TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN

Số 25 - Tháng 12/2014

NÂNG CAO HIỆU QUẢ HÁT HỢP XƯỚNG
TRONG HỌC ĐƯỜNG
NGUYỄN XN CHIẾN(*)

TĨM TẮT
Bài viết đưa ra cái nhìn chung về tình hình hợp xướng tại các trường phổ thơng, có sự
so sánh đồng thời khẳng định giá trị, ý nghĩa của hợp xướng đối với việc giáo dục phẩm
chất của con người; đáp ứng nhu cầu xã hội ngày nay đồng thời hợp với xu thế phát triển
thế giới và tạo được sự hứng thú cho giáo viên cùng học sinh, nâng cao dân trí, hướng đạo
thị hiếu tốt cho thanh thiếu niên, góp phần tạo nguồn tài năng âm nhạc trẻ.
Từ khố: nâng cao hiệu quả hát hợp xướng trong học đường
ABSTRACT
The paper presents an overall view of the development of singing choir in the general
schools. By making comparison, the paper asserts the value and the significance of the
choir to the cause of human quality education, meeting the present social requirements,
matching with the current trend of the development of the world and creating the interest
for students and teachers, enhancing the people’ cultural standard, orientating the good
taste for the childhood, making a contribution to molding the young gifted musicians.
Keywords: choir in music education in general schools
1. ĐẶT VẤN ĐỀ(*)
Hợp xướng là một loại hình nghệ thuật
trình diễn bằng giọng hát, có nhiều bè,
nhiều giọng. Qua tác phẩm hợp xướng có
thể diễn tả những vấn đề lớn của xã hội.
Với đặc điểm là giọng hát hợp xướng có
điều kiện dễ phổ cập và gần gũi với quần
chúng. Trong nhà trường học sinh tham gia

hợp xướng khơng chỉ được nâng cao về tư
tưởng, tình cảm, khiếu thẩm mĩ mà còn
được rèn luyện đức tính kỉ luật và đạo đức.
Khổng Tử cho rằng, “nhạc, thi, thư
cũng là phương tiện để giáo hố con người
góp phần ổn định và phát triển xã hội.
Nhạc chính trực, trang nghiêm, hồ nhã có
tác dụng di dưỡng tính tình, cảm hóa lòng
người, hướng “tâm” người ta tới cái “chân,
(*)

thiện, mỹ” do sự ứng cảm trong tâm ta với
sự hài hòa của âm nhạc” (Vũ Ngọc Pha,
Dỗn Chính: Triết học tập 1, Nxb Chính trị
Quốc gia, 1993.Tr. 94).
Theo Platon, nghệ thuật tác động trước
hết đến xúc cảm, kích thích hành vi con
người. Nghệ thuật có thể góp phần xây
dựng những phẩm chất tốt đẹp ở con người,
có vai trò quan trọng trong giáo dục “trước
hết cần theo dõi những người sáng tạo ra
huyền thoại, nếu tác phẩm tốt chúng ta cho
phép, nếu khơng bác bỏ. Chúng ta khun
những người giáo dục và những người mẹ
kể cho trẻ nghe những tác phẩm huyền thoại
được cho phép, những tác phẩm có ích như
thế hình thành nên tâm hồn trẻ thơ nhanh
hơn cả sự lớn, sự cứng cáp của thân xác nhờ
sự giúp đỡ của đơi tay (người mẹ)” (Platon,
1999, II, 140, 377c).


ThS, Trường Đại học Sài Gòn

120


C.Mác viết “Đối với nghệ thuật, người
ta biết rằng những thời kì hưng thịnh nhất
của nó hoàn toàn không tương ứng với sự
phát triển chung của xã hội, do đó cũng
không tương ứng với sự phát triển của cơ
sở vật chất của xã hội, cơ sở này dường
như cấu thành cái xương sống của tổ chức
xã hội” (C.Mác và Ph.Ăngghen: Tuyển tập,
Nxb.Sự thật Hà Nội, 1981. Tr. 629).
Nghệ thuật chân chính gắn bó với đời
sống hiện thực của nhân dân, là nhân tố
thúc đẩy mạnh mẽ tiến bộ xã hội thông qua
việc đáp ứng những nhu cầu thẩm mỹ của
con người. khi phản ánh thế giới trong các
hình tượng chân thực và có giá trị thẩm mỹ
cao, nghệ thuật đã tác động đến lí trí và
tình cảm của con người, kích thích tính tích
cực của con người, xây dựng ở con người
những hành vi đạo đức tốt đẹp.
2. NỘI DUNG
Hiện nay phong trào ca hát đã được
các cơ quan ban ngành quan tâm rất nhiều,
các chương trình thiếu nhi cho tới người
lớn được các đài truyền hình phát sóng liên

tục như: the voice kid, the voice, X factor,
tiếng hát hoa phượng đỏ, Việt Nam Idol,
Tuyệt đỉnh tranh tài, Sao mai điểm hẹn,
Bước nhảy hoàn vũ… các hội thi tiếng hát
măng non của HTV tổ chức, các hội thi
măng non, thiếu niên của các trung tâm
quận huyện, các trường Trung học phổ
thông, THCS và Tiểu học đã thu hút đông
đảo phụ huynh và các em học sinh hưởng
ứng tham gia rất nhiệt tình. Qua những
chương trình trên, chúng ta đã phát hiện ra
nhiều tài năng từ những cuộc thi này.
Chương trình biểu diễn văn nghệ hiện
nay bao gồm ca, múa, kịch, thời trang….

Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật
thường xuyên được biểu diễn nhất, trong
chương trình biểu diễn âm nhạc có đơn ca,
song ca, tốp ca, hợp ca… trong đó hình
thức đơn ca thường được biểu diễn nhiều.
Bản thân tôi đã trải qua gần 20 mươi
năm hoạt động và biểu diễn hợp xướng và
15 năm giảng dạy ở các trường văn hoá
nghệ thuật; các trường sư phạm âm nhạc
cũng như các trường phổ thông, tôi đã có
dịp nghiên cứu, tìm hiểu, gặp trực tiếp các
giáo viên và học sinh, qua những lần đứng
lớp ở trường sư phạm khi giảng môn chỉ
huy hợp xướng và kỹ thuật hát hợp xướng
thì hầu hết sinh viên rất hứng thú, nhất là

những học viên về trường phổ thông giảng
dạy sau đó quay lại học tiếp lớp nâng cao
trình độ chuyên môn. Nhưng khi bàn về
chương trình và biểu diễn thì vướng mắc
một số vấn đề sau:
Nhìn lại chương trình giảng dạy âm
nhạc trong trường phổ thông ở Việt Nam từ
bậc Mầm Non, cấp I, cấp II. Trong chương
trình giảng dạy âm nhạc ở trường phổ thông
gần như không nói đến hợp xướng, chỉ nói
đến khái niệm hợp xướng trong chương
trình cấp II vì vậy các em ít có điều kiện
tiếp xúc với nghệ thuật hát hợp xướng.
Trong chương trình giảng dạy chúng ta có
sinh hoạt hợp xướng nhưng còn mang tính
hình thức so với một số các nước ở Châu
Âu, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn
Quốc… thì việc giảng dạy hợp xướng của
chúng ta chưa thực sự phát huy thế mạnh
của loại hình nghệ thuật rất ưu việt này.
Chúng ta khảo sát thời gian biểu học tập
dành cho giáo dục âm nhạc ở một số nước
để có được mức độ so sánh khách quan:

121


Bảng phân bổ thời gian cho giáo dục Âm nhạc ở Hàn Quốc
Thời gian phân bổ mỗi tuần
Số tiết /tuần (phút)

3 (40 phút)
3 (40 phút)
2 (45 phút)
1 (45 phút)
1 (45 phút)

Lớp
1-2
3-6
7
8-9
10

Tiêu đề

Cấp

Cuộc sống vui tươi
Âm nhạc
Âm nhạc
Âm nhạc
Âm nhạc

Tiểu học
Trung học CS
Trung học PT

Học Âm nhạc ở Nhật Bản

Tiểu học


Trung học
cơ sở

Lớp
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Số tiết học Âm nhạc/ năm
68
70
60
60
50
50
45
35
35

Ghi chú

1 tiết = 45 phút


1 tiết = 50 phút

Chương trình Giáo dục Âm nhạc ở Mỹ
Cấp học

Primary school

Middle high school

High school

Lớp

MG-4 (5)

(5) 6-8

9-12

Chương trình Giáo
dục Âm nhạc

Âm nhạc chuẩn phổ
thông (General
Music)

-Âm nhạc chuẩn biểu -Âm nhạc chuẩn biểu
diễn (Performancediễn (Performancebased music)
based music)
-Phát triển năng lực cá -Phát triển năng lực cá

nhân (Individual
nhân (Individual
development)
development)
+ Hợp xướng (Choir) + Hợp xướng (Choir)
+ Dàn nhạc cổ điển
+ Dàn nhạc cổ điển
(Instrumental
(Instrumental
Ensemble)
Ensemble)
+ Nhóm nhạc (Band) + Nhóm nhạc (Band)

Thời gian tiết học

20-30 phút

30-45 phút

122

30-45 phút


Hình thức dạy học

Nhóm lớn, nhóm nhỏ

Nhóm lớn, nhóm nhỏ, Nhóm lớn, nhóm nhỏ,
và cá nhân

và cá nhân

Số lượng học sinh

15-20

Phụ thuộc vào hình
thức lớp

Phụ thuộc vào hình
thức lớp

Số tiết Âm nhạc

4-5 tiết / tuần

4-5 tiết / tuần

4-5 tiết / tuần

Điểm qua thời gian biểu học tập âm
nhạc ở một số nước chúng ta thấy rằng:
- Thời lượng học tập âm nhạc ở độ tuổi
nhỏ luôn học với số tiết trung bình khoảng
2 tiết trong 1 tuần và giảm dần ở những cấp
học sau nhưng học liên tục cho đến lớp 12
- Chúng ta nên tìm hiểu thêm về nội
dung giảng dạy môn âm nhạc để có cái
nhìn tổng thể và toàn diện. Qua đó có thể
rút ra những kinh nghiệm quý báu cho dạy

và học của chúng ta
Vậy làm thế nào để chúng ta phát huy
hiệu quả việc giảng dạy âm nhạc hợp
xướng trong trường phổ thông?
- Hiện nay chúng ta đã có chương
trình sách giáo khoa nhưng nội dung đã
chuẩn chưa? Chỉ cần thay đổi một số bài ở
phần phụ lục phù hợp cho chương trình
giảng dạy và ngoại khóa là đủ hay cần có
sự bổ sung thường xuyên để cập nhật đời
sống biến động không ngừng?
- Tăng cường việc thực hành để rèn
luyện thẩm mỹ và đạo đức, tính kỉ luật
trong sinh hoạt tập thể, văn hóa ứng xử
trong giao lưu…
Bác Hồ đã từng nói “đoàn kết, đoàn
kết, đại đoàn kết” từ mức độ hát tập thể
chúng ta bổ sung thêm hát hợp xướng vì
đây cũng là xu thế tương lai khi chúng ta
hội nhập cùng giáo dục với thế giới.
- Với thuận lợi hiện nay của Việt Nam
là dạy lớp tập thể rất đông vì thế tôi tin
rằng khi đưa những tác phẩm hát hợp
xướng sẽ rất thuận lợi.
- Nhạc viện TP.HCM và Trường Đại

học Sài Gòn là những trường đào tạo hệ đại
học sư phạm âm nhạc cho toàn phía nam
cho tới nay đã đào tạo một đội ngũ giáo
viên rất tốt. Trong chương trình các sinh

viên được trang bị kiến thức về môn kỹ
thuật hát tập thể, kỹ thuật hát hợp xướng,
chỉ huy hợp xướng, phối hợp xướng, sáng
tác…. giúp cho giáo viên có thể tự chuyển
soạn và biên soạn các ca khúc, hợp xướng
để phục vụ cho nhu cầu công việc tập
luyện và biểu diễn hợp xướng học đường.
- Hàng năm, sở giáo dục có những tổng
kết về chương trình phát huy tính sáng tạo
để có những tác phẩm tốt bổ sung vào
chương trình giảng dạy. Việc thực hành có
thể được tiến hành đa dạng và phong phú
không mang nặng hình thức, thể hiện từ
những bài ca đơn giản, có tiết tấu sôi động,
hát có kết hợp với múa, vừa hát vừa làm
động tác, đóng các nhân vật trong tác
phẩm…. hát các chủ đề về thiên nhiên, ca
ngợi tổ quốc, bạn bè, mái trường, gia đình…
Việc đưa giáo dục âm nhạc hợp xướng
vào trong học đường không quá khó khăn
đồng thời cũng rất cần thiết, đáp ứng nhu
cầu xã hội ngày nay và hợp với xu thế phát
triển thế giới, tạo được sự hứng thú cho giáo
viên và học sinh, nâng cao dân trí hướng
đạo thị hiếu tốt cho thanh thiếu niên, góp
phần tạo nguồn tài năng âm nhạc trẻ.
3. KẾT LUẬN
Những điểm ưu việt của hợp xướng là
sức mạnh của một tập thể, vẻ đẹp của giọng
hát nhiều bè… Đặc trưng cơ bản của hợp

xướng là bằng giọng hát của cả một tập thể
123


với những cung bậc trầm bổng tạo nên cảm
nhận đa chiều hàm xúc tình cảm sâu rộng
phong phú cho khán thính giả và cho chính
những người tham dự hợp xướng.
Hợp xướng có thể nói lên được những
tâm tư, nguyện vọng của con người khi sống
trong một xã hội, đại diện cho sức mạnh
nhân dân, là tiếng nói thét lên sức mạnh.
Hợp xướng còn đóng một số vai trò rất
quan trọng như: giáo dục thẩm mỹ âm
nhạc, thị hiếu âm nhạc, đánh thức xúc cảm

nghệ thuật, liên tưởng sáng tạo góp phần
phát triển trí tuệ, xây dựng ý thức tập thể
và tạo khả năng nhận thức tốt, giúp con
người ứng xử văn minh giao tiếp hoà đồng,
rèn luyện văn hoá một cách toàn diện, phát
triển khả năng nội tâm, rèn luyện sự quan
sát tinh tế và giải quyết tình huống linh
hoạt tạo tính đoàn kết, tuyên truyền, giáo
dục truyền thống của đất nước, giáo dục
học sinh biết sống và chia sẻ yêu thương.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đoàn Phi (2005), Chỉ huy dàn dựng hát tập thể, Nxb Đại học Sư phạm.
2. Đoàn Phi (2007), Chỉ huy dàn dựng Hợp xướng, Nxb Đại học Sư phạm.

3. F.A.Gievecto (1968), Phối khí, Hội nhạc sĩ Việt Nam dịch.
4. Hồ Ngọc Khải (2013), So sánh Chương trình Giáo dục Âm nhạc của Việt Nam và Hoa
Kỳ, website giáo dục âm nhạc Việt Nam.
5. I.ievukhin (1967), Kỹ thuật chỉ huy, Nxb Leningrad.
6. Lê Anh Tuấn (2011), Giáo dục Âm nhạc ở một số nước trên thế giới, website giáo dục
âm nhạc Việt Nam.
7. Minh Cầm (1982), Chỉ huy và biểu diễn hợp xướng, Vụ Đào Tạo – Bộ Văn hóa và
Thông tin Hà Nội.
8. Minh Cầm (2008), Tập bài giảng phối hợp xướng.
9. Ngô Thị Nam (2004), Hát nhạc, Nxb Đại học Sư phạm.
10. Nguyễn Thị Nhung (2005), Hình thức, thể loại âm nhạc, Nxb Đại học Sư phạm.
11. Nguyễn Thị Thanh Thùy (2012), Quan niệm về giáo dục con người của Platon trong tác
phẩm nền cộng hòa, Tạp chí khoa học xã hội số 06 Viện khoa học xã hội Việt Nam.
12. Vũ Ngọc Pha, Doãn Chính (1993), Triết học tập 1, Nxb Chính trị Quốc gia.
13. Vũ Tự Lân, Lê Thế Hào (1998), Phương pháp hát và chỉ huy dàn dựng hát tập thể,
Nxb Giáo dục.
*Ngày nhận bài: 25/6/2014. Biên tập xong: 1/12/2014. Duyệt đăng: 6/12/2014

124