<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Soạn văn 11 bài: Bài ca ngắn đi trên bãi cát</b>

<b>1. Soạn văn lớp 11 bài Bài ca ngắn đi trên bãi cát (ngắn gọn) mẫu 1</b>
<b>1.1. Về tác giả, tác phẩm</b>

<b>1.1.1. Tác giả</b>

Cao Bá Quát (1809? – 1855) tự là Chu Thần, hiệu là Cúc Đường, Mẫn
Hiên, người làng Phú Thị, huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc
quận Long Biên, Hà Nội). Ông mất trong cuộc khởi nghĩa chống lại chế
độ phong kiến nhà Nguyễn. Cao Bá Quát là một nhà thơ tài năng và bản
lĩnh, được người đương thời tôn thờ là Thánh Quát. Thơ văn ông bộc lộ
thái độ phê phán mạnh mẽ chế độ phong kiến trì trệ, bảo thủ, và chứa
đựng tư tưởng khai sáng có tính chất tự phát, phản ánh nhu cầu đổi mới
của xã hội Việt Nam trong giai đoạn giữa thế kỉ XIX.

<b>1.1.2. Tác phẩm</b>

- Hoàn cảnh sáng tác: Cao Bá Quát đi thi Hội. Trên đường vào kinh đô
Huế, qua các tỉnh miền Trung đầy cát trắng (Quảng Bình, Quảng Trị)
(hình ảnh bãi cát dài, sóng biển, núi là những hình ảnh có thực gợi cảm
hứng cho nhà thơ sáng tác bài thơ này).

- Thể thơ: thể ca hành, có tính chất tự do, phóng khống, khơng bị gị bó
về số câu, độ dài của câu, niêm luật, bằng trắc, vần điệu.

<b>1.2. Hướng dẫn soạn bài</b>

<b>Câu 1 (trang 42 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):</b>

- Bãi cát dài lại bãi cát dài: mênh mông dường như bất tận, nóng bỏng.

→ Hình ảnh tả thực: đẹp nhưng dữ dội, khắc nghiệt đã gợi ý cho nhà thơ
sáng tác bài thơ này.

→ Hình ảnh biểu tượng: con đường đầy khó khăn mà con người phải
vượt qua để đi đến danh lợi.

- Hình ảnh người đi trên bãi cát:

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

+ Thời gian: mặt trời lặn vẫn cịn đi.
+ Nước mắt rơi → khó nhọc, gian trn.

=> Mượn hình ảnh con người như bị sa lầy trong những bãi cát dài, để thể
hiện nỗi niềm day dứt, đau xót của tác giả đi trên con đường tìm lý tưởng
nhưng xã hội bù nhìn khơng cho ơng lối thoát.

<b>Câu 2 (trang 42 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):</b>
Sáu câu thơ:

<i>Không học được tiên ông phép ngủ</i>
<i>Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!</i>

<i>Xưa nay, phường danh lợi,</i>
<i>Tất cả trên đường đời.</i>
<i>Đầu gió hơi men thơm qn rượu</i>

<i>Người say vơ số, tỉnh bao người?</i>

có vẻ rời rạc, khơng gắn bó với nhau nhưng thực chất là một liên kết
logic, chặt chẽ. Danh lợi (việc học hành, thi cử, để đạt tới một vị trí chốn
quan trường) chính là khái niệm xâu chuỗi toàn bộ đoạn thơ. Hai câu thơ

đầu thể hiện nỗi chán nản của nhà thơ vì tự mình phải hành hạ mình để
theo đuổi cơng danh. Trong khi đó, bốn câu thơ cịn lại nói về sự cám dỗ
của chuyện cơng danh đối với người đời. Hình ảnh người đời thấy ở đâu
có quán rượu ngon đều đổ xơ đến, mấy ai tỉnh táo thốt ra khỏi sự cám dỗ
của rượu. Danh lợi cũng dễ làm say người.

=> Sáu câu thơ là bước chuẩn bị cho kết luận của tác giả: cần phải thoát
khỏi cơn say danh lợi vô nghĩa.

<b>Câu 3 (trang 42 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Người đi trên cát sa lầy trong cát hay chính là hình tượng kẻ sĩ cơ độc, lẻ
loi đầy trăn trở nhưng kì vĩ, vừa quả quyết vừa tuyệt vọng trên con đường
đi tìm chân lí đầy chông gai.

<b>Câu 4 (trang 42 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):</b>

Nhịp điệu của bài thơ được tạo nên chủ yếu nhờ sự thay đổi độ dài của
các câu thơ cũng như sự khác nhau trong cách ngắt nhịp của mỗi câu thơ,
đem lại khả năng diễn đạt phong phú. Cách ngắt nhịp của bài thơ khá linh
hoạt, khi thì là nhịp 2/3, khi lại là 4/3. Câu cuối cùng không có cặp đối,
như một câu hỏi bng ra đầy ám ảnh. Nhịp điệu diễn tả sự gập ghềnh,
trúc trắc của những người đi trên bãi cát dài, muốn thoát ra khỏi con
đường công danh vô nghĩa, tầm thường.

<b>1.3. Luyện tập</b>

<b>(trang 42 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1): Qua bài thơ này ...</b>

Bài ca ngắn đi trên bãi cát chỉ là một minh chứng nổi bật trong toàn bộ sự

nghiệp sáng tác của Cao bá Quát khi nhắc đến chuyện công danh như một
nỗi ám ảnh đầy bế tắc. Ví dụ như trong bài Đắc gia thư, thị nhật tác, ông
viết:

<i>Dư sinh phù danh ngộ</i>
<i>Thập niên trệ văn mặc</i>
<i>(Đời ta lầm lỡ vì cái danh hờ</i>

<i>Hàng chục năm chìm đắm trong bút mực)</i>

Và cịn rất nhiều bài thơ khác, ơng tỏ ra chán ghét việc học hành và thi cử
văn chương để kiếm danh lợi. Vì vậy, đây là nguyên nhân khiến Cao Bá
Quát nhận ra rằng cần phải làm một việc gì đó lớn lao hơn, có ý nghĩa
hơn. Đó là lý do dẫn ông đến với cuộc khởi nghĩa chống lại nhà Nguyên.
<b>2. Soạn văn lớp 11 bài Bài ca ngắn đi trên bãi cát (ngắn gọn) mẫu 2</b>
<b>Bố cục</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

- Phần 3 (còn lại): sự bế tắt của người đi đường
<b>2.1. Câu 1 (trang 42 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)</b>

Ý nghĩa tượng trưng của các yếu tố thực người đi trên bãi cát

+ Con đường công danh, con đường đời vô cùng xa xôi, trắc trở, gập
ghềnh

+ Con người đi trên bãi cát vẫn tất tả bước về phía trước vì danh lợi, hào
nhống

→ Cao Bá Quát về sự cần thiết của đổi mới giáo dục qua cái nhìn chán
ghét lối học cũ mưu cầu danh lợi

<b>2.2. Câu 2 (trang 42 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)</b>
Các câu thơ liên kết lo-gic với nhau:

+ Danh lợi (chỉ việc học hành, thi cử làm quan) là khái niệm xâu chuỗi
tồn bộ đoạn thơ

+ “ Khơng học được tiên ông phép ngủ- Trèo non lội suối giận khơn vơi”:
thể hiện nỗi chán nản của nhà thơ vì tự hành hạ mình theo đuổi cơng danh
- Bốn câu thơ cịn lại nói về cám dỗ của chuyện cơng danh với đời người
+ Những kẻ ham lợi danh phải tất tả ngược xi, nhưng ở đời chẳng ai
thốt khỏi cám dỗ lợi danh

+ Danh lợi cũng giống như thức rượu làm u mê con người
→ Tác giả khuyên cần thoát khỏi con u mê danh lợi

<b>2.3. Câu 3 (trang 42 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)</b>

- Tâm trạng chán nản, mệt mỏi của tác giả khi đi trên bãi cát

+ Tầm cao tư tưởng thể hiện ở chỗ nhà thơ nhìn ra tính vơ nghĩa của lối
học khoa cử theo công danh

+ Cuối cùng ông vẫn bị cuốn vào dòng người đi trên bãi cát ấy

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

<b>2.4. Câu 4 (trang 42 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)</b>

Bài ca ngắn đi trên bãi cát thuộc loại cổ thể có sự tự do về vần, nhịp điệu,
kết cấu

+ Nhịp điệu được tạo từ sự thay đổi độ dài ngắn của câu và cách ngắt
nhịp

+ Ngắt nhịp linh hoạt 2/3; 3/5 có khi 4/3
+ Nhịp điệu diễn tả sự gập ghềnh, trắc trở

<b>2.5. Luyện tập (trang 42 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)</b>
Cao Bá Quát hăm hở tìm lý tưởng nhưng khơng thành
+ Chín năm cứ ba năm một lần đi thi không đỗ tiến sĩ
+ Về sau được nhận chức tập sự ở Bộ Lễ

+ Tình thương, trọng người tài nên gây tội và bị đi đày ở

+ Ông nhận ra nhiều điều bất cơng từ sự bóc lột của triều đình nhà Huế
→ Ơng ý thức được sự tầm thường của danh lợi, và chế độ vì vậy ông
khao khát làm nên điều ý nghĩa, lớn lao hơn cho đời, dẫn tới cuộc khởi
nghĩa chống lại nhà Nguyễn

<b>3. Soạn bài Bài ca ngắn đi trên bãi cát mẫu 3</b>
<b>3.1. Hướng dẫn</b>

<b>Câu 1 (trang 42 SGK Ngữ văn 11 tập 1)</b>

- Bãi cát dài lại bãi cát dài: mênh mơng dường như bất tận, nóng bỏng.
+ Tả thực: những con đường miền trung đầy cát trắng

+ Biểu tượng: con đường đầy khó khăn mà con người phải vượt qua để đi
đến danh lợi.

- Hình ảnh người đi trên bãi cát:

+ Đi một bước như lùi một bước: nỗi vất vả khó nhọc.
+ Khơng gian đường xa, bị bao vây bởi núi sông, biển.
+ Thời gian: mặt trời lặn vẫn cịn đi.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

=> Mượn hình ảnh con người như bị sa lầy trong những bãi cát dài, để thể
hiện nỗi niềm day dứt, đau xót của tác giả đi trên con đường tìm lý tưởng
nhưng xã hội bù nhìn khơng cho ơng lối thốt.

<b>Câu 2 (trang 42 SGK Ngữ văn 11 tập 1)</b>
Không học được tiên ông phép ngủ,

Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay, phường danh lợi,

Tất tả trên đường đời.

Đầu gió hơi men thơm quán rượu,
Người say vô số, tỉnh bao người?

- Hai câu Không học được tiên ông phép ngủ / Trèo non, lội suối, giận
khơn vơi: mượn điển tích xưa để thể hiện nỗi chán nản vì phải hành hạ
mình theo đuổi thi cử, công danh.

- Bốn câu Xưa nay phường danh lợi /…/ Người say vơ số tỉnh bao người:
nói về sự cám dỗ của bả công danh đối với người đời, danh lợi cũng là
thứ rượu làm say lòng người.

=> Sự liên kết ý: không say danh lợi nhưng phải cùng tất tả nhọc nhằn
với những kẻ say danh lợi, tác giả cho thấy cần phải thốt ra khỏi cơn say

vơ nghĩa đó. Đó cũng là cái nhìn chán ghét và phê phán đối với lối học
khoa cử, con đường công danh theo lối cũ.

=> Sáu câu thơ cho thấy tư tưởng rất rõ ràng của tác giả về cong đường
công danh, sự nghiệp.

<b>Câu 3 (trang 42 SGK Ngữ văn 11 tập 1)</b>

- Tâm trạng của người lữ khách khi đi trên bãi cát là trạng chán nản, mệt
mỏi rã rời. Tâm trạng bế tắc của người đi đường, chưa tìm thấy lối thoát
trên đường đời.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

=> Cao Bá Qt nhận ra tính chất vơ nghĩa của lối học khoa cử, của con
đường cơng danh theo lối cũ. Nhìn thấy con đường danh lợi đầy nhọc
nhằn, đầy chông gai, tuy chưa thể tìm ra một con đường đi nào khác,
song Cao Bá Quát đã thấy không thể cứ đi trên bãi cát danh lợi đó mãi
được.

<b>Câu 4 (trang 42 SGK Ngữ văn 11 tập 1)</b>

- Bài thơ sáng tác theo lối thơ cổ, câu dài, ngắn xen nhau, vần thơ bằng
trắc phối nhịp nhàng, tiết tấu phong phú, giọng điệu khi thì bi tráng, khi
thì u buồn…

- Những lúc dừng lại suy nghĩ, câu thơ lại kéo dài ra, nhịp thơ cũng biến
hóa phù hợp. Những câu thơ: “Không học được….giận khôn vơi” với
nhịp điệu đều, chậm, buồn để cho thấy tác giả tự giận mình khơng có khả
năng như người xưa, mà phải tự hành hạ mình, chán nản mệt mỏi vì cơng
danh - lợi danh…Từng nhịp điệu của bài thơ chính là tâm trạng khi khó
nhọc, khi day dứt, khi đau khổ bước trên con đường của mình.

<b>3.2. Luyện tập</b>

Câu hỏi (trang 42 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

- Bài thơ đã biểu lộ sự chán ghét của một ngời trí thức đối với con đường
danh lợi tầm thường đương thời và niềm khát khao thay đổi cuộc sống.
Tác giả đã nhận thấy rõ tính chất vô nghĩa của lối học khoa cử, của con
đường cơng danh theo lối cũ. Từ đó đã thể hiện một Cao Bá Quát với
nhân cách cao cả, không chịu thỏa hiệp với dục vọng bản thân và với thực
trạng xã hội đang tiềm chứa nhiều suy thối.

=> Và đó là một phần nguyên nhân giải thích lí do khiến Cao Bá Quát đã
tham gia cuộc khởi nghĩa chống lại triều đình phong kiến nhà Nguyễn
năm 1854.

<b>3.3. Bố cục</b>
Bố cục: 3 phần

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

- Phần 2 (6 câu tiếp): Tâm sự và tâm trạng của người đi trên bãi cát
- Phần 3 (còn lại): Khúc hát đường cùng

<b>3.4. Nội dung chính</b>

Bài ca ngắn đi trên bãi cát biểu lộ sự chán ghét của một người tri thức đối
với con đường danh lợi tầm thường đương thời và niềm khao khát thay
đổi cuộc sống.

</div>

<!--links-->