệp. Trong đó, hàng năm doanh nghiệp phải hoàn thành đầy
đủ nghĩa vụ nộp thuế đối với Nhà nước. Tại Việt Nam, thuế được coi là nguồn thu quan
trọng, chủ yếu của ngân sách vì nguồn thu này mang tính chất ổn định, đảm bảo tự chủ và
độc lập quốc gia. Trong bối cảnh nợ công tăng cao, các quốc gia có xu hướng cơ cấu lại
thu ngân sách Nhà nước theo hướng tăng cường nguồn thu từ thuế gián thu. Cụ thể để
tăng nguồn thu bù đắp cho nguồn thu giảm do giảm thuế thu nhập doanh nghiệp và thu
5


nhập cá nhân, các nước chuyển hướng sang tăng thuế tiêu dùng, bao gồm thuế giá trị gia
tăng (GTGT).
Tuy nhiên trong thực tế, các tổ chức lại ln tìm cách để trốn tránh nghĩa vụ nộp
thuế thông qua hành vi gian lận, trốn thuế. Báo cáo kết quả kiểm toán của Kiểm tốn Nhà
nước (KTNN) cho thấy tình trạng người nộp thuế kê khai thiếu doanh thu, xác định sai
chi phí dẫn đến tính sai thuế GTGT vẫn cịn diễn ra khá phổ biến. Cụ thể trong năm 2016,
KTNN xác định số phải nộp NSNN từ thuế tăng thêm 11.365 tỷ đồng, đặc biệt qua đối
chiếu 1.653 doanh nghiệp, KTNN kiến nghị các khoản phải nộp NSNN tăng thêm 2.050

tỷ đồng. Thêm vào đó, những hành vi trốn thuế, gian lận thuế ngày càng diễn biến phức
tạp, phạm vi ngày càng rộng, quy mô ngày càng lớn và thủ đoạn ngày càng tinh vi.
Nhận thức được tầm quan trọng của việc kiểm tốn thuế GTGT trong kiểm tốn tài
chính tại Việt Nam, em đã quyết định nghiên cứu đề tài “Kiểm toán thuế giá trị gia tăng
trong kiểm toán tài chính do các doanh nghiệp kiểm tốn độc lập tại Việt Nam thực
hiện” nhằm tìm hiểu quy trình kiểm tốn khoản mục thuế GTGT của một số doanh
nghiệp kiểm toán độc lập, từ đó đề xuất một số kiến nghị nhằm hồn thiện kiểm tốn thuế
GTGT, góp phần giải quyết tình trạng gian lận thuế diễn ra hiện nay tại Việt Nam.
Ngoài phần mục lục, danh mục bảng biểu và từ viết tắt, đề tài được kết cấu như
sau:
LỜI MỞ ĐẦU
Chương 1: Cơ sở lý luận về kiểm toán thuế GTGT trong kiểm tốn tài chính
Chương 2: Thực trạng kiểm tốn thuế GTGT trong kiểm tốn tài chính do các
doanh nghiệp kiểm toán độc lập tại Việt nam thực hiện
Chương 3: Nhận xét và đề xuất kiến nghị nhằm hoàn thiện kiểm tốn thuế GTGT
trong kiểm tốn tài chính do các doanh nghiệp kiểm toán độc lập tại Việt nam thực hiện
KẾT LUẬN
Em xin phép gửi lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Bùi Thị Minh Hải đã tận tình giúp đỡ
em trong suốt q trình hồn thiện đề tài này. Trong q trình nghiên cứu và hồn thành,
do hạn chế về mặt thời gian cũng như kinh nghiệm nên việc nghiên cứu của em khơng
tránh khỏi những sai sót. Em rất mong nhận được ý kiến đóng góp của cơ để nội dung
nghiên cứu được hồn thiện hơn.

6


CHƯƠNG 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM TOÁN THUẾ GTGT TRONG KIỂM TỐN
TÀI CHÍNH.
1.1. Đặc điểm khoản mục thuế GTGT có ảnh hưởng đến kiểm tốn tài chính

1.1.1. Đặc điểm khoản mục thuế GTGT trong báo cáo tài chính
Thuế là một phần thu nhập mà các cá nhân hoặc tổ chức có trách nhiệm đóng góp
bắt buộc nhằm phục vụ nhu cầu và nhiệm vụ của Nhà nước, thể hiện mối quan hệ cơ bản
giữa Nhà nước với các tổ chức kinh tế và các tầng lớp dân cư. Sự tồn tại và phát triển của
thuế gắn liền với chức năng điều hành quản lý kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Bởi vậy,
các sắc thuế tiên tiến, khoa học lần lượt ra đời và trong đó có thuế giá trị gia tăng
(GTGT).
Thuế giá trị gia tăng (Value Added Tax – VAT) có nguồn gốc từ thuế doanh thu và
xuất hiện lần đầu tiên tại Pháp vào năm 1954. Kể từ đó, thuế giá trị gia tăng được áp dụng
rộng rãi ở nhiều quốc gia trên thế giới. Tính đến nay, đã có khoảng 130 quốc gia và vùng
lãnh thổ áp dụng thuế giá trị gia tăng.
Ở Việt Nam, để thay thế cho thuế doanh thu, Luật thuế GTGT được Qquốc hội
khóa X thơng qua ngày 10/05/1997 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/1999. Kể từ khi
ra đời, Luật thuế GTGT đã được Quốc hội sửa đổi bổ sung nhiều lần nhằm hoàn thiện hơn
về các chính sách quản lý thuế. Cụ thể, luật sửa đổi bổ sung một số điều Luật thuế GTGT
được quốc hội khóa XI thơng qua 17/06/2003 có hiệu lực thi hành ngày 01/01/2004; luật
sửa đổi bổ sung một số điều của Luật thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật thuế GTGT được quốc
hội khóa XI thơng qua ngày 29/11/2005 có hiệu lực thi hành ngày 01/01/2006. Theo đó,
thuế GTGT được định nghĩa như sau:
“Thuế giá trị gia tăng là loại thuế được tính trên phần giá trị tăng thêm của hàng
hóa và dịch vụ phát sinh trong quá trình tư sản xuất, lưu thơng đến tiêu dùng.”
Thuế GTGT có những đặc điểm cơ bản như sau:
Thứ nhất, thuế GTGT là loại thuế gián thu, trong đó đối tượng nộp thuế và đối
tượng chịu thuế khơng đồng nhất với nhau. Hàng hóa, dịch vụ sử dụng cho sản xuất, kinh
doanh và tiêu dùng là đối tượng chịu thuế GTGT. Đối tượng nộp thuế GTGT là tổ chức,
cá nhân sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chịu thuế giá trị gia tăng (các cơ sở kinh
doanh) và tổ chức, cá nhân nhập khẩu hàng hóa chịu thuế giá trị gia tăng (người nhập
7



khẩu). Cũng do vậy, thuế GTGT có phạm vi điều chỉnh rộng và đa dạng. Thuế GTGT
đánh vào hàng hoá, dịch vụ và do người sản xuất kinh doanh nộp cho ngân sách Nhà
nước. Thực chất, các cơ sở kinh doanh chỉ đóng vai trị là người thu hộ thuế cho Nhà
nước, họ đã cộng số thuế GTGT phải nộp vào giá bán sản phẩm hoặc dịch vụ trước khi
đến tay người tiêu dùng cuối cùng.
Thứ hai, thuế GTGT đánh vào tất cả các giai đoạn sản xuất kinh doanh nhưng chỉ
tính phần giá trị tăng thêm của mỗi giai đoạn. Một chu trình sản xuất kinh doanh có thể
bao gồm nhiều cơng đoạn và thuế GTGT sẽ được tính trên phần giá trị tăng thêm ở mỗi
giai đoạn đó. Như vậy, tổng số thuế GTGT mà người tiêu dùng cuối cùng phải chịu được
xác định bằng tổng số thuế ở mỗi giai đoạn trong tồn bộ q trình tạo ra hàng hóa, dịch
vụ.
Thứ ba, thuế GTGT có tính chất lũy thoái. Thuế lũy thoái là hệ thống thuế trong đó
thuế tăng khi thu nhập giảm, nếu tính bằng tỷ lệ phần trăm thu nhập của người đóng thuế.
Do thuế GTGT đánh vào hàng hóa và dịch vụ, người tiêu dùng cuối cùng phải trả khoản
thuế này mà không phân biệt đến thu nhập cao hay thấp. Nếu cùng tiêu dùng một sản
phẩm thì sẽ phải chịu thuế GTGT bằng nhau. Khi so sánh mối quan hệ giữa số thuế
GTGT phải trả với thu nhập của người tiêu dùng cuối cùng, thu nhập càng cao thì tỷ lệ số
thuế GTGT trên thu nhập càng thấp và ngược lại. Do vậy, thuế GTGT mang tính lũy thối
so với thu nhập.
Thứ tư, thuế GTGT mang tính trung lập kinh tế cao. Tính trung lập của thuế GTGT
được thể hiện ở chỗ thuế GTGT không chịu ảnh hưởng bởi kết quả sản xuất kinh doanh
của người nộp thuế, không phải là yếu tố chi phí mà chỉ đơn thuần là một khoản mục
được cộng thêm vào giá bán của người cung cấp hàng hóa, dịch vụ. Thuế GTGT khơng bị
ảnh hưởng bởi q trình tổ chức và phân chia các chu trình kinh tế, bởi tổng số thuế ở các
giai đoạn khớp với số tiền thuế trên giá bán của sản phẩm tiêu dùng cuối cùng.
Xuất phát từ những đặc điểm trên, thuế GTGT dần trở thành công cụ đắc lực hỗ trợ
quá trình điều tiết, quản lý và phát triển kinh tế của mỗi quốc gia. Những vai trò nổi bật
của thuế GTGT có thể kể đến như sau:
Thuế GTGT bảo đảm nguồn thu quan trọng và ổn định cho ngân sách nhà nước. Là
một loại thuế gián thu và được áp dụng rộng rãi đối với mọi tổ chức, cá nhân có tiêu dùng

sản phẩm hàng hóa hoặc được cung ứng dịch vụ, thuế GTGT đã tạo được nguồn thu lớn
và tương đối ổn định cho ngân sách nhà nước hàng năm. Một minh chứng cụ thể cho nhận
8


định này: xét trong tổng số nguồn thu về thuế gián thu vào ngân sách nhà nước tại Việt
Nam, đóng góp tích cực nhất là thuế GTGT. Tỷ trọng thu từ thuế GTGT so với tổng thu
ngân sách tăng nhanh và trở thành nguồn động viên ngân sách quan trọng nhất hiện nay,
đạt 25,49% năm 2018, đạt trung bình 24,81% trong các năm 2016 - 2018, tuy có thấp hơn
mức trung bình 25,78% của giai đoạn 2011 - 2015 nhưng cao hơn so với 22,36% của giai
đoạn 2006 - 2010. Có thể thấy, nguồn thu từ thuế GTGT giữ mức ổn định qua các năm và
chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng thu ngân sách.
Thuế GTGT góp phần tạo nên sự cạnh tranh bình đẳng trong kinh doanh. Thuế
GTGT có khả năng điều tiết và thúc đẩy sản xuất cũng như tiêu dùng thơng qua việc
khuyến khích hiện đại hóa sản xuất, đầu tư mới nhằm hạ giá thành sản phẩm để thu hút
người tiêu dùng. Đặc biệt, thuế GTGT khuyến khích mạnh mẽ các doanh nghiệp cùng
tham gia hoạt động xuất khẩu, hạn chế nhập khẩu và tạo ra sự bình đẳng trong kinh doanh
giữa các doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, thuế GTGT là sắc thuế chống gian lận hiệu quả, tạo ra sự kiểm soát
lẫn nhau giữa các đơn vị có liên quan trong cung ứng hàng hóa, dịch vụ. Bởi lẽ, số thuế
GTGT khấu trừ cho đầu vào của doanh nghiệp này chính là số thuế GTGT thuộc đầu ra
của doanh nghiệp tương ứng. Việc khấu trừ thuế GTGT được thực hiện căn cứ trên hóa
đơn mua vào đã thúc đẩy người mua phải đòi hỏi người bán xuất hóa đơn, ghi doanh thu
đúng với hoạt động mua bán, khắc phục được tình trạng thơng đồng giữa người mua và
người bán để gian lận thuế.
Ngoài ra, thuế GTGT là phương pháp thu thuế tiên tiến, nâng cao được tinh thần tự
giác và nghĩa vụ của người nộp thuế thông qua việc tự kê khai và tự nộp. Thông thường,
trong chế độ kê khai thuế GTGT, cơ quan thuế tạo điều kiện cho cơ sở kinh doanh tự kiểm
tra, tính thuế, kê khai nộp thuế GTGT. Từ đó, tạo tâm lý và cơ sở pháp lý cho đơn vị kinh
doanh không phải hiệp thương, thỏa thuận về mức doanh thu, mức thuế với cơ quan thuế.

Việc kiểm tra thuế GTGT cũng có mặt thuận lợi vì đã buộc người mua, người bán phải
nộp và lưu giữ chứng từ, hóa đơn đầy đủ nên việc thu thuế tương đối sát với hoạt động
kinh doanh, từ đó tập trung được nguồn thu thuế GTGT vào ngân sách nhà nước ngay từ
khâu sản xuất và thu thuế ở khâu sau còn kiểm tra được việc tính thuế, nộp thuế ở khâu
trước nên hạn chế thất thu về thuế.

9


1.1.2. Tổ chức kế toán khoản mục thuế GTGT
Dựa trên các văn bản pháp luật điều chỉnh liên quan đến thuế GTGT, một số nội
dung cơ bản về kế toán khoản mục thuế giá trị gia tăng như sau:
a. Phương pháp tính thuế GTGT
- Giá tính thuế GTGT:
Giá tính thuế GTGT là giá đã bao gồm tất cả các loại thuế khác như thuế nhập
khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ mơi trường… nhưng chưa có thuế GTGT. Giá
tính thuế đối với các loại hàng hóa, dịch vụ thuộc diện chịu thuế GTGT bao gồm cả khoản
phụ thu và phí thu thêm ngồi giá hàng hóa, dịch vụ mà cơ sở kinh doanh được hưởng.

- Thuế suất:
Hiện nay tại Việt Nam, thuế GTGT được xây dựng theo 3 mức thuế suất: 0%, 5%
và 10%. Trong đó:
+ Mức thuế suất 0% được áp dụng đối với hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu, khơng
phân biệt đối tượng và hình thức xuất khẩu. Mức thuế suất này được áp dụng đối với cả
hoạt động xuất khẩu tại chỗ, các dịch vụ xuất khẩu khi đáp ứng đủ điều kiện pháp luật. Để
giảm thiểu khả năng gian lận thuế giá trị gia tăng áp dụng đối với xuất khẩu, pháp luật
quy định hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu phải dựa trên cơ sở có hợp đồng, có chứng từ thanh
tốn qua ngân hàng.
+ Mức thuế suất 5% được áp dụng đối với các hàng hóa, dịch vụ ưu đãi, khuyến
khích phát triển, đầu tư. Các sản phẩm thiết yếu, các sản phẩm công nghiệp nặng hoặc

công nghiệp phục vụ nông nghiệp, dịch vụ cơng cộng… đều nằm trong diện ưu đãi,
khuyến khích phát triển.
+ Mức thuế suất 10% có thể coi là mức thuế suất chuẩn, áp dụng cho các hàng hóa,
dịch vụ thơng thường. Các hàng hóa, dịch vụ này cụ thể các hàng hóa, dịch vụ khơng
thuộc diện chịu mức thuế 0% và 5% thì chịu mức thuế suất 10%.
- Phương pháp tính thuế GTGT:
Tùy thuộc vào đặc điểm ngành nghề kinh doanh, các doanh nghiệp có thể lựa chọn
một trong hai phương pháp để tính thuế GTGT. Đó là phương pháp trực tiếp và phương
pháp khấu trừ.

10


+ Phương pháp khấu trừ: Phương pháp này được áp dụng đối với các cá nhân và
cơ sản sản xuất kinh doanh có doanh thu hàng năm từ 1 tỷ đồng trở lên hoặc tự nguyện áp
dụng; có đủ điều kiện áp dụng chế độ kế tốn, hóa đơn và chứng từ hạch toán đầy đủ thuế
GTGT đầu ra và đầu vào. Theo phương pháp này:
Số thuế GTGT phải nộp = Số thuế GTGT đầu ra – Số thuế GTGT đầu vào
được khấu trừ
Trong đó:
Số thuế GTGT đầu ra = Tổng số thuế GTGT của hàng hóa, dịch vụ bán ra ghi trên
hóa đơn GTGT
Số thuế GTGT đầu vào được khấu trừ = Tổng số thuế GTGT ghi trên hóa đơn
GTGT mua hàng hóa, dịch vụ, chứng từ nộp thuế GTGT của hàng hóa nhập khẩu.
+ Phương pháp trực tiếp: Phương pháp này được áp dụng đối với các cá nhân và
cơ sản sản xuất kinh doanh có doanh thu dưới 1 tỷ đồng (nếu không tự nguyện đăng ký sử
dụng phương pháp khấu trừ thuế) hoặc không áp dụng chế độ kế tốn, hóa đơn và chứng
từ theo phương pháp khấu trừ. Theo đó:
Số thuế GTGT phải nộp = Doanh thu x tỷ lệ thuế suất
Riêng hoạt động mua bán, chế tác vàng, bạc, đá quý, thuế GTGT sẽ được tính trực

tiếp trên doanh thu:
Số thuế GTGT phải nộp = Phần giá trị gia tăng x tỷ lệ thuế suất
b. Quy định về hóa đơn, chứng từ liên quan đến khoản mục thuế GTGT
Theo điều 14, Luật thuế GTGT năm 2008 quy định về các hóa đơn, chứng từ liên
quan đến việc kê khai và nộp thuế GTGT: Việc mua bán hàng hóa, dịch vụ phải có hóa
đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật. Theo đó:
- Đối với cơ sở nộp thuế theo phương pháp khấu trừ:
Cơ sở kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khấu trừ thuế sử dụng hóa đơn giá trị
gia tăng (theo mẫu 01GTKT-3LL); hoá đơn phải được ghi đầy đủ, đúng nội dung quy
định, bao gồm cả khoản phụ thu, phí thu thêm (nếu có). Trường hợp bán hàng hố, dịch
vụ chịu thuế giá trị gia tăng mà trên hóa đơn giá trị gia tăng không ghi khoản thuế giá trị
gia tăng thì thuế giá trị gia tăng đầu ra được xác định bằng giá thanh tốn ghi trên hóa đơn
nhân với thuế suất thuế giá trị gia tăng, trừ trường hợp đối với các loại tem, vé là chứng từ
thanh toán in sẵn giá thanh tốn thì giá thanh tốn tem, vé đó đã bao gồm thuế giá trị gia
tăng.
11


Một số chứng từ liên quan đến việc kê khai thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ
như sau:
•
•
•
•
•
•

Tờ khai thuế GTGT (mẫu 01/GTGT)
Hợp đồng kinh tế
Phiếu thu/chi tiền mặt (mẫu 01/02 – TT)

Giấy báo nợ/ có của ngân hàng
Phiếu nhập/ xuất kho (mẫu 01/02 – VT)
Bảng kê hóa đơn hàng hóa dịch vụ bán ra (mẫu số 01-1/GTGT), mua vào (mẫu

số 01-2/GTGT)
• Bảng phân bổ số thuế giá trị gia tăng của hàng hóa, dịch vụ mua vào được
khấu trừ trong tháng (mẫu số 01-4B/GTGT ) /năm (mẫu số 01-4B/GTGT)
• Tờ khai hải quan hàng nhập khẩu; chứng từ nộp thuế GTGT khâu nhập khẩu
(giấy nộp tiền vào NSNN hoặc biên lai nộp thuế tại cảng); chứng từ thanh tốn
khơng dùng tiền mặt (ủy nhiệm chi, giấy báo nợ...)
- Đối với cơ sở nộp thuế theo phương pháp trực tiếp:
Cơ sở kinh doanh nộp thuế theo phương pháp tính trực tiếp trên giá trị gia tăng sử
dụng hoá đơn bán hàng (mẫu số 02GTGT-3LL). Hồ sơ kê khai thuế bao gồm một số loại
chứng từ như: tờ khai thuế GTGT (mẫu số 03 – GTGT) dành cho người nộp thuế mua
bán, chế tác vàng bạc, đá quý hoặc (mẫu số 04 - GTGT) dành cho người nộp thuế tính
thuế theo phương pháp tính trực tiếp trên doanh thu); các chứng từ gốc liên quan đến thuế
GTGT khác theo quy định của Bộ Tài chính...
c. Tài khoản sử dụng và các sổ sách kế tốn liên quan
Theo thơng tư 200/2014/TT-BTC, tài khoản kế toán sử dụng cho việc hạch toán
thuế GTGT bao gồm tài khoản 133 (thuế GTGT được khấu trừ) và 3331 (thuế GTGT phải
nộp).
- Tài khoản 133 - Thuế GTGT được khấu trừ:
Tài khoản này dùng để phản ánh số thuế GTGT đầu vào được khấu trừ, đã khấu trừ
và cịn được khấu trừ của doanh nghiệp. Kế tốn phải hạch toán riêng thuế GTGT đầu vào
được khấu trừ và thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ. Trong trường hợp doanh
nghiệp khơng thể hạch tốn riêng được thì số thuế GTGT đầu vào được hạch toán vào tài
khoản 133. Cuối kỳ, kế toán phải xác định số thuế GTGT được khấu trừ và không được
khấu trừ theo quy định của pháp luật về thuế GTGT. Số thuế GTGT đầu vào không được

12



khấu trừ được tính vào giá trị tài sản được mua, giá vốn của hàng bán ra hoặc chi phí sản
xuất, kinh doanh, tuỳ theo từng trường hợp cụ thể.
Tài khoản 133 có 2 tài khoản cấp 2:
+ Tài khoản 1331 - Thuế GTGT được khấu trừ của hàng hóa, dịch vụ: Phản ánh
thuế GTGT đầu vào được khấu trừ của vật tư, hàng hố, dịch vụ mua ngồi dùng vào sản
xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng chịu thuế GTGT tính theo phương
pháp khấu trừ thuế.
+ Tài khoản 1332 - Thuế GTGT được khấu trừ của tài sản cố định: Phản ánh thuế
GTGT đầu vào của quá trình đầu tư, mua sắm tài sản cố định dùng vào hoạt động sản
xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng chịu thuế GTGT tính theo phương
pháp khấu trừ thuế, của quá trình mua sắm bất động sản đầu tư.
Kết cấu và nội dung phản ảnh vào tài khoản 133 như sau:
Bảng 1.1: Kết cấu tài khoản 133
Bên nợ
Số thuế GTGT đầu vào được khấu trừ.

Bên có
- Số thuế GTGT đầu vào đã khấu trừ;
- Kết chuyển số thuế GTGT đầu vào
không được khấu trừ;
- Thuế GTGT đầu vào của hàng hóa mua
vào nhưng đã trả lại, được giảm giá;
- Số thuế GTGT đầu vào đã được hoàn lại.

Số dư bên nợ: Số thuế GTGT đầu vào cịn
được khấu trừ, số thuế GTGT đầu vào
được hồn lại nhưng NSNN chưa hoàn trả
- Tài khoản 3331 – Thuế GTGT phải nộp:

Tài khoản 3331 là một tài khoản cấp 2 của tài khoản 333 – Thuế và các khoản phải
nộp Nhà nước, dùng để phản ánh số thuế GTGT đầu ra, số thuế GTGT của hàng nhập
khẩu phải nộp, số thuế GTGT đã được khấu trừ, số thuế GTGT đã nộp và còn phải nộp
vào NSNN. Thuế GTGT về bản chất là khoản thu hộ bên thứ ba. Vì vậy, doanh nghiệp
cần loại trừ ra khỏi số liệu về doanh thu gộp trên Báo cáo tài chính hoặc các báo cáo khác.
Tài khoản 3331 có 2 tài khoản cấp 3:
+ Tài khoản 33311 - Thuế giá trị gia tăng đầu ra: Dùng để phản ánh số thuế GTGT
đầu ra, số thuế GTGT đầu vào đã khấu trừ, số thuế GTGT của hàng bán bị trả lại, bị giảm
giá, số thuế GTGT phải nộp, đã nộp, còn phải nộp của sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ tiêu
thụ trong kỳ.
13


+ Tài khoản 33312 - Thuế GTGT hàng nhập khẩu: Dùng để phản ánh số thuế
GTGT của hàng nhập khẩu phải nộp, đã nộp, còn phải nộp vào Ngân sách Nhà nước.
Kết cấu và nội dung phản ảnh vào tài khoản 3331 như sau:

Bảng 1.2: Kết cấu tài khoản 3331
Bên nợ
Bên có
- Số thuế GTGT đã được khấu trừ trong Số thuế GTGT đầu ra và số thuế GTGT
kỳ;

hàng nhập khẩu phải nộp

- Số thuế GTGT đã nộp và NSNN trong
kỳ;
- Số thuế GTGT được giảm trừ vào số thuế
phải nộp;
- Số thuế GTGT của hàng bán bị trả lại,

giảm giá.
Số dư bên có: Số thuế GTGT cịn phải nộp
vào NSNN.
Một số sổ sách kế toán liên quan trực tiếp đến việc hạch toán thuế GTGT như sau:
Sổ cái tài khoản 133/ 3331; sổ chi tiết theo dõi thuế GTGT; sổ chi tiết thuế GTGT được
hoàn lại; sổ chi tiết thuế GTGT được miễn giảm và một số sổ sách khác có liên quan như
sổ nhật ký chung; sổ nhật ký thu/chi tiền; sổ tiền gửi ngân hàng; sổ quỹ tiền mặt; sổ nhật
ký mua/ bán hàng; sổ chi tiết ngân hàng…
1.1.3. Một số sai phạm thường gặp đối với khoản mục thuế GTGT ảnh hưởng đến
kiểm tốn tài chính
Việc nhận diện những sai phạm có thể xảy ra giúp KTV đánh giá rủi ro tiềm tàng
đối với khoản mục thuế GTGT, đồng thời tập trung vào những vấn đề trọng yếu, nhiều
khả năng xảy ra sai sót. Các sai phạm thường gặp đối với khoản mục thuế GTGT có thể
kể đến như sau:
Đối với thuế GTGT đầu vào được khấu trừ:
- Tính tốn sai thuế GTGT đầu vào do nhầm lẫn về mặt thuế suất đối với từng loại
hàng hóa hay kê khai trùng hóa đơn.
14


- Ghi chép, trình bày và thanh tốn thuế chậm hơn so với hạn quy định trong luật
thuế.
- Ghi nhận thuế GTGT đầu vào được khấu trừ với hóa đơn thơng thường, hóa đơn
khống.
- Ghi nhận thuế GTGT đầu vào được khấu trừ với hóa đơn GTGT khơng hợp lệ:
khơng ghi mã số thuế, không ghi giá chưa thuế, không ghi tổng giá thanh tốn… hoặc hóa
đơn khơng theo quy định của Bộ Tài chính và cơ quan thuế, hóa đơn đã hết hạn khấu trừ.
- Với những trường hợp hàng bán bị giảm giá, hàng bán bị trả lại, kế tốn khơng
hạch tốn giảm thuế GTGT đầu vào được khấu trừ.
- Với những hàng hóa dịch vụ sử dụng để sản xuất hàng hóa dịch vụ khơng chịu

thuế GTGT hoặc khơng sử dụng cho sản xuất thì số thuế GTGT đầu vào khơng được khấu
trừ mà phải hạch tốn chi phí nhưng kế tốn vẫn ghi tăng thuế GTGT đầu vào được khấu
trừ.
- Khấu trừ giữa thuế GTGT đầu vào được khấu trừ với số thuế phải nộp giữa các
chi nhánh khi lập báo cáo tài chính hợp nhất khơng chính xác.
- Có sự chênh lệch về số liệu giữa hạch toán thuế GTGT và các tờ khai thuế GTGT
khơng giải thích được ngun nhân.
- Khơng phân bổ hoặc phân bổ không đúng tỷ lệ thuế GTGT đầu vào được khấu
trừ của hàng hóa, dịch vụ mua vào dùng chung cho hoạt động chịu thuế và không chịu
thuế GTGT và hoạt động xuất khẩu do chưa đủ điều kiện hưởng thuế suất 0%.
- Không thực hiện điều chỉnh giảm thuế GTGT đầu vào đối với tài sản chuyển
mục đích sử dụng từ phục vụ cho hoạt động chịu thuế GTGT sang phục vụ cho hoạt động
không chịu thuế GTGT…
Đối với thuế GTGT đầu ra:
- Phản ánh, hoạch toán chưa kịp thời các khoản doanh thu phát sinh dẫn đến kê
khai chưa kịp thời khoản thuế GTGT đầu ra tương ứng với doanh thu hoặc thu nhập đã
phát sinh.
- Kiểm soát, quản lý và ghi nhận thuế GTGT đầu ra khơng phù hợp với luật định:
khơng phát hành hóa đơn khi bán hàng, áp dụng sai thuế suất, tính tốn sai giá tính thuế.
…
- Khơng hạch tốn tách biệt giữa hàng hóa dịch vụ khơng chịu thuế và hàng hóa
dịch vụ áp dụng mức thuế suất 0%.
15


- Những chứng từ, tài liệu như hóa đơn, hợp đồng, phiếu thu.… và các tài liệu đặc
thù cho những giao dịch kinh tế như hợp đồng thuế tài sản, hợp đồng xây dựng, hợp đồng
xuất nhập khẩu… không phù hợp với luật định.
- Khi phát sinh các khoản giảm trừ doanh thu, thuế GTGT đầu ra được ghi giảm
khi chưa có các chứng từ cần thiết như: biên bản thỏa thuận hàng bán bị trả lại, hóa đơn

xuất lại hàng hóa.…
- Doanh nghiệp hoạt động kinh doanh đa lĩnh vực, thành lập nhiều chi nhánh trên
nhiều địa bàn khác nhau nhưng chỉ kê khai nộp thuế những lĩnh vực kinh doanh chính.
1.1.4. Kiểm sốt nội bộ đối với khoản mục thuế GTGT
Theo định nghĩa của IFAC, kiểm soát nội bộ là quy trình do Ban quản trị, Ban
Giám đốc và các cá nhân khác trong đơn vị thiết kế, thực hiện và duy trì để tạo ra sự đảm
bảo hợp lý về khả năng đạt được mục tiêu của đơn vị trong việc đảm bảo độ tin cậy của
BCTC, đảm bảo hiệu quả, hiệu suất hoạt động, tuân thủ pháp luật và các quy định có liên
quan.
Kiểm sốt nội bộ được thiết kế, thực hiện và duy trì nhằm giải quyết các rủi ro
kinh doanh đã được xác định, gây ra nguy cơ đơn vị không đạt được các mục tiêu đặt ra.
Kiểm soát nội bộ đối với khoản mục thuế GTGT là một hệ thống các chính sách và quy
chế được doanh nghiệp thiết lập nhằm đảm bảo việc hoạch toán, kê khai, quyết toán và
nộp thuế GTGT tuân thủ theo pháp luật hiện hành; đồng thời kiểm sốt, ngăn ngừa và
phát hiện những gian lận, sai sót trong việc hạch toán và kê khai thuế GTGT nhằm đảm
bảo khoản mục này được trình bày một cách trung thực, hợp lý, hợp pháp trên BCTC.
Doanh nghiệp có thể dựa trên một số khía cạnh chủ yếu như sau để thiết kế các
hoạt động kiểm soát nhằm ngăn ngừa các sai phạm có thể xảy ra đối với khoản mục thuế
GTGT:
- Các chính sách kế tốn doanh nghiệp đang áp dụng và ảnh hưởng của những
chính sách đó đến việc kê khai thuế GTGT.
- Quy trình ln chuyển hóa đơn, chứng từ và việc ghi chép sổ sách kế toán.
- Đội ngũ viên tham gia thực hiện và quản lý việc kê khai thuế GTGT.
- Áp dụng công nghệ thơng tin và hệ thống máy tính vào q trình kê khai thuế
GTGT.
- Yêu cầu về báo cáo cùng các số dư tài khoản theo dõi thuế GTGT; yêu cầu về
việc sửa chữa sai sót (nếu có).
16



1.2. Mục tiêu kiểm toán khoản mục thuế GTGT trong kiểm tốn tài chính
Theo VSA 200, mục tiêu của kiểm toán BCTC là làm tăng độ tin cậy của người sử
dụng đối với báo cáo tài chính, thơng qua việc kiểm toán viên đưa ra ý kiến về việc liệu
báo cáo tài chính có được lập, trên các khía cạnh trọng yếu, phù hợp với khn khổ về lập
và trình bày báo cáo tài chính được áp dụng hay khơng.
Là một khoản mục trên BCTC, mục tiêu kiểm toán đối với thuế GTGT khơng nằm
ngồi quy định trên. Tuy nhiên, tùy thuộc vào đặc điểm và tính chất riêng của khoản mục,
có thể cụ thể hóa mục tiêu chung thành các mục tiêu chung khác như sau:

Bảng 1.3: Mục tiêu kiểm toán khoản mục thuế GTGT
Cơ sở dẫn liệu

Mục tiêu chung khác
Tất cả các nghiệp vụ liên quan đến thuế GTGT được ghi sổ

Hiện hữu

trong kỳ thì thực tế đã phát sinh và đều có đầy đủ chứng từ

Trọn vẹn
Chính xác cơ học

kèm theo.
Tất cả các nghiệp vụ liên quan tới thuế GTGT phát sinh trong
kỳ đều được phản ánh đầy đủ trên sổ sách kế toán.
Số liệu trên tài khoản thuế GTGT phải được tính tốn một
cách chính xác và có sự phù hợp giữa sổ cái, sổ chi tiết, tờ
khai thuế và BCTC.
Doanh nghiệp có quyền đối với thuế GTGT đầu vào được


Quyền và nghĩa vụ

khấu trừ đã ghi sổ và có nghĩa vụ đối với thuế GTGT đầu ra
phải nộp.
Số thuế GTGT đầu vào được khấu trừ, thuế GTGT đầu ra
phải nộp đều được tính tốn chính xác, theo đúng hướng dẫn

Đo lường và tính giá

của pháp luật hiện hành. Thuế GTGT được khấu trừ và phải
nộp được tính tốn đúng dựa trên mức thuế suất và giá tính

Phân loại và trình bày

thuế.
Các nghiệp vụ liên quan đến thuế GTGT đều được phân loại

theo đúng khoản mục và được trình bày đúng đắn trên BCTC.
1.3. Quy trình kiểm tốn thuế GTGT trong kiểm tốn tài chính
Để đảm bảo tính hiệu quả, tính kinh tế và tính hiệu lực của cuộc kiểm toán cũng
như để thu thập bằng chứng kiểm tốn đầy đủ và có giá trị làm căn cứ cho kết luận của
17


kiểm tốn viên, quy trình kiểm tốn khoản mục thuế GTGT thường được tiến hành theo
ba giai đoạn:
• Chuẩn bị kiểm tốn
• Thực hiện kiểm tốn
• Kết thúc kiểm tốn
1.3.1. Chuẩn bị kiểm toán

Chuẩn bị kiểm toán là bước đầu tiên của mỗi cuộc kiểm tốn nhưng có tính chất
định hướng cho tồn bộ cuộc kiểm tốn. Nhiệm vụ trọng tâm của giai đoạn này là công
tác lập kế hoạch kiểm tốn, giúp KTV hạn chế những sai sót, giảm thiểu trách nhiệm pháp
lý, nâng cao hiệu quả công việc và giữ vững được uy tín nghề nghiệp đối với khách hàng.
Các loại kế hoạch thực hiện trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán bao gồm: Kế hoạch
chiến lược; kế hoạch kiểm tốn tổng qt và chương trình kiểm toán.
Lập kế hoạch chiến lược
Kế hoạch chiến lược là định hướng cơ bản, nội dung trọng tâm và phương pháp
tiếp cận chung của cuộc kiểm toán do cấp chỉ đạo vạch ra dựa trên hiểu biết về tình hình
hoạt động và môi trường kinh doanh của đơn vị được kiểm toán. Việc lập kế hoạch chiến
lược thường áp dụng với những cuộc kiểm tốn quy mơ lớn, tính chất phức tạp, địa bàn
rộng hoặc kiểm toán cho nhiều năm. Do vậy, khi tiến hành kiểm toán khoản mục thuế
GTGT, việc lập kế hoạch kiểm tốn chiến lược khơng có tính chất bắt buộc.
Lập kế hoạch kiểm toán tổng quát
Kế hoạch kiểm toán tổng thể phải được lập cho mọi cuộc kiểm tốn, trong đó mơ
tả phương pháp tiếp cận chi tiết về nội dung, lịch trình và phạm vi dự kiến của các thủ tục
kiểm toán. Các giai đoạn trong khâu lập kế hoạch tổng quát bao gồm:
- Chuẩn bị lập kế hoạch
- Thu thập thông tin cơ sở:
- Thu thập thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách hàng
- Thực hiện thủ tục phân tích
- Đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm tốn
- Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ và đánh giá rủi ro kiểm soát
Tùy thuộc vào đặc điểm mỗi cuộc kiểm toán, KTV sẽ quyết định các công việc cần
thực hiện để đảm bảo cuộc kiểm tốn được tiến hành một cách có hiệu quả. Đối với khoản

18


mục thuế GTGT, một số vấn đề cần xem xét trong quá trình lập kế hoạch tổng quát như

sau:
Giống như những cuộc kiểm toán khác, để bắt đầu thực hiện, KTV cần đánh giá
khả năng chấp nhận kiểm toán và lý do kiểm tốn của khách hàng. Cơng việc này được
thực hiện thông qua việc xem xét hệ thống kiểm sốt chất lượng, tính liêm chính của ban
giám đốc khách hàng hoặc liên lạc với KTV tiền nhiệm để tham khảo ý kiến. Nếu chấp
nhận kiểm toán, việc tiếp theo là lựa chọn đội ngũ KTV phù hợp và lập hợp đồng kiểm
tốn.
Vấn đề trọng tâm khi thu thập thơng tin cơ sở là việc tìm hiểu đặc điểm ngành
nghề và hoạt động kinh doanh có ảnh hưởng đến đối tượng kiểm tốn. Với khoản mục
thuế GTGT, cơng việc này sẽ giúp KTV nằm bắt được đặc thù của khách hàng như loại
hình, số lượng hàng hóa và dịch vụ doanh nghiệp kinh doanh. Từ đó, KTV bước đầu phân
loại được hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế hay đối tượng không chịu thuế, xác định
các mức thuế suất của từng loại hàng. Ngồi ra, một thơng tin quan trọng khác KTV cần
thu thập như: phương pháp tính thuế GTGT mà doanh nghiệp áp dụng; quy trình quản lý
và hạch tốn thuế hay những rủi ro tiềm tàng có thể xảy ra đối với khoản mục thuế GTGT.
Để làm được điều này, KTV cần thu thập những biên bản trao đổi thông tin giữa
khách hàng với cơ quan thuế, biên bản quyết toán thuế, và biên bản của thanh tra thuế,
những văn bản này sẽ giúp kiểm toán viên khoanh vùng được rủi ro, đánh giá được việc
quản lý thuế của khách hàng và định hướng được cách thức sẽ kiểm tra. Ngồi ra, điều
này cịn đồng nghĩa với việc kiểm toán viên phải nắm bắt được những quy định trong các
văn bản pháp lý hiện hành liên quan tới khoản mục kiểm tốn.
Khoản mục thuế GTGT có liên quan trực tiếp đến quy trình bán hàng và mua hàng,
nên tất yếu đòi hỏi tự thân mỗi đơn vị phải duy trì kiểm sốt nội bộ đối với việc tính và kê
khai thuế GTGT để có thể ngăn chặn, phát hiện được các gian lận và sai sót về thuế
GTGT. Quy trình đó bao gồm từ khâu quản lý hóa đơn GTGT đầu vào, lập hóa đơn
GTGT đầu ra đến việc kê khai tính và nộp thuế GTGT. KTV có trách nhiệm tìm hiểu về
kiểm sốt nội bộ đối với khoản mục này, tạo cơ sở cho việc đánh giá rủi ro kiểm toán về
sau.
Tiếp theo, KTV thực hiện đánh giá tính trọng yếu và rủi ro của khoản mục thuế
GTGT. Việc ước lượng ban đầu về tính trọng yếu là một việc mang tính chất xét đốn

nghề nghiệp của KTV. Vì thế, ước lượng ban đầu về tính trọng yếu đối với các khoản mục
19


kế tốn nói chung hay khoản mục thuế GTGT nói riêng khơng cố định mà có thể thay đổi
trong suốt cuộc kiểm toán.
Trên cơ sở mức trọng yếu được xác định cho toàn bộ BCTC và phân bổ cho khoản
mục thuế GTGT, KTV cần đánh giá khả năng xảy ra sai sót trọng yếu ở mức tồn bộ
BCTC cũng như đối với khoản mục thuế GTGT để phục vụ cho việc thiết kế các thủ tục
kiểm toán và xây dựng chương trình kiểm tốn cho khoản mục này. Việc đánh giá rủi ro
kiểm tốn dựa trên mơ hình sau:

Theo đó, KTV sẽ xác định tài khoản có số dư lớn để thực hiện kiểm toán, đồng
thời xác định rủi ro tiềm tàng. Như đã nói ở trên, vì doanh nghiệp thường có xu hướng tối
thiểu hóa khoản thuế phải nộp nên rủi ro tiềm tàng đối với khoản mục thuế thường được
đánh giá ở mức trung bình. Sau khi hiểu được hệ thống kế tốn và quy trình kiểm tốn nội
bộ, KTV phải thực hiện đánh giá rủi ro ban đầu về rủi ro kiểm soát theo các cơ sở dẫn liệu
cho số dư của khoản mục thuế GTGT. Việc đánh giá rủi ro kiểm soát được thực hiện sau
khi KTV có được sự hiểu biết nhất định về quy trình kiểm sốt nội bộ của khách hàng.
Chương trình kiểm tốn
Cơng việc cuối cùng trong giai đoạn lập kế hoạch là thiết kế chương trình kiểm
tốn nhằm dự kiến chi tiết về các cơng việc kiểm tốn cần thực hiện, thời gian hồn thành
và sự phân cơng lao động giữa các KTV cũng như dự kiến về tư liệu, thông tin liên quan
cần sử dụng và thu thập phục vụ cho cơng việc kiểm tốn thuế GTGT. Đối với phần hành
kiểm tốn thuế, thường có nhu cầu phối hợp với bộ phận tư vấn thuế để giải quyết những
tình huống thuế phức tạp phát hiện được trong cuộc kiểm toán.
1.3.2. Thực hiện kiểm toán
Đây là giai đoạn KTV chủ động triển khai các công việc đã ghi trong kế hoạch và
chương trình kiểm tốn, kết hợp với khả năng của KTV để thu thập bằng chứng kiểm toán
làm cơ sở đưa ra kết luận xác đáng về mức độ trung thực và hợp lý của BCTC. Giai đoạn

này bao gồm các bước công việc sau:
- Thực hiện thử nghiệm kiểm soát
- Thực hiện thử nghiệm cơ bản, gồm:
20


+ Thực hiện thủ tục phân tích
+ Tiến hành kiểm tra chi tiết
Thử nghiệm kiểm soát
Việc tiến hành các thử nghiệm kiểm soát nhằm thu thập bằng chứng để đánh giá
mức độ tự tuân thủ các chính sách và các thủ tục kiểm soát nội bộ đã được vạch ra trong
chu kỳ. Đối với khoản mục thuế GTGT, các thử nghiệm kiểm sốt có thể thiết kế theo các
mục tiêu kiểm toán chung cụ thể như sau:
Bảng 1.4: Thử nghiệm kiểm soát trong kiểm toán khoản mục thuế GTGT
Mục tiêu
kiểm sốt

Thủ tục kiểm sốt chính

Thử nghiệm kiểm sốt

- Các giao dịch mua hàng, bán

- Kiểm tra việc phê chuẩn có đúng

hàng đều phải được cấp có thẩm

thẩm quyền hay khơng. Đồng thời

quyền phê duyệt.


kiểm tra tính đầy đủ, hợp lệ của các

- Chỉ xuất hóa đơn GTGT khi có chứng từ, biên bản liên quan đến thuế
đủ chứng từ xác minh nghiệp vụ GTGT.
Tính hiện
hữu

xảy ra.

- Kiểm tra so sánh ngày tháng năm

- Xuất hóa đơn đúng ngày phát

trên giấy tờ sổ sách kế toán với ngày

sinh nghiệp vụ.

tháng phát sinh nghiệp vụ thuế
GTGT;
- Kiểm tra dấu hiệu kiểm soát nội bộ
đối với các chứng từ như chữ ký, dấu

Tính đầy đủ

- Trong ngày (hoặc thời gian

của người có thẩm quyền của đơn vị.
- Đối chiếu ngày trên hóa đơn với


doanh nghiệp quy định), tất cả

ngày hạch toán trên sổ kế tốn.

các hóa đơn GTGT đều phải

- Kiểm tra việc đánh số liên tục của

được ghi sổ.

các hóa đơn GTGT, các chứng từ nộp

- Các hóa đơn GTGT cần được

thuế, hồn thuế...

đánh số theo thứ tự liên tục để
đề phịng bỏ sót, giấu diếm,
Tính chính

trùng lặp.
- Số liệu thuế trên hóa đơn thuế

- Kiểm tra biên bản quyết tốn thuế

xác

GTGT phải trùng khớp với hợp

của các năm gần nhất, kiểm tra các


đồng, đơn đặt hàng, phiếu nhập

phần giảm trừ khai báo, tăng lượng

21


kho...Bất kỳ sai lệch nào đều

phải nộp, thuế GTGT được khấu trừ,

phải ghi chú rõ ràng.

thuế GTGT không được khấu trừ,
thuế GTGT hoàn lại.

- Thống nhất trong phương pháp - Phỏng vấn kế tốn thuế về chính

Tính giá

tính thuế GTGT, thường xuyên

sách thuế áp dụng so sánh với chính

cập nhật những thay đổi về

sách thuế hiện hành.

chính sách thuế.


- Kiểm tra việc thực hiện quy chế

- Phân công người độc lập với

kiểm sốt nội bộ đối với việc tính

kế tốn để kiểm tra nội

toán đúng phương pháp.

bộ về việc lập hóa đơn GTGT
theo giá cả từng loại hàng tại
thời điểm bán và ghi chép vào

Quyền và
nghĩa vụ

Tính phân
loại và trình
bày

sổ kế tốn.
- Lập hóa đơn thuế GTGT tại

- Kiểm tra chọn mẫu một số nghiệp

thời điểm chuyển giao quyền sở

vụ, lọc ra các trường hợp không đúng


hữu hoặc quyền sử dụng hàng

quyền và nghĩa vụ với các khoản thuế

hóa cho người mua hoặc ngày

như chi trả dịch vụ thay người mua

hoàn thành việc cung ứng dịch

hoặc người bán nhưng vẫn hạch toán

vụ.

thuế GTGT được khấu trừ vào tài

- Các nghiệp vụ mua hàng/ bán

khoản của doanh nghiệp...
- Đối chiếu các loại hàng được doanh

hàng được phân loại thành

nghiệp phân loại với các văn bản

những nghiêp vụ có đối tượng

pháp luật hướng dẫn để xem xét việc


hàng hóa chịu thuế và không

phân loại và áp dụng mức thuế suất

chịu thuế.

với các loại hàng hóa đó đã đúng theo

- Xây dựng và sử dụng sơ đồ tài

quy định.

khoản chi tiết cho các nghiệp vụ

- Kiểm tra việc xử lý các nghiệp vụ
bán hàng qua sơ đồ tài khoản

Thủ tục phân tích
Thủ tục phân tích là một trong những thủ tục kiểm tốn giúp KTV khai thác bằng
chứng kiểm tốn nhanh chóng, hiệu quả đồng thời tiết kiệm thời gian và chi phí kiểm
22


tốn. Thủ tục phân tích áp dụng cho phần hành thuế GTGT bao gồm kiểm tra tính hợp lý,
phân tích xu hướng và phân tích tỷ suất.
Kiểm tra tính hợp ly thường bao gồm các so sánh cơ bản:
- So sánh số thuế GTGT phải nộp thực tế với số thuế GTGT do doanh nghiệp lập
kế hoạch, dự toán.
- So sánh số thuế GTGT của doanh nghiệp phải nộp với số liệu về thuế GTGT của
toàn ngành.

- So sánh số thuế GTGT phải nộp của doanh nghiệp với số liệu dự kiến của kiểm
tốn.
Phân tích xu hướng là sự phân tích những thay đổi theo thời gian của các số dư của
các khoản mục thuế GTGT được khấu trừ. phải nộp hoặc được hoàn lại. Cụ thể:
- So sánh thuế GTGT được khấu trừ giữa kỳ này với kỳ trước, hoặc giữa các tháng
với nhau.
- So sánh số thuế GTGT phải nộp giữa kỳ này với kỳ trước. hoặc giữa các tháng
với nhau.
Phân tích tỷ suất là cách thức so sánh số dư tài khoản thuế GTGT với số dư tài
khoản khác giữa kỳ kế tốn với nhau để tìm ra các biến động bất thường. Các tỷ suất sử
dụng là: tỷ suất thuế GTGT phải nộp so với doanh thu, tỷ lệ thuế GTGT đầu vào so với
các khoản chi phí tương ứng...
Thủ tục kiểm tra chi tiết
- Tiến hành chọn mẫu khoản mục thuế GTGT:
Xuất phát từ những điều kiện và đòi hỏi khách quan trong việc giảm chi phí, thời
gian của cuộc kiểm tốn song vẫn đảm bảo chất lượng của cuộc kiểm toán, phương pháp
chọn mẫu để kiểm tra chi tiết trong các cuộc kiểm toán đã thường xuyên được sử dụng.
Hai phương pháp chọn mẫu được áp dụng trong kiểm toán là chọn mẫu xác xuất và chọn
mẫu phi xác xuất. Khi chọn mẫu kiểm toán thuế GTGT cần áp dụng linh hoạt hai phương
pháp chọn mẫu trên cho từng trường hợp cụ thể. Phương pháp chọn mẫu thuế GTGT được
chọn phụ thuộc vào số lượng các nghiệp vụ kinh tế phát sinh, sự hiểu biết về đối tượng
kiểm tốn cũng như trình độ của KTV, thời điểm chọn mẫu, mức giá phí cho cuộc kiểm
toán và phù hợp trong mối tương quan với các phần hành kiểm tốn khác…để bảo đảm
tính đại diện của mẫu chọn.
- Thực hiện kiểm tra chi tiết trên khoản mục thuế GTGT:
23


* Xem xét, kiểm tra số dư đầu kỳ của thuế GTGT:
+ Đối chiếu số dư cuối kỳ phản ánh trên sổ kế toán kỳ trước với số dư cuối kỳ

phản ánh trên sổ sách, BCTC kỳ trước.
+ Đối chiếu số dư cuối kỳ phản ánh trên sổ kế toán, BCTC kỳ trước với số dư đầu
kỳ phản ánh trên sổ sách, BCTC kỳ này.
Trường hợp đã có số liệu quyết tốn tài chính kỳ trước của cơ quan Nhà nước có
thẩm quyền thì phải điều chỉnh số liệu (số dư cuối kỳ trước, số dư đầu kỳ này) theo số
liệu trên biên bản kiểm tra quyết tốn tài chính.
* Xem xét, kiểm tra thuế GTGT phải nộp Nhà nước phát sinh trong kỳ:
+ Lập bảng tổng hợp số phát sinh thuế GTGT phải nộp NSNN trong năm, đối
chiếu với các năm trước nếu thấy có biến động đột xuất cần phải đi sâu làm rõ nguyên
nhân.
+ Thực hiện việc tính tốn khoản thuế GTGT phải nộp trong kỳ phát sinh sau đó
đối chiếu với đơn vị tính tốn, nếu phát hiện sai lệch thì đi sâu làm rõ nguyên nhân và
thống nhất số liệu với doanh nghiệp.
+ Nếu có ý kiến tranh chấp giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý Nhà nước thì
phải nghiên cứu kỹ, nắm vững các quy định của Nhà nước, ý kiến của doanh nghiệp, của
cơ quan Nhà nước làm rõ đúng sai và có ý kiến tư vấn cho doanh nghiệp và cơ quan Nhà
nước trực tiếp quản lý về biện pháp giải quyết.
* Xem xét, kiểm tra thuế GTGT đã nộp Nhà nước trong kỳ báo cáo:
+ Lập bảng kê chi tiết thuế GTGT đã nộp trong kỳ báo cáo.
+ Thực hiện các thủ tục kiểm tra chi tiết sổ sách, chứng từ nộp tiền (ủy nhiệm chi,
séc, phiếu chi tiền mặt…)
+ Đối chiếu việc ghi chép sổ sách kế toán với chứng từ kế toán nhằm xác định xem
việc ghi chép có đầy đủ, chính xác và có chứng từ chứng minh không.
+ Đối chiếu số liệu giữa sổ sách kế toán, số liệu đã được kiểm tra với số liệu trên
BCTC (Phần đã nộp - BCKQKD).
* Xem xét, kiểm tra số còn phải nộp tại thời điểm cuối kỳ:
Nếu việc kiểm toán xác định số phải nộp phát sinh trong kỳ, số đã nộp thực hiện
trong kỳ đã đảm bảo được u cầu đúng đắn, chính xác thì cơng việc cịn lại cần làm là
chỉ kiểm tra việc tính tốn cân đối giữa số dư đầu kỳ, số phát sinh trong kỳ để xác định
được đúng số còn phải nộp tại thời điểm cuối kỳ tính thuế GTGT.

24