1. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
Từ bao đời nay dân ca luôn gắn liền với đời sống tinh thần của cộng đồng
các dân tộc trên khắp đất nước Việt Nam. Ngay từ thuở lọt lòng, dân ca đã dành
cho trẻ những bài hát đơn sơ, mộc mạc nhưng du dương, ngọt ngào, dễ dàng đưa
trẻ vào giấc ngủ êm đềm. Chuyển sang tuổi ấu thơ các em lại được hát những
bài dân ca, bài đồng dao để vui chơi giải trí, luyện cho trẻ dễ dàng tiếp cận với
thiên nhiên, tìm hiểu những vấn đề xã hội nảy sinh trong đời sống hàng ngày
thông qua những lời ca trau chuốt... Khi trưởng thành những chàng trai, cô gái
họ lại tụ họp với nhau để thi hát đố, hát giao duyên trong các dịp lễ hội làng hay
hát nhằm giải trí trong lúc lao động mệt nhọc…
Trong mỗi chúng ta ai cũng có một miền quê, quê hương là cánh đồng lúa
thơm ngát, lũy tre xanh trải dọc bờ đê, là những hình ảnh thân thương nhất đối
với cuộc sống mỗi con người. Hai tiếng quê hương đó lại được thể hiện rõ nét
hơn qua những giai điệu ngọt ngào của các bài dân ca và càng gần gũi hơn, lung
linh hơn nhờ những ca từ đầy hình ảnh này. Chính vì vậy, khi hiểu được những
giai điệu quê hương chúng ta sẽ mang lại niềm tự hào cho chính mình. Cũng từ
đó mà có sự hãnh diện trong lòng khi thấy dân tộc mình có một nền âm nhạc dân
gian phong phú và đặc sắc đến lạ thường.
Tuy vậy, trong cuộc sống hiện đại này, ngày càng có nhiều sự xâm nhập
của các trào lưu âm nhạc mới, trào lưu văn hóa lai căng đã làm ảnh hưởng rất
lớn đến thị hiếu âm nhạc và năng lực cảm thụ âm nhạc của người dân, đặc biệt là
giới trẻ, làm cho họ trở nên xa lạ hơn đối với các loại hình âm nhạc dân gian cổ
truyền này. Mặt khác, trong thời buổi kinh tế thị trường với quá trình hội nhập
về mọi mặt thì những nét đặc trưng về văn hoá - nghệ thuật mang bản sắc dân
tộc và truyền thống văn hoá là những giá trị không thể thiếu trong hành trang
của con người Việt Nam hiện đại.
Do đó, thiết nghĩ nội dung giáo dục âm nhạc trong trường học nói chung và
trường THCS nói riêng cũng có vai trò rất quan trọng trong việc góp phần giữ
gìn bản sắc văn hóa dân tộc quý giá do cha ông ta để lại. Vì thế, để bảo tồn, phát
huy dân ca các vùng miền và dân ca các dân tộc thiểu số nói chung và Hò Khoan

Lệ Thủy nói riêng thì chắc chắn chúng ta phải suy nghĩ và hành động làm sao để
đưa dân ca đến gần hơn với mọi người, nhất là trong giới trẻ. Để các em học
sinh ngày càng yêu thích và hiểu được giá trị to lớn của dân ca không phải đơn
giản mà chắc chắn đó là cả một quá trình học tập nghiêm túc với thái độ đúng
đắn. Để biết, nắm rõ nguồn gốc và hát được các bài hát dân ca thì không khó
nhưng cái quan trọng nhất là các em hát với thái độ như thế nào và làm sao để
lưu truyền được rộng rãi nhằm giữ gìn và phát huy dân ca mới là điều khó cần
trăn trở suy nghĩ.
1


Từ những lý do nêu trên, bản thân tôi nhận thấy việc đưa dân ca vào trường
THCS cũng là một trong những vấn đề rất cần thiết nhằm giúp học sinh biết trân
trọng, yêu quý dân ca, góp phần định hướng thị hiếu âm nhạc cũng như năng lực
thưởng thức âm nhạc đúng đắn cho học sinh. Đó chính là động lực giúp tôi tìm
tòi, học hỏi để nghiên cứu và tự mình đúc rút những kinh nghiệm này. Đề tài này
tôi nghiên cứu về “Một số giải pháp nhằm lồng ghép dân ca- Hò Khoan Lệ
Thủy vào các trường THCS”.
1.2. Điểm mới của đề tài
Đối với huyện Lệ Thủy chúng ta, trong những năm qua đã rộ lên phong
trào “Em hát dân ca- Hò khoan Lệ Thủy” cho cả ba bậc học: Mầm non, tiểu học
và THCS vào dịp 20/11 hàng năm. Đây là một hoạt động diễn ra thường niên và
ngày càng có sự đầu tư về mọi mặt nên đạt chất lượng khá cao, là làn sống thu
hút đông đảo học sinh và cán bộ giáo viên nhân viên tham gia. Chính vì vậy,
điểm mới của đề tài này là đã tìm ra một số giải pháp và áp dụng khá thành công
nhằm đưa dân ca- Hò khan Lệ Thủy đến gần hơn với các em học sinh ở trường
THCS, giờ đây các em không chỉ hát hay tập luyện dân ca khi có các hội thi cấp
trường, cấp huyện mà giờ đây các em được hát dân ca- hò khoan Lệ Thủy, tìm
hiểu về dân ca ngay trong những giờ học âm nhạc chính khóa hay các hoạt động
ngoại khóa khác do nhà trường tổ chức.

1.3. Phạm vi áp dụng
Do điều kiện về thời gian cũng như khả năng của bản thân nên phạm vi
nghiên cứu của đề tài chỉ tiến hành với đối tượng học sinh ở trường THCS nơi
tôi công tác mà thôi.
2. PHẦN NỘI DUNG
2.1. Thực trạng của việc cần đưa âm nhạc dân gian vào trường học nói
chung
Như chúng ta biết, âm nhạc có vai trò rất to lớn là món ăn tinh thần không
thể thiếu trong đời sống của mỗi con người. Môn học Âm nhạc trong trường
THCS không nhằm đào tạo những người làm nghề âm nhạc, những diễn viên,
những nhạc sĩ, những ca sĩ…mà thông qua môn học để tác động vào đời sống
tinh thần của các em, góp phần cùng với các môn học khác nhằm thực hiện mục
tiêu giáo dục của nhà trường phổ thông nói chung cũng như mục tiêu của bậc
THCS nói riêng.
Xuất phát từ mục tiêu giáo dục phổ thông, nhằm giúp học sinh phát triển
toàn diện, không những chỉ có hiểu biết về kiến thức văn hóa mà cần phát huy
năng lực cảm thụ âm nhạc thực sự. Với chức năng to lớn của dân ca là giáo dục
về tình yêu quê hương đất nước, trân trọng giá trị nghệ thuật của con người ở
mỗi vùng quê. Dân ca giáo dục tình cảm và thẩm mĩ cho con người từ lúc lọt
lòng mẹ đến khi từ giã cõi đời. Đó là những điều hay lẽ phải, cách ứng xử giao
tiếp với ông bà, cha mẹ, thầy cô giáo, bạn bè và những người xung quanh. Ngoài
2


ra dân ca còn là nền tảng phát triển đạo đức nên những bài dân ca thường có ca
từ dễ hát, dễ thuộc, giai điệu lại mềm mại, trữ tình có ảnh hưởng nhất định tới
giới trẻ sẽ tạo những cảm xúc tương ứng. Âm nhạc nó không trực tiếp nuôi
dưỡng con người như cơm ăn nước uống hàng ngày nhưng âm nhạc lại làm cho
con người ta thêm yêu cuộc sống và nhận thức được cuộc sống này thật tươi đẹp
và có ý nghĩa đến nhường nào. Nhờ ngôn ngữ biểu cảm đặc biệt của âm thanh

mà con người từ khắp mọi phương trời dù không cùng ngôn ngữ, không chung
phong tục tập quán nhưng lại có thể hiểu thêm được văn hóa của nhau. Sự gắn
kết bằng cảm xúc đã trở thành phương tiện giao tiếp hết sức nhạy cảm mà không
cần dùng đến ngôn ngữ.
Âm nhạc nói chung và âm nhạc dân gian nói riêng đều nhằm phát triển tối
đa những tố chất sinh lý, những phẩm chất tâm lý của lứa tuổi học sinh, tạo điều
kiện để các em hoàn chỉnh và cân đối về tâm hồn, trí tuệ và thể chất, làm phong
phú tình cảm của lứa tuổi học trò. Mặt khác qua đó phát triển, bồi dưỡng những
mầm non nghệ thuật cho tương lai đất nước. “Thời đại hiện nay là thời đại hội
nhập giao lưu văn hoá, một trong những cách để các quốc gia giới thiệu nền văn
hoá của mình; không gì hơn là giới thiệu nền dân ca của dân tộc mình, việc đưa
dân ca vào trường học giúp học sinh cảm thụ được âm nhạc và không quên
truyền thống của dân tộc mình dù có đi đâu”.
Như vậy, vấn đề giáo dục âm nhạc nhất là âm nhạc truyền thống trong thế
giới học đường là vấn đề hết sức quan trọng. Việc giảng dạy âm nhạc truyền
thống chắc chắn phải được tiến hành đồng bộ ở các cấp học, phải tiến hành một
cách có hệ thống và có sự đầu tư về chiều sâu. Là một giáo viên giảng dạy bộ
môn âm nhạc, bản thân tôi nhận thấy việc đưa dân ca- hò khoan Lệ Thủy vào thế
giới học đường là một trong những yếu tố hết sức quan trọng và thiết thực.
2.2. Thực trạng của chương trình âm nhạc THCS hiện nay:
Trong sách giáo khoa âm nhạc ở THCS hiện nay, đặc biệt trong phân môn
học hát đã có nhiều bài hát dân ca, một số nội dung thuộc phân môn âm nhạc
thường thức cũng đề cập tới dân ca như: Tiết 12: Phần âm nhạc thường thức: Sơ
lược về dân ca Việt Nam (Lớp 6); Tiết 32: Vài nét về dân ca một số dân tộc ít
người (Lớp 7), Sơ lược về các ca khúc mang âm hưởng dân ca (Lớp 9); Tuy vậy,
các làn điệu dân ca ba miền được đưa vào chương trình cũng đang rất ít.
Mặt khác, học sinh nơi trường tôi công tác là miền sơn cước, người dân
chủ yếu ở nông thôn nên đời sống gặp rất nhiều khó khăn do đó việc tiếp cận với
âm nhạc đã khó, giờ lại tiếp cận với dân ca- đặc biệt là các làn điệu hò khoan Lệ
Thủy càng khó gấp bội phần. Các em còn nhầm lẫn giữa dân ca và các ca khúc

mang âm hưởng dân ca, chưa phân biệt được các làn điệu dân ca các vùng miền
trên đất nước, nhầm lẫn giai điệu các mái của hò khoan, rất nhiều em chưa hát
được hò khoan…..Trong khi đó, các em lại bị tác động rất lớn bởi âm nhạc hiện
đại qua các phương tiện thông tin đại chúng như: Băng đĩa nhạc tràn lan như
3


nhạc ráp, nhạc chế, nhạc dance, rimix kích động trên nhiều phương tiện khác
nhau như: Điện thoại, internet, facebook…. Nên rất nhiều em cảm thấy giờ học
âm nhạc thật nhàm chán vì chỉ học các bài hát trẻ con, nhạc không sôi nổi…
chính điều đó đã làm cho các em ngày càng xa lạ với dân ca Việt Nam, đã không
ít em còn cho rằng: Chúng em không thích học dân ca, hát dân ca buồn, lời ca
cũ, nhạc lại da diết quá…. Nhiều học sinh không thuộc một bài dân ca nào là
một thực tế phổ biến hiện nay. Bên cạnh đó, hiện tượng nhầm nguồn gốc, thể
loại kiểu "râu ông nọ cắm cằm bà kia" cũng không phải hiếm, như: Nhầm tưởng
dân ca các nước khác là dân ca Việt Nam, hoặc nhầm các bài hát mang âm
hưởng dân ca là dân ca ....
Kết quả khảo sát tại các khối lớp ở trường THCS nơi công tác như sau:
Kết quả học sinh qua khảo sát trên thực tế
Học sinh còn
Học sinh biết
Không hát
nhầm lẫn dân ca
hát 1-2 làn điệu
được làn điệu
Số
và ca khúc mang
Khối
hò khoan
hò khoan nào.

lượng
âm hưởng dân ca
Tỉ lệ
SL
SL
Tỉ lệ %
SL Tỉ lệ %
%
6
99
24
24,2
39
39,4
36
36,4
7
111
37
33.3
31
27,9
43
38,8
8
105
32
30,5
36
34,3

37
35,2
9
123
39
31,7
44
35,8
40
32,5
Tổng
438
132
30,1
150
34,3
156
35,6
Qua đó cho thấy, không phải là học sinh không biết hát dân ca, cũng
chẳng phải các em quá thờ ơ hoàn toàn với dân ca mà cái chính là bây giờ chúng
ta phải làm sao để tất cả các em đều biết hát và yêu thích dân ca hơn. Vì vậy
việc đưa dân ca nói chung và dân ca Hò Khoan Lệ Thủy nói riêng vào trường
học lại là điều hết sức cần thiết và quan trọng gấp bội phần.
Từ thực tế trên tôi xin mạnh dạn trình bày đề tài này để các thầy cô và các
bạn đồng nghiệp cùng tham khảo, chắc chắn đề tài này sẽ có những thiếu sót,
xin ghi nhận những lời đóng góp chân thành từ các anh chị, các bạn đồng nghiệp
để đề tài mang tính thực tiễn cao.
2.3. néi dung
2.3.1. Tầm quan trọng của việc lồng ghép dân ca - Hò khoan Lệ Thủy vào
trường học

Ngày nay, với sự phát triển như vũ bảo của thời đại công nghệ thông tin
đã dẫn đến nhiều dòng nhạc khác nhau trên thế giới xâm nhập ngày càng nhiều
và rất thịnh hành ở nước ta. Do đó, việc giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc Việt
Nam trong giai đoạn này càng có vai trò hết sức to lớn. Chúng ta thấy rằng một
số làn điệu dân ca đã bị mai một và dần bị lãng quên. Một số làn điệu còn tồn tại
thì phần lớn là do những nghệ nhân lớn tuổi mới thực hiện được, còn đa số thế
4


hệ trẻ lại đam mê những dòng nhạc chát chúa, mạnh mẽ mà quên dần những giá
trị tinh thần to lớn do ông cha ta lưu truyền và gìn giữ bao năm qua. Chính vì lẽ
đó nên việc tuyên truyền dân ca nói riêng và vận động, tuyên truyền nhằm đưa
dân ca nói chung và Hò khoan lệ Thủy nói riêng vào trường học là vấn đề cấp
bách trong giai đoạn mới, nó có vai trò rất to lớn và lâu dài trong công cuộc bảo
tồn di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia này.
Hầu như các làn điệu dân ca đã ăn vào máu thịt và đi sâu vào ký ức của
mỗi người dân xứ Lệ. Trong những năm gần đây, dân ca ngày càng đến gần hơn
với công chúng mà đặc biệt là đến gần hơn với các em học sinh ở cả 3 cấp học,
thông qua một số hội thi có chất lượng và thu hút đông đảo cán bộ giáo viên
nhân viên và học sinh tham gia như: Thi hát dân ca - Hò khoan Lệ Thủy, Hùng
biện tiếng anh về hò khoan…nhưng tất cả đó mới chỉ dừng lại ở mức độ “Khi
nào có hội thi là tập luyện” chứ chưa phải là hoạt động thường niên trong nhà
trường. Ngoài ra, trên trang thông tin điện tử của phòng giáo dục cũng như ở tất
cả các trường học đều có chuyên mục “Hò khoan Lệ Thủy”, ngoài ra còn một số
trang thông tin website như ngoclien.jimdo cũng là một trong những trang thông
tin đáng tin cậy để tất cả mọi đối tượng như giáo viên, học sinh và người dân
đều có thể vào truy cập và tập hát theo các làn điệu có sẵn, đó cũng chính là một
trong những cách truyền bá hò khoan nhanh nhất và mang tính sâu rộng nhất.
2.3.2. Phong trào hát dân ca ở trường THCS nơi tôi công tác
a. Thực trạng

- Các trang thiết bị phục vụ bộ môn giảng dạy âm nhạc đã quá cũ và hư
hỏng khá nhiều, số lượng thanh phách và song loan bị thất lạc không đủ cho mỗi
học sinh 1 cặp.
- Các nguồn tài liệu về Hò khoan Lệ Thủy hầu như rất ít tại thư viện, chỉ
có 2 tài liệu của hai tác giả là: Dương Ngọc Liên (Giám đốc trung tâm văn hóa
Huyện Lệ Thủy) và cuốn sách do ông Đặng Ngọc Tuân trao tặng trong năm học
2013-2014..
- Phần lớn các em ở vùng nông thôn nên ít có điều kiện tiếp xúc nhiều với
âm nhạc, đặc biệt là dân ca….
- Giáo viên ít được tham gia tập huấn chuyên đề về bộ môn âm nhạc, đặc
biệt là dân ca- Hò khoan Lệ Thủy.
b. Một số thuận lợi, khó khăn:
* Thuận lợi
- Được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường, Chi bộ, các tổ chức
đoàn thể trong nhà trường.
- Trường có nhiều giáo viên trẻ và nhiệt tình tham gia các hoạt động và
say mê tìm hiểu nên giúp bản thân cảm thấy có động lực rất lớn để thực hiện.
- Học sinh ngoan ngoãn và luôn luôn có mong muốn được học hỏi, tìm tòi
những cái hay, cái đẹp trong các làn điệu dân ca đặc biệt là hò khoan Lệ Thủy.
5


* Khó khăn
- Môn học âm nhạc thuộc về năng khiếu bẩm sinh nên thực chất số học
sinh có năng khiếu ở vùng nông thôn là rất ít.
- Bên cạnh đó học sinh và phụ huynh vẫn còn có tư tưởng xem nhẹ môn
học âm nhạc, coi trong các môn văn hóa đặc biệt Toán, hóa, anh, văn, lý...
- Các em hầu hết rất thích hát nhạc trẻ và không thích lắm khi hát các bài
dân ca.
- Thời lượng dành cho môn âm nhạc vốn rất hạn hẹp (chỉ 1 tiết/1 tuần) lại

học trong giờ chính khóa nên rất khó để thực hiện các buổi ngoại khóa ngoài
giờ…
- Trong các hoạt động ngoại khóa hầu như chưa chú tâm đến việc giáo dục
tuyên truyền về dân ca, đặc biệt là Hò khoan Lệ Thủy.
- Về phía người dạy: Sự hiểu biết về dân ca và cách trình bày các làn điệu
của giáo viên cũng có phần hạn chế nên rất khó khăn trong công tác tuyên
truyền và dạy hát hay tập luyện để tham gia các hội thi cấp trường, cấp huyện…
2.3.3 Các giải pháp đã thực hiện trong trường tôi công tác
* Tìm hiểu vài nét về hò khoan Lệ Thủy
Vùng đất “Địa linh nhân kiệt” tạo cho Hò khoan Lệ Thủy cả bề sâu và
chiều rộng, đa dạng về nhạc điệu và phong phú về lời ca. Hò khoan đã trải rộng
từ rừng xanh đến sông sâu, từ đồng bằng ra biển cả. Các điệu hò đã được dân
gian chắt lọc, trải qua bao nhiêu thăng trầm và biến cố nhưng các mái hò vẫn giữ
đúng quy tắc, luật nghiêm ngặt không hề thay đổi. Nhạc cụ chính trong hò
khoan là đàn nhị và mõ. Hai nhạc cụ này khi hoà quyện vào nhau thì am thanh
dịu dàng sâu lắng và cũng rất đổi thắm thiết thân thương. Âm nhạc chủ đạo của
nhạc cụ là âm hưởng của làng quê mộc mạc, gần gũi nên cứ mỗi lần làn điệu dân
ca vang lên thì âm hưởng đó lại càng xao xuyến như tiếng lòng của làng quê
Việt.
Đối với người dân Lệ Thủy, điệu Hò khoan Lệ Thủy gần như ăn sâu vào
trong máu của mỗi người và tự ý thức của mỗi người dân họ đều luôn đau đáu
câu chuyện bảo tồn điệu hò này. Chính vì vậy, phong trào hát Hò khoan Lệ Thủy
thường xuyên được tổ chức ở tất cả các sự kiện từ thôn xóm, làng xã đến cấp
huyện...
Hò khoan Lệ Thủy xuất xứ từ thể loại thơ lục bát hoặc lục bát biến thể,
hay từ thể thơ song thất lục bát; ngoài ra còn kết hợp với lối kể vè, tự sự cho nên
dân ca hò khoan là làn điệu tâm tình có sức sống mạnh mẽ cuốn hút lòng người,
gồm có chín làn điệu (chín mái): Mái chè, mái xắp, mái nện, mái ba, mái ruỗi,
mái nhì vá hò nậu xắm, hò khơi (ở vùng biển) và hò lĩa trâu (ở đồi núi).
Hò khoan Lệ Thủy bắt nguồn từ trong lao động sản xuất, con người cần

có sự hợp lực với nhau tạo thành sức mạnh để chống chọi với thiên nhiên, cùng
nhau lao động và sản xuất nên thường sử dụng lối hát mộc mạc, dung dị, mà
6


cũng rất gần gũi, trìu mến, lối đối đáp tưởng chừng thô sơ nhưng chứa nhiều
hàm ẩn, ý nghĩa và cũng rất nghệ thuật trong cả lời lẫn nhạc. Người ta hò mái
chè, mái nện lúc cất nhà, quét vôi nện cươi với ngụ ý cầu mong cho cuộc sống
vững chải, bốn bề gia thất yên ổn, quê hương gia đình ấm no. Mái nhì hò lúc cày
ruộng, xay lúa, làm đồng, nhằm mong ước một cuộc sống no ấm, sung túc. Hò
mái ba lúc chèo đò, chèo nôốc đưa đám để cầu mong cho đôi vợ chồng trăm
năm hạnh phúc, con đàn cháu đống. Hò khơi khi đánh cá và hò lĩa trâu khi làm
nương, làm rẫy, khi kéo gỗ. Có thể nói: Hò lĩa trâu là nơi huy động sức mạnh
tổng hợp của nhiều làn điệu trong hò khoan Lệ Thủy như mái chè, mái ba, mái
xắp và cả hơi hưởng của mái nện….
Thường trong điệu hò thường có 2 phần chính là phần xô và phần xướng.
Phần xô là phần hát đầu tiên khi vào lời bài dân ca, thường là Hò khoan (hơ) hỡi
khoan (hơ) mời bạn xô (hò) hò khoan. Sau đó là phần hát đối đáp của hai bên
nam nữ, trong khi hát phần xô xen lẫn với phần lời thoại. Phần xô tiếp theo nhịp
"Ơ là xô" rồi đến "Hơ hô khoan ơi là hố khoan ơi hò khoan", có khi xen kẽ nhau.
Hết bên đối đáp này kết thúc thì bên kia tiếp tục….
* Giới thiệu một số làn điệu, thể loại dân ca hò khoan Lệ Thủy có thể lồng
ghép tập luyện trong các tiết học âm nhạc ở trường THCS
Hò mái chè láy qua mái nện:
Ai cũng bảo quê hương mình là nơi đẹp nhất
Em cũng xin thú thật Quảng Bình đây vốn thiệt là sông núi em yêu.
Dẫu sông vốn ngắn, dẫu núi không cao
Nhưng bởi quá nhiều khói lửa nên hoa cỏ đã xiết bao tự hào!
Hò mái xắp:
Yêu núi yêu sông càng yêu đồng yêu ruộng

Yêu chim yêu cá bởi thiệt quả em yêu quá…người yêu
Bướm chim hoa lá đây đó có nhiều
Biết ai đây nhơn nghĩa…để đổi trao đôi lời.
Hò mái ba:
Xây đời vui! (ơi) thêm nữa càng vui!
Đẹp lời ca...quê hương nhân nghĩa...!
Mãi...tương lai thắm hoài!
Thương nhau mà (ơi) xin nhớ lời nhau
Nặng tình quê thêm say sản xuất....
Để ta mau xóa nghèo.
Hò khơi:
Nào trai bản ơi
Đêm khuya tĩnh lặng như tờ
Ta hãy tay chèo lại để níu bờ còn sang
Hô hô ho ơ hơ hơ
7


Hô hô ô hô
Đêm khuya nghe ọt ẹt cánh buồm
Trời xanh biển lặng ngọn gió nồm phảng phơ
Ngó ra ngoài biển láng lai cột buồm èo ọt biết ai trồng
Phất phơ có ngọn gió nồm ơi trai mát mái cho cá tôm đầy thuyền
Hò mái nhì:
Quê hương Quảng Bình tình sâu nghĩa nặng
Khắc trọn trong lòng
Dáng đứng thanh cao tiếng nói ngọt ngào
Ấm lòng dân tiếng mẹ Quảng Bình yêu thương.
Hò mái ruổi:
Đói lòng ăn nửa trái sim

Uống lưng bát nước đi tìm người thương.
Hò lĩa trâu:
Là hê! Hồ lơ ơi!...hồ ê hộ…hây hồ lơ ơ ơ!
Lắng tai nghe giọng hò đầu
Rùn mình chân bấm…dâng cầu…lên cao.
Yêu viên một thước tượng tề
Gắng công, gắng sức…để ra về nghỉ ngơi!
Lưng dài vai rộng!
Chân bấm…cổ cò!
Nghe giọng ta hò…
Cong kỳ mà giật! này!
* Mục tiêu, nội dung, hoạt động tìm hiểu về hò khoan
Về kiến thức :
- Giúp học sinh có được những hiểu biết cơ bản về nội dung, ý nghĩa và
giá trị nghệ thuật hay nguồn gốc xuất xứ của các làn điệu hò khoan Lệ Thủy.
- Giúp học sinh biết hát những làn điệu cơ bản như mái chè, mái xắp, mái
nện, mái ba.
Về kĩ năng :
- Kĩ năng nhận biết được các làn điệu hò khoan.
- Tự mình trình bày được một số làn điệu cơ bản nhất.
Về thái độ :
- Giáo dục các em có thái độ yêu mến, tự hào cũng như ý thức giữ gìn,
phát huy những làn điệu dân ca hò khoan Lệ Thủy.
- Giáo dục các em yêu thích dân ca, hào hứng tham gia các hoạt động ca
hát với thể loại dân ca trong và ngoài nhà trường để từ đó có thể hướng dẫn lại
các bài đã học cho những người chưa biết.
* Cho học sinh nghe một số làn điệu dân ca hò khoan Lệ Thủy qua các buổi
hoạt động ngoài giờ, sinh hoạt đầu buổi hay các buổi ngoại khóa
8



- Bài: "Hò năm mái"
Dân ca hò khoan lời cổ
Biểu diễn: Hồng Hới và Câu lạc bộ hò khoan
- Tiết mục giải nhất cấp TH năm học 2016-2017: “An Thủy đẹp mãi bài ca”
Biểu diễn: Tập thể giáo viên và học sinh trường TH số 1 An Thủy
- Tiết mục đạt giải nhất cấp THCS năm học 2017-2018:
“Tiếng vọng Hò khoan nơi đảo xa”
Biểu diễn: Tập thể giáo viên và học sinh trường THCS Tân Thủy.
- Tiết mục đạt giải nhì của đơn vị THCS Hưng Thủy có điệu hò “Lĩa trâu” rất
đặc sắc.
* Các giải pháp có thể lồng ghép đưa dân ca - Hò khoan Lệ Thủy vào các
trường THCS:
- Có thể lồng ghép ngay trong các tiết học chính khóa của bộ môn âm nhạc:
+ Đối với chương trình âm nhạc lớp 7 và lớp 9: Trong phân phối chương trình
âm nhạc (Tiết 15) có dạy bài hát do địa phương tự chọn: Đối với tiết học này
giáo viên có thể chuẩn bị nội dung và lời mới của 2 làn điệu hò khoan: Mái chèmái xắp để tập cho học sinh.
Ví dụ: Hát mái chè láy qua mái xắp.
1. Mái chè:
Cho em gửi câu hò đến với hội thi cấp trung học cơ sở này
Cùng với tất cả các bạn học sinh khoan
Qua bao ngày vất vả mà vẫn hăng say
Để có được bảng vàng rực rở hôm nay về đây dự hội này.
Dự hội cùng nhau ngân vang giọng là ơ hò.
2. Mái xắp: Hô khoan ơ hờ xin mời tất cả xố ờ con. Ơi là hố.
Mời bạn ghé thăm trường tôi, mái ngói tươi thắm đỏ, thăm Thầy cô dạy
dỗ, thăm trường lớp khang trang. Hơn năm mươi năm xây dựng trưởng thành,
cùng quê hương đổi mới. Đổi mới phát huy không ngừng.
Nhớ cái thửa xa rồi, nhớ cái thời bom đạn, trường mên đất mái lá vẫn rộn
rã âm vang. Bây giờ lịch sử sang trang, mái trường xưa là ơ ấy. Mái trường xưa

ấy lại vững vàng đi lên.
Hưởng ứng phong trào xây trường học thân thiện đoàn kết thầy trò cùng
thực hiện mục ờ tiêu. Xã hội hóa giáo dục tươi thắm bông hoa xứng danh trường
ờ ơ chuẩn. Xứng danh trường chuẩn quốc gia vững ờ bền.
Cuộc vận động hai không toàn trường đang hưởng ứng, công tác tuyên
truyền phòng chống các tệ nạn xã hội đã thành công. Hội đồng giáo dục cùng
tập thể giáo viên ươm từng hạt giống, hạt giống để nẩy mầm xanh ờ tươi.
Từ hạt giống ban đầu làm đẹp giàu đất nước, người vun trồng có được
niềm vinh dự hôm nay. Thầy ơi hạnh phúc dâng đầy mái trường yêu dấu, mái
trường yêu dấu em vui lây tự hào.
9


+ Phương pháp tập hát: Thực hiện tập hát dân ca - Hò khoan Lệ Thủy giống như
các bước dạy phân môn học hát ở trường THCS.
Bước 1: Giới thiệu bài hát: Giáo viên giới thiệu sơ lược về Hò Khoan gồm mấy
mái? Hôm nay mình làm quen với mái nào? Đặc trưng của mái đó, làn điệu này
hát những lúc nào? Nội dung của nó, do ai sáng tác hay do ai soạn lời mới….?
Cũng có thể giới thiệu làn điệu dân ca hò khoan Lệ Thủy bằng các
phương tiện trực quan khác như xem tranh ảnh về các hình thức biểu diễn hay
xem băng biểu diễn làn điệu do chính các nghệ nhân trình bày.
Bước 2: Nghe hát mẫu:
+ Giáo viên trình bày lần lượt từng làn điệu một sau đó nối hai làn điệu
với nhau, từ mái chè chuyển sang mái xắp. Nếu làm được điều này thì chắc chắn
sẽ gây được ấn tượng mạnh với các em về các làn điệu mà các em sắp được học.
+ Có thể cho học sinh nghe - nhìn thông qua video biểu diễn của các
trường bạn...
Bước 3: Tìm hiểu bài hát, giải thích từ khó:
Trước khi học hát hò khoan giáo viên nên giới thiệu về cao độ, trường độ
của bài sắp hát. Đâu là những chổ cần lấy hơi, những chổ luyến láy trong bài,

giải thích những từ khó giúp các em dễ dàng tiếp cận với làn điệu hơn.
Bước 4: Khởi động giọng:
Giáo viên cần hướng dẫn các em luyện tập hơi thở dài với các khẩu hình
như mi….ma … vì làn điệu hò khoan - đặc biệt như hò mái nhì, mái xắp, mái
chè rất cần nhiều hơi để hát các câu dài.
Bước 5. Dạy hát:
Do đặc trưng là giảng dạy và giáo dục học sinh đại trà nên trong lớp học
chắc chắn sẽ có rất nhiều đối tượng học sinh khác nhau do đó nhất thiết giáo
viên chúng ta cần:
- Phân chia bài ra thành từng câu ngắn để các em có đủ hơi và không mệt
khi tập. Sau khi hát mẫu xong kết hợp với phần gõ đệm (Có thể thanh phách,
song loan hay xúc xắc) giáo viên cho các em nhắc lại câu hát đó 2-3 lần. Dạy hát
từng câu nối tiếp nhau sau đó ghép lại từng đoạn và cả bài. Trong khi ghép 2 câu
một, giáo viên gọi cá nhân hoặc nhóm nhỏ hát lại 2 câu vừa tập….Giáo viên tập
theo lối móc xích như thế cho đến hết bài.
- Ở một số câu hát cần sự luyến láy hay ngân dài… thì giáo viên dành
nhiều thời gian tập luyện hơn. Sau khi giáo viên hát mẫu xong, có thể cho một
số em hát tốt hát lại, nếu có chỗ chưa đúng thì sửa luôn để cả lớp cùng nghe và
nhận biết.
- Khi dạy hát, Giáo viên nên lắng nghe để xem các em hát như thế nào và
sửa sai chứ giáo viên không hát cùng với học sinh.
- Trong quá trình tập hát giáo viên luôn luôn nhắc nhở các em thể hiện
đúng sắc thái, tình cảm của làn điệu dân ca.
10


Lưu ý: Trong quá trình tập hát, giáo viên không nên chú ý vào những em
hát được mà cần quan tâm đến những học sinh còn lúng túng khi thể hiện câu
hát, chú ý sửa sai cho các em và động viên các em cố gắng hát tốt hơn bằng cách
luyện tập theo cặp đôi hay với các bạn trong nhóm…

Bước 6. Luyện tập, củng cố, kiểm tra:
- Sau khi hoàn thành được một làn điệu xong, giáo viên nên cho các em
củng cố, ôn luyện làn điệu theo các hình thức nhóm lớn, cặp đôi…điều này
không chỉ giúp cho học sinh nhanh thuộc bài, hát chính xác mà giúp các em
mạnh dạn và tự tin hơn trong việc thể hiện bài hát. Phần củng cố, luyện tập được
lặp đi lặp lại càng nhiều lần thì càng giúp học sinh cảm thụ và hiểu được cái hay
cái đẹp của các làn điệu dân ca mà các em đang được hát.
- Giáo viên có thể gọi 1-2 nhóm trình bày lại bài từ mái chè láy qua mái
xắp (Có thể cử 1 học sinh hát tốt xướng, số còn lại hát xô; Hoặc hát đối đáp giữa
2 dãy: Nam-nữ, sau đó đổi lại cách trình bày).
- Có thể lồng ghép để giới thiệu sơ qua về Hò Khoan thông qua phân môn
âm nhạc thường thức:
+ Lớp 6: Phân môn âm nhạc thường thức có nội dung “Sơ lược về dân ca
Việt Nam”. Trong tiết học này, sau khi giáo viên giới thiệu xong đặc điểm, tính
chất, nội dung, trang phục truyền thống của dân ca các vùng miền xong, giáo
viên nên cho các em nghe 1 số bài dân ca đặc sắc giúp các em phân biệt được
những giai điệu đặc trưng của mỗi vùng miền. Đến phần giới thiệu về dân ca
miền trung thì giáo viên nên giới thiệu về tổ khúc dân ca Bình Trị Thiên mà chú
trọng nhấn mạnh các mái trong làn điệu hò khoan Lệ Thủy. Nếu còn thời gian,
giáo viên nên cho các em xem một số video biểu diễn hò khoan trong các hội thi
của các cấp. Xem video nào xong giáo viên nên giới thiệu qua về các làn điệu
vừa nghe….
+ Lớp 7: Phần âm nhạc thường thức có bài “Sơ lược về dân ca dân tộc ít
người”, giáo viên cũng có thể lồng ghép để giới thiệu những làn điệu dân ca xứ
Lệ quen thuộc.
- Ngoài ra, có thể thực hiện các hình thức khác như:
+ Thành lập câu lạc bộ “Hò khoan Lệ Thủy”: Năm học 2013-2014 khi
phòng giáo dục và đào tạo Huyện Lệ Thủy khuyến khích các đơn vị đưa hò
khoan Lệ Thủy vào các trường học nhằm mục đích tuyên truyền và quảng bá thì
ở trường tôi, được sự nhất trí của BGH nhà trường, trường tôi đã thành lập câu

lạc bộ hò khoan Lệ Thủy do giáo viên dạy âm nhạc làm chủ nhiệm câu lạc bộ,
với trên 50 học sinh tham gia được chia làm 2 kíp để hoạt động: Kíp sáng (Khối
6,7), kíp chiều (Khối 8,9). Mỗi tháng tập luyện 2 buổi vào chiều thứ 5 tuần số 2
và số 4 của tháng. Câu lạc bộ đã hoạt động được 5 năm (Từ năm học 2013-2104
đến năm học 2017-2018) và ngày càng đi vào hoạt động có chiều sâu với đầy đủ
các loại hồ sơ như: Kế hoạch hoạt động, danh sách các hội viên tham gia câu lạc
11


bộ, nội quy của câu lạc bộ, công tác tổ chức điều kiện do đồng chí thiết bị phụ
trách, thực hiện như: Phòng tập, thanh phách-song loan, mõ và các dụng cụ hỗ
trợ khác theo yêu cầu của giáo viên âm nhạc. Với mong muốn giúp các em có
thêm những hiểu biết sâu rộng hơn về nguồn gốc xuất xứ của các làn điệu cũng
như được nghe, được hát nhiều làn điệu dân ca hơn để từ đó giáo dục các em
thêm yêu quý và phát huy những giá trị văn hóa mà ông cha ta để lại. Với các
hình thức sinh hoạt thường xuyên được thay đổi làm cho học sinh rất hứng thú
khi tham gia: Có thể tập hát 1 làn điệu Hò Khoan, có thể kể về cuộc đời và sự
nghiệp của các nghệ nhân hò khoan huyện nhà; Có thể tìm hiểu vài nét về hò
khoan thông qua hệ thống câu hỏi tự luận hay trắc nghiệm, có thể xem video
biểu diễn của học sinh các trường bạn, của trường mình qua các hội thi, có thể
hướng dẫn học sinh tập viết lời mới một số làn điệu dễ như mái chè, mái xắp…
+ Mời các nghệ nhân, nghệ sỹ nói chuyện, giao lưu về dân ca Lệ Thủy
Có thể nói đây chính là dịp không chỉ học sinh mà tập thể giáo viên cũng
được mở mang kiến thức vốn hiểu biết của mình, là dịp để học sinh được tìm
hiểu nhiều hơn, sâu hơn về dân ca hò khoan qua các nghệ nhân, nghệ sỹ. Mặt
khác, hoạt động này sẽ tạo nên bầu không khí vui vẻ, phấn khởi trong học sinh
nhằm giúp các em dần tháo gỡ những khó khăn thắc mắc về dân ca mà cụ thể là
hò khoan….Có thể các nghệ nhân kể về cuộc đời sự nghiệp ca hát của bản thân,
hoặc trình bày một số làn điệu hò khoan hay hướng dẫn các em cách luyến láy
và phân biệt giữa các mái, tổ chức các trò chơi âm nhạc….

- Tổ chức hội thi hát dân ca - hò khoan Lệ Thủy cấp trường, cấp huyện:
+ Có thể 1 năm tổ chức một lần hội thi văn nghệ cấp trường với chủ đề
“Chúng em với làn điệu dân ca” hoặc “Em hát dân ca- Hò khoan Lệ Thủy” cấp
trường vào các dịp 20/10, 8/3, 26/3 hay 20/10. Tùy vào điều kiện và lịch trình
hoạt động của nhà trường mà giáo viên âm nhạc chủ động tham mưu với tổng
phụ trách và BGH nhằm tổ chức hội thi đạt kết quả cao, tạo được dấu ấn sâu
đậm khó quên trong các em, dần đưa các em vào tham gia các hoạt động biểu
diễn dân ca thông qua đó để giáo dục tình yêu quê hương đất nước, niềm tự hào
dân tộc và tự tôn sản phẩm quí giá do ông cha có công gìn giữ và lưu truyền đến
ngày nay. Muốn làm được điều đó thì chúng ta cần có kế hoạch hội thi sớm,
thành lập ban tổ chức, ban giám khảo, giới hạn chủ đề- nội dung- các thể loạihình thức biểu diễn và có biểu điểm chấm rõ ràng để các em hướng vào tập
luyện. Ngoài ra, trong các tiết học âm nhạc giáo viên nên nhắc nhở và có thể
xem qua cho các lớp để điều chỉnh về lời ca hay giai điệu cho các em… giúp các
em hát đúng hơn và mạnh dạn hơn khi thể hiện tiết mục.
+ Sau hội thi nên có tổng kết rút kinh nghiệm để các em nhận thấy những
ưu nhược của lớp mình mà cố gắng khắc phục.
+ Hàng năm cứ vào dịp 20/11, các đơn vị trường học trên địa bàn huyện
lại mang những tiết mục đặc sắc của mình tham dự hội thi “Em hát dân ca hò
12


khoan Lệ Thủy”. Đặc biệt, chất lượng hội thi trong những năm gần đây khá cao,
đa số các trường đã thành lập câu lạc bộ hò khoan và đi vào hoạt động có quy cũ
và nề nếp nên hầu như tất cả các tiết mục đều có sự đầu tư lớn về nội dung lẫn
hình thức biểu diễn…. hội thi đã để lại nhiều dấu ấn tốt đẹp trong lòng mỗi
người con xứ Lệ.
- Tổ chức thi viết bài tìm hiểu về hò khoan Lệ Thủy:
Đối với hình thức này nếu tổ chức tốt thì sẽ mang lại hiệu quả rất cao vì
thông qua hệ thống câu hỏi có thể là tự luận hoặc trắc nghiệm đều bắt buộc các
em phải tìm hiểu để có thông tin hoàn thành bài: Có thể thông qua giáo viên

giảng dạy, có thể là qua ông bà hay bố me, cũng có thể truy cập mạng, hoặc từ
bạn bè….bằng cách nào các em cũng phải có bài nộp và ít nhiều các em cũng có
thêm chút ít kiến thức về nội dung mà mình vừa tìm hiểu. Có thể tổ chức với
quy mô toàn trường, phát động trong 2 tuần và sau đó chọn ra những học sinh
làm bài tốt nhất trong khối lớp và khen thưởng nhằm động viên khuyến khích
các em.
- Có thể tuyên truyền dân ca - Hò khoan Lệ Thủy ngay trong các tiết học
hoạt động ngoài giờ lên lớp:
+ Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp thường do giáo viên chủ nhiệm
đảm nhận, với thời lượng một tháng 2 tiết, tổ chức hoạt động vào tuần đầu tháng
với các chủ đề chủ điểm khác nhau nhưng trong đó có chủ đề truyền thống quê
hương em. Đối với chủ đề này giáo viên cũng có thể kết hợp tổ chức tuyên
truyền về dân ca - hò Khoan Lệ Thủy, hoặc tổ chức các hoạt động giao lưu văn
hóa văn nghệ giữa các tổ nhóm trong lớp với chủ đề mừng đảng mừng xuân, hát
tặng mẹ và cô…Hoặc các giáo viên của cả khối liên kết tổ chức thi hát giữa các
lớp nhằm tạo không khí thi đua sôi nổi với tinh thần thoải mái vui tươi sau
những giờ học căng thẳng trên lớp.
+ Có thể cho nghe hoặc xem các video biểu diễn hò khoan lệ Thủy của
các nghệ nhân hay của các đơn vị trường học, video tham gia các hội thi của
phòng, huyện, tỉnh qua các năm.
+ Muốn làm được điều đó, ngay từ đầu năm học, khi tổ chức xây dựng
chương trình dạy học của các bộ môn đặc biệt là môn âm nhạc hay hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp của các khối lớp, giáo viên âm nhạc nên tham mưu
với đồng chí phụ trách chuyên môn nhằm kết hợp để lồng ghép đưa dân ca vào
các hoạt động giáo dục: Nên đưa vào tiết nào? Cách thức tổ chức các hoạt động
đó ra sao? Sẽ được lồng ghép vào trong các chủ đề nào? Từ đó công tác tuyên
truyền giáo dục mới được đồng bộ. Tránh tình trạng thích đâu làm đó không đó
không có sự bàn bạc thống nhất sẽ không mang lại hiệu quả cao.
- Cho học sinh nghe các làn điệu dân ca qua các buổi sinh hoạt đầu buổi và
giữa buổi hay trong tiết sinh hoạt lớp.

13


+ Trước khi vào học, các em thường tham gia làm vệ sinh chuyên giữa
sân trường (5-7 phút). Trong khoảng thời gian này chứng ta cũng có thể mở 1
làn điệu dân ca thông qua hệ thống loa phát thanh của nhà trường cho các em
nghe. Đây cũng là một hình thức tuyên truyền mang lại hiệu quả khá cao.
+ Thông thường khi tổ chức các hoạt động ngoài trời, trước khi đi vào
buổi lễ bao giờ cũng có mở nhạc thiếu nhi đặc biệt là các bài hát về Đội. Vì vậy,
nhũng lúc đó chúng ta có thể linh hoạt lồng ghép mở 1-2 làn điệu cho học sinh
toàn trường nghe.
+ Muốn công tác tuyên truyền bằng cách trên mang lại hiệu quả thì giáo
viên âm nhạc cần sưu tầm thật nhiều làn điệu và trao đổi thống nhất với đồng chí
tổng phụ trách để mỗi lần mở cho học sinh nghe 1 làn điệu khác nhau chứ không
nên trùng lặp bài gây sự nhàm chán.
2.3.4. Kết quả đạt được
2.3.4.1. Hứng thú của học sinh khi tìm hiểu và học hát dân ca hò khoan
Sau khi áp dụng các hình thức trên bản thân tôi nhận thấy các em không
còn e ngại khi tham gia hát hò khoan Lệ Thủy nữa, điều đó được cụ thể qua các
số liệu sau:
Các mức độ hứng thú của học sinh
Rất thích
Thích vừa
Không thích
Tổng số
Tỉ lệ
Khối
SL
Tỉ lệ %
SL

Tỉ lệ %
SL
HS
%
6
99
45
45,5
54
54,5
0
0
7
111
30
27,0
81
82,0
0
0
8
105
62
59,0
43
41,0
0
0
9
123

58
47,2
65
52,8
0
0
Tổng
438
195
44,5
243
55,5
0
0
Bảng 1: Mức độ hứng thú của học sinh khi tìm hiểu về Hò Khoan
Qua bảng khảo sát trên ta thấy: Số học sinh rất thích khi được học và tìm
hiểu về dân ca hò khoan chiếm tỉ lệ 44.5%, mức độ thích là: 55.5%, đặc biệt là
số em không thích chiếm tỉ lệ 0%. Điều đó cho thấy các em đã thực sự hứng thú
khi được tìm hiểu về hò khoan, thích hơn vì được học và được hát hò khoan.
2.3.4.2. Kết quả học sinh biết hát các làn điệu dân ca hò khoan
Sau khi đã áp dụng các giải pháp trên, tôi đã thu lại được kết quả như sau:

14


Kết quả
Hát nhầm
Biết hát 2 làn
hoặc chỉ hát
Không hát được

Tổng
điệu dân ca
được 1 làn
Khối
làn điệu nào.
số HS HKLT trở lên
điệu dân ca
HKLT
SL
Tỉ lệ % SL Tỉ lệ %
SL
Tỉ lệ %
6
99
34
34,3
56
56,7
9
9,0
7
111
48
43,2
51
45,9
12
10,9
8
105

57
54,3
48
45,7
0
0
9
123
60
48,9
52
42,3
11
8,8
Tổng
438
199
45,4
207
47,3
32
7,3
Bảng 2: Mức độ biết hát các làn điệu dân ca hò khoan
Bảng khảo sát trên đây cho chúng ta thấy được tỉ lệ các em có những hiểu
biết và hát được nhiều làn điệu, số học sinh biết hát 2 làn điệu dân ca hò khoan
đã chiếm phần lớn: chiếm tỉ lệ 45,4%, số em biết hát 1 làn điệu dân ca hò khoan
trở lên chiếm 47,3%, số học sinh không biết hát bài dân ca nào là 7,3% (Giảm
28,3% ). Điều đó cho thấy rằng các em học sinh sau khi được học hát hò khoan
và được tham gia các hoạt động khác về dân ca hò khoan của nhà trường đã có
những chuyển biến đáng phấn khởi.

2.3.4.3. Những kết quả khác
Trong những năm qua được sự chỉ đạo, ủng hộ của cấp ủy, chính quyền,
ngành Giáo dục huyện Lệ Thủy đã khẩn trương thực hiện từng bước đưa Hò
Khoan Lệ Thủy vào tất cả đơn vị trường học trên địa bàn, đây là bước đột phá
quan trọng để bảo tồn, phát triển loại hình văn hóa đặc sắc này trên quê hương
đã sản sinh ra nó. Đặc biệt, vào tháng 11/2012, Phòng GD&ĐT đã tổ chức liên
hoan dành cho học sinh khối tiểu học lần thứ nhất với chủ đề “Em hát dân ca”
Liên hoan đã thu hút được rất nhiều sự quan tâm của nhiều người, không chỉ cán
bộ giáo viên nhân viên, của học sinh mà nhận được sự đồng tình ủng hộ đông
đảo của bà con nhân dân huyện nhà. Liên hoan đã làm dấy lên phong trào hát
dân ca trong trường học nói riêng, trong đời sống văn hóa của người dân Lệ
Thủy nói chung. Từ đó đến nay, Liên hoan “Em hát dân ca” đã trở thành hội
diễn văn nghệ truyền thống cho cả ba bậc học: Trung học cơ sở, tiểu học và
mầm non nhân dịp chào mừng Ngày Nhà giáo Việt Nam. Có thể nói rằng, các
buổi liên hoan đang được duy trì thường niên, là hoạt động sôi nổi ở các trường
học cũng như đối với công chúng yêu chuộng loại hình sinh hoạt văn hóa đặc
sắc này. Làn sóng hò khoan cứ thế, như nước sông Kiến Giang xô đẩy dạt ra mọi
nẻo đường. Nhiều CLB thành lập từ sớm và hoạt động có hiệu quả như trường:
Tiểu học Xuân Thủy, Tiểu học số 1 Hồng Thủy, THCS Hoa Thủy, Mỹ Thủy, Phú
Thủy, Kiến Giang, Hưng Thủy... Để cho ra mắt mỗi CLB, các nhà trường tổ
15


chức chuẩn bị hết sức công phu, kỹ lưỡng từ kế hoạch đến thực hiện như việc
trang trí, thuê loa máy thiết bị, nhạc cụ nhạc công đến tập luyện... Nhiều giáo
viên có tài còn sáng tác các bài cho tổ nhóm của mình. Thế nên không khí sân
trường luôn rộn rã, hò khoan như thổi một luồng sinh khí mới vào trường học.
Các câu lạc bộ đã từng bước thiết lập kế hoạch hoạt động và đi vào hoạt động
một cách có nề nếp và đạt hiệu quả khá cao.
Để thổi bùng thêm ngọn lửa phong trào và nâng cao chất lượng, năm 2013

khi cuốn sách Hò khoan Lệ Thủy chính thức phát hành, thầy giáo Võ Vĩnh Hào
đã mời nhà nghiên cứu, tác giả cuốn sách về mở lớp tập huấn và tặng hơn 100
cuốn sách cho các trường trên địa bàn. Cũng trong dịp này, nhà nghiên cứu Văn
hóa dân gian Đặng Ngọc Tuân đã có buổi nói chuyện về hò khoan cho các cán
bộ quản lý, giáo viên âm nhạc và học sinh tại Nhà văn hóa huyện Lệ Thủy đã
thu hút hàng trăm người tham gia, đồng thời tạo ra được làn sóng yêu thích tìm
hiểu Hò khoan Lệ Thủy trong các trường học.
Mặt khác, với sự quan tâm của lãnh đạo huyện và các ban, ngành liên
quan, trong những năm qua ngành GD&ĐT huyện Lệ Thủy đã tổ chức các lớp
tập huấn về hò khoan Lệ Thủy cho toàn thể giáo viên dạy môn Âm nhạc, đại
diện học sinh của tất cả các trường học trên địa bàn toàn huyện, đây là những hạt
nhân để xây dựng phong trào hát hò khoan trong mỗi đơn vị trường học.
3. KẾT LUẬN
3.1. Ý nghĩa của đề tài

16


Học hát, nghe các làn điệu dân ca và tìm hiểu về dân ca Việt Nam, chúng ta
càng thêm yêu mến và tự hào về nhân dân ta, đất nước ta. Dân ca là sản phẩm
tinh thần quý giá của cha ông để lại, chúng ta là thế hệ trẻ lại càng phải trân
trọng, giữ gìn, học tập và tiếp tục phát triển vốn quý ấy.
Chính vì vậy mà có thể nói rằng, việc dạy hát dân ca và thành lập câu lạc
bộ hò khoan Lệ Thủy ở trong mỗi đơn vị trường học là việc làm bổ ích, cần thiết
nhằm gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp mà cha ông
để lại. Qua đó giáo dục thế hệ trẻ biết trân quý “Kho báu” của quê hương.
Mỗi giờ học, điệu Hò khoan Lệ Thủy còn vang vọng thì có thể tin rằng
dòng chảy văn hóa quê hương vẫn liền mạch từ trong đời sống hôm nay và mai
sau. Do đó, chúng ta thấy rằng việc đưa âm nhạc dân gian- đặc biệt là Hò khoan
lệ Thủy vào học đường là một trong những biện pháp cơ bản và quan trọng để

truyền bá và giáo dục một cách gián tiếp cũng như trực tiếp lòng yêu mến và tự
hào với di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia này.
Để làm tốt công việc này nhất thiết phải có sự ủng hộ từ các cấp, các ban
ngành liên quan và đặc biệt là ngành giáo dục và đào tạo chứ không chỉ riêng ở
các ngành văn hoá. Đặc biệt, để dân ca đến gần với các em học sinh, giúp các
em hát và phân biệt được một số mái trong làn điệu hò khoan thì mỗi người giáo
viên âm nhạc chúng ta cần ý thức sâu sắc về trách nhiệm to lớn của bản thân để
từ đó không ngừng nâng cao kiến thức văn hóa về dân ca Việt Nam nói chung và
Hò Khoan lệ Thủy nói riêng, cần trang bị cho mình một trình độ chuyên môn
vững chắc, rèn luyện và luyện tập kĩ năng hát dân ca từ bạn bè đồng nghiệp…
Thực tế cho thấy, việc dạy hát dân ca hò khoan Lệ Thủy là một việc làm vô
cùng khó khăn, đặc biệt là đối tượng học hát ở đây lại là các em học sinh trung
học, lưa tuổi bắt đầu có những biến đổi về tâm - sinh - lý, các em bắt đầu biết e
thẹn, ngại ngùng với các bạn khác giới nhưng cũng rất mạnh mẽ, thích thể hiện
cá tính riêng của mình. Chính vì vậy, người dạy hát cần phải có những kỹ năng
nhất định về hát dân ca hò khoan, biết cách làm cho giờ học hát dân ca luôn gần
gũi, vui vẻ, tạo cho các em có cảm giác như đang sống trong không khí lao
động, sinh hoạt của người dân lao động.
Chúng ta không chỉ dạy cho học sinh hát thuộc bài hay biết tên của làn điệu
hò khoan …. mà còn phải làm cho các em hiểu được nguồn gốc xuất xứ cũng
như những nét đẹp tâm hồn, cốt cách của con người xứ Quảng trong những làn
điệu, bài hát mà các em được nghe, được học và được hát.
3.2. Kiến nghị, đề xuất
3.2.1. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo
- Nên tổ chức tập huấn nhiều chuyên đề về dân ca Lệ Thủy hay mời các
nghệ nhân hò khoan huyện nhà nói chuyện hoặc tập hát cho toàn bộ giáo viên
cốt cán trong mỗi đơn vị.
17



-Cần tìm nội dung các bài hát, làn điệu dân ca hò khoan cơ bản, gần gũi,
mộc mạc, lời ca phù hợp với nhận thức cũng như khả năng của các em để tập
hợp thành một tập tài liệu hỗ trợ cho việc đưa dân ca, hò khoan vào trường học.
3.2.2. Đối với nhà trường
- Nhà trường cÇn tạo điều kiện về thời gian, cơ sở vật chất, các tư liệu,
băng đĩa nhạc và các tài liệu tham khảo khác, để giáo viên và học sinh có điều
kiện tham khảo và học tập.
- Việc dạy dân ca trong trường THCS cũng phụ thuộc phần nào vào mức
độ quan tâm của lãnh đạo nhà trường, cũng như người phụ trách Đoàn, Hội, Đội.
Nếu trường nào có hoạt động ngoại khóa, Đoàn, Đội mạnh, có điều kiện đầu tư
cho âm nhạc thì sẽ dễ triển khai và hiệu quả mang lại sẽ cao hơn.
- Không chỉ là dạy hát, học hát, chúng ta cần đa dạng hóa các hoạt động
để các em được tìm hiểu nhiều hơn về hò khoan như: Tổ chức sinh hoạt câu lạc
bộ, phát thanh măng non, mời nghệ nhân về nói chuyện, tổ chức hội thi Tiếng
hát dân ca trong đó khuyến khích các tiết mục hò khoan .... với mục đích đưa hò
khoan đến gần hơn với các em hơn.
3.2.3. Đối với giáo viên Âm nhạc
- Giáo viên âm nhạc thường xuyên phải trau dồi kiến thức, không ngừng
học hỏi ở bạn bè đồng nghiệp để tạo dựng cho mình một nền tảng vững chắc về
chuyên môn nghiệp vụ.
- Cuối cùng, để đưa dân ca nói chung và hò khoan nói riêng vào trường
học thì cần có sự vào cuộc và sự nỗ lực thực sự của các cấp ngành, các đơn vị
trường học và toàn xã hội. Có như thế, các làn điệu hò khoan nói riêng và các
bài hát trong kho tàng ca dao - dân ca nói chung mãi mãi là món ăn tinh thần
không thể thiếu được trong đời sống hằng ngày của lớp trẻ hôm nay và mai sau,
góp phần làm cho nền văn hóa chúng ta ngày càng đậm đà bản sắc dân tộc hơn.
Tóm lại, do thời gian thực hiện và áp dụng các giải pháp trên chỉ trong
một năm học nên thực sự bản thân tôi chưa được trải nghiệm nhiều, chưa áp
dụng vào các trường bạn nhưng tôi cũng mạnh dạn chia sẻ những giải pháp của
mình trong việc lồng ghép dân ca - hò khoan Lệ Thủy vào các trường THCS nói

trên. Tôi rất mong sự góp ý chân thành của các đồng nghiệp để sáng kiến này
được hoàn thiện hơn, xin chân thành cảm ơn!

18


19