ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
----------------------

DƯƠNG THỊ HIỆU

TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ
CỦA HỒ THUỶ GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ,
VĂN HỌC VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM

THÁI NGUYÊN - 2020


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
----------------------

DƯƠNG THỊ HIỆU

TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ
CỦA HỒ THUỶ GIANG
Ngành: Văn học Việt Nam
Mã ngành: 8.22.01.21

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ,
VĂN HỌC VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. CAO THỊ HẢO

THÁI NGUYÊN - 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu
nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận của khoa học của luận văn
chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Dương Thị Hiệu

i


LỜI CẢM ƠN
Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới cô giáo hướng dẫn
là PGS.TS. Cao Thị Hảo - người đã tận tình hướng dẫn, động viên, tạo điều
kiện tốt nhất cho em trong suốt quá trình thực hiện luận văn.
Xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, quý thầy cô giáo Khoa Ngữ văn,
đặc biệt là các thầy cô đã nhiệt tình giảng dạy khóa 26 chuyên ngành Văn học
Việt Nam, các cán bộ Phòng Đào tạo trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã
tạo điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình học tập, nghiên cứu tại trường.
Tôi cũng xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới Nhà văn Hồ Thuỷ Giang đã
cung cấp tư liệu cho chúng tôi trong quá trình thực hiện luận văn và những
người thân, đồng nghiệp, bạn bè đã động viên, quan tâm, chia sẻ và tạo mọi
điều kiện giúp tôi hoàn thành tốt khóa học này.
Thái Nguyên tháng 6 năm 2020
Tác giả luận văn

Dương Thị Hiệu


ii


MỤC LỤC
Lời cam đoan ........................................................................................................ i
Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii
Mục lục ............................................................................................................... iii
MỞ ĐẦU............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Lịch sử vấn đề.................................................................................................. 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 7
4. Nhiệm vụ và mục đích nghiên cứu ................................................................. 7
5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 8
6. Đóng góp của luận văn .................................................................................... 9
7. Bố cục luận văn ............................................................................................... 9
NỘI DUNG ....................................................................................................... 10
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VÀ HÀNH TRÌNH SÁNG
TÁC TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ CỦA HỒ THỦY GIANG ........................ 10
1.1. Một số vấn đề lí luận về tiểu thuyết và tiểu thuyết lịch sử......................... 10
1.1.1. Khái niệm về tiểu thuyết và tiểu thuyết lịch sử .......................................
10
1.1.2. Những đặc trưng cơ bản của tiểu thuyết lịch sử...................................... 12
1.2. Hồ Thủy Giang trong dòng chảy văn học Thái Nguyên ............................ 16
1.2.1. Khái quát văn học địa phương Thái Nguyên........................................... 16
1.2.2. Nhà văn Hồ Thủy Giang.......................................................................... 23
1.2.3. Vị trí của Hồ Thuỷ Giang trong dòng chảy văn học Thái Nguyên .........
25
Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 28
Chương 2: MỘT SỐ PHƯƠNG DIỆN NỘI DUNG TRONG TIỂU

THUYẾT LỊCH SỬ CỦA HỒ THỦY GIANG ............................................ 29
2.1. Cảm hứng lịch sử in đậm dấu ấn thời đại................................................... 29
3


2.1.1. Tự hào, ngợi ca về những chiến thắng của dân tộc .................................
29

4


2.1.2. Cảm hứng bi hùng về những mất mát đau thương .................................. 32
2.2. Những con người anh hùng của một thời đại lịch sử ................................. 36
2.2.1. Những con người đại diện cho vẻ đẹp của cộng đồng ............................ 36
2.2.2. Những vị anh hùng quyết đoán và quả cảm ............................................ 41
2.2.3. Những người con sẵn sàng hi sinh, xả thân vì quê hương, đất nước ...... 51
Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 58
Chương 3: MỘT SỐ PHƯƠNG DIỆN NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU
THUYẾT LỊCH SỬ CỦA HỒ THỦY GIANG ............................................ 59
3.1. Cốt truyện mang màu sắc lịch sử ............................................................... 59
3.1.1. Cốt truyện mang màu sắc huyền sử về nhân vật anh hùng ..................... 59
3.1.2. Cốt truyện tái hiện sự kiện lịch sử của địa phương ................................. 62
3.2. Nghệ thuật xây dựng nhân vật.................................................................... 71
3.2.1. Nghệ thuật miêu tả ngoại hình, hành động.............................................. 71
3.2.2. Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật......................................................... 75
3.3. Ngôn ngữ nghệ thuật .................................................................................. 78
3.3.1. Ngôn ngữ mang dấu ấn lịch sử................................................................ 78
3.3.2. Ngôn ngữ mang dấu ấn đời thường ......................................................... 81
Tiểu kết chương 3 .............................................................................................. 84
KẾT LUẬN....................................................................................................... 85

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI.
86
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 87

4


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thái Nguyên là một tỉnh thuộc vùng núi phía Bắc Việt Nam, là mảnh đất
có bề dày lịch sử và truyền thống lâu đời, nơi đây đã ghi lại nhiều dấu ấn lịch
sử của dân tộc Việt Nam nói chung và địa phương Thái Nguyên nói riêng.
Thành tựu về lịch sử và con người vùng đất Thái Nguyên khá phong phú và đa
dạng nhưng lại chưa có nhiều công trình nghiên cứu quan tâm, nhất là về tiểu
thuyết lịch sử ở Thái Nguyên.
Tiểu thuyết lịch sử là một thể loại quan trọng trong sự cách tân của nền
văn học đương đại thời kì đổi mới với những thành tựu phong phú, đa dạng và
sâu sắc. Nằm trong dòng chảy nói chung của tiểu thuyết Việt Nam đương đại,
tiểu thuyết lịch sử Thái Nguyên cũng có sự vận động, phát triển theo một quy
luật chung, hướng đến sự đổi mới cả nội dung và hình thức thể hiện.
Mặc dù chưa có được số lượng tác giả đông đảo, chưa nhiều tác phẩm
được đánh giá cao như truyện ngắn, nhưng tiểu thuyết Thái Nguyên cũng bắt
đầu có những thành tựu. Một số cây bút tiêu biểu của tiểu thuyết Thái Nguyên
như: Vi Hồng, Ma Trường Nguyên, Phan Thái, Hồ Thủy Giang… Tuy viết
không nhiều tiểu thuyết nhưng tác giả Hồ Thuỷ Giang đã tìm được tiếng nói
riêng của mình khi cho ra đời những tiểu thuyết lịch sử. Đó là những tác phẩm
gắn liền với dấu ấn và con người Thái Nguyên một thời. Tiểu thuyết của ông đã
góp phần quan trọng làm sáng tỏ lịch sử địa phương Thái Nguyên. Chân dung
và khuôn diện những người con anh hùng của vùng đất xứ Thái. Hồ Thuỷ
Giang đã xuất bản 5 tiểu thuyết: Tiếng súng bên sông Cầu, Những người mở

đường, Tể tướng Lưu Nhân Chú, Thái Nguyên 1917 và Con đường cát bụi
(trong đó có 4 tiểu thuyết viết về lịch sử, tuy nhiên Tiếng súng bên sông Cầu
sau được sửa lại và lấy tên Thái Nguyên 1917). Ông cũng đã đạt 2 giải thưởng
về tiểu thuyết vào năm 2013 và 2015 do Hội nhà văn và Bộ công an, Bộ giao
thông đồng tổ chức. Chính vì vậy việc tìm hiểu, nghiên cứu và đánh giá toàn

1


diện về nội dung và nghệ thuật của tiểu thuyết lịch sử Hồ Thủy Giang là việc
làm cần thiết để góp phần làm sáng tỏ đóng góp của tác giả cho văn học địa
phương Thái Nguyên nói riêng và tiểu thuyết lịch sử Việt Nam nói chung.
Những năm gần đây, chương trình văn học địa phương đã bước đầu được
quan tâm đưa vào một số tiết ở chương trình cấp THCS. Tuy nhiên chưa được
chú trọng giảng dạy. Trong chương trình Giáo dục phổ thông tổng thể năm
2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có đổi mới sâu sắc toàn bộ chương trình phổ
thông. Trong đó, thời lượng dành cho chương trình địa phương được chú trọng
cả về thời lượng (số tiết nhiều hơn) và chương trình (chương trình mang tính
mở, linh hoạt). Rõ ràng, công cuộc đổi mới giáo dục của Việt Nam hiện nay đã
và đang rất quan tâm đến văn học địa phương. Do đó nghiên cứu văn học địa
phương từ sáng tác của một tác giả tiêu biểu về đề tài lịch sử sẽ góp phần khẳng
định giá trị văn học địa phương Thái Nguyên và là nguồn tư liệu hữu ích cho
phần Văn học địa phương Thái Nguyên vốn đang thiếu tư liệu nghiên cứu và
học tập.
Từ những lý do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài “Tiểu thuyết lịch sử của
Hồ Thuỷ Giang’’ làm luận văn thạc sĩ với mong muốn được góp sức mình vào
việc gìn giữ những giá trị lịch sử văn hóa, văn học ở địa phương Thái Nguyên.
Đây cũng là cơ hội để một giáo viên dạy văn học ở trường phổ thông như tôi
tích lũy kiến thức về lịch sử văn hóa dân tộc Việt Nam nói chung và lịch sử văn
hóa vùng đất Thái Nguyên nói riêng phục vụ cho công việc nghiên cứu, giảng

dạy và truyền thụ cho học sinh của mình tình yêu và niềm tự hào về quê hương
Thái Nguyên.
2. Lịch sử vấn đề
Nhà văn Hồ Thủy Giang viết nhiều thể loại như: thơ, tiểu thuyết, truyện
ngắn, phê bình văn học, kịch bản phim truyện truyền hình. Có thể nói, ông
thành công nhất với thể loại truyện ngắn khi ra mắt 13 tập truyện, được đánh
giá cao qua các giải thưởng. Với tiểu thuyết, chỉ trong 3 năm (2015, 2016,

2


2017), Hồ Thủy Giang đã xuất bản liền 5 cuốn, trong đó có 2 tác phẩm được 3
giải thưởng của Trung ương. Qua những sáng tác của Hồ Thuỷ Giang, một số
nhà nghiên cứu đã khẳng định những đóng góp cơ bản của ông cho văn học
Thái Nguyên.
Về tiểu thuyết của Hồ Thủy Giang, đã có một số tác giả quan tâm nghiên
cứu. Chúng ta có thể điểm qua các bài nghiên cứu, đánh giá như sau:
Trong đánh giá chung về tiểu thuyết Thái Nguyên, tác giả Nguyễn Huy
Quát trong bài viết Bước đầu nhận diện và đánh giá văn học Thái Nguyên
với đề tài lịch sử [30] đã nhận định: “Nhà văn Thái Nguyên viết về đề tài lịch
sử đến nay chỉ đếm trên đầu ngón tay: Hồ Thuỷ Giang có 3 truyện, Ma Trường
Nguyên có 2 truyện, Ngọc Thị Kẹo, Phan Thái, mỗi người 1 truyện” [30, tr.9].
Qua nhận định này, có thể thấy tác giả đã khẳng định vị trí rất quan trọng của
Hồ Thuỷ Giang ở mảng đề tài về lịch sử trong văn học Thái Nguyên.
Tác giả Phạm Văn Vũ trong bài Kiến giải lịch sử trong tiểu thuyết Tể
tướng Lưu Nhân Chú đăng trên báo văn nghệ Thái Nguyên (năm 2016) cho
rằng, trong đời sống văn học đương đại, việc tìm ra con đường của tiểu thuyết
đang ngày càng trở thành một vấn đề quan thiết. Giữa rất nhiều những hướng
đi, tiểu thuyết lịch sử là một con đường hứa hẹn nhiều triển vọng. Một số nhà
văn đã dành trọn tâm huyết và rất thành công trong hướng đi này, tiêu biểu như

Hoàng Quốc Hải, Nguyễn Xuân Khánh, Nguyễn Quang Thân, Uông Triều v.v..
Với Tể tướng Lưu Nhân Chú, Hồ Thủy Giang là nhà văn Thái Nguyên tiên
phong lựa chọn khai thác thế giới đầy ẩn mật này. Tác giả đánh giá sức hấp dẫn
của tiểu thuyết này là: “chất điện ảnh khá rõ trong kết cấu, kĩ thuật kể, cách
dựng cảnh”[47].
Về tiểu thuyết Những người mở đường, đã có hội thảo tổ chức tại Thái
Nguyên, tác giả Thanh Tâm đã có bài viết giới thiệu về Hội thảo tiểu thuyết
“Những người mở đường” của Hồ Thủy Giang đăng trên báo Văn nghệ Thái
Nguyên ngày 8/6/2017. Hội thảo này được tổ chức nhân dịp kỉ niệm ngày thành

3


lập lực lượng Thanh niên xung phong Việt Nam (15/7/1950) và 25 năm ngày
60 chiến sỹ thanh niên xung phong Đại đội 915, thuộc Đội 91 Thanh niên xung
phong tỉnh Thái Nguyên hy sinh anh dũng khi đang làm nhiệm vụ tại ga Lưu
Xá, thành phố Thái Nguyên (24/12/1972 - 24/12/2017). Ở Hội thảo, có nhiều
tác giả là các nhà văn, nhà nghiên cứu phê bình, nhà làm phim, bạn đọc đã đưa
ra những phân tích, luận giải, đánh giá tiểu thuyết Những người mở đường từ
nhiều góc nhìn và cách tiếp cận khác nhau.
Có thể nhận thấy, nhìn chung các tham luận đều bày tỏ sự trân trọng đối
với thành công về nội dung và nghệ thuật của cuốn tiểu thuyết này.
Ngày 28/8/2019, Hội thảo Văn học Thái Nguyên với đề tài lịch sử đã
được Chi Hội Lí luận phê bình văn học và Hội văn học Nghệ thuật Thái
Nguyên tổ chức tại tỉnh. Trong hội thảo, một số vấn đề về tiểu thuyết lịch sử đã
được đặt ra và thảo luận. Tiểu thuyết lịch sử của Hồ Thuỷ Giang cũng được
quan tâm đánh giá về các phương diện như đề tài, khuynh hướng, đặc điểm thể
loại, thế giới nghệ thuật…, đáng chú ý có tham luận của các nhà nghiên cứu
như Nguyễn Đức Hạnh, Cao Thị Hồng (Tiểu thuyết Những người mở đường
của Hồ Thủy Giang nhìn từ đặc điểm thể loại) Phạm Văn Vũ (Tiểu thuyết và

vấn đề diễn giải lịch sử), nhà văn Phan Thái… Các tác giả đã tập trung đi sâu
vào cắt nghĩa, diễn giải những giá trị nổi bật như cách phản ánh hiện thực, cách
nhìn nhận lịch sử và con người v.v.., đồng thời cũng thẳng thắn nêu lên những
băn khoăn, tiếc nuối muốn trao đổi thêm về một số điểm còn chưa thành công
của tác phẩm, như tính luận đề, kiểu kết thúc v.v… Tác giả Cao Thị Hồng đánh
giá thành công của Những người mở đường qua bối cảnh thời đại mà tác giả tái
hiện: “Những trang viết phục dựng hiện thực chiến tranh là những trang viết
cuốn hút và mang đến cho người đọc nhiều cảm xúc” [30, tr.27].
Một số tác giả đã nhìn nhận thành công của tiểu thuyết Hồ Thuỷ Giang ở
phương diện tính điện ảnh. Các tham luận đã các tham luận đã xoay quanh vấn
đề này như: tham luận của Trần Hinh, Vi Phương, đạo diễn Đặng Tiến Sơn....

4


Chẳng hạn như bài viết Khuynh hướng tiểu thuyết - điện ảnh trong tiểu thuyết
lịch sử của nhà văn Hồ Thủy Giang của Vi Phương đã khẳng định: “Viết theo
khuynh hướng tiểu thuyết - điện ảnh, cả về mặt hình thức và nội dung, tiểu
thuyết lịch sử của Hồ Thuỷ Giang đã có sự gần gũi với những chuyển động của
một bộ phim, khiến bạn đọc như đang được xem một bộ phim trên giấy” (tác
giả nhấn mạnh) [30, tr.72]. Đây cũng là một đánh giá đáng trân trọng đối với
tiểu thuyết của Hồ Thuỷ Giang.
Đánh giá về những đóng góp của nhà văn Hồ Thuỷ Giang về đề tài lịch
sử, nhà nghiên cứu Trần Thị Việt Trung cho rằng: “Đọc những tác phẩm do Hồ
Thuỷ Giang sáng tác, người đọc cảm nhận rất rõ thái độ tôn trọng lịch sử, lòng
tự hào về con người và mảnh đất thiêng vùng trung du miền núi này; cũng như
sự sáng tạo không biết mệt mỏi của một nhà văn cả cuộc đời gắn bó máu thịt
với Thái Nguyên với biết bao vui, buồn, bao suy tư, trăn trở, bao nỗi đau đáu…
về vai trò, trách nhiệm của một công dân Thái Nguyên, của một nhà văn Thái
Nguyên” [30, tr.77]. Tác giả đã đánh giá cao những đóng góp của Hồ Thuỷ

Giang cho văn học Thái Nguyên. Tuy nhiên, với khuôn khổ của một bài tham
luận hội thảo nên tác giả cũng chưa đi sâu phân tích ở những tiểu thuyết cụ thể.
Đây là những gợi dẫn quan trọng để chúng tôi đi sâu khảo sát và chỉ ra đóng
góp của tiểu thuyết lịch sử Hồ Thuỷ Giang.
Với tiểu thuyết Thái Nguyên 1917, Hồ Thuỷ Giang đã tái tạo được phần
nào cuộc khởi nghĩa ở Thái Nguyên đầu thế kỷ XX với những nhà yêu nước
tiêu biểu như Đội Cấn, Lương Ngọc Quyến. Dưới hình thức tiểu thuyết, nhà
văn đã gợi nhắc lại những hình ảnh quả cảm, lẫm liệt và bi tráng về tinh thần
chống giặc ngoại xâm của nhân dân các dân tộc Thái Nguyên nói riêng và nhân
dân cả nước nói chung trong thời kì đầu của công cuộc chống Pháp xâm lược.
Và khi viết Thái Nguyên 1917 Hồ Thuỷ Giang đã luôn hướng tới sự trung
thành, khách quan khi chú ý tới các yếu tố lịch sử. Song song với đó, tác giả
cũng khảo sát, tìm hiểu các nhân chứng, vật chứng của cuộc khởi nghĩa còn ít

5


nhiều để lại dấu tích ở nhiều địa phương khác. Tuy nhiên, vì là thể loại tiểu
thuyết nên yếu tố hư cấu là điều hết sức cần thiết. Bên cạnh đó tác giả với một
ước muốn truyền lại cho độc giả, đặc biệt là học sinh, sinh viên những hình
ảnh, những sự kiện lịch sử đã lui vào quá khứ tròn một thế kỉ nhưng vẫn luôn
tươi mới trong tinh thần yêu nước chống giặc ngoại xâm của mỗi người dân
nước Việt.
Ngoài ra, một số luận văn nghiên cứu liên quan đến tiểu thuyết Hồ Thuỷ
Giang có thể kể đến: Đặc điểm tiểu thuyết Hồ Thuỷ Giang (2017) của Thân Thị
Mai Linh Lan [20 a] đề cập đến một số đặc điểm cơ bản trong tiểu thuyết nói
chung của Hồ Thuỷ Giang. Tác giả cũng chưa đi sâu phân tích cụ thể về tiểu
thuyết lịch sử với những đóng góp tiêu biểu của Hồ Thuỷ Giang; Luận văn
Nhân vật nữ trong văn xuôi của Hồ Thuỷ Giang (2017) của Nguyễn Thị
Tài[46] đề cập đến hệ thống nhân vật nữ trong các sáng tác của Hồ Thuỷ

Giang. Nhìn chung, các luận văn này đã nghiên cứu tiểu thuyết Hồ Thuỷ Giang
ở một số phương diện về nội dung và nghệ thuật nhưng chưa nghiên cứu cụ thể
vào mảng tiểu thuyết lịch sử của nhà văn này. Đây là cơ sở để chúng tôi đi sâu
và đánh giá những đóng góp và hạn chế của nhà văn Hồ Thuỷ Giang ở thể loại
tiểu thuyết lịch sử.
Như vậy, qua việc tìm hiểu tình hình nghiên cứu về tiểu thuyết Hồ Thủy
Giang nói riêng và tiểu thuyết lịch sử của các nhà văn Thái Nguyên nói chung,
chúng tôi nhận thấy, tiểu thuyết Hồ Thủy Giang đã bước đầu thu hút sự chú ý
của các nhà nghiên cứu. Nhưng các bài viết chủ yếu chỉ đánh giá riêng về nội
dung hoặc nghệ thuật của từng cuốn tiểu thuyết (hầu hết trong các buổi giới
thiệu sách, trong hội thảo...) hoặc đánh giá tiểu thuyết Hồ Thuỷ Giang trong
những nhận định chung về tiểu thuyết lịch sử Thái Nguyên. Hiện chưa có công
trình nào đi sâu khảo sát, đánh giá một cách toàn diện về tiểu thuyết lịch sử của
Hồ Thủy Giang. Tuy nhiên, những gợi ý từ các bài viết trên sẽ là tiền đề để tác
giả nghiên cứu và thực hiện đề tài này tham khảo, tìm hiểu và đưa ra cái nhìn

6


toàn diện về những thành công và hạn chế của tiểu thuyết lịch sử Hồ Thủy
Giang trong dòng chảy của tiểu thuyết lịch sử Việt Nam đương đại.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Thực hiện luận văn này, chúng tôi chú ý đến đối tượng nghiên cứu là tiểu
thuyết của Hồ Thuỷ Giang. Trong đó, chúng tôi quan tâm cụ thể đến các
phương diện về nội dung và nghệ thuật trong các tiểu thuyết lịch sử của nhà
văn Hồ Thủy Giang.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Trong khuôn khổ của luận văn, chúng tôi giới hạn phạm vi nghiên cứu
của luận văn tập trung ở 3 cuốn tiểu thuyết lịch sử của Hồ Thủy Giang, đó là:

Những người mở đường, Nxb Văn học, 2016; Tể tướng Lưu Nhân Chú, Nxb
Đại học Thái Nguyên, 2016; Thái Nguyên - 1917, Nxb Đại học Thái Nguyên,
2017. Ngoài ra chúng tôi cũng quan tâm đến các tiểu thuyết lịch sử của các tác
giả văn học Việt Nam hiện đại hoặc các sáng tác viết về lịch sử ở Thái Nguyên
làm đối tượng so sánh khi cần thiết.
4. Nhiệm vụ và mục đích nghiên cứu
4.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
Thực hiện luận văn này, chúng tôi phải hoàn thành các nhiệm vụ nghiên
cứu sau đây:
Trước hết, chúng tôi đi sâu tìm hiểu các vấn đề lí luận chung về tiểu
thuyết và khái quát về văn học Thái Nguyên. Đồng thời giới thiệu về tác giả Hồ
Thuỷ Giang trong dòng chảy văn học địa phương Thái Nguyên.
Chúng tôi tập trung nghiên cứu, phân tích các phương diện về nội dung
như các vấn đề về cảm hứng và hình ảnh con người trong tiểu thuyết lịch sử Hồ
Thủy Giang.

7


Một số vấn đề về phương diện nghệ thuật như cốt truyện, nghệ thuật xây
dựng nhân vật, ngôn ngữ nghệ thuật cũng được chúng tôi đi sâu tìm hiểu, đánh
giá để chỉ ra đóng góp trong tiểu thuyết lịch sử Hồ Thủy Giang.
4.2. Mục đích nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu khái quát về văn học địa phương và vị trí của nhà
văn Hồ Thủy Giang trong dòng chảy văn học địa phương Thái Nguyên.
Qua khảo sát các tác phẩm của Hồ Thuỷ Giang làm rõ những đặc điểm
về người anh hùng được phản ánh trong tác phẩm. Qua đó khẳng định vị trí và
những đóng góp tiêu biểu của Hồ Thuỷ Giang trong dòng chảy của văn xuôi
Thái Nguyên nói chung và văn học viết về lịch sử Thái Nguyên nói riêng.
5. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện đề tài này chúng tôi sử dụng một số phương pháp nghiên
cứu chính sau:
5.1. Phương pháp phân tích, tổng hợp: Đây được xác định là phương
pháp chủ đạo của đề tài. Trên cơ sở phân tích các tiểu thuyết của Hồ Thuỷ
Giang, chúng tôi sẽ tổng hợp để chỉ ra những đặc điểm nổi bật về phương diện
nội dung và nghệ thuật khi tìm hiểu tiểu thuyết lịch sử của Hồ Thuỷ Giang.
5.2. Phương pháp nghiên cứu thi pháp học: vận dụng lí thuyết thi pháp
học để nghiên cứu cốt truyện, nghệ thuật xây dựng nhân vật, ngôn ngữ nghệ
thuật… trong tiểu thuyết của Hồ Thuỷ Giang.
5.3. Phương pháp khảo sát - thống kê: Chúng tôi sử dụng phương pháp
khảo sát - thống kê để chỉ ra những yếu tố lặp lại và được nhấn mạnh trong tiểu
thuyết của nhà văn.
5.4. Phương pháp nghiên cứu, phân tích tác phẩm theo đặc trưng thể loại:
luận văn sử dụng phương pháp này để đi sâu phân tích nét riêng trong tiểu
thuyết lịch sử của Hồ Thuỷ Giang.
5.5. Phương pháp lịch sử: Phương pháp này được sử dụng trong luận văn
để đảm bảo tính liên tục về thời gian của các sự kiện; quá trình sáng tác về đề

8


tài lịch sử của tác giả và làm sáng tỏ các mối liên hệ của đề tài với các yếu tố
liên quan.
5.6. Phương pháp liên ngành: Phương pháp này được sử dụng khi kết
hợp nghiên cứu giữa văn học, lịch sử, văn hoá… làm sáng rõ hơn các nội dung
chính của luận văn.
6. Đóng góp của luận văn
Đề tài được hoàn thành là tài liệu tham khảo bổ ích cho việc giảng dạy
phần văn học địa phương ở các trường phổ thông trên địa bàn tỉnh cũng như
những người quan tâm đến văn học địa phương Thái Nguyên.

Công trình là tư liệu tham khảo giúp lãnh đạo tỉnh tiếp tục quan
tâm, động viên và có những chính sách khuyến khích hơn nữa để văn
học địa phương, trong đó có tiểu thuyết lịch sử Thái Nguyên tiếp tục phát triển
hơn nữa.
7. Bố cục luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, danh mục Tài liệu tham khảo, Phụ lục,
phần Nội dung của luận văn gồm ba chương:
Chương 1 : Một số vấn đề lí luận và hành trình sáng tác tiểu thuyết
lịch sử của Hồ Thủy Giang.
Chương 2 : Một số phương diện về nội dung trong tiểu thuyết lịch sử
của
Hồ Thủy Giang.

9


Một số
Ch
phương diện
ươnghệ thuật
g trong tiểu
H thuyết lịch
ồ sử của
T
h
ủ
y
G
ia
n

g.

10


NỘI DUNG
Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VÀ HÀNH TRÌNH SÁNG TÁC
TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ CỦA HỒ THỦY GIANG
1.1. Một số vấn đề lí luận về tiểu thuyết và tiểu thuyết lịch sử
1.1.1. Khái niệm về tiểu thuyết và tiểu thuyết lịch sử
Trong một số giáo trình về lí luận văn học, tiểu thuyết được hiểu là hình
thức tự sự cỡ lớn phổ biến trong thời cận đại và hiện đại. Với những giới hạn
rộng rãi trong hình thức trần thuật, tiểu thuyết có thể chứa đựng lịch sử của
nhiều cuộc đời, những bức tranh phong tục đạo đức xã hội, miêu tả cụ thể các
điều kiện sinh hoạt giai cấp, tái hiện nhiều tính cách đa dạng. Tuy nhiên, tiểu
thuyết luôn gắn với đặc điểm thể loại, đó là sự hư cấu. Các tác giả đã hư cấu
thông qua chất liệu hiện thực để xây dựng lên nhân vật, hoàn cảnh, sự việc
nhằm phản ánh bức tranh xã hội rộng lớn và những vấn đề về cuộc sống con
người.
Như vậy, đặc trưng lớn nhất của tiểu thuyết chính là khả năng phản ánh
toàn vẹn và sinh động đời sống theo hướng tiếp xúc gần gũi nhất với hiện thực.
Là một thể loại lớn tiêu biểu cho phương thức tự sự, tiểu thuyết có khả năng
bao quát về chiều rộng của không gian cũng như chiều dài của thời gian, cho
phép nhà văn mở rộng tối đa tầm vóc của hiện thực trong tác phẩm.
Tiểu thuyết lịch sử là một tiểu loại của tiểu thuyết nhằm phản ánh nội
dung, đề tài mang tính lịch sử. Tuy nhiên, hiện nay trên thế giới có nhiều cách
quan niệm khác nhau về tiểu thuyết lịch sử, cách viết truyện lịch sử.
Tiểu thuyết lịch sử được các nhà nghiên cứu người Pháp là Dorothy
Brevvster và Jonh Breell nhận định như sau: “Những chuyện đó chỉ là những

tiểu thuyết về quá khứ, và chỉ vì nhân nhượng mà tên gọi tiểu thuyết lịch sử.
Gọi theo tên hiệu này hay tên hiệu khác tùy thuộc vào các nhà phê bình
định
11


nghĩa, đọc và ưa thích (hay chán ghét) chúng. Vì khi thích một cuốn truyện nào
thì nhà phê bình thường đưa nó vào một loại văn học có danh” [dẫn theo 29,
tr.211]. Như vậy theo quan niệm này thì tiểu thuyết lịch sử trước hết là tiểu
thuyết viết về quá khứ của một dân tộc, một quốc gia nào đó. Đây cũng là
yếu tố cơ bản tạo nên tính lịch sử của tiểu thuyết.
Theo Từ điển thuật ngữ văn học (Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn
Khắc Phi chủ biên) thì thể loại lịch sử hay tiểu thuyết lịch sử được quan niệm
là: “Các tác phẩm viết về đề tài lịch sử có chứa đựng các nhân vật và chi tiết
hư cấu, tuy nhiên nhân vật chính và sự kiện chính được sáng tạo trên các sử
liệu xác thực trong lịch sử, tôn trọng lời ăn tiếng nói, phong tục tập quán phù
hợp với giai đoạn lịch sử ấy. Tác phẩm văn học lịch sử thường mượn chuyện
đời xưa nói chuyện đời nay, tiếp thu những bài học quá khứ, bày tỏ sự đồng
cảm với những con người và thời đại đã qua, song không vì thế mà hiện đại
hóa người xưa, phá vỡ tính chân thực lịch sử của thể loại này” [13, tr.255].
Quan niệm này cũng cho chúng ta thấy, các tác giả coi trọng yếu tố lịch sử trong
sáng tác, chú trọng việc không “phá vỡ tính chân thực lịch sử” của thể loại.
Trên thực tế, chúng ta có thể bắt gặp hai xu hướng chính quan niệm về
tiểu thuyết lịch sử như sau:
Thứ nhất, các ý kiến cho rằng tiểu thuyết lịch sử phải tôn trọng sự
kiện lịch sử và từ chất liệu của lịch sử, tác phẩm được hư cấu, xây dựng và
sáng tạo lên.
Thứ hai, các tác giả cho rằng tiểu thuyết lịch sử là những sáng tác không
coi trọng sự kiện lịch sử. Với những tác giả theo xu hướng này thì lịch sử chỉ là
cái cớ để viết tiểu thuyết mà thôi. Tính chất hư cấu và các tư liệu ngoại sử được

khai thác và sử dụng triệt để.
Như vậy, có thể xếp hầu hết các tác phẩm tiểu thuyết lịch sử cổ điển của
Trung Quốc vào trường hợp thứ nhất, cho dù tỉ lệ sự thật lịch sử và tỉ lệ hư cấu
có màu sắc đậm nhạt khác nhau. (Ví như tác phẩm tiểu thuyết lịch sử Tam quốc

12


diễn nghĩa của tác giả La Quán Trung theo tỉ lệ bảy thực ba hư như chính tác
giả đã tuyên bố; còn tác phẩm Thủy hử của Ngô Thừa Ân thì phần hư nhiều
hơn, có lẽ là ba thực bảy hư.) Điển hình cho trường phái tiểu thuyết lịch sử thứ
hai đã nói ở trên là nhà văn Pháp Alexandre Dumas với các tác phẩm Ba chàng
ngự lâm pháo thủ, Hoàng hậu Margo… Chính tác giả Dumas đã từng thừa
nhận:“Lịch sử là cái đinh, ở đó tôi treo móc những bức tranh của tôi”.
Ngoài các quan niệm trên, còn một lối viết khác mang hơi hướng của
lịch sử. Đó là lối viết dựa vào các sự kiện lịch sử nhưng làm nó biến dạng hẳn
so với tư liệu gốc. Theo xu hướng này là các tiểu thuyết dã sử, tiểu thuyết kiếm
hiệp,… Rõ ràng, những tiểu thuyết kiểu loại này đã mang một màu sắc khác,
hơi hướng khác.
Với quan điểm như nhà văn Dumas và các nhà viết truyện kiếm hiệp,
chúng ta thấy có thể không xếp tác phẩm của họ vào loại tiểu thuyết lịch sử, vì
cái gọi là lịch sử ở trong đó không đáng tin cậy, với những người ít hiểu biết thì
thứ lịch sử đó thậm chí còn làm nguy hại đến nhận thức của họ. Những sáng tác
này có thể gọi là tiểu thuyết mang màu sắc lịch sử.
Như vậy, chỉ nên coi những sáng tác tôn trọng sự thật lịch sử là tiểu
thuyết lịch sử đích thực bởi ở đó nhà văn tái tạo lịch sử và hư cấu nghệ thuật
luôn ở trong giới hạn cho phép. Đây cũng là cơ sở để chúng tôi khảo sát tiểu
thuyết lịch sử của Hồ Thuỷ Giang. Hầu hết các sáng tác của Hồ Thuỷ Giang
đều bám sát các yếu tố lịch sử, tôn trọng các dấu mốc và sự kiện lịch sử, yếu tố
hư cấu có sử dụng nhưng chỉ tô đậm thêm cho các chi tiết lịch sử. Các yếu tố dã

sử cũng được sử dụng nhưng vẫn luôn hướng tới trân trọng các sự kiện lịch sử.
1.1.2. Những đặc trưng cơ bản của tiểu thuyết lịch sử
Tiểu thuyết lịch sử là các tác phẩm mang đặc trưng của thể loại tiểu
thuyết nhưng lấy sự kiện lịch sử làm đề tài, làm cảm hứng sáng tạo nghệ thuật.
Ở đó, tác giả dựa vào những sự kiện trong quá khứ, hư cấu, tưởng tượng thêm
để sáng tạo tác phẩm gây hứng thú cho người đọc. Nhưng tiểu thuyết lịch sử

13


tuy mượn đề tài và lấy cảm hứng từ lịch sử nhưng không hề né tránh, xa vời
thực tại, thời thế. Đúng như Bexlinxki đã khẳng định:“Chúng ta hỏi và chúng
ta chất vấn những cái đã qua để chúng ta giải thích cho hiện tại và chỉ ra
tương lai của chúng ta”. Tuy lấy những sự kiện, những nhân vật lịch sử nhưng
các tác giả không chỉ trình bày trong cái tư thế lịch sử ấy mà còn cho người đọc
biết về nhiều mặt khác của đời sống con người, thậm chí cả những mặt sinh
hoạt mang tính đời tư của nhân vật.
Từ đặc trưng của tiểu thuyết nên quan niệm về tiểu thuyết lịch sử cũng
rất đa dạng, linh hoạt, mỗi quan niệm thường nhấn mạnh vào một đặc điểm nào
đó của thể loại. Có thể đưa ra một số quan niệm tiêu biểu sau:
Về cốt truyện, tiểu thuyết lịch sử thường mang cốt truyện được xây dựng
từ các chi tiết lịch sử. Các yếu tố về thời gian, bối cảnh được xây dựng dựa trên
các tư liệu lịch sử. Điều này khiến cho tác phẩm mang cốt truyện lịch sử thể
hiện đúng được hồn cốt của nó. Tuy nhiên, tiểu thuyết lịch sử không phải là
những cuốn biên niên sử khô cứng, mà ở đó bạn đọc còn bắt gặp một thế giới
nhiều màu sắc, sinh động. Một trong những yếu tố hấp dẫn trong cốt truyện lịch
sử chính là những tình tiết ngoại sử được chêm xen để làm sáng rõ hơn những
khía cạnh còn nhiều khuất lấp của lịch sử. Từ đây tạo ra những câu hỏi mở về
lịch sử khiến bạn đọc thấy hấp dẫn và thú vị. Các tác giả hiện đại đã khai thác
khá thành công xu hướng này, chúng ta có thể kể tới Nguyễn Xuân Khánh với

một loạt tiểu thuyết lịch sử của mình. Chính vì thế mà cho đến nay quan niệm
về tiểu thuyết lịch sử vẫn chưa thống nhất. Người ta vẫn tranh luận về các vấn
đề: sự thực lịch sử và hư cấu; độ lùi quá khứ ở mức độ nào?; quá khứ còn đọng
lại trong kí ức người đương thời hay kí ức chỉ còn đọng lại trong huyền thoại,
truyền thuyết…Song mỗi quan điểm dù nhấn mạnh ở khía cạnh nào của thể loại
nhưng tựu chung lại vẫn đề cập đến sự kiện lịch sử và yếu tố hư cấu. Đây cũng
là những hạt nhân cốt lõi trong cốt truyện của tiểu thuyết lịch sử.

14


Về nhân vật của tiểu thuyết lịch sử, chủ yếu là những nguyên mẫu từ các
nhân vật có trong lịch sử. Theo Lucacs, nhà tiểu thuyết lịch sử của Hungari,
khẳng định: “Nhiệm vụ của tiểu thuyết lịch sử là chứng minh sự tồn tại của một
hoàn cảnh và nhân vật lịch sử bằng công cụ nghệ thuật” [29]. Đó có thể là
người anh hùng của dân tộc như:

Lý Thường Kiệt của trong Việt Nam Lí

Thường Kiệt (Phạm Minh Kiên); nữ anh hùng Triệu Thị Trinh trong Bà Triệu
(Hàn Thế Dũng); Hoàng Hoa Thám trong Lịch sử Đề Thám (Ngô Tất Tố)…
Cũng có thể là những nhân vật còn nhiều tranh cãi về chính diện và phản diện
và được nhìn nhận từ nhiều góc độ khác nhau, có công, có tội như: Mạc Đăng
Dung trong tiểu thuyết Mạc Đăng Dung (Lưu Văn Khuê); hay vua Hồ Quý Ly
trong tiểu thuyết Hồ Quý Ly (Nguyễn Xuân Khánh)… Nhiều nhân vật phản
diện hay những thời kỳ lịch sử của dân tộc cũng được tái hiện trong các truyện
lịch sử (Hoàng Lê nhất thống chí - Ngô Gia Văn Phái; Trùng Quang tâm sử Phan Bội Châu; Vua Quang Trung - Phan Trần Chúc; Vua Hàm Nghi với việc
kinh thành thất thủ - Ngô Tất Tố… Yếu tố đời tư, có tính hiện đại đã được một
số tác giả đưa vào tiểu thuyết lịch sử. Đây được coi là quá trình “giải thiêng”
các nhân vật lịch sử khi đưa yếu tố đời tư, thậm chí là tầm thường, dung tục khi

miêu tả, xây dựng nhân vật. Đây không hẳn là hạn chế, mà là một cái nhìn đa
chiều, nhiều quan điểm đã được sử dụng để xây dựng nhân vật lịch sử. Từ đây
các nhân vật lịch sử trở nên hấp dẫn, huyền bí thậm chí là được “nâng tầm”
khác trước. Tuy nhiên, cũng có không ít tác phẩm đã tạo nên sự phản cảm của
bạn đọc khi xử lý yếu tố đời tư nhân vật mang tính thô tục, xa rời hiện thực
hoặc ảo hoá nhiều.
Về ngôn ngữ, các sáng tác về lịch sử thường sử dụng ngôn ngữ mang
màu sắc trang trọng thậm chí là chuẩn mực và có màu sắc thời đại. Tuy nhiên,
tiểu thuyết lịch sử ngoài ngôn ngữ trang trọng, các tác giả còn sử dụng ngôn
ngữ linh hoạt, đa dạng, không còn dập khuôn theo khuôn mẫu thời đại hay tính
chất trang trọng. Nhiều tác giả đã sử dụng ngôn ngữ mang màu sắc đời thường

15


khi miêu tả các nhân vật anh hùng. Điều này tạo nên tính bình dân, gần gũi của
các nhân vật lịch sử.
Ngoài ra còn các yếu tố bối cảnh, sự kiện, tình tiết ngoại sử… cũng khá
quan trọng để tạo nên màu sắc lịch sử trong các sáng tác về lịch sử. Nhà nghiên
cứu Phan Cự Đệ cho rằng: “Trong quá trình sáng tác, các nhà tiểu thuyết lịch
sử vừa phải tôn trọng các sự kiện lịch sử, vừa phải phát huy cao độ của hư cấu,
sáng tạo của nghệ thuật”[47, tr.164]. Quan niệm này đã nhấn mạnh mối quan
hệ giữa sự thực lịch sử và hư cấu nghệ thuật trong các tác phẩm tiểu thuyết lịch
sử. Chính những sự kiện lịch sử và hư cấu nghệ thuật mà các tác giả sáng tạo ra
sẽ mang đến những góc nhìn mới mẻ về những hiện tượng lịch sử trong quá
khứ.
Như vậy, có thể khái quát: Tiểu thuyết lịch sử là loại hình tiểu thuyết lấy
đề tài lịch sử làm nội dung chính để phản ánh. Đối tượng phản ánh là nhân vật,
sự kiện, thời kỳ, hay tiến trình lịch sử. Đó có thể là quá khứ xa xôi hay một thời
kì lịch sử đặc biệt. Nó đòi hỏi người viết vừa phải có kiến thức uyên thâm, tỉ mỉ

của một nhà sử học, lại vừa có khả năng sáng tạo văn học. Ta có thể kể đến
những cuốn tiểu thuyết lịch sử Việt Nam tiêu biểu như: Hoàng Lê nhất thống
chí (Ngô Gia Văn Phái); Trùng quang tâm sử (Phan Bội Châu); Vua Hàm Nghi,
Vua Quang Trung (Phan Trần Chúc); Vua Hàm Nghi với việc kinh thành thất
thủ, Lịch sử Đề Thám (Ngô Tất Tố); Việt Nam Lí Thường Kiệt (Phạm Minh
Kiên); Rồng đá chuyển mình, Chuyện tình Dương Vân Nga (Hoài Anh); Ai lên
phố Cát (Lan Khai); Bà Triệu (Hàn Thế Dũng); Mạc Đăng Dung (Lưu Văn
Khuê); Hồ Quý Ly (Nguyễn Xuân Khánh); Tướng quân Nguyễn Chích (Hà
Ân); Tể tướng Lưu Nhân Chú (Hồ Thủy Giang)…Qua đây, ta có thể thấy được
trong nền văn học nước nhà thể loại tiểu thuyết lịch sử luôn có những nền tảng
vững chắc, là mảnh đất hấp dẫn đối với nhiều nhà văn và có được những thành
tựu đáng kể.
16


1.2. Hồ Thủy Giang trong dòng chảy văn học Thái Nguyên
1.2.1. Khái quát văn học địa phương Thái Nguyên
* Giai đoạn 1945-1975
Cách mạng tháng Tám thành công, tiếp đó là cuộc kháng chiến chống
Pháp đã mở ra cho Việt Bắc một thời kì văn học mới (giai đoạn lịch sử này,
Thái Nguyên là một thành tố không thể tách rời vùng Việt Bắc. Vì vậy tìm hiểu
văn học Thái Nguyên không thể không đặt trong văn học Việt Bắc, trong đó có
các tác giả Cao Bằng và Bắc Kạn). Trong kháng chiến 9 năm, Thái Nguyên
cũng như nhiều tỉnh thuộc An Toàn Khu đã trở thành cái nôi của văn chương
cách mạng, văn học kháng chiến. Năm 1949, cơ quan Hội Văn nghệ Việt Nam
đóng tại Làng Chòi thuộc Yên Giã, xã Mỹ Yên, huyện Đại Từ, tỉnh Thái
Nguyên. Những nhà thơ, nhà văn như Tố Hữu, Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Huy
Tưởng, Xuân Diệu, Huy Cận… đều đã có thời gian sinh sống và hoạt động ở
đây.
Thời kỳ này, đồng thời với các nhà văn đàn anh từ khắp miền đất nước tụ

về, sự xuất hiện của các cây bút là người dân tộc ít người, quê gốc tại Việt Bắc
như Bàn Tài Đoàn, Nông Quốc Chấn, Nông Minh Châu, Nông Viết Toại…
cùng những tác phẩm viết bằng tiếng Tày, Nùng, Dao đã góp phần làm cho văn
học kháng chiến của đất nước trở nên đa dạng, đa diện, đa sắc. Và có thể nói,
những tác giả là người dân tộc ít người vừa nêu trên cũng chính là những tên
tuổi đầu tiên làm nên nền văn học Việt Bắc và văn học Thái Nguyên sau này.
Năm 1957, Hội Văn nghệ Việt Bắc được thành lập tại thị xã Thái
Nguyên (lúc này là thủ phủ khu tự trị Việt Bắc) như một cuộc hội tụ lớn của
văn nghệ sĩ 6 tỉnh Thái Nguyên, Bắc Kạn, Tuyên Quang, Hà Giang, Cao Bằng,
Lạng Sơn.
Từ đây, nền văn học thành văn của các dân tộc Việt Bắc, trong đó có
Thái Nguyên, có điều kiện phát triển mạnh mẽ. Những tác phẩm quan trọng
như Muối của Cụ Hồ, Xuân về trên núi của nhà thơ người Dao Bàn Tài
Đoàn; Tiếng ca người Việt Bắc của nhà thơ dân tộc Tày Nông Quốc Chấn; Ché
Mèn được đi họp, Muối lên rừng của nhà văn Nông Minh Châu; Ăn ngay nói
17


thẳng, Đoạn đường ngoặt của nhà văn Nông Viết Toại đều ra đời trong giai
đoạn này.
Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đã đưa văn học sang một thời kì
mới. Toàn Đảng, toàn dân tập trung vào hai nhiệm vụ chính là chống giặc ngoại
xâm và xây dựng kiến thiết đất nước. Văn học Thái Nguyên tiếp tục phát triển
trong hoàn cảnh chung của đất nước. Chủ đề "tất cả cho tiền tuyến đánh thắng
giặc Mỹ xâm lược" là chủ đề trọng yếu của văn học lúc bấy giờ đã được các
cây bút khai thác triệt để. Một điều đáng nói là chính trong những năm tháng
đầy cam go và ác liệt ấy, đội ngũ sáng tác ở Thái Nguyên đã phát triển cả về số
lượng lẫn chất lượng. Kế tiếp những tên tuổi đã được khẳng định trong kháng
chiến chống Pháp, ngay từ những năm đầu của thập niên 60 (thế kỷ XX) hàng
loạt các cây bút mới như Lê Minh, Xuân Cang, Vi Hồng (văn học), Bế Sĩ

Uông, Nông Ích Đạt, Bế Dôn (kịch)…đã dần dần hiện diện trên văn đàn cả
nước cũng như ở Thái Nguyên. Những tác phẩm của các tác giả trong những
năm tháng này đều mang hơi thở nóng hổi của thời đại: Trận địa giữa ruộng
bậc thang (Nông Minh Châu); Suối gang, Lên cao (Xuân Cang); Người chia
ánh sáng (Vi Hồng); Suối Lê Nin (Trần Văn Loa); Gái Quan Lang (Lê Thoa)…
Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước bước vào giai đoạn quyết liệt
nhất, cũng lại là lúc đội ngũ sáng tác văn học của Thái Nguyên lớn mạnh,
trưởng thành và khẳng định được những đóng góp của mình. Điều này được thể
hiện qua các giải thưởng văn học lớn ở Trung ương. Tiêu biểu như: nhà văn
Xuân Cang (Những vẻ đẹp khác nhau, tặng thưởng Hội Nhà văn 1968); Vi
Hồng (Cọn nước Eng Nhàn, Báo Văn nghệ - Hội Nhà văn 1971); Hồ Thủy
Giang (Cô Bánh Xích, Báo Văn nghệ - Hội Nhà văn 1971)…cùng sự xuất hiện
khá rầm rộ những tên tuổi mới như Ma Trường Nguyên, Trần Văn Loa, Hoàng
Minh Tường, Trịnh Thanh Sơn, Chu Hồng Hải, Nguyễn Đức Thiện, Khánh
Điểm, Ba Luận…đã làm nên một diện mạo văn học Thái Nguyên trên văn đàn
cả nước.

18