NGHỆ THUẬT TRUYỆN NGẮN A.CHEKHOV
1. Cái chết của một viên chức

1.1. Đề tài: con người nhỏ bé
- Con người nhỏ bé trong văn học Nga, đúng như tên gọi của nó, thường là những con
người ở dưới đáy xã hội, họ là những con người khơng có quyền lực, quyền hành
trong tay họ, nếu có, thì cũng là cái gì đó rất cỏn con, chỉ có hiệu lực lên những con
người nhỏ bé khác, tài sản cũng không nhiều, họ là những người có số phận đáng
thương, thường bị coi thường, hiếp đáp. Con người nhỏ bé có thể là một người nơng
dân nghèo khó ,khốn khổ, hay cũng có thể là một anh viên chức hiền lành hay bị mọi
người cười cợt.
- Sở dĩ gọi họ là nhân vật con người nhỏ bé vì các nhân vật này khơng đáp ứng được
u cầu của thời đại, khơng có tầm vóc và bản lĩnh. Những nhân vật này vốn dĩ
khơng hề “nhỏ bé ” nhưng do sự đè nặng, áp chế của chế độ Nga hoàng nên họ trở
nên “nhỏ bé ”.
- Trong truyện ngắn “Cái chết của một viên chức” của Sê-khốp, nhân vật đại diện cho
con người nhỏ bé này chính là viên chức Ivan Dmit’ritr Treviacov. Bản chất “con
người nhỏ bé” của anh ta được nhà văn khắc họa khá khéo léo. Nghề nghiệp:


Treviacov chỉ là một viên quản trị hành chính bình thường, là một viên chức nhà
nước – một nghề nghiệp khá quen thuộc của các con người nhỏ bé trong văn học
Nga. Chi tiết chỉ vì một lần lỡ hắt hơi lên đầu một vị tướng, mà sợ sệt đến mức xin
lỗi đi xin lỗi lại, sợ đến mức lăn ra chết đã cho thấy rõ nhất tính cách “con người nhỏ
bé” của Treviacov, vì quá nhỏ bé, vì quá yếu ớt nên run sợ trước những con người
quyền lực, thậm chí là run sợ một cách thái quá, đến mức tự giết chết bản thân.

1.2. Chủ đề: thói nơ lệ tinh thần
- Nhân vật nhỏ bé trong những sáng tác của Sêkhốp chủ yếu là con người bị nô lệ
trong xã hội Nga hồng ở thế kỉ XIX. Có thể chia thành các kiểu nhân vật con người
nhỏ bé sau: nhân vật nhỏ bé về thân phận và nhân vật nhỏ bé về tâm lí.

Loại nhân vật viên chức trở thành nô lệ tinh thần trước quyền uy và sợ hãi cấp trên
trong truyện “Cái chết của một viên chức” chỉ vì một cái hắt hơi trước một vị tướng
mà viên chức đó đã tự buộc tội bản thân cho đến chết. Tác giả muốn chế giễu sự sợ
hãi, con người khơng có chính kiến, sự rụt rè khúm núm khi đứng trước cấp trên,
luôn luôn mặc cảm thân phận hèn kém.
Chi tiết “hắt xì vào mặt của vị tướng” trong truyện “Cái chết của một viên chức” đã
thay đổi tâm lí, ln sống trong nỗi lo sợ. Sợ bị đắc tội trước những người có quyền


lực, ln ln tìm cách xin lỗi hết lần này đến lần khác. Cũng chính vì cái tâm lí đó
mà anh viên chức đã vơ tình tự chuốc lấy cái chết cho chính mình.
Thói nơ lệ tinh thần , thứ ngục tù tâm hồn giam giữ con người nhỏ bé, là một hiện
tượng tiêu cực. Nó làm cho anh chàng Treviacov, một con người nhỏ bé đích thực, trở
nên lố bịch, hèn nhát và gây phản cảm với người đọc. Sự cam chịu vị trí dưới đáy của
con người nhỏ bé chính là biểu hiện của nơ lệ tinh thần . Ở Treviacov, sự cam chịu ấy
còn biểu hiện ở mức cao độ hơn, cực đoan hơn: sự sợ sệt, khúm núm một cách vơ lý,
lố bịch. Thói nơ lệ tinh thần làm tầm thường hóa con người, hạ thấp nhân cách và
văn hóa của họ. Thói nơ lệ tinh thần , rõ ràng làm số phận con người nhỏ bé, vốn đã
đáng thương, lại càng đáng thương hơn, cuộc đời của họ như là một cái bóng lủi thủi
trong xã hội, là những đời thừa, với những cái chết cũng vô nghĩa lý không kém. Trớ
trêu hơn cả, những điều ấy, là do chính con người nhỏ bé gây ra cho mình.
1.3. tiếng cười
- Nhà văn phê phán cái khả năng trở thành con người nhỏ bé, cái tinh thần sẵn sàng
trở thành “con người nhỏ bé ”, cái lòng ham muốn trở thành “con người nhỏ bé ”.
Tiếng cười của Sêkhốp ở đây có lẫn nước mắt, vừa giận vừa thương nhằm thức tỉnh
con người chống lại sự sợ hãi thâm căn cố đế, sự rụt rè khúm núm khi đứng trước kẻ
giàu người sang, luôn luôn mặc cảm thân phận nô lệ hèn kém.
- Sự việc Treviacov lỡ hắt xì hơi, bắn nước bọt lên đầu của tướng Brizalov.
Đó quả thật là một tình huống rất bất ngờ và hài hước. Hắt xì hơi, chuyện hết sức
thường tình, hơn nữa, đây chỉ là một sự cố ngồi ý muốn của mọi người. Tuy nhiên

phản ứng quá sức nghiêm trọng của nhân vật chính trước tình huống thường tình ấy,
chính sự tương phản kì qi và lố bịch đó đã làm bật lên tiếng cười. Đầu tiên, anh ta
rối rít xin lỗi, viên tướng cũng nhã nhặn bỏ qua, và tiếp tục xem kịch. Câu chuyện
đến đó sẽ khơng có gì, nếu như nội tâm của Treviacov khơng ngừng sợ sệt vì cái sự


việc hắt xì hơi tai quái ấy, và cứ tiếp tục xin lỗi đi xin lỗi lại, cản trở việc xem kịch
của viên tướng.
Nghệ thuật xây dựng của Trekhov đặc sắc ở chỗ, cùng một sự việc, qua
điểm nhìn khác nhau và chênh lệch của hai nhân vật, đã xây dựng nên những
hiểu lầm. Sự im lặng của viên tướng khi thưởng thức vở kịch, Treviacov lại hiểu là
sự giận dữ và anh ta bắt đầu hoang mang. Sự hoang mang đó làm anh ta cứ tiếp tục
khơng ngừng xin lỗi. Sự thái quá Treviacov mới là thứ làm phiền tướng Brizalov,
khiến ông “môi dưới trề ra, tỏ vẻ sốt ruột, khó chịu”. Nhưng phản ứng của viên
tướng tiếp tục bị Treviacov giải mã sai: “ngài nói ngài quên mà mắt ngài trông giận
dữ thế… cần phải thanh minh với ngài rằng quả thật mình khơng hề cố ý…”. Cái
vịng luẩn quẩn ấy cứ tái đi tái lại một cách buồn cười cho đến ngày hôm sau, khi sự
lặp lại chạm đỉnh điểm và viên tướng phải giận dữ thốt lên: “Rõ thật vớ vẩn… có trời
biết là thế nào nữa! Anh muốn gì nào?”. “Tấn bi kịch” hài hước của Treviacov đến đó
là đến đỉnh điểm, và sự giải quyết, tất nhiên, là cái chết, cũng hài hước không kém,
của nhân vật chính.

1.4 .Người kể chuyện : Điểm nhìn , giọng điệu
- Giọng điệu ở đây thật hóm hỉnh, tưởng như bình thản, tự nhiên, ấy vậy mà hàm chứa
bên trong cái cười chế giễu, chê trách. Cảm hứng châm biếm là một sự nhạo báng
trước các hiện tượng tiêu cực của đời sống, để đấu tranh chống lại nó, thay đổi nó.
Nhưng cái cười ở đây, có lẽ khơng q gay gắt và quyết liệt, nó hài hước một cách
dun dáng, nhưng nó thấm thía và sâu sắc.



1.5.Lời nhân vật
- Thông qua lời thoại, tác giả đã cho ta thấy bản chất của chính nhân vật ấy, tiêu biểu
chính là tên viêc chức Ivan Dmit’ritr Treviacov. Bản chất “con người nhỏ bé” của anh
ta được nhà văn khắc họa khá khéo léo qua những lần xin lỗi và đối thoại với tướng
Brizalov:
Lần 1 : (Tại nhà hát )
 Thưa Ngài, ngài thứ lỗi cho, tơi trót làm bắn nước bọt vào ngài, tôi không cố
ý…- Xin ngài tha lỗi cho! Tôi... tôi không muốn thế đâu ạ!
 Tcherviakov bối rối, mỉm cười ngây ngô và ngồi xem tiếp. Anh vẫn xem nhưng
khơng cịn cảm thấy khoan khối, lòng cứ thấy lo âu. Đến giờ giải lao, anh mon
men tới gần chỗ Brizjalov, loanh quanh một lúc rồi đánh bạo lắp bắp nói:
- Thưa ngài, tơi lỡ hắt hơi vào ngài. Xin ngài tha lỗi cho...Chẳng phải là...
- Ơi! Đủ rồi! Tơi đã qn chuyện đó mà anh cứ lãi nhãi nhắc lại mãi, viên
tướng bực dọc nói, mơi dưới trề ra.
Lần 2: (Tại phịng tiếp khách của Brizjalov)


 " Ngày hôm qua, tại rạp Arcadie, nếu ngài còn nhớ", anh viên chức bắt đầu lên
tiếng, kiểu như đang đọc báo cáo, " tôi đã vô ý hắt hơi vào ngài. Xin ngài tha...
"
- Thật vớ vẩn... Thiệt tình..., viên tướng nói...Anh muốn gì nào? Ơng hỏi sang
người khác.
Ơng chẳng muốn nói với mình! Tcherviakov tự nhủ, mặt tái xanh. Như vậy là
ông đang giận. Không, không thể để xảy ra như thế! Mình phải giải thích rõ!
…Sao lại có chuyện giễu cợt ở đây? Tcherviakov nghĩ. Khơng có đùa cợt gì cả.
Ơng là tướng và khơng chịu hiểu. Đã thế thì mình khơng đến gặp người cao
ngạo này để xin lỗi nữa. Quỷ tha ma bắt ông ấy! Mình sẽ viết thư, nhưng sẽ
khơng đến. Chắc chắn vậy, mình sẽ khơng đến gặp!
Lần 3: (Tại phịng tiếp khách của Brizjalov lần nữa )


 Hôm qua tôi đã đến làm phiền ngài, anh ấp úng nói khi ơng tướng nhìn anh dị
hỏi, khơng phải để giễu cợt, như ngài nói. Tơi xin lỗi vì đã hắt hơi làm bắn
nước bọt vào ngài. Tôi không nghĩ đến chuyện giễu cợt. Sao tôi dám làm thế
được? Nếu cười cợt là tỏ ra thiếu tôn trọng với những bậc bề trên!
- Cút đi! viên tướng bỗng quát to, mặt tái xanh, người run lên.
- Làm sao ạ, thưa ngài? Tcherviakov thì thào, khiếp sợ.
- Cút xéo đi! viên tướng giậm chân lặp lại.
Trong bụng của Tcherviakov như có cái gì vừa bung ra. Khơng thấy gì, khơng nghe gì,
anh thụt lùi ra phía cửa và chậm rãi lê gót về nhà. Về đến nhà, chẳng buồn cởi bộ lễ
phục, người viên chức nằm ngả mình trên ghế dài ... và tắt thở.

1.6. Tư tưởng nhà văn.


Việc lí giải chủ đề thơng qua hình tượng nhân vật Treviacov đã thể hiện rõ tư
tưởng mà nhà văn muốn gửi gắm:
Thói nơ lệ tinh thần , thứ ngục tù tâm hồn giam giữ con người nhỏ bé, là một
hiện tượng tiêu cực. Nó làm cho anh chàng Treviacov, một con người nhỏ bé đích
thực, trở nên lố bịch, hèn nhát và gây phản cảm với người đọc. Sự cam chịu vị trí dưới
đáy của con người nhỏ bé chính là biểu hiện của nơ lệ tinh thần . Ở Treviacov, sự cam
chịu ấy còn biểu hiện ở mức cao độ hơn, cực đoan hơn: sự sợ sệt, khúm núm một cách
vơ lý, lố bịch. Thói nơ lệ tinh thần làm tầm thường hóa con người, hạ thấp nhân cách
và văn hóa của họ. Thói nơ lệ tinh thần , rõ ràng làm số phận con người nhỏ bé, vốn đã
đáng thương, lại càng đáng thương hơn, cuộc đời của họ như là một cái bóng lủi thủi
trong xã hội, là những đời thừa, với những cái chết cũng vô nghĩa lý không kém. Trớ
trêu hơn cả, những điều ấy, là do chính con người nhỏ bé gây ra cho mình.
Thói nơ lệ tinh thần ở Treviacov cịn gắn với một bi kịch cũng khá quen thuộc
trong các sáng tác của Trekhov: Bi kịch không hiểu biết lẫn nhau của con người. Đó là
thứ bi kịch ngầm bên trong văn bản, là bức tường ngăn cách tâm hồn con người, khiến
họ không thể hiểu nhau, khiến những hiểu lầm, mâu thuẫn khơng bao giờ có thể giải

quyết. Chính vì vậy, mặc dù với dung lượng ngắn và rất hài hước, nhưng số phận của
Treviacov mang dáng dấp của một bi kịch thu nhỏ. Sự hiểu lầm giữa Treviacov và vị
tướng là mâu thuẫn không thể giải quyết được. Và khi mâu thuẫn ấy lên đến đỉnh
điểm, nhân vật bi kịch trả giá bằng cái chết. Chính tinh thần nơ lệ đã vây hãm
Treviacov khiến anh khơng thể tìm được tiếng nói chung với tướng Brizalov, và nó
biến một sự việc cỏn con trở thành cái chết của một con người.
Bằng thủ pháp “mạch ngầm văn bản”, hướng đến sự ngắn gọn tối đa, việc lý
giải chủ đề của Trekhov có khi khơng dừng lại ở một tác phẩm, mà ở chuỗi các tác
phẩm. Với chủ đề “thói nơ lệ tinh thần”, sự lý giải cũng được tiếp nối từ “Cái chết của
một viên chức” đến “Con kỳ nhông” và lên đến đỉnh điểm ở “Người trong bao”.


Nếu thói nơ lệ tinh thần làm Treviacov chuốc lấy cái chết cho chính mình, thì
thói tinh thần nơ lệ ở hai tác phẩm sau đã làm phương hại lên người khác. Viên cảnh
sát Otrumelov với bản chất kỳ nhông, gió chiều nào hay chiều nấy, xu nịnh, với sự sợ
hãi vô lý với cả những nhân vật vắng mặt, đã dẫn đến những phán quyết rất hài hước
và xô lệch cán cân cơng lý. Cịn Belikov, người trong bao, thì là một đỉnh điểm của
thói nơ lệ tinh thần với sự sợ hãi với toàn bộ cuộc sống, nhưng lại hay đi xét nét kẻ
khác, hướng kẻ khác theo lối sống của mình. Và tác hại của nhân vật này thì cũng ở
mức cao nhất, tạo ra cả một xã hội khúm núm, sợ sệt, tạo ra một bầu khơng khí uể oải,
căng thẳng, buồn bã. Có lẽ đó cũng là một lời cảnh báo của Trekhov: Khi nhân rộng,
thì thói nơ lệ tinh thần khơng cịn chỉ là một số phận hài hước, mà nó có thể là sự tổn
hại nghiêm trọng đến cả tập thể, cả xã hội.
Ta thấy rõ, cảm hứng hài hước – châm biếm là cảm hứng chủ đạo của truyện
ngắn “Cái chết của một viên chức”. Cám hứng ấy là chất men tạo nên tình huống
truyện độc đáo như một sân khấu hài kịch, và tạo nên hình tượng nhân vật chính
Traviacov như một anh hề bước trên sân khấu cuộc đời, với những suy nghĩ, hành
động hết sức nghịch lý, nực cười. Cảm hứng châm biếm – hài hước cũng thể hiện rõ
trong những dịng bình luận của nhà văn:
“Bỗng dưng… Trong các truyện ta thường gặp chữ “bỗng dưng” này. Các tác

giả đã có lý: cuộc đời quả là đầy rẫy những chuyện bất ngờ. Bỗng dưng mặt y nhăn
nhó, mắt y hoa lên, hơi thở nghẹn lại… y rời mắt khỏi chiếc ống nhịm, hơi cúi xuống
và … hắt xì! Các bạn thấy đấy, y đã hắt hơi. KHông ở đâu có lệ cấm người này người
nọ hắt hơi cả. Người nhà quê hắt hơi, cảnh sáng hắt hơi và đôi khi viên chức cấp ba
cũng hắt hơi. Ai mà chẳng hắt hơi.”
Giọng điệu ở đây thật hóm hỉnh, tưởng như bình thản, tự nhiên, ấy vậy mà hàm
chứa bên trong cái cười chế giễu, chê trách. Cảm hứng châm biếm là một sự nhạo
báng trước các hiện tượng tiêu cực của đời sống, để đấu tranh chống lại nó, thay đổi


nó. Nhưng cái cười ở đây, có lẽ khơng q gay gắt và quyết liệt, nó hài hước một cách
duyên dáng, nhưng nó thấm thía và sâu sắc.
Với đề tài “Con người nhỏ bé”, dưới sự dẫn đường của cảm hứng châm biếm –
hài hước, Trekhov đã sáng tạo ra một truyện ngắn đặc sắc về chủ đề “Thói nơ lệ tinh
thần”. Ngắn gọn, súc tích, hài hước, thấm thía… có lẽ cũng vì thế mà “Cái chết của
một viên chức” nói riêng và tất cả những truyện ngắn của Trekhov nói chung, mãi có
một vị trí nhất định trong lòng bạn đọc, sống mãi cùng thời gian.
2. Anh béo anh gầy

2.1. Đề tài : Con người nhỏ bé
- Ðề tài là phạm vi hiện thực mà nhà văn chọn lựa và miêu tả, thể hiện tạo thành chất
liệu của thế giới hình tượng trong tác phẩm đồng thời là cơ sở để từ đó nhà văn đặt ra
những vấn đề mà mình quan tâm. Có thể nói, đề tài là khái niệm trung gian giữa thế
giới hiện thực được thẩm mĩ hóa trong tác phẩm và bản thân đời sống. Người ta có thể
xác định đề tài trên 2 phương diện: bên ngồi và bên trong. Nói đến phương diện bên
ngồi là nói đến sự liên hệ thuần túy đến phạm vi hiện thực mà tác phẩm phản ánh. Ở
đây, sự xác đinh đề tài thường dựa trên cơ sở các phạm trù lịch sử- xã hội Nói đến


phương diện bên trong, đó chính là tính chất của đề tài bên ngồi. Trong trường hợp

này, đề tài chính là vấn đề được thể hiện trong tác phẩm và trong nhiều trường hợp nó
trùng khít với chủ đề.
- Đề tài trong “Anh béo anh gầy” của Chekhov là một đề tài khá quen thuộc, có
tính truyền thống của văn học Nga, xuất hiện từ thế kỉ XIX: Đề tài Con người nhỏ bé.
Đề tài con người nhỏ bé đã xuất hiện trong văn học Nga từ những sáng tác của Puskin,
đến Tolstoy, Gogol, Trekhov, đề tài này không ngừng được phát triển, không ngừng
được mở rộng và được khám phá trên nhiều phương diện mới, làm tiền đề cho việc
phát triển những chủ đề mới, với các tư tưởng mới mẻ, tiến bộ. Con người nhỏ bé
trong văn học Nga, đúng như tên gọi của nó, thường là những con người ở dưới đáy xã
hội, họ là những con người khơng có quyền lực, quyền hành trong tay họ, nếu có, thì
cũng là cái gì đó rất cỏn con, chỉ có hiệu lực lên những con người nhỏ bé khác, tài sản
cũng khơng nhiều, họ là những người có số phận đáng thương, thường bị coi thường,
hiếp đáp. Con người nhỏ bé có thể là một người nơng dân nghèo khó ,khốn khổ, hay
cũng có thể là một anh viên chức hiền lành hay bị mọi người cười cợt.
- Truyện bối cảnh rất đơn giản -cuộc gặp gỡ của hai người bạn tại một sân ga , nhân
vật không nhiều chỉ có anh béo và gia đình anh gầy . Nói là cuộc gặp gỡ giữa hai
người bạn nhưng lời thoại được tỉnh lược đến mức họ chỉ nói với nhau một vài câu
nhưng cái hay cái đặc sắc ấn tượng nằm ngay ở sự đơn giản đó , Sê-Khốp đã rất thành
công khi xây dựng chi tiết cái bắt tay của các nhân vật này .Anh gầy và anh béo vốn là
bạn từ thuở còn đi học , họ có những ngày học sinh rất hồn nhiên , nhiều kỉ niệm .
Thời gian sau đó mỗi người đều tìm cho mình một cơng việc riêng , rồi một ngày họ
gặp lại nhau ở ga tàu . Lúc đầu cả hai rất mừng rỡ và một hành động tự nhiên họ tiến
lại gần bắt tay . Nhưng chính trong lúc này , anh gầy hỏi anh béo về cuộc sống thế
nào , đã nhận ra bạn mình là mọt vị quan to và không dám tay bắt mặt mừng với anh
béo , thậm chí cả vợ và con của anh gầy , người mỉm cười , người ngả mũ , còn anh


gầy thì sợ sệt khúm núm sợ sệt “nắm ba ngón tay anh béo ” , khiến cho khơng khí lúc
đỏ trở nên qi dị .


2.2.Chủ đề : Thói nơ lệ tinh thần
“Anh béo, anh gầy” là tâm lí nơ lệ mặc cảm về thân phận, địa vị
- Tác phẩm này thể hiện kiểu nhân vật nhỏ bé về tâm lí, cụ thể chính là thói nơ
lệ tinh thần, tâm lí nơ lệ mặc cảm về thân phận, địa vị chúng trở thành tiền đề cho
việc xây dựng hình tượng nhân vật anh béo và anh gầy. Chekhov đã tạo ra một tình
huống hài hước đặc sắc để nhân vật bộc lộ bản chất: Sự việc anh gầy gặp lại người
bạn từ ngày còn trung học là anh béo và cái cái bắt tay là tình huống hài hước mà đầy
triết lý khiến chũng ta ngẫm nghĩ , đủ để thấy được bối cảnh trong xã hội lúc đấy ,
thực sự địa vị xã hội , sẽ tác động trực tiếp đến cả tình bạn lâu ngày khơng gặp , tưởng
chừng thân thiết , khi hai người kẻ cao người thấp nhờ vào mề đay “Xtanixláp”. Con
người ta trở nên xa cách khúm núm và sợ hãi trước quyền lực và địa vị , bỗng dưng
cảm thấy nhỏ bé . Chekhov đã tạo nên một khơng gian mà có lẽ trong bất kì câu truyện
nào của ơng ta đều thấy được chủ để này được xuyên suốt .


- Tâm lí sợ bị đắc tội trước những người có quyền lực, trong truyện “Anh béo, anh
gầy”, chi tiết anh béo nói “Khơng đâu anh bạn ạ. Cao hơn thế đấy! Mình là viên chức
bậc ba rồi...” gây nên sự thay đổi về sắc mặt của anh gầy. Anh gầy mặt tái mét, tồn
thân rúm ró, mặt nhăn nhúm. Ngay cả vali của anh gầy trễ xuống, vợ con đi cùng
khúm núm. Điều này thể hiện nỗi lo sợ, mặc cảm, tự ti về khoảng cách địa vị của anh
gầy.

2.3.Các tình huống hài hước , gây cười : Thủ pháp tương phản
- Chưa đề cập đến tình huống truyện, chỉ cần đọc ngay tiêu đề đã thấy sự tương phản
giữa hai nhân vật béo >< gầy
- Khi gặp nhau, hình tượng của anh béo khắc họa khi chiếc mơi bóng mỡ như trái đào,
cịn anh gầy khắc khổ, kệ nệ với đống đồ mà đi cùng là bà vợ mặt dài và cậu con trai
rụt rè:
“Trên sân ga của tuyến đường sắt Nikơlai có hai người bạn cũ gặp nhau: một người
béo, một người gầy. Anh béo vừa ăn ở nhà ga xong, môi láng nhẫy bơ như quả đào

chín. Cịn anh gầy thì mới xuống tàu, hai tay lỉnh kỉnh nào vali, nào hộp, nào túi.


Người anh ta toát ra mùi thịt ướp, mùi bã cà phê . Sau lưng anh ta là một người đàn
bà gầy gị, cằm dài – đó là vợ anh ta, và một cậu học sinh cao lêu đêu mắt nhíu lại –
đó là con trai anh ta.”
- Đỉnh cao của phân cảnh hài hước trong câu chuyện có lẽ là cái nắm tay khúm núm ,
sau khi anh gầy nghe anh béo kể về địa vị xã hội:
“- Còn cậu sao rồi? Chắc là cỡ viên chức bậc năm rồi chứ? Phải không?
- Không đâu, anh bạn ạ, cao hơn thế nữa đấy, - anh béo nói – Mình là viên chức bậc
ba
rồi...có hai mề đay của Nhà nước.”
- Thái độ của anh béo vẫn niềm nở nhưng anh gầy giờ đây có vẻ run lên theo đống đồ
anh mang theo:
“Dạ, bẩm quan trên, tôi... tôi rất lấy làm hân hạnh ạ. Bạn nghĩa là bạn... từ thuở nhỏ,
thế rồi bỗng nhiên làm chức to thế, hì hì hì...
Thơi, cậu đừng nói thế đi! – anh béo cau mặt – Sao cậu lại giở giọng thế? Mình với
cậu là bạn từ thuở nhỏ, việc gì cậu lại giở giọng quan cách thế?”
2.4.Người kể chuyện : Điểm nhìn , giọng điệu
- Điểm nhìn của tác giả kể lại đầy châm biếm và cảm thấy đáng thương cho những
nhân vật . Tác giả lột tả rất xác thực và tinh tế nội tâm đặc trưng của các tầng lớp
người Nga thế kỷ 19, nhất là thành phần thị dân, trí thức trung lưu và thợ thuyền trong
các thành phố đang hình thành của nước Nga.
- Giọng điệu ở đây thật hóm hỉnh, tưởng như bình thản, tự nhiên, ấy vậy mà hàm chứa
bên trong cái cười chế giễu, chê trách. Cảm hứng châm biếm là một sự nhạo báng
trước các hiện tượng tiêu cực của đời sống, để đấu tranh chống lại nó, thay đổi nó.


Nhưng cái cười ở đây, có lẽ khơng q gay gắt và quyết liệt, nó hài hước một cách
duyên dáng, nhưng nó thấm thía và sâu sắc.

2.5.Lời nhân vật
Lời thoại nhân vật khi không chịu sự chi phối, sợ hãi địa vị khác hẳn so với lời thoại
khi chịu sự chi phối của địa vị:
- Anh gầy : từ niềm nở >>khúm núm
- Anh béo : Niềm nở >>khó xử , cảm thấy buồn nôn .
2.6. Tư tưởng nhà văn.
- Trong tác phẩm , tư tưởng của Chekhov luôn xuyên suốt , về anh béo và anh gầy có
lẽ chỉ cần một cái cười mỉm , để hiểu trọn vẹn câu chuyện hài hước thâm thúy về con
người, địa vị, cuộc đời, con người thì nhỏ bé, bệnh tinh thần về địa vị có thể giết chết
cả một mối quan hệ..
- M.Gorky khẳng định: “Trong truyện ngắn Chekhov, khơng có gì là khơng xảy ra
trong đời sống. Sức mạnh của tài năng ơng, chính là ở chỗ ơng khơng bao giờ bịa đặt
ra một điều gì, khơng mơ tả những gì khơng có trên đời này, những cái gì có thể là tốt
đẹp, có thể là đang mong ước. Ơng khơng nói thêm điều gì mới, nhưng điều ơng nói
được diễn đạt một cách giản dị, thật hùng hồn sáng rõ, giản dị đến mức đáng kinh ngạc
chân xác đến không thể nào phủ nhận được… Xét về mặt bút pháp viết văn, Chekhov
là người khó ai vượt qua được…

3. Con kì nhơng


3.1. Đề tài : Con người nhỏ bé
- Ðề tài là phạm vi hiện thực mà nhà văn chọn lựa và miêu tả, thể hiện tạo thành chất
liệu của thế giới hình tượng trong tác phẩm đồng thời là cơ sở để từ đó nhà văn đặt ra
những vấn đề mà mình quan tâm. Có thể nói, đề tài là khái niệm trung gian giữa thế
giới hiện thực được thẩm mĩ hóa trong tác phẩm và bản thân đời sống. Người ta có thể
xác định đề tài trên 2 phương diện: bên ngồi và bên trong. Nói đến phương diện bên
ngồi là nói đến sự liên hệ thuần túy đến phạm vi hiện thực mà tác phẩm phản ánh. Ở
đây, sự xác đinh đề tài thường dựa trên cơ sở các phạm trù lịch sử- xã hội Nói đến
phương diện bên trong, đó chính là tính chất của đề tài bên ngồi. Trong trường hợp

này, đề tài chính là vấn đề được thể hiện trong tác phẩm và trong nhiều trường hợp nó
trùng khít với chủ đề.
- Đề tài trong “Con kì nhơng” của Chekhov là một đề tài khá quen thuộc, có tính
truyền thống của văn học Nga, xuất hiện từ thế kỉ XIX: Đề tài Con người nhỏ bé. Đề
tài con người nhỏ bé đã xuất hiện trong văn học Nga từ những sáng tác của Puskin,
đến Tolstoy, Gogol, Chekhov, đề tài này không ngừng được phát triển, không ngừng
được mở rộng và được khám phá trên nhiều phương diện mới, làm tiền đề cho việc


phát triển những chủ đề mới, với các tư tưởng mới mẻ, tiến bộ. Con người nhỏ bé
trong văn học Nga, đúng như tên gọi của nó, thường là những con người ở dưới đáy xã
hội, họ là những con người khơng có quyền lực, quyền hành trong tay họ, nếu có, thì
cũng là cái gì đó rất cỏn con, chỉ có hiệu lực lên những con người nhỏ bé khác, tài sản
cũng khơng nhiều, họ là những người có số phận đáng thương, thường bị coi thường,
hiếp đáp. Con người nhỏ bé có thể là một người nơng dân nghèo khó ,khốn khổ, hay
cũng có thể là một anh viên chức hiền lành hay bị mọi người cười cợt.

3.2.Chủ đề : Thói nơ lệ tinh thần
- Thói nơ lệ tinh thần trong “ Con Kỳ Nhông ” một câu chuyện xoay quanh viên cảnh
sát Ơtsumelốp, Khơriukin và con chó của em trai viên tướng .Ta có thể thấy tác giả đặt
câu chuyện là con kỳ nhông, mà trong tác phẩm khơng hề xuất hiện hay có bóng dáng
của con vật này. Kỳ Nhơng là một loại động vật bị sát thuộc họ kỳ đà, luôn thay đổi
màu sắc theo mơi trường. Có lẽ, đặc điểm nhận dạng của con vật này chính là sắc thái


biểu cảm của viên cảnh sát Ơtsumelốp, khi ơng liên tục tự hỏi mình rồi lại hỏi anh
lính, rồi lại quay ra kết tội con chó nhưng khi nghe đám người ồn ào bảo là chó của
viên tướng thì lại trách phạt người thợ kim hoàn Khơriukin …Dường như tâm lý, cứ
thay đổi hết lần này đến lần khác và lúc thì cảm thấy nóng trong cái thời tiết giá lạnh,
lúc lại lạnh mặc thêm áo, cứ liên tiếp tâm lý đấu trạnh, sợ nhầm lẫn, mà gặp phải quan

lớn kiến mình phải tội, như dằn vặt viên cảnh sát.
- Con người khơng có chính kiến, bản lĩnh, ln bị đến thay đổi, ảnh hưởng tới địa vị.
Như nhân vật viên cảnh sát trong truyện “Con kì nhơng” xử lí vụ việc một con chó cắn
người. Nhưng vì những lời đồn về chủ nhân của con chó là vị Thiếu tướng mà thay đổi
quyết định xử lí con chó. Và khi biết đó là con chó của em ngài Thiếu tướng thì đã tha
tội cho con chó cắn người vơ tội đó.
3.3.Các tình huống hài hước , gây cười : Thủ pháp tương phản
- Truyện chế giễu tâm lý tiểu thị dân, thói trưởng giả, trị xu nịnh, kiêu căng ngu ngốc.
- Sự hài hước trong câu chuyện xảy ra khi có người trong đám ồn ào kêu là chó của
viên tướng khiến viên cảnh sát vừa xử phạt vừa run sợ .
Hình như của tướng Giưgalốp! - Có ai trong đám đơng nói. - Của tướng Giưgalốp à?
Hừm!… Enđưrin, cởi hộ ta cái bành tô với… Chà, thật là khủng khiếp, nóng chi là
nóng! Hình như trời sắp mưa rồi sao ấy
- Cảm thấy nóng >< khi trời sắp mưa
Đúng rồi, của ngài thiếu tướng đấy! - có giọng ai nói trong đám đơng. - Hừm!… Này
Enđưrin, mặc hộ ta cái áo bành tơ một tí… Trời chuyển gió rồi đây… Ren rét là…
Người dắt con chó đến chỗ ngài thiếu tướng và hỏi ở đấy xem
3.4. Người kể chuyện : Điểm nhìn , giọng điệu


- Điểm nhìn ở câu chuyện này đầy màu sắc khi xét sắc thái chuyển từ mạnh mẽ ,
quyết liệt >> rụt rè , phân vân , run sợ . Thói nơ lệ tinh thần ăn sâu vào trong những tác
phẩm cùng thời kì của chekov , nhân dân nhỏ bé , địa vị càng cao thì lời nói càng có
trọng lượng , đổi trắng thanh đen …
- Giọng điệu ở đây thật hóm hỉnh, tưởng như bình thản, tự nhiên, ấy vậy mà hàm chứa
bên trong cái cười chế giễu, chê trách. Cảm hứng châm biếm là một sự nhạo báng
trước các hiện tượng tiêu cực của đời sống, để đấu tranh chống lại nó, thay đổi nó.
Nhưng cái cười ở đây, có lẽ khơng q gay gắt và quyết liệt, nó hài hước một cách
duyên dáng, nhưng nó thấm thía và sâu sắc.


3.5. Lời nhân vật
Viên cảnh sát Ôtsumelốp
=>> Khi mạnh mẽ , quyết liệt xử lý vụ ồn ào .
Hừm!… Được rồi… - Ơtsumelốp nghiêm giọng nói, ho mấy tiếng và cau đôi mày. Được rồi… Con chó này của ai? Ta khơng để n chuyện này đâu. Ta sẽ cho các
người biết cứ thả rơng chó như thế là thế nào! Đã đến lúc phải lưu tâm đến các vị
không muốn chấp hành các điều lệ quy tắc! Phải phạt cái thằng vơ lại rồi nó mới biết


rằng thả rơng chó và các súc vật khác đối với ta nghĩa là thế nào! Ta sẽ cho nó biết
tay ta!
Ơtsumelốp quay lại nói với người lính cẩm, - hãy điều tra xem, con chó này của ai, rồi
lập ngay biên bản! Con chó này phải đập chết thơi. Đập chết ngay! Chắc là nó bị dại
rồi…
=>> Sắc thái đổi sang phân vân , lo lắng , run sợ với một chú cho
Hình như của tướng Giưgalốp! - Có ai trong đám đơng nói. - Của tướng Giưgalốp à?
Hừm!… Enđưrin, cởi hộ ta cái bành tô với… Chà, thật là khủng khiếp, nóng chi là
nóng! Hình như trời sắp mưa rồi sao ấy
Đúng rồi, của ngài thiếu tướng đấy! - có giọng ai nói trong đám đơng. - Hừm!… Này
Enđưrin, mặc hộ ta cái áo bành tơ một tí… Trời chuyển gió rồi đây… Ren rét là…
Người dắt con chó đến chỗ ngài thiếu tướng và hỏi ở đấy xem
=>> Tỏ thái độ run sợ
Đúng thế hả! Chắc ngài lại nhớ người anh em mình rồi… Thế mà tơi chả biết tý gì!
Thế, thế con chó này của ơng ấy đấy à? Tôi thật là mừng… Này, anh đưa nó về đi…
Con chó con trơng cũng khá đấy… Nó khơn ranh gớm… Nó vừa ngoạm tay thằng cha
kia một cái đấy!… Hà hà hà… mà này chú cún, việc gì chú phải run lên thế nữa?
Chặc, chặc, chắc chú mình đang nổi cơn thịnh nộ đây… Chà, kiếm đâu ra con cún
kháu khỉnh quá ta…
3.6. Tư tưởng nhà văn.
- Hình ảnh lớp viên chức, thị dân, nơng dân, địa chủ… độc giả thường bắt gặp ngoài
đường phố, trong các rạp hát, bệnh viện, trường học hoặc trên các trại ấp đều được

ngòi bút Chekhov khắc hoạ hết sức đậm nét, khơng phải qua các chi tiết bề ngồi, mà
đậm nét ở tâm trạng mn hình nghìn vẻ của nhân vật. Qua tác phẩm “ Con kỳ nhông


” dường như ta thấy rõ được những hình ảnh con người bé nhỏ ,thói nơ lệ tinh thần
đáng sợ cũng như bật lên tiếng cười mà suy nghĩ hồi lâu . Không chỉ nỗ lực “nặn cho
hết những giọt nơ lệ trong bản thân mình”, mà Chekhov cịn mang ước nguyện cháy
bỏng là làm sao cho “con người Nga trong tương lai đều phải đẹp, từ diện mạo, áo
quần đến tâm hồn, tư tưởng”.

 => Qua các tác phẩm trên (Cái chết của một viên chức; Anh béo anh gầy;
Con kì nhơng):

Anton Pavlovich Chekhov

Khi chọn đề tài “Con người nhỏ bé”, A.Sêkhơp có một ngã rẽ khác biệt, gần như trở
thành một phản đề với “con người nhỏ bé” truyền thống. Con người nhỏ bé trong văn
học Nga thế kỉ XIX, thường được khắc họa là những con người đáng thương, tội
nghiệp. Nhà văn dành cho họ một tình cảm yêu thương tha thiết, chân thành. Các nhà


văn thuộc phái dân túy, đi tìm chân lý trong nhân dân, còn khai phá được ở những con
người bé nhỏ ấy những hạt ngọc sáng ngời từ trí thơng minh của trái tim, họ quan
niệm, về với nhân dân chính là tiệm cận chân lý nhất của A.Sêkhơp , trong cái nhìn đa
diện nhiều chiều của mình, khơng chỉ nhìn thấy những mặt tích cực, mà cịn thấy được
mặt tiêu cực của những con người nhỏ bé.
Viết về những con người nhỏ bé A.Sêkhôp thể hiện niềm cảm thông sâu sắc với những
nỗi khổ, tủi cực mà họ phải chịu đựng, họ chính là nạn nhân của xã hội áp bức bạo tàn.
Những con người ấy chẳng có ước mơ, hồi bão gì lớn. Họ sống quẩn quanh trong
khơng gian tù túng, chật hẹp trong bốn bức tường. Điểm tiến bộ của A.Sêkhôp so với

một số nhà văn trước đó khi viết về con người nhỏ bé đó là ông đi tìm nguyên nhân
làm cho họ trở nên “nhỏ bé” về phương diện nhân cách. Khi xây dựng loại nhân vật
này ông thể hiện thái độ trân trọng, nâng niu. Ơng ln có niềm tin vào con người sẽ
có một tương lai tốt đẹp mặc dù hiện thực cuộc sống đen tối, quẩn quanh.
Chính vì thế, ở đề tài về “Con người nhỏ bé, ông đi vào khai thác chủ đề “thói nơ lệ
tinh thần”.
Thói nơ lệ tinh cịn gắn với một bi kịch cũng khá quen thuộc trong các sáng tác của
Trekhov: Bi kịch không hiểu biết lẫn nhau của con người. Đó là thứ bi kịch ngầm
bên trong văn bản, là bức tường ngăn cách tâm hồn con người, khiến họ không thể
hiểu nhau, khiến những hiểu lầm, mâu thuẫn khơng bao giờ có thể giải quyết.
Bằng thủ pháp “mạch ngầm văn bản”, hướng đến sự ngắn gọn tối đa, việc lý giải chủ
đề của Trekhov có khi không dừng lại ở một tác phẩm, mà ở chuỗi các tác phẩm. Với
chủ đề “thói nơ lệ tinh thần”, sự lý giải cũng được tiếp nối từ “Cái chết của một
viên chức” đến “Con kỳ nhông” và lên đến đỉnh điểm ở “Người trong bao”.
Tóm lại, qua việc tìm hiểu một số truyện ngắn của Sekhop ta thấy được tài năng của
ơng trong sự nghiệp đổi mới, hồn thiện phát triển thể loại truyện ngắn. Ông thường


viết về những câu chuyện vặt vãnh đời thường, những con người nhỏ bé. Mặc dù dung
lượng truyện không nhiều nhưng lại ẩn chứa những vấn đề lớn, những thông điệp giàu
tính nhân sinh. Sekhop xứng đáng là một đỉnh cao của nền văn học Nga và thế giới.
Một nhà cách tân nghệ thuật vĩ đại trong lĩnh vực truyện ngắn và kịch.