Biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh trong
luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở số liệu địa
bàn Thành phố Hồ Chí Minh)
Ngơ Thanh Sơn
Khoa Luật. Đại học Quốc gia Hà Nội
Luận văn Thạc sĩ ngành : Luật ; Mã số : 60 38 01 04
Người hướng dẫn : GS.TSKH. Lê Văn Cảm
Năm bảo vệ : 2013
Abstract : Những vấn đề lý luận về Biện pháp bắt buộc chữa bệnh (BPBBCB)
theo luật hình sự Việt Nam: làm rõ khái niệm BPBBCB, nội dung của các quy định
có liên quan đến BPBBCB trong pháp luật hình sự Việt Nam, cơ sở lý luận về vấn
đề này của Bộ luật hình sự Việt Nam. Trình bày thực tiễn áp dụng BPBBCB trong
Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999: nghiên cứu hoạt động áp dụng BPBBCB
trong việc đấu tranh phòng và chống tội phạm trong giai đoạn hiện nay và thực tiễn
áp dụng trên địa bàn Tp. Hồ Chí Minh; cụ thể là kỹ năng cá biệt hoá quy định về
“Biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh trong Bộ luật hình sự Việt Nam năm
1999”, khả năng áp dụng biện pháp này của các cơ quan tư pháp hình sự và tác
dụng của việc áp dụng biện pháp này đến hiệu quả của hoạt động đấu tranh phòng
và chống tội phạm. Đưa ra những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả áp dụng
BPBBCB trong Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999, cụ thể nghiên cứu các giải
pháp nhằm hồn thiện quy định về BPBBCB trong Bộ luật hình sự Việt Nam năm
1999, góp phần nâng cao hiệu quả áp dụng biện pháp này trong việc đấu tranh
phòng ngừa và chống tội phạm trong giai đoạn hiện nay.
Keywords: Bắt buộc chữa bệnh; Biện pháp tư pháp; Luật hình sự; Pháp luật Việt
Nam
Content

1


MỤC LỤC

Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP BẮT BUỘC
CHỮA BỆNH THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM ...............................7
1.1.

Vài nét về vấn đề năng lực trách nhiệm hình sự của chủ thể của
tội phạm trong pháp luật hình sự ..............................................................8

1.1.1.

Tình trạng khơng có năng lực trách nhiệm hình sự.....................................10

1.1.2

Năng lực trách nhiệm hình sự hạn chế ........................................................16

1.1.3.

Năng lực trách nhiệm hình sự trong tình trạng say do dùng rượu hay
dùng chất kích thích mạnh khác ..................................................................18

1.2.

Khái niệm, các đặc điểm cơ bản của biện pháp bắt buộc chữa
bệnh trong luật hình sự .............................................................................19


1.2.1.

Khái niệm biện pháp bắt buộc chữa bệnh trong luật hình sự ......................19

1.2.2.

Các đặc điểm cơ bản của biện pháp bắt buộc chữa bệnh trong luật hình sự .....21

1.3.

Sơ lƣợc các quy định về biện pháp bắt buộc chữa bệnh trong lịch
sử lập pháp hình sự Việt Nam từ sau Cách mạng tháng 8/1945 đến
trƣớc khi ban hành Bộ luật hình sự năm 1999 của nƣớc ta ..................27

1.3.1.

Giai đoạn từ sau Cách mạng tháng 8/1945 đến trước khi ban hành Bộ
luật hình sự năm 1985 .................................................................................27

1.3.2.

Giai đoạn từ sau khi ban hành Bộ luật hình sự năm 1985 đến trước khi
ban hành Bộ luật hình sự năm 1999 của nước ta ........................................28

1.4.

Các quy định có liên quan về biện pháp bắt buộc chữa bệnh trong
pháp luật hình sự của một số nƣớc trên thế giới ....................................29



Chƣơng 2: CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
HIỆN HÀNH VỀ BIỆN PHÁP BẮT BUỘC CHỮA BỆNH. PHÂN
BIỆT BIỆN PHÁP BẮT BUỘC CHỮA BỆNH VỚI CÁC CHẾ
TÀI PHÁP LÝ HÌNH SỰ VÀ PHI HÌNH SỰ KHÁC ...........................32
2.1.

Khái quát quy định của pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành về
năng lực trách nhiệm hình sự...................................................................32

2.2.

Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành về biện pháp
bắt buộc chữa bệnh ...................................................................................41

2.3.

Phân biệt biện pháp bắt buộc chữa bệnh trong pháp luật hình sự
với các chế tài pháp pháp lý hình sự và phi hình sự khác .....................53

2.3.1.

Với hình phạt ...............................................................................................54

2.3.2.

Với chế tài hành chính.................................................................................58

Chƣơng 3: THỰC TIẾN ÁP DỤNG BIỆN PHÁP BẮT BUỘC CHỮA BỆNH
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH. HỒN THIỆN
PHÁP LUẬT VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP

DỤNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
VỀ BIỆN PHÁP BẮT BUỘC CHỮA BỆNH .................................................. 61
3.1.

Thực tiễn áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh trong Bộ luật
hình sự Việt Nam hiện hành của các cơ quan tiến hành tố tụng
trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2007 đến năm 2012 .....61

3.2.

Hoàn thiện một số quy định của pháp luật hình sự về biện pháp
bắt buộc chữa bệnh ...................................................................................77

3.2.1.

Về lập pháp ..................................................................................................77

3.2.2.

Về thực tiễn .................................................................................................80

3.3.

Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định
về biện pháp bắt buộc chữa bệnh ............................................................82

KẾT LUẬN ..............................................................................................................86
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................89



DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Nguyễn Ngọc Anh (chủ biên) (2012), Bình luận Luật thi hành án hình sự năm
2010, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội

2.

Bộ luật hình sự năm 1985.

3.

Bộ luật hình sự năm 1999, sửa đổi bổ sung năm 2009.

4.

Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003.

5.

Bộ luật hình sự năm 1985.

6.

Bộ luật hình sự năm 1999, sửa đổi bổ sung năm 2009.

7.

Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003.


8.

Bộ luật hình sự Tây Ban Nha, Bộ tư pháp dịch.

9.

Bộ luật hình sự Cộng hịa nhân dân Trung Hoa.

10. Bộ luật hình sự Thụy Điển, Bộ tư pháp dịch
11. Bộ luật hình sự nước Cộng hịa Pháp năm 1994
12. Bộ luật hình sự Đức, Bộ tư pháp dịch.
13. Bộ luật hình sự, ngày 20/12/1972 của chính phủ Việt Nam Cộng hòa
14. Bộ tư pháp (Viện khoa học pháp lý) (2005), Bình luận khoa học Bộ luật tố

tụng hình sự năm 2003, Nxb Tư pháp, Hà Nội
15. Lê Văn Cảm (2005), Sách chuyên khảo sau đại học - Những vấn đề cơ bản

trong khoa học Luật hình sự (phần chung), Nxb Đại học quốc gia Hà Nội
16. Lê Văn Cảm (2010), “Những vấn đề chung về bảo bệ các quyền con người

bằng pháp luật trong lĩnh vực tư pháp hình sự”, Sách chuyên khảo Bảo đảm
quyền con người trong tư pháp hình sự Việt Nam (TS. Võ Thị Kim Oanh chủ
biên), Nxb Đại học quốc gia Tp. Hồ Chí Minh

89


17. Lê Văn Cảm (Lê Cảm) (2012), Sách chuyên khảo Một số vấn đề cấp bách của

khoa học pháp lý Việt Nam trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền,

Nxb Đại học quốc gia Hà Nội
18. Đỗ Văn Chỉnh (1999), “Về bắt buộc chữa bệnh và những thiếu xót cần khắc

phục”, Tạp chí TAND, (03), tr.2
19. Nguyễn Đăng Đức (2001), Tâm thần học tư pháp, Trung tâm sức khỏe tâm

thần, Tp. Hồ Chí Minh
20. Hiến pháp nước Cộng hịa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 1992.
21. Học viện quân y (2007), Giáo trình Tâm thần học và Tâm lý học y học, Nxb

Quân đội nhân dân, Hà Nội
22. Phạm Hồng Hải (2000), “Các biện pháp tư pháp trong BLHS năm 1999 và vấn

đề hồn thiện LTTHS về trình tự thủ tục áp dụng các biện pháp đó”, Tạp chí
luật học, (05), tr.19
23. Nguyễn Ngọc Hòa, Lê Thị Sơn (2006), Từ điển pháp luật hình sự, Nxb Tư

pháp, Hà Nội
24. Nguyễn Thị Ánh Hồng (2012), “Biện pháp tư pháp trong Luật hình sự Việt

Nam và vấn đề bảo vệ quyền con người”, Tạp chí khoa học pháp lý, (3), tr.29.
25. Trần Minh Hưởng (2007), Sách tìm hiểu hình phạt và các biện pháp tư pháp

trong luật hình sự Việt Nam, NXB Lao Động, Hà Nội
26. Trần Minh Hưởng (2009), Sách hệ thống pháp luật hình sự - tập 1: Bình luận

khoa học BLHS (đã được sửa đổi bổ sung năm 2009), thực hiện từ 01/01/2010,
Nxb Lao động, Hà Nội
27. Luật giám định tư pháp năm 2012
28. Luật thi hành án hình sự năm 2010

29. Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012
30.

Nguyễn Đức Mai, Đỗ Thị Ngọc Tuyết (2012), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự
năm 1999 sửa đổi bổ sung năm 2009 phần chung, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội

31. Nghị quyết 49-NQ/TW ngày 02/06/2005 và chiến lược cải cách tư pháp đến

2020 của Bộ chính trị.

90


32. Nghị định số 64/NĐ-CP ngày 28 tháng 07 năm 2011 của Chính Phủ quy định

việc thi hành Biện pháp bắt buộc chữa bệnh.
33.

Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002 sửa đổi bổ sung năm 2007, 2008

34. Đinh Văn Quế (2000), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 1999 phần

chung, Nxb Tp. Hồ Chí Minh
35. Đinh Văn Quế (2009), Bình luận khoa học về các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ

trách nhiệm hình sự, Nxb Tổng hợp Tp. Hồ Chí Minh
36. Đinh Văn Quế (2009), Bình luận khoa học về loại trừ trách nhiệm hình sự

(bình luận chun sâu có viện dẫn các vụ án đã xét xử), Nxb Tổng hợp Tp. Hồ
Chí Minh

37. Đinh Văn Quế (2010), Tìm hiểu Tội phạm và hình phạt trong Luật hình sự Việt

Nam, Nxb Phương đơng
38. Thơng tư liên tịch số 03/TTLT ngày 24/09/1997 của Bộ nội vụ - Bộ y tế - Bộ

quốc phòng - Bộ tài chính - Viện kiểm sát nhân dân tối cao- Tịa án nhân dân
tối cao hướng dẫn về biện pháp bắt buộc chữa bệnh.
39. Trịnh Quốc Toản (2003), “Trách nhiệm hình sự của pháp nhân theo Luật hình

sự Hà Lan”, Tạp chí kiểm sát, (5), tr 48-52.
40. Nguyễn Minh Tuấn (2004), Các rối loạn tâm thần chuẩn đoán và điều trị, Nxb

Y học, Hà Nội
41. Phan Hồng Thủy (2002), “Bàn về áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh”, Tạp

chí Kiểm sát, (04), tr.34
42. Lương Hữu Thông (2005), Sức khỏe tâm thần và các rối loạn tâm thần thường

gặp, Nxb Lao động, Hà Nội
43. Nguyễn Duy Thuân (1999), Các biện pháp ngăn chặn trong Tố tụng hình sự -

Những vấn đề lý luận và thực tiễn, NXB Công an nhân dân, Hà Nội
44. Trường Đại học Luật Hà Nội (1997), Báo cáo của Chính phủ trước Quốc hội

về phần chung của Bộ Luật hình sự luật hình sự Việt Nam những vấn đề lý
luận và thực tiễn, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
45. Trường Đại học luật Hà Nội (2001), Giáo trình luật hình sự Việt Nam tập 1,

91



Nxb Công an nhân dân, Hà Nội
46. Trường Đại học luật Hà Nội (2005), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, Nxb

Công an nhân dân, Hà Nội
47. Trường Đại học Luật Hà Nội (2000), Từ điển giải thích thuật ngữ Luật học

(Luật hình sự và Luật tố tụng hình sự), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội
48. Trường Đại học Luật Hà Nội (1997), Luật hình sự Việt Nam - Những vấn đề lý

luận và thực tiễn, Nxb Công An nhân dân, Hà Nội
49. Trường Đại học Luật Tp. Hồ Chí Minh (2008) Khoa luật Dân sự, Tập bài

giảng "Những vấn đề chung về Luật dân sự"
50. Trường Đại học Luật Tp. Hồ Chí Minh (2008) Khoa luật hình sự, Tập bài

giảng "Những vấn đề chung về Luật hình sự và tội phạm"
51. Trần Quang Tiệp (2011), Về tự do cá nhân và biện pháp cưỡng chế tố tụng

hình sự, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội
52. Trương Quang Vinh (2010), “Thực trạng qui định của pháp luật hình sự về các

biện pháp tư pháp. Thực tiễn áp dụng và một số đề xuất”, Tạp chí Nhà nước và
pháp luật, (02),tr.67
53. Võ Khánh Vinh, Nguyễn Mạnh Kháng (chủ biên) (2006), Sách chuyên khảo

Pháp luật thi hành án hình sự Việt Nam – Những vấn đề lý luận và thực tiễn,
Nxb Tư pháp, Hà Nội
54. Võ Khánh Vinh (chủ biên) (2006), Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự,


Nxb Công an nhân dân, Hà Nội
55. />56. />57. />
a29863.html

92