(Luận văn thạc sĩ) góp phần nâng cao vai trò của thuế trong phát triển kinh tế tại việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (8.23 MB, 206 trang )
BO. GIAO DUC
. VA DAO TAO
.
TRUONG E>~l HQC KINH TE THANH PHO HO CHi MINH
~
~
&
NGUYEN HONG THANG
,
~
....
.....
?
[ GOP PHAN NANG CAO VAl TRO CUA
K
,
K
. THUE TRONG PHAT TRIE·N KINH TE
TAl
VIETNAM
•
•
~
· Chuyen nganh: Tai chfnh, lu'u thong tien t~ va tfn du.ng
Ma so: s.o2.o9
"
LU~N
,
,.,t
,..,
,...,
AN TIEN SI KINH TE
NGUOI Hu'ONG DAN KHOA HOC:
~
~
1. GS.TS. NGUYEN THANH TU.YEN
"'
"""
~
2. PGS.TS. LE VAN TE
Thanh pho
Ho Chi Minh- Nom 2001
MVCLVC
Trang
Loicamdoan
Danh ffil,IC cac chu vie't tlit
Danh ffil,IC cac bang
Danh ffil,IC cac hlnh ve, d6 thi
?
.::
MO £>AU
?
?
,
1
~
-
"
?
~
,..,
Chudng 1: Cd Sd LV LU~N VE VAl TRO CUA THUE TRONG NEN
KINH TE
.1.1. Nqi dung kinh te' ciia thue'
1.1.1. Cdc quan diim ve thut va ban chdt cua thue'
1.1.2. Chuc nang cua thut trong nen kinh te'
1.2. Mqt s6 nguy~n ttic cd ban xay dt!ng thue'hu~ng vao kich thich kinh
te'
1.2.1. Minh bt;zch
1.2.2. Hi?u qua
1.2.3. Linh hot;zt
1.2.4. Cong bdng
1.3. Vai tro ciia thue' trong phat tri~n kinh te'
1.3.1. Tg,o sff thu chu ye'u cho nha nuuc
1.3.2. Tham gia dieu chinh kinh te' vimo
1.3.2.1. Tac d()ng de'n can b~ng thi truong
1.3.2.2. Tac d()ng de'n tO'c d9 tang trudng GDP
1.3.2.3. Tac d()ng de'n cac ye'u tO' san xua't: lao d()ng va tu' li~u lao d9ng
1.3:2.4. Kich thich dftu tu'
1.3.2.5. Tac d()ng de'n thu'ong m~i qu6c te'
1.3.3. FJieu hoa thu nh~p, thl!c hi?n cong bdng xii hr)i trong phan phffi
1.4. Nhung bai hQc kinh nghi~m sit dQng thue' tac d()ng de'n phat tri~n
kinh te' (J mqt s6 nli~c tr~n the' gi~i
1.4.1. Trung Quo'c
1.4.2. Cdc nWJc ASEAN
1.4.3. M9t sff quae gia cong nghi?p mai (NICs) Chau A
1.4.4. Canada va Nh~t
1.4.5. Bai h9c kinh nghi?m
~~~~]
?
5
5
5
8
9
9
10
11
14
14
15
17
18
21
23
26
27
30
36
36
40
43
46
47
~
~
•
....
_,
,
,._?
_,.
Chudng 2.: SO' DVNG TH
TAC DQNG DEN PHAT TRIEN KINH TE
VI~T NAM TlJ NAM 1990 DEN NAY
2.1. Cai each thue'
2.1.1 Cai each buac mr)t, 1990-1998
?
0
51
51
52
2.1.2. Cai each buac hai, tit nam 1999
2.2. Sd d1,mg thu@' bic dqng vao kinh t@' tu nam 1990 d@'n nay
2.2.1. Tr;w moi truang thul bznh ddng gifla cdc doanh nghi?p
2.2.2. Khuye'n khfch san xudt va ddu tu
2.2.2.1. Thue' gia hi gia tang
2.2.2.2. Thue' l
nha mtac
2.2.3.1. S3:p xe'p doanh nghi~p nha nuoc
2.2.3.2.
tr
bi?t
2.2.5. Bao hQ san xudt nQi tlja va aiiu tie't xudt, nht1p khdu
2.2.6. H8 trq qud trznh hQi nht)p kinh te'
2.2. 7. Diiu tie't thu nht)p xii h9i va tliiu tilt lao tlQng
2.3. Nhung h~n cht ciia h~ thffng thut hi~n hanh anh huclng d@'n vai tro
kich thlch kinh tt ctia thut
2.3.1. Quy tljnh huang d&n thi hanh thul ruam ra, chua dn djnh va thie'u khd
nang bao quat ngu6n thu
"' ~ 2. Tinh tr{lng bao hQ san xudt nQi dja bling thul vdn phd bie'n
~·~;.3. vtQn mi~n va giam thut con nhiiu
1.,.,·.'>-(_ fia11h thu chua a{lt hi?u qua cao
2.3.5. Ca cdu thul chua h(fp ly
2.3.6. DQ ndi cua thul 90n thdp
Ktt luljn chztdng 2
55
56
56
61
61
68
73
73
Ha
,
?
,
-
...
?
,..,.
76
77
80
85
89
92
96
98
100
102
104
106
108
.
Chlidng3: CAC GIAI PHAP NANG CAO VAl TRO CUA THUE TRONG
,
~'I
'
,.,
.....
PHAT TRIEN KINH TE T~l VII;:T NAM
3.1. M()t s6quan di~m dinh hu8ng sd d1,1ng thutkich thich kinh tt phat
tri~n
3.1.1. Sit d~ng day tlu chtic nang von co cua tang lo{li thut ttl klch thlch va
ai€ u tilt kinh tt
3.1.2. Xay difng chlnh sdch thut thlch nghi qud trznh hQi nht1p kinh te' vai Khu
VifC Vtl the' giai
3.1.3. Nang cao vai tro kinh te' cua thut la mQt cdu thanh hflu C(J cua qud
trznh hoan thi?n chlnh sdch thut
3.2. Phu'dng hli8ng phat tri~n kinh tt va IDl,IC ti@u ctia chinh sach thu@"
d@'nnam2010
3.2.1. Phuang huang phdt triin kinh te' nuac ta den nam 2010
3.2.2. M~c tieu cua chlnh sdch thut de'n nam 2010
3.2.3. Dl! bdo C(J ca'u thut dtn nam 2010
111
111
111
114
118
121
121
123
124
3.2.4. Nhitng thu(in l(li va thach thuc v€ mt;it kinh tl tac d9ng dtn qua trznh
thr!c hi~n m~:tc tieu cua chfnh sach thut dtn nam 2010
3.2.4.1. Thu~n 1qi
3.2.4.2. Thach thuc
3.2.4.3. M9t sci mau thuftn mly sinh khi sti' dl)ng cong Cl) thue'
3.3. Mf}t s6 gbii phap
3.3.1. Gidi phap tdng quat
3.3.1.1. Di€u chinh ty 1~ thue' tren GDP hqp 1y theo d9ng thai kinh te'
3.3.1.2. Mo r9ng di~n chiu thue' va co sa tinh thue', d6ng thC1i thu h¥P cac
mll'c thue' sufft danh nghia
3.3.1.3. Xay dgng h~ thfing thue' thfch hqp de phat trien co sa hC;l tffng tai
chfnh
3.3.1.4. Di€u chinh co ca'u h~ thcing thue' tren co sa giam thffp tlnh trC;lng bao
hQ san xua't n9i dja va huong vao ngu6n thu n9i dja
3.3.1.5. Ban hanh thue' moi truong va thue' tai san ca nhan
3.3.2. Gidi phap nang cao vai tro kinh tl cua m9t so' lor;li thut chit ytu
3.3.2.1. Thue' gia tri gia tang
)
3.3.2.2. Thue' tieu thl;l d~c bi~t
3.3.2.3. Thue' xufft khffu-thue' nh~p khffu
3.3.2.4. Thue' thu nh~p doanh nghi~p
3.3.2.5. Thue' thu nh~p dfii voi nguoi c6 thu nh~p cao
3.3.3. Gidi phap hoan thi~n b9 may qudn ly thut
3.3.3.1. Nang cao hi~u htc ctia b9 may cuong che' thue'
3.3.3.2. Nang cao cha't 1uqng d9i ngu can b9 tlme'
3.3.3.3. Phfii hqp ch~t che giua co quan thue' vdi cac co quan chuc nang huu
quan
3.3.4. Cac bi~n phap h8 tr(l
3.3.4.1. Giao dl)C y thuc cong dan v€ nghia Vl) thue'
3.3.4.2. Kiem soat va quan 1y ch~t dfii tuqng n9p thue'
3.3.4.3. Kien quye't thgc hi~n co che' ttl khai, tl)' tfnh va tl)' n9p thue'
3.3.4.4. Tri~t de chcing thfft thu thue'
3.3.4.5. Thfing nhfft b9 khung va nang cao tinh phap 1y v€ phi, 1~ phi thu9c
ngan sach nha nu6c
3.3.4.6. Bai bo quye't toan thue'
3.3.4.7. Nang cao y thll'c trQng 1u~t n6i chung, 1u~t va phap 1u~t thue' n6i
rieng cho ngay ca co quan hanh thu
3.4. Di~u ki~n c~n thie't bao dams-« dt.mg hi~u qua cong C\1 thue' trong
phat tri~n kinh te' t~i Vi~t Nam
3.4.1. Thu&ng xuyen duy trz va bdo v~ gia trt d6ng ti€n Vi~t Nam, tiln ttJi
dbng ti€n chuyln ddi
3.4.2. Xay dT!flg moi tru&ng phap ly d6ng b9 va ch(it che
125
125
126
128
131
131
131
134
135
137
140
142
142
147
150
151
154
158
158
158
160
161
161
162
164
165
167
168
169
171
171
172
3.4.3. Ytu ttl con nguai va thong tin
Ke't luQn chlldng 3
KET LU~N
DANHMl)C CONGTRINHCUA TAC G:rA
TAl LieU THAM KHAO
Pill) Ll)C
'
A
?
172
174
176
DANH MVC cAc CHO VIET TAT
AFTA
Khu vf!c m~u dich tf! do ASEAN
APEC
H
ASEAN
Hic$p h9i cac quO'c gia E>ong- Nam A
BOT
BT
BTO
Xay df!ng- Ho~t d()ng- Chuy€n giao
CEPT
Thue' nh~p khffu ttu diii c6 hic$u lf!c chung
FDI
E>~u ttt tn!c tie'p cua nttoc ngoai
GDP
TGng san phffm quO'c n()i
GEL
Danh ffi\lC lo~i tru vinh vi~n
GST
Thue'hang h6a va dich V\1 (t~i Singapore)
Gr
Ty 11$ tang trttdng GDP
HS
He$ thO'ng di~u hoa (H()i d6ng h
ICOR
Ty sO' san lttqng bien va vO'n bien
IL
Danh m\lc giam thue'
MFN
Nttoc dttqc ttu diii nha't (tO'i hue$ quO'c)
NICs
Cac quO'c gia cong nghic$p moi
ODA
H6 tr
OECD
T6 chl1c h<;Jp tac va pha t tri€n kinh te'
PNTR
Quan he$ thttong m~i blnh thttong vinh vi~n
ppp
Nguyen t~c ngttoi gay o nhi~m phai tra
SL
TEL
Danh ffi\lC nh~y cam
TN
Thunh~p
TNDN
Thu nh~ p doanh nghic$p
VAT
Thue' gia tri gia tang
WEF
Di~n dan kinh te' the' gioi
WTO
T6 chl1c thttong m~i the' gioi
Xay df!ng- Chuy€n giao
Xay df!ng- Chuy€n giao- Ho~t d()ng
Danh ml;lc
lo~i
tru t~m thoi
')
DANH Ml)C BANG
Ty 1~ kha'u hao d6i voi cac lo~i Uti san t(.li Indonesia
Phan chia thue' giua cac ca'p ngan sach dia phttdng t(.li Philippines
Thue' sua't thue' thu nh~p cong ty t(.li Singapore tu nam 1985
de'n 1996
Bang 1.4
So sanh thue' sua't moi voi thue' sua't trttoc nam 1998 t(.li Nh~t
Bang 2.1
Di€n bie'n thay d6i thue' sua't thue' doanh thu tu thang 10/1990
de'n thang 12/1998
Bang2.2
S6 thu tu thue' lqi tuc tu nam 1991 de'n 1999
Dong g6p ctia cac thanh phffn kinh te' vao GDP
Bang 2.3
Bang 2.4
Di€n bie'n thay d6i muc khdi di~m chiu thue' thu nh~p d6i voi
thu nh~p thttong xu yen va khong thttong xuyen
Bang 2.5
S6 thu tu thue' thu nh~p d6i voi ngttoi c6 thu nh~p cao tu nam
1991 de'n 2000
Bang 2.6
T6c d() tang trttdng hang nam v~ GDP va thue', phi ctia tung
khu vf!c kinh te' tu nam 1994 de'n 1999
Bang 2.7
Ke't qua thu ctia m()t s6lo(,li thue' chti ye'u nhung nam gffn day
Bang 2.8
Minh h9a thue' ghi tq gia tang: khong mi€n thue' gia tri gia
tang cho doanh nghi~p B
Bang 2.9
Minh h9a thue' gi£1 tq gia tang: mi€n thue' gia tri gia tang cho
doanh nghi~p B
Bang 2.10 Ty trQng m()t s6 thue' chti ye'u trong t6ng thue', phi
Bang 2.11 GDP va thue' va phi giai do(.ln 1991- 1999
Bang 2.12 Bang tfnh d() n6i ctia thue', giai do~n 1992- 1999
Bang 3.1
Ty trQng m()t s6 s~c thue' chti ye'u trong t6ng thue' va phi tu
nam 2000 de'n 2010
Bang3.2
Xac dirih Gy ctia Vi~t N am theo mo hlnh Harrod- Domar
Bang 3.3
Bi~u thue' tieu tht,I dijc bi~t (d~ nghi)
Bang3.4
Chi phi trttoc thue' tra cho ngttoi V~t Nam va ngttoi nttoc
ngoai t(.li cung m()t muc thu nh~p sau thue'
Bang3.5
Phan b6 bien che' nhan vien cho ~a khu vf!c t(.li Thanh ph6 H6
Chi Minh dff u nam 1999
Bang3.6
Lich trlnh thf!c hi~n m()t s6 giai phap chti ye'u
Bang 1.1
Bang 1.2
Bang 1.3
Trang 41
Trang43
Trang44
Trang 47
Trang 58
Trang 70
Trang 75
Trang 90
Trang 91
Trang 94
Trang 94
Trang 101
Trang 102
Trang 105
Trang 106
Trang 107
Trang 125
Trang 132
Trang 148
Trang 155
Trang 164
Trang 170
..
-
~
DANH MVC HINH VE, f>O THI
Hznh 1.1
mnh 1.2
ffinh 1.3
ffinh 1.4
Hznh 1.5
ffinh 1.6
mnh 1. 7
ffinh 2.1
ffinh 3.1
Tac d()ng ctia thue' de'n din bAng thi tnl'ong
Cung lao d()ng la m()t du'ong thiing che'ch tu trai len phiii
Cung lao d()ng la m()t du'ong thiing che'ch v€ phia sau
Danh thue' nh~p kh~u lam tang gia hang nh~p kh~u
MO'i quan h~ giii'a thue' ghin thu va thu nh~p ca nhan
MO'i quan h~ giii'a thue' tn;tc thu va thu nh~p ca nhan
Quan h~ t5ng h
Trang 19
~~~
~ll
Tac d()ng day chuy€n ctia chinh sach bao h() bAng thue'
Vong lu~n qu~n ctia san xua't ye'u kern
Trang 100
Trang 24
Trang 24
Trang 28
Trang 34
Trang 35
Trang 117
~
?
MO DAU
Thu~
do nha nuoc t6 chuc va thl,ic hi~n nhilm d()ng vi@n m()t phAn
thu nh~p cua doanh nghi~p va d~n cu. Dilng san qua tdnh tai ph~n ph6i
nay la nhi@u va'n d@ kinh t~-xa h()i gay g&t nhti: ph~n chia thu nh~p qu6c
d~n
giua khu vl,ic cang va khu vl,ic tu; ttiong quan giua chi tich Iii y va chi
ti~u
dung thu()c
ng~n
sach nha nu'oc; tu'ong quan giua so' thu
hi~n
tl;li voi so'
thu tu'ong lai; lmh hu'dng cua thu~ d~n hanh vi kinh doanh va d()ng thai
ti~u dung xa h()i, din thu hut v6n diu tu' va h()i nh~p kinh
ti; thu~ va bing
trtidng kinh t~, ti~n hd@ kinh t~-Xa h{)i, VUa doi hoi tinh khoa hQC v@ m~t ly lu~n,
lu~t
dinh vua doi hoi
quy~t.
ngh~ thu~t
N6i each khac,
thu~
hanh thu tinh
t~,
Sl,i
chinh Xac
linh hol;lt nhting ld@n
ch1ia dl,l'ng n()i dung kinh
t~
va chlnh tri, xa
h()i s~u s&c rna khang don thuAn Ia m()t cang Cl}. thu ng~n sach cua nha
nu'oc.
Thoi gian vua qua, qua trinh chuy~n sang co ch~ tht tru'ong cua n@n
kinh t6 Vi~t Nam doi hoi va thuc diy ml;lnh me nhi@u thay d6i tich cl,ic
tr~n linh vl,ic tai chinh, ti@n t~ va tin dl}.ng. Cung voi nhung htioc
thu~
ciH each
toan di~n, co han va s~u s&c nam 1990 va nam 1999, Nha mtoc ta
luan tu chinh h~ tho'ng phap ht~t thu~ nhilm du'a thu~ ngay cang ti~p c~n
thl,ic ti~n, phan anh va theo kip hu'oc chuy~n to Ion cua n@n kinh t~,
dang thoi khai thac to'i da nhii'ng uy ll,ic ti@m nang cua n6 d~ kich thich
kinh t~ phat td~n.
Voi ill\lC dich dung thu~ nhti m()t cang C\1 kinh t~ huu hi~u, Lu~n an
"Gop phtin nang cao vai tro cua thud trong phat trilln kinh te~ t
Nam"
t~p trung ph~n tich co sl1ly lu~n v@ vai tro kich thich kinh t~ phatt
1
tri~n
ciia thu€, danh gia tac d~ng ciia chinh sach thu€ hi~n hanh l~n cac
ho~t d~ng kinh t€-xa h~i va dua ra m~t
s6 giai phap
nh~m nang cao vai
tro cua thu€ d6i voi ti€n trinh phat tri~n kinh t€ t~i Vi~t Nam. Tr~n tinh
thdn do, ngoai phdn mlJ ddu, k€t lu~n va ph\1 1\lc, Lu~n an gAm ha
chudng. Chudng 1: Cd slJ ly lu~n v8 vai tro cU. a thu€ trong n8n kinh t€.
Chudng 2: Sii' d\lng thu€ tac d~ng d€n phat tri~n kinh t€ lJ Vi~t Nam til
nam 1990 d€n nay. Chudng 3: Cac giai phap nang cao vai tro ciia thu€
trong phat tri~n kinh t€ t~i Vi~t Nam.
Ph~m vi nghi~n c(iu cua d8 tai hao gAm nhung vfin d8 thu~c chinh
sach thui hi~n hanh cua Vi~t Nam. Tuy nhi~n, d~ phan anh m~t each
toan di~n, d8 tai con d8 c~p m~t s6 thay ddi cua chinh sach thu€ trlioc
day. Nhung nghi~n
CUll
thu~c d8 tai chti y~u phan tich anh hudng cua
thu€ d~n cac m~t ho~t d~ng kinh t~-Xa h~i Va kh6ng qua di Vao nghi~p V\).
C\1 th~. D8 tai ciing kh6ng phan tich chuy~n situ tilt ca sAc thu€ hi~n hanh
rna chi t~p trung vao m~t s6lo~i chu yin: thu€ gia tri gia tang, thu€ ti~u
. th\1 d~c hi~t, thu€ xufit khiu-thu€ nh(lp khiu, thu€ thu nh(lp doanh
nghi~p
va thu€ thu nh(lp d6i voi nguoi co thu nh~p cao, hlJi ty trQng IOn
trong tdng thu thu€ va vai tro quan trQng cua chung d6i voi ho~t d~ng
kinh ti-xa h~i.
..
M~t khac, n8n kinh t€ mioc ta dang v(ln d~ng trong m~t th€ giOi
kinh ti ddy bi€n ddi, kh6ng it cd h~i ciing kh6ng it thii' thach. M~t cd h~i
IOn la chung ta thu~c v8 khu vt1c kinh t€ phat tri~n nang d~ng nhfit toan
cdu; th~m nua, chung ta hQC hoi duqc nhi8u kinh nghi~m quy gia, ca
thanh c6ng lin thfit h~i, cua cac qu6c gia di truoc. Thach th(ic d6i voi
chung tala v(ln d1.1ng nhung hai hQc kinh nghi~m vao thl.ic ti~n Vi~t Nam
nhu th~ nao. ThliC ti~n thu€ ciing kh6ng ngoai h6i canh nay. Do d6, m9t
2
phAn ne?i dung lu~n an dtigc danh ra de trlnh hay kinh nghi~m si'i d'Q.ng
c6ng c'Q. thui t~;ti me}t s6 qu6c gia Ian
c~nho~c
co tlnh
tr~;tng
kinh ti-xa he}i
tuong t\i Vi~t Nam.
De don gilm hoa nhung vin giu nguyen mQi gia tri phan tich, chung
t6i t~p hgp cac chu the tham gia vao ho~;tt de}ng kinh ti-xa he}i thanh ha
nhom: nha nuoc, doanh
nghi~p
va gia dlnh. Nha nuoc la nguoi st¥ d'Q.ng
thui nhti IDQt c6ng C'Q. nhitm th\fc hi~n cac chuc nang Va nhi~m V'Q. CUa
mlnh; quy m6 cua thui va quy m6 cua khu V\fC c6ng CO anh huang h3
tuong voi nhau. Cac doanh
nghi~p
va gia dlnh
nh~n
tac de}ng ci'Ia thui
duoi hai d~;tng : di~u tiit va di~u chinh. S\i 5n dtnh va tang truang cua khu
V\fC
tli
kh6ng chi anh huang tr\fc tiip din quy m6 CUa thui rna con la kit
qua cua me}t chinh s{teh thuihgp ly.
D~
tai dugc xay -d\fng tren co sa ly
lu~n
kinh ti chinh tri Macxit-
Leninnit va cac chu truong, duong 16i phat trien kinh ti-xa he}i cua Dang
va Nha nuoc. Ngoai ra, Chiin luqc phat trien kinh ti-xa he}i nuoc ta din
nam 2010 va Chiin luqc tai chinh qu6c gia din nam 2010 cilng duqc sfr
d'Q.ng lam co sa ly lu~n va djnh huong cho cac giai phap neu trong d~ tai.
Cac s61i~u trong Lu~n an dugc trich din til s61i~u c6ng h6 chinh thuc cU. a
Be} Tai chinh, T5ng C\lC Hai quan, T5ng C'Q.C Th6ng ke, T5ng C\IC Thui
nha nuoc, cua cac be},
cd
quan khac va til hao chuyen nganh kinh ti, tai
chinh. MC}t di~u kh6ng the tranh la de} sai l~ch giua cac s6 li~u khi ciing
phan anh me}t ne}i dung. Do do, dii hit sue c6 giing, Lu~n an ciing kh6ng
the hao mon tinh goc c~;tnh cua s6li~u til nhung ngu
tai sa d'Q.ng phuong phap lu~n duy v~t hi~n chung : phan tich
cac anh huang cua thui fheo chi~u htiong Cle}ng va xem toan he} h~ th6ng
chinh sach thui la me}t chinh the hiin chuyen theo th\iC ti@n. D~ tai co S\i
3
ke't hqp gina ly lu~n va thtic ti~n, d6ng thoi xem qua trinh n§.ng cao vai
tro kinh te' ciia thue' la m~t nh§.n to' ctu thanh ch:inh sach tai ch:inh quo'c
gia. Ngoai ra, do thue' kh6ng thu~n tuy mang t:inh kinh te', tai chinh rna
con c6 anh hudng xa h~i rtt s§.u site, nen cac giai phap d@ ra cfing chu y
de'n kh:ia c~nh xa h~i cua thue'.
Duoi stt huong din cua cac Giao suva n6 lttc cua ban th§.n, Lu~n an
da dua ra duqc nhung di~m moi sau d§.y:
Lam sang to vai tro k:ich th:ich kinh te' cua thue' trong bo'i canh
n@n kinh te' dang chuy~n d6i sang co che' thi trliong.
l>anh gia toan canh cai each thue' buoc m~t Va buoc hai voi IDQ.C
tieu h~i nh~p thue' vao cac ho~t d~ng kinh te' cua xa h~i.
I>ua ra cac giai phap n§.ng cao vai tro ldch th:ich kinh te' cua
thue' trong bo'i canh Va IDQ.C tieu dtt li~u; d6ng thoi x§.y dttng CaC
giai phap thanh m~t h~ tho'ng bi~n chung.
4
Chlidng 1
?
,.
Cd SO LV
~
-
'
?
_,
LU~N VE VAl TRO CUA THUE
TRONG NEN KINH TE.
1.1.
-
J
?
J
NQI DUNG KINH TE CUA THUE
1.1.1. Cac quan di~m v~ thue va ban chat cua thue
Thue' gi{n li~n voi sv t~n t~i, phat tri~n ciia nha m.toc va la mQt cong
cv quan tr9ng rna ba't ky nha mtoc nao cling sii' dvng d~ thvc thi chrrc nang,
nhi~m V\). cua mlnh. Tuy thUQC vao ban cha't nha nuoc va each thuc nha
nuoc sii' dvng thue', c6 nhi~u quan di~m khac nhau v~ thue'.
Vao the' ky 18 nhung nguoi theo thuytt thue' ul!c, di~n hlnh 1a Jean
Jacques Rousseau [73], cho r~ng thut la dffi gia cua hang hoa va dfch v~ cong
cqng do chfnh phu cung cap, la ke't qua ta't ye'u ciia m9t khe' ttoc m~c dinh
giua nha nttoc va dan chung. T6ng s6 thue' do sv thoa thu~n giua m9t ben la
chinh phil, ben kia la d~i bi~u dan chung (qu6c h9i). MQt d~ng khac cua
thuye't thue' ttoc la thuye't tU(Jng ddng, voi cac d~i bi~u: S.D. Montesquieu,
F.M. Voltaire [74], .... S.D. Montesquieu cho ding thue' la mqt phdn tai san
cong dan dong gop dl yen huang phdn con lr;zi.
M~c du thuytrt thue' ttoc va thuye't tttong d~ng giai thfch ro ngu6n tai
tr
cong chi va chi ra m6i tttong quan m~t thie't giua ngu6n thu voi nhi~m V\1
chi ngan sach nha m.toc, song tren thvc te', chua bao gio xay ra tranh lu~n v~
'gia' giua dan chung va chinh phil. Hon nua, cung voi sv hoan thi~n ky
danh Va thu thue',
thu~t
y ni~m d6i gia dich V\). cong CQng CUa thue' nga y dmg bi lu
mo. Be'n khi nha nttoc danh thue' tren toan th~ hang h6a va dich V\1, ta kh6
nh~n
ray
ni~m
d6.
5
Ly thuye't nay phat triSn thanh thuyit trdi khaan xa hqi (theorie de la
dette sociale). Thue' khong con rnang tlnh khe' tide hay do'i gia dich V\1 nua
rna la rn{)t rnon n<;1 xa h9i du<;1c hiSu dudi goc d9 v~t cha't, tuc la b3:t bu{)c
dong gop theo kha nang, rna kha nang thl kho minh dinh, cho nen che' d9
thue' phai dt;ta tren nhung can ban pha p ly din xua't tu s\f tan d6ng trt;tc
tie'p ho~c gian tie'p cua ngttoi cbiu thue' (thong qua quo'c h{)i). Thuye't nay
do'i l~p va khong c~n che d~y nhtt thuye't thue' tide va thuye't tu'ong d~ng
rna chi r6 chinh S\1' C~n thie't va quy~n b,tc cua nha nude quy dtnh S\1' t6n t~i
cua thue'. No concho tha'y
Slf
chuyin biin ta quan dilm ddnh thui thea lqi ich
th¥ huang sang quan dilm ddnh thue' thea kha nang dong gop va d~ c~p
nhi~u de'n y thuc cong dan v~ nghia V\1 n{)p thue'.
Tie'p do, thuyit quyin life nha mtac ra doi va kh~ng dinh, ne'u da thua
nh~n nha nude thl phai thua nh~n n9p thue' la rn{)t bdn ph~n cua cong dan
do'i vdi nha nude. M<;>i nguoi gop vao chi tit~u cong c{)ng theo kha nang cua
rnlnh va s\f dong gop do rnang tlnh cuong bach rna khong d\fa tren long hao
tam hay t\1' nguy~n. Nhung xet cho cung, ngttoi dan n{)p thue' d~ phl;lc V\1 cho
nhu c~u chi tieu cua chlnh rnlnh thong qua hat;zt dqng cua nha nuac.
y
ni~rn
bi cuo~g bach dong gop va y ni~rn t\1' dong gop ph~n nao dung hoa vdi nhau.
Thuye't nay dtt<;1c cac h<;>c gia hi~n d~i thS hi~n tuong do'i phong phu. E.R.A.
Seligman dinh nghia thue' la "sif dong gop cuiJng bach cua m6i nguai cha
chinh phu di trang trdi cdc chi phi vz quyin lqi chung, khong cefn cu vaa
cdc lr;i rieng l'lur;c huang" [12, 432]. Philip E. Taylor dinh nghia tu'ong t\1' nhu
E.Seligrnan, nhU'ng ong sii'a ddi doi chut nhu sau: "Thui la sif dong gop cuiJng
bach cua m6i nguai cha chinh phu di trang trdi cdc chi phi vz quyin lr;i chung
ma it can cu vaa cdc l(Ji rieng du(Jc huang" [14, 260] . Giao su Nghiern
E>~ng cho r~ng
"Thue' la mqt sif cung cdp tiin tai trifc tie'p, doi hoi a cdc
6
cong dan bling phu(Jng phdp quyin life, di ti:li trr; cdc gdnh n{ing cong c<)ng slf cung cdp nay co ttnh each chung c~c va khong c6 dtfi gid" [3]. Simon
James va Christopher Nobes dinh nghia thu6 gQn han: " Thui la mqt khoan
thu do nha mtac thlfc hi?n ma khong c6 bdt
kY m<)t slf haem tra trlfc
tiep
nao"[67, 10].
B€n day taco thi rut ra nhung dij,c tinh cd ban ci£a
thu~ nhtt sau.
:E>~c tinh d~u tien cua thut la khong doz gia tr~tc tie'p. NQp thut la m9t
ngrua Vt;l
Xa
hQi; cong dan khong CO quy~n tro'n Va cfing khong dU'<;jC quy~n
doi hoi dO'i ghi tn,tc ti6p. Mqi phap nhan va ca nhan, du n9p ho~c khong n9p,
n9p it hay nhi€u, d~u du<;1c nha nut1c dO'i xii' binh dAng trll'oc phap lu~t.
d day,
sO' ti~n thut phiii nQp khong tuy thu9c vao d9 thoa dt;tng sinh ra tu cac dich
Vt;l cong CQng do chinh phu cung d(p, tUc Ia cac l<;ji rieng dU'<;jC hU'Cfng, rna tuy
thUQC vao kha nang tht;t thut. Tren y nghia d6, dong thut la chia xe m9t ph~n
ganh n~ng cong chi voi chinh phiL Thu hai la tinh CltiJng che: dU'<;jc th€ hi~n (f
ch6 mqi sa:c thue' d~u do lu~t ho~c phap l~nh quy dinh. Day Ia d~c tinh bao
. trum nhfft. Thut khong th€ xay dl,tng tren va dung hoa voi tu' tudng tt;( nguy~n
va khong th~ trong cho vao thi~n chi hay nhi~t tlnh cua dan chung dO'i voi
nha nuoc. :E>~c tinh thu ba, ~n trong khai ni~m, la gdn chijt hotJ,t dQng kinh te:
bai vi v~ m~t nguyen ta:c, thut chu ytu di~u tie't ph~n gia
t~o ra
tu ho~t d9ng san xufft-kinh
tri th~ng du du<;1c
doanh. Dijc tinh nay cho thtly thut co mQt
vai tro nhlit djnh den qua tr'inh phat triin kinh tt-xii hQi cua mQt dlit mtuc.
Tren co
sa phan tich nhfi'ng d~c tinh chung nhfft cua thut, tac gia lu~n
an trinh bay khai ni~m thut nhu sau : Thui la m<)t khoan thu bdt bu<)c, khong
bJi hoan trlfc tilp cua nha nLtOc dtfi vai cdc td chuc va cd nhan nhtlm trang
trai mQi chi phi vilqi tch chung.
7
Xet vi ban chift, thut Ia mQt kinh thuc nha mtuc tdi phiin phoz thu
nhQ,p do doanh
nghi~p
va dl:in chung sting tr;zo, hinh thanh nen thu ngl:in
sdch nha nztuc. Xet vi hi~n tu(lng, thue' za qua trinh chuyin dich mQt chieu
thll nhijp tit khu V((C tzt VaO khll V(tC cong, bien mQt ph/in chi tieu rieng tzt
thanh chi tieu vi l(li fch chung.
1. 1.2. Chuc nang cua thue trong n~n kinh te
Xua't phat ttl' ban cha't, chuc niing hang dilu cua thut Ia tai phl:in phtfi
thu nhijp xii hQi - con gQi Ia chuc nang thu ngan sach. Thong qua chuc nang
nay, thue' d{)ng Vien IDQt ph~n thu nh~p CUa khu Vf!C tu' t~O nen thu nh~p nha
nu'oc. E>6 Hi m()t qua trlnh rna c6 tac gia gQi la 'nha nu'oc h6a m()t b()
ph~n
t6ng san phffm qu6c n9i'[63]. Tinh c~n thie't cua qua trlnh nay du'
hil$u qua nhii'ng san phffm cong-c()ng bai ho~t d()ng san xua't va trao d6i san
phffm giii'a doanh nghil$p va h9 gia dlnh di~n ra theo cd che' thi truong. Do d6,
trong n~n kinh te' thi tru'ong, ne'u thie'u v~ng ho~t d()ng cua chinh phil thl cac
. ca nhan va h9 gia dlnh thu nh~p tha'p khong c6 cd h()i thg hu'dng l
tu sau Chie'n tranh the' gioi I~n
thu Hai, xua't phat ttl' nhii'ng doi hoi v~ kinh te' va chinh tq, vai tro cua nha
nu'oc ngay cang gia tang a mQi quO'c gia· tren khil:p the' gioi. M9t m~t~ nha
nu'oc cung ca'p cac dich vg phuc l
trf!c tie'p vao kinh te' nh~m t~O moi tru'Ong thu~n l
t~ti tr
vf!c tu'.
8
Cung trong bO'i clmh kinh te' thi tntong, chuc nang thu nha't - tai phan
pho'i, ctia thue' md duong cho chuc niing thu hai: dilu titt kinh tt vi mo. Khi
d6 thue' trd thanh m<)t tac nhan ctia qua trlnh tai san xua't xa h<)i. Tntoc he't,
thue' tac d<)ng vao t6ng cffu, Jam thay d6i thu nh~p kha dt,mg tc.ti khu vg'c tu,
qua d6 gian tie'p tac d9ng de'n t6ng cung (GDP). Ngoai ra thue' con tac d<)ng
de'n tO'c d9 tang trudng GDP va cac nhan tO' san xua't, di~u chinh co ca'u GDP,
di~u tie't xua't nh~p kh~u va chlnh sach kinh te' dO'i ngoc.ti, thu hut dffu tu trong
va ngoai nuac, ...
Chuc nang tai phan phO'i thu nh~p chi ra chi~u huong v~n d<)ng ctia thu
nh~p ti't khu vt,tc tu de'n khu vt,tc cong. ·Chuc nang di~u tie't kinh te' cho tha'y
huang tac d()ng b~ng cong C\l thue' ti't nha nu'oc xuO'ng doanh nghi~p va h9
gia· dlnh. Chuc nang thu nha't tc.to di~u ki~n tht,tc hi~n chuc nang thu hai. Tuy
nhien, C1 nhii'ng giai doc.tn kinh te' phat tri~n nha't dinh, lc.tm dt.mg chuc nang tai
phan pho'i thu nh~p theo huang chi c6 lqi cho nha nuac se dffn thti tieu d()ng
lQ'c kich thich phat tri~n ctia khu vt,tc tu, va ddng nghia vai vi~c VO hi~u h6a
chuc nang di~u chinh kinh te' ciia thue'. M~t khac, tht,tc te' cung cho tha'y, ne'u
dung thue' di~u tie't kinh te' b~ng vi~c a'n dinh thue' sua't phan bi~t qua muc
..
giii'a cac nganh, ngh~ thl c6 th~ d~n de'n hanh vi dffu tu kern hi~u qua chi vl
lQ'a chqn thue' sua't tha'p. Do d6, qua trlnh v~n dl;lng hai chuc nang tren doi hoi
phai thich ung tung giai doc.tn phat tri~n kinh te'-xa h()i.
1.2.
MQT SO NGUYEN T.AC
ca BAN XA Y DV'NG THUE HU'ONG VAo
KiCH THiCH KINH TE
1.2.1. Minh bQCh
V~ m~t xa h()i nguyen ta:c nay doi hoi cac quy dinh v~ thue' phiH ro
rang va mang tfnh d(Ji chung nh~m ngan ngua hi~n tuqng lc.tm thu dO'i voi
nguoi nQp, ngan ngll'a hi~n tu<;~ng tham o va bi~n l~n thue' C1 nhan vien thue',
9
d6ng thoi cho tha'y thai d9 ton trQng ngu'oi n9p thue' cua chinh phiL Trang
kinh doanh, thue' la m9t khmln chi phi (nghia vv) nhu'ng cilng c6 thS la m9t
khoan u'u dai (quy~n l<;1i); do d6, Slf r5 rang cua thue' giup cac chu thS kinh
doanh hOl.!Ch djnh chfnh XaC IDQi chi phi V~ thue' va danh gia d~y du u'u dai
cua thue'. Tu d6, hQ cam tha'y yen Him san xua't-kinh doanh va mqnh dqn bo
vo'n dftu tu' Hiu dai.
Nguyen t~c minh bl.lch thS hi~n C\1 thS qua cac diSm sau:
- Thue' phai du<;1c xay dlfng theo m9t trinh tl! phap ly nghiem ng~H.
- Nha nu'oc va cac cd quan hanh thu phai t(.lo di~u ki~n dS doanh nghi~p
va dan chung thlfc hi~n quy~n du<;1c bie't m9t each minh bl.lch so' ti~n
thue' phai n9p, thu we thu, n9p thue', ttu dai v~ thue', ....
- Nhung quy dinh v~ thue' phai ph6 thong va nha't quan; tinh toan thue'
phiii ddn gian, d~ thlfc hi~n va d~ kiSm tra.
- Thue' thu phiii thu~n ti~n cho ngu'oi n9p theo thoi gian va khong gian.
1.2.2. Hi~u qua
Nguyen tdc nay doi hoi vi?c xay df!ng m6i sdc thul va h~ thong thue'
phai chu trqng dln hi?u qua kinh tl-xii hqi.
Mqt h~ thdng thut g9i la hi~u qua khi dur;c phat huy to'i da m9i tac
df!,ng. Tac dvng cua thue' ngay nay khong chi gioi hl.ln C1 ch6 t(.lo khoan thu
chu ye'u cho nha nu'oc, rna con du'<;1c
sa dt;Lng dS tac d9ng
vao .mQi m~t hol.lt
d9ng cua doi so'ng kinh te'-xa h9i. N6i khac di, thue' la m9t cong Ct;l thu9c
chfnh sach ali chfnh VI mo chti'a dlfng nhi~u ffi\[C tieu: tl.!O so' thu ngan sach
nha nu'oc, tang cu'ong quan ly cac hol.lt d9ng kinh tt-xa h9i, di~u chinh cac
hol.lt d9ng kinh te' vi mo theo httong thuc dfiy tang tru'dng kinh te' toi'm di~n.
t(.l.O hanh lang Cl.lnh tranh binh d~ng gifi'a CaC doanh nghi~p, khuye'n khfch d~U
10
tu' va tie't ki~rn ben trong n€n kinh te', di€u tie't h<;:ip 1y thu nh~p ctia cac doanh
nghi~p va rnQi t~ng Wp dan cu', .... Tinh da rn1;1c tieu khong doi hoi rn6i s~c
thue" ph
Them nila, hi~u quil cua h~ thdng thut con thi hi?n thong qua chi phi
himh thu thdp. Chi phi nay khac nhau (J rn6i s~c thu€, nhttng binh quan khong
nen vu'<;:it 1%
s6 thu€ thu du<;:~c. (Tc;ti nu'oc Anh, narn ngan sach 1993/1994, d~
thu 38959,2 tri~u bang thue' gia
tri
gia tang phai chi 331 tri~u bang (ty 1~
0,85% ), trong khi d~ thu 25538,2 tri~u bang thu€ tieu th1;1 d~c bi~t chi t6n 32,2
tri~u bang (ty 1~ 0,13%) [67, 39]). Tie"r giarn chi phi thu thue" lien qm!n nhi€u
de'n phuong pha p hanh thu. Phuong pha p tuong d6i tie"t ki~rn chi phi Ia d~
ngitC1i n9p thu€ t\1' khai, t\1' tinh va n9p thue'.
Tren phu'ong di~n toan n€n kinh t€, phili tinh vdo chi phi thu thut
nhilng chi phi ma xa h9i mdt di cho m9t d6ng thue' thu dur;c vao ngan sach
nha nuac. D6 1a chi phi v€ thoi gian va cong sll'c rna d6i·tu<;:~ng n9p thue' phai
. bo ra d~ nghien cll'u tht!c thi thu€, 1a chi phi s~p xe"p qua trlnh kinh doanh phu
h<;:ip nhung quy dinh thue' rnoi, ....
Nguyen t~c hi~u qua yeu c~u ddi xit thut nhu mqt cong Cf!- kinh te'
nhArn tang cu'ong vai tro ctia thue' d6i voi cac hoc;tt d()ng kinh te'-xa h9i
1.2.3. Linh hoQt
Nguyen tdc linh hor;zt dbi hoi thut gdn chr;it hor;zt dqng kinh te: philn anh
thlfc slf nhilng thang trdm kinh te' va nhilng bien dqng chinh trj, xa hqi.
Tinh linh hoc;tt th~ hi~n qua dq ndi va dq co gian cua thu€ (tax
bouyancy and tax elasticity). Dq ndi cua thue' la
ry stf giila phdn tram thay
ddi tdng so' thut thu dur;c vai phdn tram thay ddi GDP. G9i %11T Ia ph~n
11
tram thay d6i cua t6ng thu thue" nam nay so voi nam tntoc va %~y Ia ph~n
tram thay d6i GDP nam nay so voi nam tntoc, thi d9 n6i cua thue" du
nhusau.
Dq ntfi cua thut = [Phdn tram thay dtfi tdng thu tit thul]: [Phdn tram
thay ddi GDP]
Dq ntfi cua thut = %L1T I %L1Y
Ch£ng h~n, %L1T Ia 7% va %L1Y la 5% thi d9 n6i cU. a thue"Ia 1,4. E>i€u
nay c6 nghia la cu 1% tang GDP thi t6ng thu thue" tang 1,4%. Khi d6 ta n6i
h~ thO'ng thue' mang tinh n6i: thue" du
kinh te'. Ne'u nhung thay d6i v€ cd sd thue" hofj.c thue" sufft hofj.c d. hai khie"n
t5ng thu thue' tang theo nhip d9 bAng hofj.c Ion hdn nhip d9 tang trudng cua
n€n kinh te' thi khi d6 chie"c hi - thue' se n6i tren b€ mfj.t cua n€n kinh te'. Ne'u
nhung thay d5i v€ cd sd thue' hofj.c thue' sufft hofj.c ca hai khong lam t6ng thu
thue' gia tang hofj.c tang khong Iqp GDP thi chie'c hi - thue" khong n6i du
· df)ng kinh t€.
Mi~n, giam thue' se gay anh hudng nguy hi~m de'n d9 n6i cua thue".
TUc la, ne'u can ban thue"
bi
x6i mon do quy dinh nay thi sO' thue' thu dli'
khong th~ tang cung m9t ty I~ voi GDP. H~u he't cac quO'c gia d€u dua ra
chinh sach rni~n, giam trong cac si{c thue' C\1 th~, nhfft la thue' thu nh~p nen
tinh n6i cua thue' thu nh~p ra't kern. Hdn nua Sl!l~m d\].ng chinh sach d6 se
lam suy ye'u tinh cuong che" cua thue" va gay ra tr~ng thai ba't binh d£ng thue'.
Dq co giiin cua thut la ry stf giila phdn tram thay ddi tdng thu thut vai
phdn tram thay ddi GDP. T6ng thu thue' dung d~ tinh d9 co gHin khong duc;c
bao g6m cac khoan thu do thay ddi ca sa thut ho(ic thut sudt ho(ic ca hai. E>9
12
co gHin cU. a thuS la m9t scf do dQ nhf!-y cam cU. a thuS tntoc nhung thay d6i cU. a
n~n kinh t€. G9i %LiT* Ia ph§n tram thay d6i t6ng thu thu€ khong ttnh den
thay d6i co Sd thu€ hoi,ic thuS sua't hoi,ic ca hai va %LiY Ia phfin tram thay d6i
GDP, d9 co gHin cua thu€ dttqc tinh nhtt sau.
lJQ co giiin cua thut
=
%LiT*
%LlY
D9 co gHin thue' kh6 tinh hon d9 n6i cU. a thuS bdi phai lo~i tru thay d6i
co Sd thu€ hoi,ic thu€ sua't hoi,ic ca hai. D9 co gian thuS thU'CJng nho dU'oi d9
n6i cua thuS.
Y nghia cua chung cung khac nhau. ChAng h~n. thC1i ky
1976-
1982, Malaysia c6 d9 co gian thue' Ia 0,5, chu ye'u do nam 1976, m9t ph~n
dang k~ cua t6ng thu thue' dSn tu thuS xua't kh§:u danh vao cao suva d§u
CQ
nhung kim ng~ch xua't kh§:u cua chung khong tang b~ng nhjp d9 tang GDP
sau nam tie'p theo. Ngay l~p tuc, Chinh phil Malaysia di~u chinh co ca'u thuS,
md r9ng co sd thu€ (danh thuS vao d~u), khie'n t6ng thu thuS tang nhanh hon
GDP va d9 n6i cua ca h~ thcfng thue' d~t de'n 1,23 [68, 12].
Nhu v~y. tlnh tr~ng khong nfli auf/c ho~c nfli qua muc cua thu€ phan anh
tlnh tr~ng thu€ thoat ly ho~t d()ng kinh tS. Khi d6 khong th~ ban de'n vai tro
kich thich kinh tS cua thuS.
Ngoai d9 n6i va d9 co gian, nguyen ta:c linh ho~t con doi hoi khi dua
ra cdc quy dtnh, phdp lutJ,t thue' phdi tien li~u mqi phat sinh hay thay d6i cua
citn ban thue', khi d6 thue' se d~t m9t d9 6n djnh trong m9t khoang thCJi gian
nha't djnh. Nhu v~y chinh slf linh ho~t cua thue' lam cho nhung quy djnh v~
thuS 6n djnh. Di~u nay, khong chi giup nha nuoc tie't ki~m chi phi hanh thu
rna con giup cac doanh nghi~p tiSt ki~m dang k~ thC1i gian va cong sue cho
vi~c thlfc thi thuS.
13
1.2.4. cong bang
Tren phu'dng di~n kinh te', nguyen ta:c cong b~ng doi hoi thue' tai phan
ph6i thu nh~p xa h9i theo kha nang ted chinh cua ngu'C1i emu thue'. v€ m~t xa
hQi, nguyen ta:c cong b~ng doi hoi thue' khong du'QC phan bi~t d6i Xlt d6i
tu'qng nQp thue' va thue' phai g6p ph~n t~o moi tru'C1ng c~nh tranh lanh m~nh
giua cac doanh nghi~p.
Nguyen ta:c cong b~ng c6 lien quan de'n nguyen ta:c thue' trung l~p.
Nguyen ta:c thue' trung l~p doi hoi nha nuoc khong du'
trc;tng kinh te' cua m5i cong dan. Thue' chi nen lam s6 thu nh~p thu'ong xuyen
cua tu' nhan giam xu6ng, r6i de'n khi chi tieu, nha nu'oc hoan l~i cho ca nhan
b~ng lqi ich CUa cac dich V\1 do chinh phu cung ca'p.
Khong chi hanh thu thue' sao cho cong b~ng, rna ngay ca d9ng vien
bao nhieu ph~n tram GDP qua thue' cling la m9t va'n d€ thu9c linh vrfc cong
b~ng. Nha nuoc na:m quy~n lrfc cong c9ng, nen chie'm u'u the' khi phan chia
thu nh~p voi doanh nghi~p va dan cu'. Ne'u nha nu'oc thu thue' Vu'Qt qua kha
nang th\1 thue' cua doanh nghi~p va dan cu' thl khong nhung chi phi d~ thu
m9t d6ng thue' se vu'
cha:c cha:n anh hu'dng khong nho de'n b~u khong khi kinh doanh tren ph~m vi
canu'oc.
"
1.3.
?
_,.
,
..:?
_,
VAl TRO CUA THUE TRONG PHAT TRIEN KINH TE
Qua trlnh phat tri~n thue' qua cac thoi d~i cho tha'y khi nha nu'oc nh~n
thuc v~ thue' ngay cang d~y du thl cang si't dlfng thue' m9t each thanh th~o.
linh ho~t va do d6 cang phat huy vai tro cua thue' d6i voi Srf phat tri~n kinh
14
te'-xa h9i. Ne'u nhu C1 thoi ky dffu, thue' chi dong vai tro t~o khm1n thu chu
ye'u cho nha nude thl de'n nay no da du<;1c sil' d1J.ng nhu m9t cong ClJ. s~c ben
d~ di~u chinh ho~t.dQng kinh te' VI ffiO Va ffiQt cong ClJ. gop phffn t~O ra cong
bling xa h<)i (cong bling bling thue'). Lffn lu<;1t dudi day, chung ta phan tich
cac vai tro cua thue' do'i vdi n~n kinh te'-xa h9i.
1.3. 1. TQo khocm thu chu yeu cho nha m.tdc
V di mlJ.c dich tim ngu6n v~ t cha't tai tr<;1 cong chi, chinh pht\ co th~ sil'
dlJ.ng nhi~u phudng thuc ngoai thue', nhu : quyen gop dan chung, xin vi~n tr<;1
tll' nude ngoai, vay trong va ngoai nude, cho thue cong san, ban tai nguyen
thien nhien khai thac du<;1c, dffu tu kinh doanh, phat hanh ti~n, ... song chung
khong th~ t~o ra so' thu vll'a doi dao, ben vt1ng vlia kip thai cho nha nude. Chi
duy nha't thue' t~o du<;1c ngu6n thu nhu v~y. Chung toi kh~ng dinh, t~o ngu6n
thu chu ye'u cho nha nude Ia vai tro df)c ton cua thue'.
B~ th~t slf giii' dung vai tro t~o so' thu quan trQng nha't vao ngan sach
nha nude, thue' phai bao quat hff u he't mQi ho~ t d9ng kinh doanh : che' bie'n,
sil'a chii'a, che' t~o, khai thac, xay dl,ing, v~n tai, huon ban, an uO'ng, dich
VlJ. ... , mQi ngu6n thu nh~p : thuong xuyen, khong thuong xuyen, va mQi ho~t
d9ng tieu dung xa h9i. M9t n~n tai chinh quo'c gia chi lanh m~nh khi dl,ia
chu ye'u vao ngu6n thu n9i b9 n~n kinh te'. Ngu6n thu do chinh Ia thu nh~p
quO'c dan n9i dia. MQi sl,( trong cny, dl,ia vao ben ngoai d~u mang l~i nhii'ng
h~u qua xa'u va keo dai.
Nhlim dam bao ngu6n v~t cha't cung U'ng kip thoi cho nhu cffu chi
thuong xuyen, ngay ca khi n~n kinh te' co nhii'ng bie'n d9ng khong thu~n
l<;1i, thue' gian thu cffn luon du<;jc coi trQng, bdi tinh 6n dinh cua n6 to't hdn
tinh 6n dinh cua thue' trl,(c thu. Thue' gian thu dlfa tren cd sd tieu dung xa h9i
rna xa h9i thl khong th~ ngll'ng ti•~u dung cho du n~n kinh te' bi khung hoeing.
15
Vi~c coi trQng thue' gian thu con xuit phat tu nguyen ly: danh
thue' vao
nhung gl rna ngubi chiu thue'liy di cua xa h()i se c6 tac dl;lng t6t hon la
danh vao nhung gl rna d6i tlt\fng chiu thue' nh~p vao cho xa h()i. Hon nua,
do co che' danh thue'I6ng vao gia ban nen thue' gian thu se duqc ngubi chiu
thue' de dang chip nh~n, doi khi con 'kieu hanh' khi tni gia cho sv tieu dung
cao ca'p cua mlnh.
Thong qua thue', m()t phftn tdng san ph£m qu6c n()i duqc d()ng vien d€
hlnh thanh ngan sach nha nuoc. Tuy nhien ne'u nha nuoc dung sue m<,tnh d€
tai phan phO'i qua muc GDP thl phftn thu()c v~ doanh nghi~p va gia dlnh giam
xuO'ng. H9 se cam thffy cong sue bo vao kinh doanh va lam vi~c duqc d~n bu
khong thoa dang, va tu dffy chuy€n sang kinh doanh ng~m nh~m tro'n thue'
ho~c chim dut kinh doanh. N6i each khac, ne'u nha nltoc ngay cang tang ap
Ivc thu, nguai nQp thut cimg bt thai thuc trdn thue' bai m9t mlinh ll!c vo h!nh.
Do d6, khi tai phan phO'i thu nh~p xa h()i b~ng thue' phai chu y de'n kha nang
thl;l thue' ci1a tung doanh nghi~p va ca nhan.
Khii niing thlJ thut Ia tj 1? tfli da tit thu nhqp ma doanh nghi?p va ngllm
dan siln sang trich ra di tra thue' ma khong lam thay ddi hor.zt dQng vfln co cua h{J.
Dung lJ g6c dQ nin kinh tt quoc dan, khii niing th(t thut ciia mQt dat nu{Jc cho
thay tj philn binh quan ciia thu nhqp xii hQi du(lc dQng vien thong qua thut ·
Kha nang thl;l thue' tuy thu()c vao ban cha't va tr<,tng thai kinh te', truy~n
thO'ng cua m6i quo'c gia, sv hi€u bie't va thai d() ciia dan chung do'i voi cac
chuong trlnh hanh d()ng va sue m<,tnh quy~n Ivc cua nha nuoc. Kha nang tht;t
thue' Ia m9t khai ni~m ly thuye't duqc dung d€ phan dinh ranh gioi phan chia
hqp ly thu nh~ p xa h()i giii'a khu vvc cong va khu vrf.c tlt. Ne'u nha nuac d9ng
vien thui chua dc;zt giai hc;zn khd nang th¥ thui tht ngu6n ll!c xli hQi t(jp trung
vao tay nha nuac chua th(jt ddy du. Ne'u nha nuac dQng vien vu(Jt giai hc;zn kh/1
16
nang thf!, thut thz se biw mon khii nang tich lay tai san xutft mi'J rqng t(li
doanh nghi~p va lam giiim sut sd thu tztang lai.
Ne'u kha nang thv thue' Ia gioi h~n d()ng vien thu nh~p xa h()i vao
ngan saeh nha nude thl nJ lf!c thu thut (tax effort) eho tha'y nhung tae d9ng
chil quan eii~ nha nude nh1im khai thac kha nang thv thue' eila nSn kinh te'.
GQi T Ia t6ng thu thue' ea nam va
ky hi~u GDP la
Y, thl ty s6 (TIY) eho tha'y
ty 1~ d()ng vien GDP qua thue' eila m9t quo'e gia va gia sii' kha nang thv thue'
cila da't nude la (T*IY), thl n6 h.te thu thue' la ty s6 giua (TIY) th\fe te' va
(T*IY) uoe tinh.
NJ lf!c thu thut =
[(TIY) thf!c tt]: [(T*IY) ztac tfnh]
Ne'u ty s6 tren nho du'Oi 1 eho tha'y nhung n6 l\fe thu thue' ciia ehinh
phil ehu'a d~t de'n gioi h~n kha nang thv thue'. Mu6n tang s6 thu ngan saeh til
thue', eh1nh phil e6 th~ thay ddi ca siJ thuthoijc thut sut{t hoije cii hai d~ tang
s6 tiSn thue' rna khong lam t6n h~i quan h~ phan ph6i thu nh~p xa hdoanh nghi~p va gia dlnh, bC1i vl tiSm nang thv thue' dang du'
thu hut GDP vtf
vai xua't hi~n tlnh tr(lng bqi thu ngan sach nha nztac va dmg khong thi cho
rltng nin kinh tt dang tang trztiJng thu(ln l{Ji hoijc chfnh phtl dang v(ln himh
chfnh sach ki~h tt dung dtin [68, 21].
1.3.2. Thorn gia dieu chinh kinh
te vi mo
Ba't ky lo~i thue' nao khi du'
cila nhung nguoi nay vao tay nha nude. Ngoai ra, thue' tae d9ng tr\fe tie'p de'n
cae thanh t6 eh1nh eila kinh te' vi mo nhu': t6ng san lu<;1ng kinh te' (GDP ho~e
17
