TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

ĐỀ TÀI:
MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG HỌA TIẾT TRONG
TRANH HÀNG TRỐNG ĐỂ BỒI DƯỠNG KHẢ NĂNG
VẼ TRANG TRÍ CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 - 6 TUỔI

Giảng viên hướng dẫn : Th.S Ngô Bá công
Sinh viên thực hiện

: Hoàng Thị Phượng

Lớp

: K66A

Hà Nội, năm 2020


PHẦN MỞ ĐẦU

1

Lý do chọn đề tài

Tranh dân gian Hàng Trống – một trong những dòng tranh góp phần không nhỏ vào việc lưu giữ vốn
văn hóa cổ xưa của dân tộc, làm cho đời sống văn hóa tinh thần của người Việt ta thêm phong phú. Tuy
nhiên dòng tranh này đang dần bị “lãng quên” và mai một. Là người Việt nam, mỗi chúng ta đều có trách

nhiệm giữ gìn sự tồn tại và phát huy giá trị của dòng tranh dân gian nói chung và tranh Hàng Trống nói
riêng. Chính vì vậy việc giáo dục trẻ mầm non tiếp cận và hình thành những xúc cảm ban đầu về dòng
tranh dân gian Hàng trống ngày càng mang một ý nghĩa to lớn.
Hoạt động vẽ, cụ thể là vẽ trang trí giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành khả năng suy nghĩ độc
lập và sáng tạo cho trẻ mẫu giáo lớn. Vẽ trang trí giúp phát triển xúc cảm về bố cục và họa tiết trong tranh
vẽ của trẻ theo một nhịp điệu riêng. Ở trường mầm non, những hoạt động tổ chức cho trẻ vẽ trang trí là cơ
hội để trẻ tiếp cận với nghệ thuật trang trí giúp trẻ bày tỏ tình cảm, thị hiếu thẩm mỹ và khả năng sáng tạo
của mình. Và để bài vẽ của trẻ có hiệu quả thì phụ thuộc phần lớn vào quá trình tổ chức, hướng dẫn, lựa
chọn phương pháp và biện pháp giảng dạy của giáo viên mầm non.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy rằng hoạt động vẽ của trẻ chủ yếu là vẽ tranh theo đề tài, theo mẫu và theo
ý thích còn hoạt động vẽ trang trí chưa thực sự được chú trọng ở trường mầm non. Việc tổ chức hoạt động
vẽ trang trí đối với giáo viên còn nhiều lúng túng và khó khăn. Các nội dung lựa chọn đưa vào hoạt động
vẽ trang trí còn nghèo nàn, đơn giản. Chính vì vậy các bài vẽ trang trí của trẻ thường thiếu mềm mại, máy
móc và ít sáng tạo.
Tranh Hàng trống được tô màu bằng bút lông và phẩm nhuộm nên có màu sắc đậm đà với những họa
tiết trang trí mộc mạc và ưa nhìn. Với các nét họa tiết gần gũi với đời sống như: họa tiết mây trời, sóng
nước, hoa sen, hình cá, họa tiết hình cóc,… sẽ gây cho trẻ sự tò mò, hứng thú với những sự vật hiện tượng
quanh trẻ. Đồng thời, việc tìm hiểu về các giá trị văn hóa cổ truyền sẽ giúp trẻ có thêm vốn hiểu biết về
nghệ thuật truyền thống, về văn hóa của người xưa. Chính vì vậy việc lựa chọn sử dụng họa tiết trong
tranh Hàng Trống trong hoạt động vẽ của trẻ không chỉ giúp trẻ hình thành xúc cảm tích cực với những
giá trị văn hóa của dân tộc mà còn kích thích hứng thú tìm tòi, phát triển khả năng vẽ trang trí của trẻ với
những sản phẩm sáng tạo.
Xuất phát từ những cơ sở trên nên tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: “ Một số biện pháp sử dụng họa tiết
trong tranh dân gian Hàng Trống để bồi dưỡng khả năng vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi”
làm khóa luận tốt nghiệp của mình. Tôi hi vọng rằng với những nghiên cứu của mình sẽ góp phần giúp


các giáo viên mầm non có thể sử dụng nguồn họa tiết trong tranh Hàng Trống phù hợp để bồi dưỡng khả
năng vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục trong hoạt động tạo hình.


2

Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp sử dụng họa tiết trong tranh dân gian Hàng Trống để bồi
dưỡng khả năng vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non, qua đó hình thành ở trẻ thái độ
yêu thích đối với nghệ thuật, giúp trẻ có vốn hiểu biết nhất định về nghệ thuật dân gian của dân tộc và
nâng cao hiệu quả của việc giáo dục nghệ thuật.

3 Khách thể và đối tượng nghiên cứu
1 Khách thể nghiên cứu
Qúa trình tổ chức các hoạt động vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non.

2

Đối tượng nghiên cứu

Một số biện pháp sử dụng họa tiết trong tranh dân gian Hàng Trống để bồi dưỡng khả năng vẽ trang
trí cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.

4

Giả thuyết khoa học

Nếu lựa chọn và sử dụng một số họa tiết trong tranh Hàng Trống phù hợp với trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thì
trẻ sẽ có được vốn hiểu biết nhất định về nghệ thuật tạo hình truyền thống qua đó hình thành thái độ yêu
quý, gìn giữ nét văn hóa dân tộc, đặc biệt sẽ góp phần giúp trẻ thể hiện tốt hơn khả năng vẽ trang trí.

5


Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu một số lý luận về tranh dân gian Việt Nam, tranh dân gian Hàng Trống, họa tiết trong
tranh dân gian Hàng Trống, nghệ thuật vẽ và vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non.
- Nghiên cứu về thực trạng tổ chức hoạt động vẽ và khả năng vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
- Đề xuất một số biện pháp sử dụng họa tiết trong tranh dân gian Hàng Trống để bồi dưỡng khả năng
vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
- Thực nghiệm chứng minh giả thuyết đã đặt ra.

6

Phạm vi nghiên cứu

- Nội dung nghiên cứu:


+ Đề tài nghiên cứu việc sử dụng một số họa tiết trong tranh Hàng Trống phù hợp với trẻ 5-6 tuổi để
vẽ trang trí các hình cơ bản như: Hình vuông, hình tròn, đường diềm,…
+ Nghiên cứu một số mẫu họa tiết trong tranh Hàng Trống.
- Mẫu nghiên cứu:
+ Giáo viên:

•
•

Giáo viên lớp mẫu giáo lớn - trường mầm non Mai Dịch (Quận Cầu Giấy - TP Hà Nội).
Giáo viên lớp mẫu giáo lớn - trường mầm non Quảng Lạc (Xã Quảng Lạc – TP Lạng Sơn).

+ Trẻ:


•
•
-

Trẻ mẫu giáo lớn trường mầm non Mai Dịch (Quận Cầu Giấy - TP Hà Nội).
Trẻ mẫu giáo lớn trường mầm non Quảng Lạc (Xã Quảng Lạc – TP Lạng Sơn).
Địa bàn nghiên cứu:

+ Trường mầm non Mai Dịch (Quận Cầu Giấy - TP Hà Nội).
+ Trường mầm non Quảng Lạc (Xã Quảng Lạc – TP Lạng Sơn).

7 Phương pháp nghiên cứu
1 Phương pháp nghiên cứu lí luận
Sưu tầm đọc và hệ thống các tài liệu có liên quan đến cơ sở lí luận của đề tài.

2

Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Phương pháp quan sát: Quan sát, dự giờ và ghi chép lại quá trình tổ chức hoạt động vẽ trang trí của
giáo viên và trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non.
- Phương pháp điều tra: Sử dụng phiếu điều tra đối với giáo viên mầm non.
- Phương pháp đàm thoại: Trao đổi và trò chuyện với giáo viên mầm non.
- Phương pháp thực nghiệm: Thực nghiệm một số biện pháp đã đề xuất vào tổ chức giờ học vẽ trang
trí cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
- Phương pháp phân tích sản phẩm tạo hình của trẻ: Nghiên cứu phân tích các sản phẩm hoạt động
giáo dục của giáo viên và sản phẩm hoạt động của trẻ liên quan đến đề tài.

3


Phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu


Dùng thống kê, xử lý từ các số liệu đã thu thập được theo các tiêu chí, thang đánh giá, khả năng tạo
hình trước và sau khi áp dụng các biện pháp đề ra để có được kết quả nghiên cứu khóa luận
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI

1

Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Qua tìm hiểu về lịch sử nghiên cứu vấn đề cho thấy trên thế giới và ở Việt Nam đã có rất nhiều công

trình nghiên cứu về tranh dân gian Hàng Trống, nghiên cứu về họa tiết trong tranh Hàng Trống, nghiên
cứu về hoạt động vẽ, cụ thể hơn là hoạt động vẽ trang trí của trẻ mầm non. Song thực tiễn giáo dục hiện
nay cho thấy hầu như có rất ít các công trình đi sâu vào nghiên cứu về mô típ các họa tiết trên tranh Hàng
Trống và đặc biệt là ứng dụng các họa tiết đó cho trẻ vẽ trang trí các hình cơ bản. Chính vì vậy tôi tiến
hành nghiên cứu đề tài: “Một số biện pháp sử dụng họa tiết trong tranh dân gian Hàng Trống để bồi
dưỡng khả năng vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi”.
Với đề tài nghiên cứu của mình, tôi hi vọng sẽ đề ra và đưa vào thử nghiệm một số biện pháp sử dụng
họa tiết trong tranh Hàng Trống để bồi dưỡng khả năng vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. Thông qua
đó có thể giúp trẻ có cơ hội làm quen với các họa tiết trên tranh Hàng Trống, tích lũy được kiến thức về
nghệ thuật trang trí truyền thống đặc sắc của ông cha ta và biến nó trở thành hành trang để sáng tạo nên
những sản phẩm thẩm mỹ độc đáo của riêng mình.

2

Tranh dân gian Việt Nam

1.2.1 Vài nét về tranh dân gian việt Nam

1.2.1.1 Lịch sử ra đời dòng tranh dân gian:
Vào thời nhà Lý (thế kỷ 12) đã bắt đầu xuất hiện những gia đình hay thậm chí là cả một làng chuyên
làm khắc ván, làm tranh. Sang thế kỷ 18 - 19, tranh dân gian đã dần đi vào giai đoạn ổn định và phát triển
mạnh mẽ. Nghề làm tranh đã lan truyền rộng rãi hầu khắp cả nước.
1.2.1.2 Nội dung của tranh dân gian:
Về nội dung, tranh dân gian Việt Nam có thể chia 4 nhóm: Tranh thờ, tranh chúc tụng, tranh sinh hoạt,
tranh minh hoạ văn học - lịch sử.


1.2.1.3 Chất liệu và kỹ thuật tạo hình cơ bản của tranh dân gian:
Tranh thường được in hoặc vẽ trực tiếp lên giấy. Loại giấy phổ biến thường được các dòng tranh dùng
hơn cả là giấy dó. Từ loại giấy này có thể làm ra giấy điệp.
Các nghệ nhân tạo ra bức tranh bằng cách sử dụng phương pháp khắc ván rồi từ đó sao in ra nhiều
bức tranh. Các bản ván khắc chủ yếu làm từ gỗ. Ngoài các dòng tranh sử dụng phương pháp khắc thì còn
có những bức tranh vẽ tay của các nghệ nhân. Phương pháp vẽ tranh trực tiếp này chủ yếu được dùng ở
vùng các dân tộc thiểu số ở vùng núi miền Bắc như người: Tày, Nùng, Dao...
1.2.1.4 Màu sắc trong tranh dân gian:
Hầu hết màu sắc sử dụng trong những bức tranh dân gian đều làm từ nguyên liệu tự nhiên. Tranh Kim
Hoàng ngoài sử dụng màu sắc được pha chế từ thiên nhiên còn sử dụng mực Tàu làm màu đen. Đặc biệt
hiện nay do nhu cầu của đời sống văn hóa của người dân, tranh Hàng Trống, tranh Làng Sình có sử dụng
phẩm màu để vẽ.
1.2.1.5 Những dòng tranh dân gian chính:
Có 4 dòng tranh dân gian chính, đó là: Tranh dân gian Đông Hồ, tranh Làng Sình, tranh Kim Hoàng,
tranh Hàng Trống.
1.2.2 Tranh dân gian Hàng Trống
1.2.2.1 Lịch sử hình thành dòng tranh dân gian Hàng Trống
Tranh Hàng Trống được làm chủ yếu tại phố Hàng Nón, Hàng Trống của Hà Nội xưa (nay thuộc quận
Hoàn Kiếm, Hà Nội). Tranh Hàng Trống thực sự phát triển ở cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX nhưng tới
khoảng giữa thế kỷ XX dòng tranh này bắt đầu suy tàn. Nhất là kể từ sau kết thúc chiến tranh, hầu như
các nhà làm tranh đều giải nghệ.

1.2.2.2 Đặc điểm của tranh Hàng Trống
a, Đặc điểm chất liệu tranh và cách tạo màu cho tranh
- Tranh Hàng Trống được in trên giấy dó bồi dày hay giấy báo khổ rộng. Có những tranh bộ khổ to và
dài, thường bồi dày, hai đầu trên dưới lồng suốt trục để tiện treo, phù hợp với kiểu kiến trúc nhà cao, cửa
rộng nơi thành thị. Ván khắc được làm bằng gỗ lồng mực hoặc gỗ thị.


- Xưa kia, tranh Hàng Trống sử dụng mực in truyền thống từ những chất liệu dân dã nhưng rất tinh
xảo và cầu kì. Màu đen của tranh được làm từ tro rơm nếp hay tro lá tre được đốt và ủ kỹ; màu vàng từ
hoa hòe; màu trắng từ vỏ điệp; màu đỏ của sỏi đồi tán nhuyễn; màu lục thẫm từ lá chàm,…Những màu
sắc đó được pha chế với dung dịch hồ nếp cổ truyền tạo cho tranh một vẻ óng ả mà các loại màu hiện đại
không thể có được.
Ngày nay các màu được sử dụng không hoàn toàn là màu tự nhiên, mà còn có thêm màu phẩm. Hai
màu đặc trưng riêng cho nghệ thuật tranh Hàng Trống chính là màu xanh da trời và hồng điều.
b, Đặc điểm kỹ thuật in ấn và vẽ tranh Hàng Trống
- Cách in tranh Hàng Trống: Khi in các nghệ nhân đặt ngửa ván để in, không di chuyển ván: Nghệ
nhân lót một lớp lót mềm để đặt lưng ván khắc lên trên, mặt khắc tranh đặt ngửa lên. Dùng con lăn để tải
màu mực in tất cả các nét, các hình. Sau đó đặt giấy in tranh lên, xoa kỹ lưng tranh cho màu mực bám đủ
khắp các mặt tranh, bóc ra. Khi đó ta được tờ tranh đã in xong có bản màu đen, rồi tiếp tục các khâu kỹ
thuật khác.
- Đặc sắc trong tranh Hàng Trống là việc vẽ tay từng bản. Ván khắc chỉ duy một ván, tạo thành xương
cốt cho bức tranh, còn lại màu sắc hay các chi tiết trong tranh lại do bàn tay tài hoa của người nghệ nhân
làm nên.
c, Đặc điểm bố cục của tranh Hàng Trống
Bố cục trong tranh Hàng Trống theo lối thuận mắt, không theo luật xa gần. Bố cục tranh thờ của dòng
tranh Hàng Trống có nhiều sự khác nhau không tuân theo luật xa gần mà các hình và mảng to nhỏ khác
nhau tùy theo vị trí xã hội của từng nhân vật. Bởi vì các ông hoàng, bà chúa phải lớn hơn người hầu, thần
phải lớn hơn dân và luôn ở vị trí trọng tâm của bức tranh. Bố cục tranh thờ tthường là hình tượng các vị
thần được vẽ lớn ở giữa, phần trên tranh có đề chữ thần vị, hai bên tranh có vẽ câu đối ca ngợi, cầu mong
các vị thần giáng phúc và phía dưới tranh có vẽ hình minh họa những công việc liên quan đến chức năng

bảo hộ của các vị thần.
Tranh dân gian Hàng Trống thường có bố cục chia làm hai phần: Phần hình ảnh và phần chữ. Phần
chữ thường là những câu thơ, câu chúc để làm rõ nội dung của bức tranh. Tuy nhiên, những dòng chữ ấy
chính là một phần trong kết cấu của bức tranh chứ không chỉ đơn giản là một lời giới thiệu tên của tác
phẩm.
d, Các loại tranh Hàng Trống


Tranh Hàng Trống có hai loại chính là: “tranh thờ” và “tranh tết”, nhưng chủ yếu là tranh thờ phục vụ
cho sinh hoạt tín ngưỡng. Ngoài ra còn có “tranh chơi và tranh thế sự” và “tranh truyện”.
1.2.2.3 Đặc trưng trang trí trong tranh Hàng Trống
Để sản phẩm tranh dân gian đẹp hơn các nghệ nhân đã sáng tạo bức tranh với những hình họa tiết độc
đáo nhưng cũng rất gần gũi và quen thuộc. Để thấy được nét độc đáo trong các hình vẽ trên tranh Hàng
Trống, chúng ta hãy cùng tìm hiểu ý nghĩa của một số họa tiết được sử dụng phổ biến trong tranh Hàng
Trống:
* Họa tiết hình hoa lá:
- Hoa sen: Xuất hiện theo chiều dài lịch sử của dân tộc, có thể nói hoa sen chính là biểu tượng của
người dân tộc Việt Nam. Đặc biệt, hình ảnh bông sen xuất hiện trong bức tranh “Tứ Qúy” gợi nét đẹp
giản dị thanh thoát và toát lên vẻ đẹp thuần khiết. Hoa sen còn xuất hiện trong những bức tranh thờ như
“Qúa Khứ Thế Phật”.
- Hoa đào, hoa cúc, hoa mai thể hiện sự sinh sôi nảy nở với ước mong một cuộc sống tốt đẹp.
* Họa tiết hình động vật:
- Trên một số sản phẩm tranh Hàng Trống, họa tiết hình con vật được sử dụng rộng rãi. Nhiều hình con
vật được sử dụng trong tranh Hàng Trống như: Hình cóc, con chim, con chuột…hay những con vật tâm
linh như rồng. Ngay cả những bức tranh thờ như “Mẫu Thượng Ngàn” vẫn có rất nhiều loài động vật, kể
cả trên cạn và dưới nước: ngựa, voi, tôm, cua cá, rùa, rắn.
- Hình cá chép: Đây là hình ảnh được sử dụng trong nhiều bức tranh. Hình ảnh cá chép như thể hiện
một sức mạnh tâm linh thần ký, giúp đỡ người dân vượt qua những khó khăn trong cuộc sống.
- Hình hổ: Bức tranh “Ngũ Hổ” được xem như một kiệt tác trong tranh Hàng Trống. Hổ được xem như
là loài chúa sơn lâm, tượng trưng cho sức mạnh mãnh liệt.

* Hình mây trời, sóng nước: Ngoài những họa tiết nêu trên, họa tiết hình mây trời và sóng nước là hai
họa tiết đặc trưng trong tranh Hàng Trống, nó được sử dụng nhiều trong các bức tranh như thể hiện sự
huyền bí và làm cho bức tranh thêm sinh động. Những họa tiết này góp phần cho bức tranh trở nên bay
bổng và đẹp mắt hơn.
* Họa tiết hình người: Trong tranh Hàng Trống, chúng ta thấy xuất hiện hình ảnh những vị quan, vị
thần, người hầu trong những bức tranh thờ, hay hình ảnh người dân trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày
bình thường và vô cùng giản dị.


* Hoa văn về đồ dùng – đồ vật: Một số đồ dùng quen thuộc trong sinh hoạt hàng ngày như: Cái quạt,
đôi hài, đèn lồng,… cũng được sử dụng trong tranh Hàng Trống thể hiện sự gần gũi với đời sống bình dị
của con người.
1.2.2.4 Một số họa tiết trong tranh Hàng Trống sử dụng trong vẽ trang trí.
Tranh Hàng Trống phong phú với nhiều thể loại và một số hình họa tiết trong tranh Hàng Trống mang
những đặc trưng cơ bản có thể cách điệu để đưa vào bài vẽ trang trí, ví dụ như một số hoa văn, họa tiết
sau:

=>
Tranh: “Cá chép vượt ngũ môn”
(Nguồn: Tranh dân gian Hàng Trống Hà Nội [7, Tr 91])

=>
Tranh: “Đám cưới chuột” (Nguồn: Báo ảnh Việt Nam)
1.3 Đặc trưng của hoạt động vẽ và vẽ trang trí
1.3.1 Hoạt động vẽ
1.3.1.1 Khái niệm “hoạt động vẽ”


- “Hoạt động” là vận động, vận hành để thực hiện chức năng hoặc gây tác động nào đó với mục đích
nhất định trong xã hội [9, tr 182].

- “Vẽ” là một hình thức nghệ thuật thị giác, trong đó một người sử dụng nhiều công cụ vẽ khác nhau
để ghi dấu lên giấy. Nó là một trong những hình thức truyền đạt ý tưởng thị giác đơn giản, hiệu quả nhất
[9, tr 354].
Như vậy: Hoạt động vẽ là hành động vận hành các giác quan kết hợp sử dụng các công cụ vẽ để tạo
nên một tác phẩm nghệ thuật riêng của từng người.
1.3.1.2 Đặc điểm hoạt động vẽ của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
Hoạt động vẽ của trẻ mẫu giáo chưa phải là hoạt động sáng tạo nghệ thuật thực thụ, nó khác xa với
hoạt động tạo hình của người nghệ sĩ trưởng thành. Có thể nói hoạt động vẽ của trẻ thể hiện đặc điểm của
một nhân cách đang được hình thành và kết quả to lớn nhất của nó là sự biến đổi, phát triển chính bản
thân của chủ thể hoạt động.
1.3.1.3 Ý nghĩa của hoạt động vẽ đối với trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
- Hoạt động vẽ giúp rèn luyện ở trẻ khả năng quan sát, ghi nhớ
- Rèn luyện tư duy nhận thức tích cực và sự sáng tạo cho trẻ thông qua hoạt động vẽ
- Giáo dục thẩm mỹ cho trẻ thông qua hoạt động vẽ
- Trẻ thể hiện suy nghĩ và cảm xúc của mình thông qua tranh vẽ
- Hoạt động vẽ giúp sự phát triển thể chất
1.3.2 Hoạt động vẽ trang trí
1.3.2.1 Khái niệm “vẽ trang trí”
Vẽ trang trí là sử dụng công cụ vẽ để ghi dấu các vật thể, đường nét lên giấy với sự bài trí, sắp xếp bố
cục hợp lí sao cho tạo ra một sản phẩm hài hòa, đẹp mắt.
1.3.2.2 Bố cục, họa tiết, màu sắc trong trang trí
- Bố cục trang trí: Bố cục trang trí là sự sắp xếp các ngôn ngữ nghệ thuật tạo hình như đường nét,
hình mảng, màu sắc sao cho gây được hiệu quả tốt nhất đối với chủ đề của sản phẩm
Các nguyên tắc của bố cục trang trí : Nguyên tắc nhắc lại, nguyên tắc xen kẽ, nguyên tắc đối xứng,
nguyên tắc phá thế.


- Họa tiết trang trí: Họa tiết là những hình vẽ dùng để trang trí. Họa tiết trang trí thường được đơn
giản, sáng tạo từ đối tượng có thực (các loài chim muông, hoa lá, con người, các hình hình học, các nét
chấm, nét gạch,…)

- Màu sắc trang trí: Màu sắc trong trang trí thể hiện ở sở thích, năng khiếu thẩm mỹ của từng người sử
dụng. Tùy theo nội dung trang trí, ý thích của người vẽ mà màu sắc có thể vui tươi, nhã nhặn hay đậm nét.
1.3.2.3 Phương pháp vẽ trang trí
- Nghiên cứu nội dung chủ đề
- Tìm tư liệu cho bố cục
- Lựa chọn hình thức và bố cục
- Sắp xếp bố cục đơn giản
- Thể hiện bài chính
1.4 Hoạt động vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non
1.4.1 Đặc điểm hoạt động vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
- Đặc điểm khả năng thể hiện bố cục: Trẻ mẫu giáo lớn đã biết tạo nên bố cục tranh với thế cân bằng
qua cách sắp xếp đối xứng và không đối xứng.
- Đặc điểm khả năng thể hiện đường nét, hình dạng: Trẻ mẫu giáo lớn đã biết tạo ra những nét cong,
nét thẳng có tính chất khác nhau, phong phú.
- Đặc điểm khả năng thể hiện màu sắc: Trẻ mẫu giáo lớn có khả năng nhận biết và sử dụng được nhiều
màu như: Đỏ, hồng, xanh, vàng, cam, tím,…Phần lớn trẻ thể hiện được sự biến đổi màu sắc của sự vật
theo không gian và thời gian như sự khác nhau về màu sắc giữa sự vật ở xa và sự vật ở gần, màu sắc giữa
sự vật buổi trưa và buổi chiều cũng khác nhau.
1.4.2 Nội dung dạy vẽ trang trí cho trẻ
- Về sự lựa chọn hình dáng, họa tiết: Trẻ mẫu giáo lớn cần tập sử dụng các hình tự nhiên đơn giản, gần
gũi với trẻ làm họa tiết trang trí (hoa lá, con vật, đồ vật, đồ chơi đơn giản…)
- Về sự sắp xếp vị trí không gian của bố cục trang trí: Trẻ cần được làm quen với bố cục lặp đi lặp lại
các họa tiết giống nhau, xen kẽ các họa tiết khác nhau, tạo mạng hàng lối theo nhịp lặp lại và nhịp xen kẽ.
Trẻ có thể tập xây dựng bố cục trang trí đăng đối đơn giản khi đã khá thành thục với bố cục hàng lối và bố
cục theo mạng.


- Về thể hiện màu sắc: Trẻ mẫu giáo lớn không chỉ sử dụng các màu cơ bản mà còn tập tô màu với các
sắc thái đa dạng của màu đó.
1.4.3 Vai trò, ý nghĩa của hoạt động vẽ trang trí đối với trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non

Các giờ học vẽ trang trí có vai trò rất quan trọng trong việc phát triển trí tuệ và khiếu thẩm mỹ của trẻ.
Nó phát huy tính độc lập trong suy nghĩ, tìm tòi, giúp các em tìm hiểu những kiến thức cơ bản của hoạt
động tạo hình và vận dụng hiệu quả vẻ đẹp của trang trí vào sinh hoạt hàng ngày.
1.4.4 Phương pháp hướng dẫn vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi
Hướng dẫn trẻ vẽ một bài trang trí gồm những bước cơ bản sau: Hướng dẫn trẻ quan sát sản phẩm mẫu
và đàm thoại, hướng dẫn trẻ cách vẽ trang trí, hướng dẫn trẻ thể hiện bài vẽ, kết thúc giờ học vẽ.
1.5 Điều kiện thực hiện hoạt động tạo hình và cơ sở vật chất
Để đạt hiệu quả cao trong hoạt động vẽ trang trí, cần có sự chuẩn bị chu đáo về những điều kiện cần
thiết về: Về phía giáo viên, về phía trẻ, cơ sở vật chất.
Tiểu kết chương 1
Giữ gìn những giá trị truyền thống văn hóa dân tộc đang là mối quan tâm lớn của toàn thể dân tộc
chúng ta. Hiểu được tầm quan trọng đó, các nhà giáo dục Việt Nam đã và đang cố gắng đưa những nghệ
thuật tạo hình truyền thống vào nội dung giáo dục ngay từ lứa tuổi mầm non.
Với những đặc thù riêng của mình, một số họa tiết trong tranh Hàng Trống mang những đặc trưng cơ
bản có thể ứng dụng vào vẽ trang trí. Việc ứng ứng dụng như vậy không những bồi dưỡng được khả năng
vẽ trang trí cho trẻ mà còn trau dồi cho trẻ những kiến thức về nghệ thuật tạo hình truyền thống.
Vẽ trang trí giúp trẻ phát huy tính độc lập trong suy nghĩ, tìm tòi và tìm hiểu những kiến thức cơ bản
của hoạt động tạo hình. Từ đó trẻ vận dụng hiệu quả của vẻ đẹp trang trí vào sinh hoạt hàng ngày. Và để
hoạt động vẽ trang trí phát huy được tính hiệu quả thì giáo viên phải biết lựa chọn những bức tranh đặc
sắc về cả nội dung và hình thức để đưa ra giới thiệu và làm mẫu cho trẻ, từ đó trẻ có hứng thú hơn với
hoạt động tạo hình cũng như hoạt động vẽ trang trí.
Từ việc nghiên cứu cơ sở lí luận về tranh dân gian Việt Nam, tranh dân gian Hàng Trống, hoạt động
vẽ, hoạt động vẽ trang trí của trẻ mầm non 5-6 tuổi. Tôi tiến hành nghiên cứu thực trạng về việc tổ chức
hoạt động vẽ nói chung và hoạt động vẽ trang trí nói riêng, thực trạng vấn đề cho trẻ làm quen với họa tiết
trong tranh dân gian Hàng Trống, thực trạng khả năng vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm
non với hy vọng đưa ra được những biện pháp sử dụng họa tiết trong tranh dân gian Hàng Trống để bồi
dưỡng khả năng vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động vẽ trang trí.


Chương 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG VẼ TRANG TRÍ CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6

TUỔI VÀ ỨNG DỤNG HỌA TIẾT CỦA TRANH HÀNG TRỐNG VÀO VẼ TRANG TRÍ
2.1 Mục đích nghiên cứu thực trạng
Tìm hiểu kinh nghiệm và nhận thức của giáo viên về việc tổ chức hoạt động vẽ trang trí cho trẻ mẫu
giáo 5 - 6 tuổi. Tìm hiểu thực trạng của việc tổ chức cho trẻ mẫu giáo làm quen với một số họa tiết trong
tranh Hàng Trống cũng như thực trạng của việc tổ chức cho trẻ mẫu giáo làm quen với nghệ thuật trang trí
truyền thống. Tìm hiểu thực trạng khả năng vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non.
2.2 Đối tượng điều tra
2.2.1 Địa điểm khảo sát
- Lớp mẫu giáo lớn trường mầm non Mai Dịch (Quận Cầu Giấy- TP Hà Nội).
- Lớp mẫu giáo lớn trường mầm non Quảng Lạc (Xã Quảng Lạc – TP Lạng Sơn).
2.2.2 Đối tượng khảo sát
- Giáo viên trường mầm non: 10 giáo viên trường mầm non Mai Dịch, 10 giáo viên trường mầm non
Quảng Lạc.
- Trẻ mẫu giáo lớn: Trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trường mầm non Mai Dịch, trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trường
mầm non Quảng Lạc.
2.3 Nội dung và phương pháp nghiên cứu thực trạng
2.3.1 Nội dung nghiên cứu
- Nghiên cứu nội dung chương trình hoạt động vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, những chủ đề có
thực hiện hoạt động vẽ trang trí, cách thức giáo viên tổ chức hoạt động vẽ trang trí.
- Nghiên cứu khả năng vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi và việc cho trẻ làm quen với họa tiết trong
tranh dân gian ở trường mầm non hiện nay.
- Tìm hiểu thực tế việc tổ chức HĐTH và các hoạt động khác nằm bồi dưỡng khả năng vẽ trang trí của
trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
2.3.2 Phương pháp nghiên cứu thực trạng
2.3.2.1 Tìm hiểu các tài liệu, kế hoạch có liên quan đến hoạt động tạo hình ở trường mầm non


2.3.2.2 Phương pháp quan sát tự nhiên
2.3.2.3 Phương pháp điều tra
2.3.2.4 Phương pháp đàm thoại

2.3.2.5 Phương pháp phân tích sản phẩm
2.4 Tiêu chí và thang đánh giá khả năng vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
2.4.1 Tiêu chí
- Tiêu chí 1: Sự chủ động, linh hoạt trong việc lựa chọn và sử dụng các họa tiết trang trí.
- Tiêu chí 2: Khả năng thể hiện bố cục hình, sắp xếp hình mảng, họa tiết, phối hợp màu sắc.
- Tiêu chí 3: Mức độ hứng thú, sự biểu lộ thái độ và xúc cảm thẩm mỹ trong quá trình tham gia hoạt
động của trẻ.
2.4.2 Thang đánh giá
Căn cứ vào yêu cầu của hoạt động vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi và các tiêu chí trên, tôi đưa ra
thang đánh giá bài vẽ trang trí của trẻ ở các mức độ sau:
- Mức độ 1- Loại tốt: Trẻ thể hiện sự chủ động và tích cực trong việc lựa chọn và sử dụng các họa tiết
trang trí. Trẻ biết sắp xếp các loại họa tiết và thể hiện màu sắc hợp lí theo quy luật. Trẻ hứng thú trong quá
trình tham gia hoạt động. Trẻ tạo nên một sản phẩm độc đáo, có tính thẩm mỹ.
- Mức độ 2 – Loại khá: Trẻ chủ động trong việc lựa chọn và sử dụng họa tiết trang trí. Trẻ biết sắp
xếp các loại họa tiết và phối hợp màu sắc theo quy luật có tính nhịp điệu. Trẻ hứng thú, phấn khởi trong
quá trình hoạt động nhưng sự hứng thú của trẻ không diễn ra trong suốt quá trình hoạt động.
- Mức độ 3 – Loại trung bình: Trẻ lựa chọn họa tiết trang trí theo sự hướng dẫn của giáo viên. Trẻ biết
sắp xếp các họa tiết và phối hợp màu sắc theo mẫu cho sẵn. Trẻ thể hiện sự hứng thú nhưng hứng thú của
trẻ không bền vững.
- Mức độ 4 – Loại yếu: Trẻ không biết lựa chọn, sắp xếp họa tiết trang trí và phối hợp màu sắc để tạo
ra bức tranh hợp lí ngay cả khi có mẫu cho trước. Trẻ tỏ ra không thích hoạt động, không muốn hoàn
thành nhiệm vụ của giờ học.
Chất lượng bài vẽ trang trí của trẻ được tổng hợp, đánh giá theo các mức điểm sau:
Loại tốt : Từ 9-10 điểm


Loại khá: 7-8 điểm
Loại trung bình: 5-6 điểm
Loại yếu: Dưới 5 điểm
2.5 Kết quả nghiên cứu

2.5.1 Kết quả nghiên cứu tài liệu hướng dẫn
Qua tìm hiểu tài liệu và kế hoạch giáo dục tôi nhận thấy rằng việc tổ chức hoạt động vẽ trang trí cho
trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi chưa thực sự được quan tâm nhiều và trong chương trình giáo dục dành cho trẻ 5 –
6 tuổi không có đề tài ứng dụng một số họa tiết trong tranh Hàng Trống vào vẽ trang trí.
2.5.2 Kết quả đàm thoại với giáo viên
Thông qua trò chuyện với giáo viên, tôi thấy hoạt động vẽ trang trí và cho trẻ làm quen với nghệ thuật
trang trí truyền thống ở trường mầm non còn những vướng mắc, khó khăn là do nguyên nhân sau:
- Nội dung miêu tả trong hoạt động vẽ trang trí còn sơ sài, đơn giản, không kích thích được hứng thú
của trẻ.
- Nhiều trường mầm non thiếu tài liệu hoặc chưa đủ điều kiện để giáo viên và trẻ tìm hiểu về những
họa tiết trong tranh dân gian Hàng Trống.
- Trình độ, năng lực giáo viên còn hạn chế do chưa được trang bị đầy đủ các kiến thức cơ bản về
những sản phẩm văn hóa cổ truyền của các dân tộc.
- Trường mầm non chưa thực sự quan tâm tới việc giúp trẻ được làm quen với nét văn hóa cổ truyền về
tranh dân gian của dân tộc hoặc có cho trẻ làm quen nhưng chưa tận dụng cho trẻ được tìm hiểu kỹ để trẻ
thấy được cái hay, cái đẹp của nghệ thuật trang trí truyền thống.
2.5.3 Kết quả điều tra bằng phiếu hỏi
Dựa vào kết quả khảo sát 20 phiếu hỏi dành cho giáo viên đang giảng dạy tại lớp mẫu giáo lớn ở
trường mầm non, tôi nhận thấy:
- Về khả năng vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi: Trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi đã có những kỹ năng cơ
bản về vẽ trang trí, tuy nhiên sự sáng tạo chưa cao, vẫn còn vẽ theo khuôn mẫu của giáo viên. Trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi có khả năng sử dụng màu sắc tương đối tốt, nhưng còn gặp khó khăn trong việc lựa chọn các
họa tiết trang trí và sắp xếp bố cục trang trí hợp lí.


- Việc tổ chức cho trẻ mẫu giáo làm quen với nghệ thuật trang trí truyền thống: Hầu hết các giáo viên
đã ý thức được sự cần thiết của việc cho trẻ tiếp xúc với nghệ thuật trang trí truyền thống. Tuy nhiên,
trong thực tế, các giáo viên còn chưa quan tâm tổ chức cho trẻ tiếp xúc với các loại hình nghệ thuật này,
chưa nhận ra các tiềm năng lớn lao của HĐTH để cho trẻ làm quen với các sản phẩm nghệ thuật này. Do
đó, khả năng hiểu biết của trẻ về nghệ thuật tạo hình truyền thống còn hạn chế.

- Việc tổ chức cho trẻ mẫu giáo làm quen với một số họa tiết trong tranh Hàng Trống:

Phần lớn

giáo viên cho rằng thuận lợi nhất khi tổ chức cho trẻ làm quen với nghệ thuật trang trí truyền thống là trẻ
mẫu giáo 5-6 tuổi rất thích vẽ và hứng thú, tích cực trong các giờ HĐTH. Thuận lợi tiếp theo là do trẻ
luôn thích tìm tòi và khám phá những điều mới lạ. Bên cạnh đó trang thiết bị của lớp học cũng đầy đủ,
đáp ứng nhu cầu cho việc học tập của trẻ.
Đa số giáo viên cho rằng việc cho trẻ làm quen với nghệ thuật trang trí truyền thống có khó khăn đầu
tiên là do chương trình tạo hình cho trẻ 5-6 tuổi rất ít có tiết học vẽ trang trí nói chung và vẽ trang trí theo
họa tiết truyền thống nói riêng. Đặc biệt là nội dung giảng dạy theo chủ đề khó kết hợp tổ chức cho trẻ
làm quen với nghệ thuật trang trí truyền thống. Và cũng có những ý kiến cho rằng tổ chức cho trẻ làm
quen với nghệ thuật trang trí truyền thống gặp khó khăn vì có những tác phẩm trang trí truyền thống tuy
mang tính nghệ thuật cổ truyền nhưng chưa thực sự hấp dẫn đối với trẻ.
2.5.4 Kết quả quan sát tự nhiên
- Cơ sở vật chất: Qúa trình quan sát thực tế tại trường mầm non, tại trường mầm non Quảng Lạc (Xã
Quảng Lạc – TP Lạng Sơn) về mặt cơ sở vật chất, đồ dùng dạy học còn hạn chế hơn so với trường mầm
non Mai Dịch (Quận Cầu Giấy – Hà Nội). Mặc dù vậy, nhìn chung tôi thấy được nhà trường hầu như đã
cung cấp đầy đủ nguyên vật liệu để phục vụ cho quá trình học tập nói chung cũng như quá trình tổ chức
HĐTH nói riêng .
- Quan sát cách thức tổ chức hoạt động vẽ của giáo viên:
+ Sự chuẩn bị của giáo viên: Giáo viên đều quan tâm và lên kế hoạch chi tiết, có trách nhiệm với việc
soạn giáo án và chuẩn bị cho tiết dạy một cách tốt nhất.
+ Các bước tiến hành hoạt động của giáo viên: Giáo viên tiến hành đầy đủ và đúng phương pháp của
giờ hoạt động tạo hình.
- Quan sát về khả năng của trẻ trong HĐTH và trong hoạt động vẽ trang trí:
+ Biểu hiện xúc cảm và thái độ của trẻ
+ Khả năng nhận thức của trẻ



+ Khả năng tri giác đối tượng
2.5.5 Kết quả phân tích sản phẩm hoạt động của trẻ
Dựa vào các tiêu chí đánh giá khả năng vẽ trang trí của trẻ trong sản phẩm, tôi đánh giá và phân loại 119
bài thu được trong 5 tiết vẽ trang trí, kết quả thu được ở bảng sau
Bảng 2.12: Kết quả đánh giá khả năng vẽ trang trí trong sản phẩm của trẻ
STT

Tên hoạt động vẽ
trang trí

Số
lượn
g sản
phẩm

Kết quả
Tốt
SL

1
2
3
4

Trang trí lì xì ngày tết
Trang trí thiệp tặng mẹ
Vẽ trang trí lọ hoa
Trang trí khung ảnh

25

24
25
23

3
3
6
4

TL
(%)
12%
13%
24%
17%

5
Tổng

Vẽ trang trí cái áo

22
119

2
18

9%
15%


Khá
SL

Trung bình
SL

10
2
8
10

TL
(%)
40%
8%
32%
44%

10
13
10
7

TL
(%)
40%
54%
40%
30%


5
35

23%
29%

12
52

55%
44%

Yếu
SL
2
6
1
2

TL
(%)
8%
25%
4%
9%

3
14

13%

12%

Nghiên cứu một số sản phẩm tạo hình của trẻ cho thấy còn rất nhiều trẻ thể hiện sự non yếu về khả
năng vẽ trang trí và các kỹ năng cơ bản trong HĐTH. Số trẻ tạo ra được sản phẩm sáng tạo, độc đáo theo
nét riêng của mình còn rất ít. Hầu như các sản phẩm của trẻ còn dập khuôn, thiếu linh hoạt, sáng tạo, nét
vẽ còn nguệch ngoạc, chưa mềm mại.
Tiểu kết chương 2
Sau khi nghiên cứu lí luận và thực tiễn, tôi nhận thấy:
* Ưu điểm:
- Giáo viên có sự chuẩn bị chu đáo trong hoạt động tạo hình của trẻ.
- Giáo viên có vận dụng và phối hợp với các hình thức: ngoài trời, trong lớp, cá nhân, nhóm, tập thể,
tích hợp hoạt động tạo hình trong các hoạt động giáo dục khác.
- Giáo viên hiểu rõ được ý nghĩa của việc rèn luyện cho trẻ khả năng vẽ trang trí và ý nghĩa của việc
giới thiệu các sản phẩm trang trí truyền thống tới trẻ.
- Trẻ có xúc cảm, tình cảm đặc biệt với cái đẹp, cái mới lạ và có khả năng thể hiện bài vẽ trang trí một
cách sinh động bằng các phương tiện tạo hình.
* Tồn tại và nguyên nhân:


- Giáo viên chưa biết tận dụng tối đa những đối tượng có ở cuộc sống xung quanh để có thể làm giàu
và làm phong phú thêm “nguồn vốn” tạo hình sẵn có trong mỗi bản thân đứa trẻ.
- Việc đa dạng các vật liệu tạo hình còn hạn chế.
- Giáo viên chưa tích cực tìm kiếm và sử dụng các hoa văn đa dạng, phong phú để phục vụ cho hoạt
động vẽ trang trí, do đó chưa khơi gợi được niềm thích thú của trẻ đối với hoạt động này.
- Giáo viên chưa được trang bị đầy đủ những kiến thức về nghệ thuật trang trí truyền thống, đặc biệt là
các họa tiết trang trí trên tranh dân gian, vì thế nên họ còn gặp nhiều khó khăn và trở ngại trong việc sử
dụng những họa tiết trong tranh Hàng Trống để bồi dưỡng khả năng vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
- Số lượng trẻ quá đông gây khó khăn cho việc tổ chức hoạt động giáo dục ở trường mầm non. Khó
khăn trong việc cá biệt hóa những trẻ có năng khiếu để bồi dưỡng và phát triển.
- Việc lưu trữ và trưng bày sản phẩm tạo hình của trẻ bị xem nhẹ. Khi phân tích, đánh giá sản phẩm tạo

hình của trẻ giáo viên chưa đi sâu nhận xét, đánh giá những nét đặc sắc về nội dung và hình thức của sản
phẩm, chưa gây được hứng thú cũng như xúc cảm tích cực ở trẻ.
- Trẻ không có cơ hội được tiếp xúc nhiều với các tác phẩm nghệ thuật tạo hình nói chung và tác phẩm
nghệ thuật tạo hình truyền thống nói riêng nên việc hình thành thái độ, tình cảm tích cực với những sản
phẩm truyền thống còn hạn chế.
=> Kết luận: Bằng nghiên cứu lý luận và thực tiễn cho thấy một số họa tiết gần gũi trong tranh dân
gian Hàng Trống rất phù hợp để giáo viên lựa chọn sử dụng trong các hoạt động tạo hình ở trường mầm
non nhằm giáo dục xúc cảm thẩm mỹ và bồi dưỡng khả năng vẽ trang trí cho trẻ. Đây chính là cơ sở để
tôi xây dựng các biện pháp có tính khả thi trong việc sử dụng một số họa tiết trong tranh Hàng Trống để
bồi dưỡng khả năng vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.


Chương 3: BIỆN PHÁP SỬ DỤNG HỌA TIẾT TRONG TRANH DÂN GIAN HÀNG TRỐNG ĐỂ
BỒI DƯỠNG KHẢ NĂNG VẼ TRANG TRÍ CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI VÀ THỰC
NGHIỆM SƯ PHẠM
3.1 Cơ sở định hướng xây dựng một số biện pháp để bồi dưỡng khả năng vẽ trang trí cho trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi
3.1.1 Cơ sở lý luận và thực tiễn
* Cơ sở lý luận:
- Mục tiêu chăm sóc giáo dục trẻ của chương trình giáo dục mầm non mới là giúp trẻ phát triển toàn
diện về thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm xã hội và thẩm mỹ.
- Bám sát quan điểm tích hợp trong chương trình giáo dục mầm non mới, các biện pháp có thể sử dụng
tích hợp trong các hoạt động khác nhau ở trường mầm non.
- Các biện pháp phù hợp với độ tuổi, các đặc điểm tâm sinh lý của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
* Cơ sở thực tiễn:
- Phải căn cứ vào thực trạng khả năng vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi và thực trạng cho trẻ làm
quen với tranh dân gian Việt Nam nói chung và làm quen với tranh dân gian Hàng Trống nói riêng.
- Căn cứ vào điều kiện cơ sở vật chất tại trường mầm non để tổ chức hoạt động phù hợp với tình hình
thực tế.
3.1.2 Nguyên tắc xây dựng biện pháp

- Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn
- Nguyên tắc đảm bảo sự phát triển
- Nguyên tắc đảm bảo phù hợp với đối tượng giáo dục
- Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa
3.1.3 Cách thức lựa chọn họa tiết trong tranh dân gian Hàng Trống phù hợp với trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
- Yêu cầu khi lựa chọn tác phẩm tranh dân gian Hàng Trống để giới thiệu cho trẻ: Dựa trên đặc điểm
tâm sinh lý của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, dựa trên những yêu cầu về việc lựa chọn tác phẩm nghệ thuật tạo


hình để trẻ làm quen, các sản phẩm tranh dân gian Hàng Trống được lựa chọn cần đảm bảo có nội dung
đơn giản, dễ hiểu, chủ đề gần gũi với trẻ. Sản phẩm tranh có màu sắc tươi sáng, rõ nét và có bố cục hợp lí,
cân đối, nhịp nhàng.
- Yêu cầu khi lựa chọn họa tiết trong tranh Hàng Trống để giới thiệu cho trẻ:
+ Những họa tiết phong phú nhưng cần phải phù hợp với nhận thức, nhu cầu và tạo sự hứng thú cho trẻ
để trẻ dễ dàng áp dụng vào bài trang trí của mình.
+ Những họa tiết gần gũi với cuộc sống của trẻ như (họa tiết hoa lá, con vật,…) cần được ưu tiên. Tuy
nhiên cần đảm bảo những họa tiết đó phù hợp với khả năng vẽ của trẻ giúp trẻ phát triển tính tích cực khi
tham gia hoạt động.
+ Những họa tiết lựa chọn cần rõ nét về hình dáng, màu sắc để trẻ có thể tiếp nhận được ý nghĩa họa
tiết trong tranh một cách khoa học và dễ dàng hơn trong việc tái hiện và sáng tạo những mẫu họa tiết đó.

3.1.4 Lựa chọn tranh Hàng Trống và họa tiết trong tranh Hàng Trống cho thực nghiệm sư phạm.
Các sản phẩm họa tiết trong tranh Hàng Trống được lựa chọn cho đề tài này là các sản phẩm có họa
tiết rõ nét, màu sắc hài hòa, chủ đề gần gũi với cuộc sống hàng ngày của trẻ. Dựa vào mức độ ảnh hưởng
đến nhận thức và khả năng vẽ trang trí của trẻ, chúng tôi lựa chọn và phân loại các họa tiết theo 3 nhóm
họa tiết gần gũi với trẻ:
- Họa tiết hoa, lá, quả: Hoa mai, hoa đào, hoa sen, quả đào,…
- Họa tiết con vật: Con cá, con chim, von voi, con chuột,…
- Họa tiết về mây trời, sóng nước.
3.2 Các biện pháp sử dụng họa tiết trong tranh dân gian Hàng Trống để bồi dưỡng khả năng vẽ

trang trí cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
3.2.1 Biện pháp 1: Tạo môi trường không gian trang trí dân gian, cung cấp cho trẻ biểu tượng cơ
bản về tranh Hàng Trống
3.2.2 Biện pháp 2: Tổ chức cho trẻ làm quen với một số hoạ tiết trong tranh Hàng Trống
3.2.3 Biện pháp 3: Tổ chức hoạt động cho trẻ được tái hiện lại một số họa tiết trong tranh Hàng
Trống và thể hiện sự sáng tạo của mình thông qua hoạt động vẽ trang trí
3.2.4 Biện pháp 4: Tổ chức cho trẻ triển lãm những sản phẩm vẽ trang trí của mình


3.3 Tổ chức thực nghiệm
3.3.1 Mục đích thực nghiệm
Thực nghiệm nhằm mục đích kiểm nghiệm tính hiệu quả của các biện pháp đã đề xuất để bồi dưỡng
khả năng vẽ trang trí cho trẻ và từ đó nâng cao chất lượng hoạt động tạo hình cho trẻ 5-6 tuổi tại trường
mầm non.
3.3.2 Mẫu và thời gian thực nghiệm
- Địa điểm: Trường mầm non Mai Dịch (Cầu Giấy – Hà Nội)
- Mẫu thực nghiệm: Thực nghiệm trên 50 trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi – trường mầm non Mai Dịch (Cầu
Giấy – Hà Nội). Số trẻ tham gia thực nghiệm được chia làm hai nhóm trẻ đồng đều về trình độ và lứa
tuổi:
+ Nhóm đối chứng : 25 trẻ (Lớp A2)
+ Nhóm thực nghiệm: 25 trẻ (Lớp A1)
- Thời gian thực nghiệm: 5 tuần
3.3.3 Cách tiến hành thực nghiệm
- Chuẩn bị các điều kiện để tiến hành thực nghiệm
- Điều kiện của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng
- Xây dựng chương trình thực nghiệm
3.3.4 Tổ chức thực nghiệm
3.3.4.1 Thực nghiệm khảo sát
- Bài tập 1: Khám phá nghề làm tranh dân gian Hàng Trống
- Bài tập 2: Trang trí tấm vải hình vuông

- Bài tập 3: Bé trang trí hình tròn
- Bài tập 4: Trang trí đường diềm
3.3.4.2 Thực nghiệm hình thành
- Bài tập 1: Giới thiệu về một số họa tiết trong tranh Hàng Trống, bài tập củng cố (Tô màu chiếc khăn
trải bàn hình tròn)


- Bài tập 2: Cắt dán trang trí chiếc khăn tay
- Bài tập 3: Trang trí chiếc đĩa hình tròn
- Bài tập 4: Trang trí khung ảnh
- Bài tập 5: Hoạt động triển lãm một số sản phẩm tạo hình cuả trẻ
3.3.4.3 Thực nghiệm kiểm chứng
- Bài tập 1: Bé trang trí chiếc đĩa
- Bài tập 2: Trang trí tấm thảm hình vuông
- Bài tập 3: Bé trang trí tấm vải
3.4 Kết quả thực nghiệm
Do tình hình dịch bệnh covid – 19 xảy ra bất ngờ, thời gian học sinh mầm non quay trở lại trường học
có sự thay đổi nên tôi chưa hoàn thiện được phần báo cáo kết quả thực nghiệm của khóa luận này. Tuy
nhiên trong 3 tuần thực tập ở trường mầm non Mai Dịch, tôi đã tiến hành thực nghiệm khảo sát và thử
nghiệm một số bài tập trên trẻ, trò chuyện với trẻ về tranh dân gian Hàng Trống. Tôi thấy đa số trẻ hào
hứng muốn tìm hiểu và muốn được quan sát, khám phá những bức tranh Hàng Trống. Điều đó cho thấy
bước đầu trẻ có sự hứng thú với dòng tranh dân gian này. Bởi vậy, trước mắt tôi nhận thấy rằng đề tài sử
dụng một số họa tiết trong tranh Hàng Trống để bồi dưỡng khả năng vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo 5 – 6
tuổi có tính khả thi về hiệu quả giáo dục. Nếu đưa các biện pháp đã đề xuất để tổ chức các bài tập cho trẻ
chắc chắn sẽ đạt được những kết quả trên trẻ ở một mức độ nào đó.
Tiểu kết chương 3

Từ việc nghiên cứu lí luận của chương I và các nghiên cứu thực tiễn của chương II, tôi đã xây dựng
một số biện pháp sử dụng một số họa tiết trong tranh Hàng Trống nhằm bồi dưỡng khả năng vẽ trang trí
cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi:

+ Biện pháp 1: Tạo môi trường không gian trang trí dân gian, cung cấp cho trẻ biểu tượng cơ bản về
tranh Hàng Trống
+ Biện pháp 2: Tổ chức cho trẻ làm quen với một số hoạ tiết trong tranh Hàng Trống
+ Biện pháp 3: Tổ chức hoạt động cho trẻ được tái hiện lại một số họa tiết trong tranh Hàng Trống và
thể hiện sự sáng tạo của mình thông qua hoạt động vẽ trang trí


+ Biện pháp 4: Tổ chức cho trẻ triển lãm những sản phẩm vẽ trang trí của mình.
Hoàn thành phần biện pháp tôi tiếp tục xây dựng chương trình thực nghiệm và chuẩn bị một số bài tập
cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi sử dụng một số họa tiết trong tranh Hàng Trống nhằm bồi dưỡng khả năng vẽ
trang trí cho trẻ. Ngoài tổ chức bài tập trên HĐTH, tôi cũng tích hợp sử dụng một số hình thức khác như:
Hoạt động vui chơi, tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen với môi trường xung quanh, làm quen với
toán, triển lãm tranh,… nhằm kích thích hứng thú của trẻ đối với dòng tranh dân gian Hàng Trống và
nâng cao khả năng vẽ trang trí của trẻ. Không chỉ dừng lại ở việc thực hành vẽ trang trí, trẻ còn được bồi
dưỡng về nghệ thuật tạo hình truyền thống, về các họa tiết trong tranh Hàng Trống để áp dụng vào bài vẽ
trang trí của mình. Từ đó trẻ có thêm tình yêu đất nước, yêu cái đẹp và sự sáng tạo thông qua những sản
phẩm truyền thống, những tinh hoa dân tộc.

PHẦN KẾT LUẬN

1. Kết luận chung
Qua nghiên cứu, tìm hiểu thực trạng và xây dựng chương trình thực nghiệm một số biện pháp sử dụng
một số họa tiết trong tranh Hàng Trống nhằm bồi dưỡng khả năng vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi,
tôi đi đến một số kết luận sau:
- Hoạt động vẽ trang trí có vai trò rất lớn trong việc phát triển trí tuệ và năng khiếu thẩm mỹ của trẻ.
Các giờ học vẽ trang trí tạo nhiều cơ hội cho trẻ rèn luyện các kỹ năng tạo hình khéo léo và kích thích sự
sáng tạo của trẻ. Việc đưa các họa tiết dân tộc như một số họa tiết hoa lá, quả, con vật,…quen thuộc trong
tranh dân gian Hàng Trống tới trẻ sẽ giúp trẻ cảm nhận được sự độc đáo đến từ họa tiết, màu sắc, hình
dáng sẽ làm tăng sự hứng thú đối với các tiết học trang trí và giúp trẻ có thêm các kiến thức bổ ích về
nghệ thuật trang trí.

- Trong thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa như ngày nay, việc gìn giữ giá trị bản sắc văn hóa dân
tộc là điều vô cùng quan trọng. Việc sử dụng một số họa tiết trong tranh Hàng Trống nhằm bồi dưỡng khả
năng vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi cũng chính là góp phần gìn giữ nét đẹp truyền thống của dân
tộc thông qua các sản phẩm tạo hình dân gian, đặc biệt điều này cũng góp phần nâng cao nhận thức thẩm
mỹ cho trẻ về nghệ thuật vẽ.
- Thực trạng việc sử dụng một số họa tiết trong tranh Hàng Trống nhằm bồi dưỡng khả năng vẽ trang
trí cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở trường mầm non hiện nay còn chưa cao.


- Phương tiện dạy học, đồ dùng dạy học rất quan trọng trong giáo dục mầm non. Bởi đồ dùng phong
phú, mới lạ sẽ kích thích sự tò mò và hứng thú của trẻ. Mà trẻ có hào hứng, mong muốn được tham gia
hoạt động thì tiết học đó mới thực sự là thành công.
Trong quá trình xây dựng chương trình thực nghiệm để chứng minh cho tính khả thi của đề tài, tôi đã
đề xuất một số biện pháp sử dụng một số họa tiết trong tranh Hàng Trống để bồi dưỡng khả năng vẽ trang
trí cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi:
+ Biện pháp 1: Tạo môi trường không gian trang trí dân gian, cung cấp cho trẻ biểu tượng cơ bản về
tranh Hàng Trống
+ Biện pháp 2: Tổ chức cho trẻ làm quen với một số hoạ tiết trong tranh Hàng Trống
+ Biện pháp 3: Tổ chức hoạt động cho trẻ được tái hiện lại một số họa tiết trong tranh Hàng Trống và
thể hiện sự sáng tạo của mình thông qua hoạt động vẽ trang trí
+ Biện pháp 4: Tổ chức cho trẻ triển lãm những sản phẩm vẽ trang trí của mình.
Tất cả các biện pháp này có quan hệ mật thiết với nhau, bổ sung hỗ trợ cho nhau. Việc phối hợp linh
hoạt các biện pháp sẽ tạo nên hiệu quả cao trong quá trình sử dụng một số họa tiết trong tranh dân gian
Hàng trống để bồi dưỡng khả năng vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. Với hệ thống những biện pháp
trên, tôi hy vọng sẽ giúp cho giáo viên có thêm một cách thức để góp phần phát triển hơn nữa khả năng
thể hiện bài vẽ trang trí của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi.

2. Kiến nghị sư phạm
Sau khi trải qua quá trình nghiên cứu đề tài này, tôi có một số kiến nghị sau:
- Nhà trường thường xuyên tổ chức các chuyên đề để bồi dưỡng nhận thức, nâng cao kỹ năng cho

giáo viên về hoạt động tạo hình, đặc biệt là các hoạt động tạo hình trang trí.
- Nhà trường tạo điều kiện thuận lợi về môi trường vật chất cũng như môi trường tâm lý tốt nhất để trẻ
hoạt động. Nhà trường cần quan tâm đến việc tổ chức môi trường hoạt động phong phú, đa dạng cho trẻ,
đặc biệt là cho trẻ được hoạt động trong môi trường mang tính thẩm mỹ và khoa học.
- Nhà trường cần cho trẻ làm quen, tiếp xúc thường xuyên với tranh dân gian Hàng Trống cũng như
giới thiệu cho trẻ nhiều loại tạo hình trang trí sáng tạo mới lạ từ những sản phẩm mang giá trị văn hóa dân
tộc một cách có hệ thống.
- Giáo viên cần tự giác, thường xuyên học hỏi và nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc sử
dụng một số họa tiết trong tranh dân gian Hàng trống để bồi dưỡng khả năng vẽ trang trí cho trẻ mẫu giáo


5 – 6 tuổi. Giáo viên cần tự giác sưu tầm các tài liệu dạy học để nâng cao kiến thức của mình trong hoạt
động tạo hình trang trí cũng như trong các hoạt động khác.
- Giáo viên luôn tìm tòi, sáng tạo các biện pháp và sử dụng một cách linh hoạt, hợp lý để trẻ phát triển
hết khả năng tạo hình, đặc biệt là khả năng vẽ trang trí.
- Giáo viên phối hợp với phụ huynh học sinh để trẻ được rèn luyện thống nhất, khoa học và theo trình
tự logic, để trẻ được khám phá thế giới xung quanh mọi lúc mọi nơi, ở trường cũng như ở nhà.