BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH

PHẠM CHÍ HIẾU

QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ
PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT
NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ


TP.HCM - Năm 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH

PHẠM CHÍ HIẾU

QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM
Chuyên Ngành: Tài chính - Ngân hàng
Mã CN: 60340201

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS. HOÀNG ĐỨC

Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2015


LỜI CAM ĐOAN
***
Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu
có tính độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa được công bố toàn
bộ nội dung này ở bất kỳ đâu, các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận văn được
trích dẫn nguồn gốc rõ ràng minh bạch.
Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan danh dự của tôi.

TP HCM, ngày………tháng………….năm 2015
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

PHẠM CHÍ HIẾU


MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Lời mở đầu----------------------------------------------------------------------------------- 1
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU -------------------------------------------------------------- 2
1.1. Giới thiệu vấn đề nghiên cứu -------------------------------------------------------- 2
1.2. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu------------------------------------------------- 2
1.3. Mục tiêu nghiên cứu ------------------------------------------------------------------ 3

1.4. Câu hỏi nghiên cứu ------------------------------------------------------------------- 3
1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu -------------------------------------------------- 3
1.6. Kết cấu của luận văn ----------------------------------------------------------------- 3
1.7. Phương pháp nghiên cứu ------------------------------------------------------------ 4
1.8. Ý nghĩa khoa học --------------------------------------------------------------------- 4
Kết luận chương 1 -------------------------------------------------------------------------- 4
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI---------------------------------------------------------- 6
2.1. Rủi ro tín dụng ------------------------------------------------------------------------ 6
2.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng ---------------------------------------------------------- 6
2.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng ----------------------------------------------------------- 6
2.1.3. Các hình thức của rủi ro tín dụng ------------------------------------------------- 7
2.1.4. Nguyên nhân của rủi ro tín dụng ------------------------------------------------- 8
2.1.5. Hậu quả của rủi ro tín dụng ------------------------------------------------------- 9
2.1.6. Đánh giá rủi ro tín dụng ----------------------------------------------------------- 10


2.2. Quản trị rủi ro tín dụng --------------------------------------------------------------2.2.1. Khái niệm quản trị rủi ro tín dụng -----------------------------------------------2.2.2. Sự cần thiết của quản trị rủi ro tín dụng ----------------------------------------2.2.3. Mục tiêu của quản trị rủi ro tín dụng --------------------------------------------2.2.4. Nội dung quản trị rủi ro tín dụng ------------------------------------------------2.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng --------------------------------------2.2.5.1. Các yếu tố bên trong ngân hàng -----------------------------------------------2.2.5.2. Các yếu tố bên ngoài ngân hàng----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2.3. Kinh nghiệm về quản trị rủi ro tín dụng của NHTM ở một số nước trên thế
giới

-----------------------------------------------------------------

2.3.1. Quản trị rủi ro tín dụng của NHTM ở một số nước trên thế giới -----------2.3.2. Bài học kinh nghiệm --------------------------------------------------------------2.4.

Lược khảo các nghiên cứu trước có liên quan đến quản

ngân hàng thương mại --------------------------------------------------------------------2.5.

Đóng góp mới của đề tài ------------------------------------


2.6.

Tóm tắt chương ---------------------------------------------

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM ----------3.1.

Giới thiệu Vietcombank ------------------------------------

3.1.1. Sơ lược về tình hình kinh tế, xã hội ---------------------------------------------3.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển của Vietcombank ---------------------------3.2.

Thực trạng tín dụng tại Vietcombank ---------------------

3.2.1. Sơ lược về tình hình rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam --------------3.2.2. Thực trạng tín dụng tại Vietcombank -------------------------------------------3.3.

Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank ----

3.3.1. Chính sách quản trị rủi ro tín dụng ----------------------------------------------3.3.2. Rà soát rủi ro tín dụng ------------------------------------------------------------3.3.3. Phân loại nợ -------------------------------------------------------------------------


3.3.4. Trích lập dự phòng ----------------------------------------------------------------- 44
3.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro tín dụng ------------------ 44
3.4. Phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank ------------------ 50
3.4.1. Những kết quả đạt được ----------------------------------------------------------- 50
3.4.1.1. Về chính sách quản trị rủi ro tín dụng ----------------------------------------- 50
3.4.1.2. Về công tác rà soát rủi ro tín dụng --------------------------------------------- 51

3.4.1.3. Về những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro tín dụng -------- 52
3.4.2. Những mặt hạn chế ----------------------------------------------------------------- 52
3.4.2.1. Về phân loại nợ ------------------------------------------------------------------- 52

3.4.2.2. Về trích lập dự phòng ------------------------------------------------------------ 53

3.4.2.3. Về những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro tín dụng -------- 53
3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong công tác quản trị rủi ro tín dụng tại
Vietcombank --------------------------------------------------------------------------------- 53
3.4.3.1. Những nguyên nhân của hạn chế về phía Vietcombank -------------------- 53

3.4.3.2. Những nguyên nhân của hạn chế về phía khách hàng vay ----------------- 55
3.4.3.3. Những nguyên nhân của hạn chế về phía NHNN ---------------------------- 55
3.4.3.4. Những nguyên nhân của hạn chế về phía nền kinh tế ----------------------- 56

3.5. Tóm tắt chương ----------------------------------------------------------------------- 56
CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ CÁC GIẢI PHÁP ------------57
4.1. Kết luận -------------------------------------------------------------------------------- 57
4.2. Khuyến nghị --------------------------------------------------------------------------- 57
4.2.1. Định hướng phát triển hoạt động tín dụng -------------------------------------- 57
4.2.2. Định hướng quản trị rủi ro tín dụng ---------------------------------------------- 58

4.2.3. Khuyến nghị nâng cao công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank ------------------------------------------------------------------------------------------------- 59
4.2.3.1. Ở cấp độ vi mô -------------------------------------------------------------------- 59
4.2.3.2. Ở cấp độ vĩ mô -------------------------------------------------------------------- 62
4.3. Hạn chế của đề tài và gợi ý hướng nghiên cứu tiếp theo ------------------------ 64
4.3.1. Hạn chế của đề tài ------------------------------------------------------------------ 64


4.3.2. Gợi ý hướng nghiên cứu tiếp theo ------------------------------------------------ 64
Kết luận -------------------------------------------------------------------------------------- 65

Tài liệu tham khảo



ADB
AEC
AMC
ASEAN
BIS
CAR
CIC
CN
CTY TN
CTY TNHH
DN
DNNN
ĐTKH
ĐVT
EU
FDI
FDIC
FED
GDP
HĐQT
HTX
LGD
M&A
NH
NHNN
NHNT
NHTM



NHTMCP
NHTMCPNTVN
PD
QĐ
ROA
ROE
TCTD
TP HCM
TPP
VAMC
VĐTNN
Vietcombank
VNĐ
WB
WTO


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 3.1. Vốn chủ sở hữu ---------------------------------------------------------------- 34
Bảng 3.2. Huy động vốn ------------------------------------------------------------------ 35
Bảng 3.3. Cho vay ------------------------------------------------------------------------- 35
Bảng 3.4. Lợi nhuận sau thuế ------------------------------------------------------------ 36
Bảng 3.5. Phân tích dư nợ cho vay theo đối tượng khách hàng (ĐTKH) và loại hình
DN (LHDN) -------------------------------------------------------------------------------- 37
Bảng 3.6. Trích lập dự phòng chung ---------------------------------------------------- 44
Bảng 3.7. Hệ số an toàn vốn (CAR) ---------------------------------------------------- 45
Bảng 3.8. Tỷ lệ tăng trưởng tín dụng --------------------------------------------------- 45
Bảng 3.9. Tỷ lệ ROA ---------------------------------------------------------------------- 46
Bảng 3.10. Tỷ lệ tín dụng trên huy động vốn ------------------------------------------ 47
Bảng 3.11. Tổng tài sản ------------------------------------------------------------------- 48

Bảng 3.12. Tỷ lệ dự trữ thanh khoản trên tổng tài sản -------------------------------- 49
Bảng 3.13. Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ tín dụng ------------------------------------ 49
Bảng 3.14. Chi phí dự phòng rủi ro tín dụng ------------------------------------------ 50


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Tốc độ tăng trưởng GDP từ năm 2008 đến năm 2014 ---------------- 28
Biểu đồ 3.2. Tỷ lệ lạm phát từ năm 2008 đến năm 2014 ----------------------------- 28
Biểu đồ 3.3. Tỷ lệ thay đổi cung tiền từ năm 2008 đến năm 2014 ------------------ 29

Biểu đồ 3.4. Tăng trưởng lợi nhuận sau thuế ------------------------------------------ 36
Biểu đồ 3.5. Cơ cấu cho vay theo ngành ----------------------------------------------- 38
Biểu đồ 3.6. Cơ cấu cho vay theo thời gian đáo hạn ---------------------------------- 39
Biểu đồ 3.7. Phân loại nợ ----------------------------------------------------------------- 43

Biểu đồ 3.8. Tỷ lệ tăng trưởng tín dụng ------------------------------------------------ 46
Biểu đồ 3.9. Tăng trưởng tổng tài sản -------------------------------------------------- 48


1

Lời mở đầu
Sau hơn 20 năm đổi mới, chuyển từ cơ chế bao cấp sang cơ chế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa, nền kinh tế nước ta đã có những bước chuyển đáng
kể. Hiện nay nền kinh tế Việt Nam được đánh giá là có tốc độ tăng trưởng cao, ổn
định, có môi trường đầu tư an toàn trong khu vực và trên thế giới. Đóng góp vào sự
thành công đó phải kể đến là ngành Ngân hàng nói chung và các ngân hàng thương
mại nói riêng. Với việc khơi thông và phát triển một lượng vốn lớn đáp ứng nhu cầu
phát triển, cung cấp các dịch vụ tiện ích phục vụ cho quá trình lưu thông hàng hoá
và tiền tệ, các ngân hàng thương mại Việt Nam góp phần đưa nước nhà phát triển và

đẩy nhanh công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập kinh tế quốc tế cho
toàn nền kinh tế.
Bên cạnh những thành tựu đạt được cũng phải kể đến những khiếm khuyết, trở
ngại mà ngành ngân hàng gặp phải trong quá trình phát triển và vấn đề đang được
ưu tiên hàng đầu mà Chính phủ đặt ra đối với Ngân hàng Nhà nước và các NHTM
phải giải quyết để thực hiện quá trình tái cơ cấu ngân hàng thương mại Việt Nam
trong giai đoạn từ năm 2011- 2015 là nợ xấu.
Với sự phát triển của nền kinh tế, tăng trưởng tín dụng cũng phát triển theo,
trong khi đó khả năng quản trị rủi ro tín dụng của các ngân hàng chưa theo kịp với
đà phát triển của tín dụng. Do đó đã làm cho nợ xấu gia tăng làm ảnh hưởng đến
chất lượng tín dụng và hiệu quả kinh doanh của toàn hệ thống ngân hàng Việt Nam
nói chung và Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam nói riêng.
Chính vì điều này, nên việc tìm ra các giải pháp để nâng cao công tác quản trị
rủi ro tín dụng tại các NHTM (điển hình là Ngân hàng thương mại cổ phần(TMCP)
Ngoại thương Việt Nam) là một việc làm rất cần thiết hiện nay.


2

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
1.1.

Giới thiệu vấn đề nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu trong luận văn này là về công tác quản trị rủi ro tín dụng tại

Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank). Có thể thấy
sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 thì vấn đề rủi ro tín dụng hay nợ xấu
là một trong những chủ đề nóng được đặt ra cho các NHTM Việt Nam. Tình trạng
nợ xấu gia tăng và những quy định hạn chế nợ xấu của NHNN đang đặt ra những
khó khăn nhất định trong công tác quản trị rủi ro tín dụng tại các NHTM.

1.2.

Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu
Quản trị rủi ro tín dụng tốt sẽ làm giảm tổn thất, thiệt hại đồng thời gia tăng lợi

nhuận cho các NHTM. Đồng thời, cũng góp phần tạo điều kiện làm lành mạnh tình
hình tài chính, ngăn ngừa nguy cơ phá sản của các NHTM, cũng như gia tăng năng
lực tài chính của các ngân hàng trong quá trình thực hiện các cam kết về việc gia
nhập các hiệp định và các tổ chức kinh tế quốc tế.
Ngoài ra, quản trị rủi ro tín dụng tốt cũng đóng góp vào sự ổn định tình hình
kinh tế xã hội của đất nước, thúc đẩy tăng trưởng, phát triển kinh tế bền vững, tạo
lòng tin vững chắc từ công chúng và khách hàng của các ngân hàng cũng như tạo uy
tín đối với cộng đồng, các tổ chức quốc tế đối với hệ thống NHTM tại Việt Nam.
Hiện nay, với bối cảnh suy thoái kinh tế, hoạt động của các NHTM trong nước
nói chung và Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt nam (Vietcombank) nói riêng
cũng đã và đang chịu nhiều ảnh hưởng với nhiều yếu tố không thuận lợi tác động
trực tiếp đến kết quả kinh doanh và công tác quản trị rủi ro mà điển hình là rủi ro tín
dụng. Bên cạnh đó, hệ thống NHTM trong nước còn phải đối mặt với sự cạnh tranh
ngày càng gay gắt, đặc biệt là với các Ngân hàng nước ngoài có nhiều tiềm năng lẫn
kinh nghiệm đang dần xâm nhập vào thị trường tài chính Việt Nam trong xu thế hội
nhập kinh tế khu vực và thế giới.
Chính vì vậy, việc đưa ra các khuyến nghị nhằm nâng cao công tác quản trị rủi
ro tín dụng tại Vietcombank là một vấn đề cần thiết và cấp bách hiện nay.


3

Do những yêu cầu cấp thiết như đã trình bày ở trên, học viên mạnh dạn chọn
đề tài : “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương
Việt Nam” làm luận văn tốt nghiệp.

1.3.

Mục tiêu nghiên cứu
- Các yếu tố tác động đến công tác quản trị rủi ro tín dụng tại các NHTM.
- Phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank.
- Đề xuất các khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản trị rủi ro tín

dụng tại Vietcombank.
1.4. Câu hỏi nghiên cứu
Những yếu tố nào tác động đến công tác quản trị rủi ro tín dụng của
NHTM? Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank như thế nào?
Giải pháp nào nâng cao hiệu quả công tác quản trị rủi ro tín dụng tại
Vietcombank?
1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về thời gian: phân tích, đánh giá công tác quản trị rủi ro tín dụng tại

Vietcombank trong giai đoạn 2008 – 2014, và khuyến nghị nhằm nâng cao công tác
quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank.
+ Về không gian: đề tài chủ yếu tập trung vào việc phân tích, đánh giá công

tác quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank.
1.6. Kết cấu của luận văn
Luận văn gồm bốn chương cùng với lời mở đầu và tài liệu tham khảo như
sau: - Lời mở đầu
- Chương 1: Giới thiệu
- Chương 2: Cơ sở lý luận về quản trị rủi ro tín dụng của ngân hàng thương
mại
- Chương 3: Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ

phần ngoại thương việt nam


4

- Chương 4: Kết luận và khuyến nghị các giải pháp
- Tài liệu tham khảo

1.7.

Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn này là phương pháp
nghiên cứu định tính, phương pháp thống kê mô tả và phương pháp tổng hợp. Kết
hợp với những lý thuyết đã học, thực tế và các Thông tư, Nghị định trong nước để
đưa ra những khuyến nghị cần thiết góp phần nâng cao công tác quản trị rủi ro tín
dụng tại Vietcombank.
1.8.

Ý nghĩa khoa học

Đưa ra các khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản trị rủi ro tín
dụng tại Vietcombank. Từ đó, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu về sau.
Ngoài ra, tác giả tin rằng đóng góp của đề tài này giúp hoàn thiện các giải pháp
nâng cao hiệu quả công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank nói riêng, cũng
như tại các NHTM nói chung.
Ngoài ra, quản trị rủi ro tín dụng là một công tác có ý nghĩa sống còn đối với
tất cả các NHTM, dù quy mô lớn hay nhỏ, phạm vi hoạt động rộng hay hẹp. Vì vậy,
công tác quản trị rủi ro tín dụng bao gồm các nội dung công việc mà bất kỳ ngân
hàng nào cũng phải thực hiện trong hoạt động quản trị kinh doanh của mình. Hoạt

động quản trị rủi ro tín dụng của các NHTM gắn kết chặt chẽ với hoạt động cấp tín
dụng, nó thể hiện qua sự vận dụng các nguyên tắc, phương pháp và mô hình quản trị
rủi ro nói chung vào hoạt động có tính đặc thù của quá trình cấp tín dụng. Hơn nữa,
cấp tín dụng lại là hoạt động chủ yếu, mang tính truyền thống đem lại lợi nhuận cho
các ngân hàng, vì vậy quản trị rủi ro tín dụng lại càng có ý nghĩa hết sức quan trọng.
Kết luận chương 1
Chương 1 giới thiệu tổng quan về vấn đề nghiên cứu là quản trị rủi ro tín dụng
tại các NHTM ở Việt Nam mà điển hình là Vietcombank. Ngoài ra, chương này
cũng nói về sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu cũng như đối
tượng nghiên cứu là thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank. Cuối cùng
là phạm vi nghiên cứu của đề tài, phương pháp nghiên cứu và kết cấu bao gồm năm


5

chương cùng với ý nghĩa khoa học của đề tài giúp làm tài liệu tham khảo và hoàn
thiện các giải pháp nâng cao công tác quản trị rủi ro tín dụng trong NHTM.


6

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
2.1. Rủi ro tín dụng
2.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng
“Rủi ro tín dụng là loại rủi ro phát sinh trong quá trình cấp tín dụng của ngân
hàng, biểu hiện qua việc khách hàng không trả được nợ hoặc trả nợ không đúng
hạn cho ngân hàng” (Trần Huy Hoàng, 2011).
Theo NHNN Việt Nam rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng là khả năng
xảy ra tổn thất cho ngân hàng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả

năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết.
Như vậy, rủi ro tín dụng là rủi ro phát sinh do khách hàng không trả nợ đúng
hạn hoặc mất khả năng trả nợ trong quá trình cấp tín dụng của ngân hàng.
2.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng
Nếu căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro, rủi ro rín dụng được phân chia
như sau:
Rủi ro tín dụng

Rủi ro
lựa chọn

Rủi ro giao dịch: là loại rủi ro tín dụng phát sinh do những hạn chế trong quá
trình giao dịch, thẩm định và xét duyệt cho vay.
Rủi ro giao dịch bao gồm rủi ro lựa chọn, rủi ro bảo đảm và rủi ro nghiệp vụ.
+ Rủi ro lựa chọn là loại rủi ro phát sinh trong quá trình lựa chọn các phương

án vay vốn để cho vay thông qua việc phân tích và đánh giá tín dụng của ngân hàng.


7

+ Rủi ro đảm bảo phát sinh từ các loại tài sản đảm bảo, chủ thể đảm bảo, cách

thức đảm bảo và mức cho vay trên giá trị của tài sản đảm bảo.
+ Rủi ro nghiệp vụ phát sinh trong hoạt động cho vay như công tác giám sát

khoản vay, việc sử dụng hệ thống xếp hạng tín dụng và quy trình cho vay.
Rủi ro danh mục: là một hình thức của rủi ro tín dụng, phát sinh trong quá
trình quản lý danh mục cho vay của ngân hàng. Rủi ro danh mục bao gồm hai loại
rủi ro nội tại và rủi ro tập trung.

+ Rủi ro nội tại bắt nguồn từ các đặc điểm riêng của từng khách hàng đi vay

hoặc của từng lĩnh vực, ngành nghề khác nhau. Nó xuất phát từ đặc điểm hoạt động
hoặc đặc điểm sử dụng vốn của khách hàng vay vốn.
+ Rủi ro tập trung là rủi ro do ngân hàng tập trung vốn cho vay quá nhiều đối

với một số khách hàng, doanh nghiệp (DN) hoạt động trong cùng một ngành, lĩnh
vực kinh tế; hoặc trong cùng một địa phương. (Trần Huy Hoàng, 2011)
2.1.3. Các hình thức của rủi ro tín dụng
Rủi ro tín dụng

Không thu
được lãi
đúng hạn
Lãi treo
phát sinh

Rủi ro tín dụng có thể xảy ra ở 4 trường hợp là không thu được lãi đúng hạn
hoặc không thu đủ lãi, không thu được vốn đúng hạn hoặc không thu đủ vốn.
Khi không thu được lãi đúng hạn thì ngân hàng đưa vào mục lãi treo phát sinh.
Còn khi không thu đủ lãi thì ngân hàng sẽ đưa vào mục lãi treo đóng băng, trừ khi
ngân hàng miễn giảm lãi đó cho khách hàng vay.


8

Khoản mục nợ quá hạn phát sinh khi ngân hàng không thu được vốn đúng hạn.
Tuy nhiên, khoản mục này thể hiện mức độ rủi ro chưa cao. Khi rủi ro tín dụng ở
mức độ cao là khi phát sinh khoản nợ không có khả năng thu hồi, trong trường hợp
này thì khách hàng có thể được ngân hàng xóa nợ nếu hội đủ các điều kiện theo quy

định về xóa nợ. (Trần Huy Hoàng, 2011)
2.1.4. Nguyên nhân của rủi ro tín dụng
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng, nhưng chủ yếu là từ phía
khách hàng vay, từ phía ngân hàng và những nguyên nhân khách quan.
+ Nguyên nhân từ phía khách hàng vay: do năng lực về tài chính kém, phương

án kinh doanh không hiệu quả, dẫn đến việc sử dụng vốn vay không hiệu quả, làm
ảnh hưởng đến khả năng trả nợ cho ngân hàng. Do khách hàng kinh doanh thua lỗ
nên mất khả năng trả nợ. Trường hợp này rất phổ biến do khách hàng có trình độ
yếu kém trong dự đoán các vấn đề kinh tế, yếu kém trong năng lực quản lý, sử dụng
vốn sai mục đích, sản phẩm sản xuất ra chất lượng thấp không bán được… Hơn nữa
có rất nhiều người vay sẵn sàng lao vào những cơ hội kinh doanh mạo hiểm với kỳ
vọng thu được lợi nhuận cao, mà không tính toán kỹ hoặc không có khả năng tính
toán những rủi ro có thể xảy ra nên khả năng xảy ra tổn thất với ngân hàng là rất
lớn.
+ Nguyên nhân từ phía ngân hàng: Do sự yếu kém của đội ngũ cán bộ. Sự yếu

kém ở đây bao gồm cả về năng lực và phẩm chất đạo đức. Nếu một cán bộ tín dụng
non kém về trình độ, thiếu kiến thức, thiếu kinh nghiệm thì sẽ không có khả năng
thẩm định và xử lý thông tin, đánh giá khách hàng thiếu chính xác, mức vay, lãi suất
vay và kỳ hạn không phù hợp; dẫn đến chất lượng tín dụng thấp, rủi ro cao. Ngoài
ra, nếu cán bộ tín dụng không tuân thủ theo đúng quy trình tín dụng như giải ngân
trước khi hoàn thành chứng từ hay không kiểm tra giám sát việc sử dụng vốn của
người vay, thì việc mất vốn rất dễ xảy ra. Hơn nữa, cán bộ tín dụng mà phẩm chất
đạo đức kém, không có tinh thần trách nhiệm, dễ bị cám dỗ thì sẽ gây thiệt hại rất
lớn cho ngân hàng bằng cách cho vay chỉ dựa trên mối quan hệ với khách hàng, dựa
trên lợi ích cá nhân mà bỏ qua những điều kiện và thủ tục cần thiết. Hơn nữa, sau


9


khi giải ngân rồi, cán bộ tín dụng vẫn phải tiếp tục theo dõi khách hàng để sớm phát
hiện ra dấu hiệu của những khoản nợ có vấn đề. Tuy nhiên, việc theo dõi này đối
với nhiều cán bộ chỉ mang tính hình thức. Do vậy, nếu các cấp quản lý không có sự
giám sát đối với cán bộ tín dụng, hoạt động của các cán bộ tín dụng sẽ không hiệu
quả.
+ Nhóm nguyên nhân khách quan: do thiên tai, lũ lụt, hạn hán, sự thay đổi của

các chính sách kinh tế vĩ mô, những biến động của thị trường trong và ngoài nước…
làm cho DN lâm vào tình trạng khó khăn ngoài ý muốn, dẫn đến suy giảm khả năng
trả nợ, thậm chí mất khả năng trả nợ cho ngân hàng cho dù DN có thiện chí thanh
toán cho ngân hàng. (Trần Huy Hoàng, 2011)
2.1.5. Hậu quả của rủi ro tín
dụng - Đối với ngân hàng:
+ khi rủi ro tín dụng xảy ra ngân hàng không thu được nguồn thu từ việc cho

vay và đồng thời phải chi ra để trả vốn và lãi cho vốn huy động, dẫn đến mất cân
đối trong dòng tiền ra và dòng tiền vào của ngân hàng.
+ Lòng tin của người gửi tiền và uy tín ngân hàng bị giảm sút. Khi rủi ro tín

dụng xảy ra tại một ngân hàng, tình hình đó sẽ được các phương tiện truyền thông
nêu lên làm cho người dân mất lòng tin và như vậy khó lòng có thể huy động được
nguồn vốn dồi dào.
+ Làm giảm khả năng thanh khoản của ngân hàng. Các khoản tín dụng có rủi

ro khiến cho việc hoàn trả gặp khó khăn, trong lúc đó các khoản tiền gửi, tiền tiết
kiệm của dân cư vẫn phải thanh toán đúng kỳ hạn, trong lúc không huy động được
nguồn vốn dồi dào do mất uy tín, và khi người rút tiền thấy tình trạng như vậy của
ngân hàng họ lại rút tiền nhiều hơn vì sợ rủi ro mất vốn, kết quả là ngân hàng gặp
khó khăn trong khâu thanh toán.

- Đối với nền kinh tế:
Khi rủi ro tín dụng xảy ra có thể làm cho ngân hàng gặp nhiều khó khăn trong
việc chi trả cho các nguồn vốn huy động từ khách hàng, dẫn đến DN không có tiền
trả lương cho công nhân, mua nguyên vật liệu, làm cho sản xuất bị trì trệ, nguồn


10

cung hàng hóa giảm sút, giá hàng hòa tăng lên và thất nghiệp cũng gia tăng. Ngoài
ra, khi rủi ro tín dụng xảy ra tại một ngân hàng có thể ảnh hưởng đến nhiều ngân
hàng, thậm chí toàn bộ hệ thống, gây nên khủng hoảng tài chính trong nước làm ảnh
hưởng đến kinh tế khu vực và thế giới.
2.1.6. Đánh giá rủi ro tín dụng
Các chỉ số thường được sử dụng để đánh giá rủi ro tín dụng:
Dư nợ quá hạn
+ Tỷ lệ nợ quá hạn =
Tổng dư nợ cho vay
Theo quy định hiện nay của NHNN Việt Nam thì tỷ lệ nợ quá hạn của các
NHTM không được vượt quá 5%.
Nợ quá hạn là khoản nợ mà một phần hoặc toàn bộ nợ gốc và/hoặc lãi đã quá
hạn. Một cách tiếp cận khác, nợ quá hạn là những khoản nợ bị quá hạn từ 10 ngày
trở lên tương ứng với nợ quá hạn từ nhóm 2 đến nhóm 5.
+ Tỷ lệ nợ xấu / Tổng dư nợ cho vay
Theo quy định thì tỷ lệ nợ xấu phải nhỏ hơn hoặc bằng 3%.
Nợ xấu là những khoản nợ quá hạn từ 91 ngày trở lên mà không đòi được và
không được tái cơ cấu ( Nợ từ nhóm 3 đến nhóm 5 ).
Tổng dư nợ cho vay
+ Hệ số rủi ro tín dụng =
Tổng tài sản có
Hệ số này cho ta thấy tỷ trọng của dư nợ tín dụng trong tài sản có, tỷ trọng dư

nợ tín dụng trong tổng tài sản có càng lớn thì lợi nhuận sẽ lớn nhưng đồng thời rủi
ro tín dụng cũng tăng lên.
Dự phòng rủi ro tín dụng được trích lập
+ Tỷ lệ khả năng

x 100%

=

bù đắp rủi ro tín dụng

Nợ quá hạn khó đòi


11

Khi rủi ro tín dụng gia tăng thì dự phòng rủi ro tín dụng được trích lập càng
nhiều để bù đắp cho những tổn thất mà rủi ro tín dụng gây ra.
2.2. Quản trị rủi ro tín dụng
2.2.1. Khái niệm quản trị rủi ro tín dụng
Quản trị rủi ro tín dụng là một quá trình nhận dạng các rủi ro tiềm năng, đo
lường những rủi ro này, điều chỉnh thích hợp, và áp dụng những mô hình quản trị
rủi ro thực tế. (Tony Van Gestel, Bart Baesens, 2009)
Quản trị rủi ro tín dụng là việc xác định nguồn gốc của rủi ro tín dụng, lựa
chọn các phương pháp đánh giá thích hợp trong quá trình cấp tín dụng. Là một vấn
đề quyết định liên quan đến việc xác định lợi ích đạt được và những tổn thất của
việc chấp nhận rủi ro tín dụng. (Ken Brown, Peter Moles, 2014)
Qua đó ta thấy quản trị rủi ro tín dụng là quá trình nhận dạng những rủi ro tiềm
năng, xác định nguyên nhân của những rủi ro này, đồng thời đo lường và điều chỉnh
chúng một cách thích hợp; áp dụng những mô hình quản trị rủi ro thực tế, xác định

lợi ích đạt được và những tổn thất của việc chấp nhận rủi ro tín dụng.
2.2.2. Sự cần thiết của quản trị rủi ro tín dụng
Rủi ro tín dụng là một trong những vấn đề mà tất cả các NHTM phải đương
đầu. Quản trị rủi ro tín dụng là vấn đề khó khăn và phức tạp, bởi lẽ rủi ro tín dụng
mang tính tất yếu khách quan, luôn gắn liền với hoạt động tín dụng, đồng thời lại rất
đa dạng phức tạp, và là rủi ro mang tính gián tiếp. Đặc điểm này xuất phát từ
nguyên nhân là trong quan hệ tín dụng, khi ngân hàng đã chuyển giao toàn bộ quyền
sử dụng vốn cho khách hàng trong một thời gian nhất định. Những thiệt hại, thất
thoát về vốn thường xảy ra trong quá trình sử dụng vốn của khách hàng mà ngân
hàng khó có thể kiểm soát.
Quản trị rủi ro tín dụng chưa bao giờ là thiếu cần thiết và đặt biệt trong giai
đoạn hiện nay khi nền kinh tế còn nhiều bất cập, đời sống người dân cũng như các
DN còn gặp nhiều khó khăn thì rủi ro tín dụng cũng có nguy cơ tăng. Vì vậy cần có
biện pháp quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả và theo dõi xát xao những chỉ tiêu dùng


12

để đánh giá và có ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng để nắm bắt kịp thời và có biện pháp
xử lý nhanh chóng khi rủi ro tín dụng xảy ra.
Quản trị rủi ro tín dụng hiệu quả thì sẽ hạn chế được rủi ro tín dụng, hạn chế
được thiệt hại cho ngân hàng, góp phần tăng lợi nhuận và uy tín cho ngân hàng.
2.2.3. Mục tiêu của quản trị rủi ro tín dụng
Quản trị rủi ro tín dụng gắn liền với quản trị và kinh doanh tín dụng, là hoạt
động chủ đạo của NHTM. Quản trị rủi ro phải hướng vào việc đảm bảo hiệu quả
của hoạt động tín dụng và không ngừng nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng của
NHTM ngay cả trong điều kiện thị trường đầy biến động, nguy cơ rủi ro không
ngừng gia tăng. Nói một cách cụ thể hơn thể quản trị rủi ro tín dụng phải nhằm vào
việc hạ thấp rủi ro tín dụng, nâng cao mức độ an toàn cho kinh doanh của mỗi
NHTM bằng các chính sách, các biện pháp quản lý, giám sát các hoạt động tín dụng

khoa học và hiệu quả.
Quản trị rủi ro tín dụng có ý nghĩa quan trọng trong hoạt động kinh doanh
ngân hàng, vì hoạt động kinh doanh ngân hàng chứa đựng nhiều rủi ro, mặt khác
hiệu quả kinh doanh lại phụ thuộc vào mức độ rủi ro. Quản trị tốt, đặc biệt là rủi ro
tín dụng sẽ tạo điều kiện nâng cao chất lượng hoạt động kinh doanh. Trong hoạt
động quản trị rủi ro tín dụng cần quán triệt phương châm phòng ngừa tích cực, hạn
chế đến mức thấp nhất khả năng xảy ra rủi ro.
2.2.4. Nội dung quản trị rủi ro tín dụng
+ Thực hiện đúng các quy định của pháp luật và NHNN về tín dụng, nâng cao

chất lượng tín dụng giảm nợ xấu.
+ Kiểm tra, giám sát quá trình cấp tín dụng, thu hồi vốn và lãi vay, nâng cao

trình độ cho cán bộ, nhân viên tín dụng để đáp ứng nhu cầu hội nhập kinh tế khu
vực và thế giới.
+ Xây dựng hệ thống xếp hạng tín dụng phù hợp với từng loại khách hàng,

không ngừng cập nhật thông tin khách hàng để xếp hạng tín dụng cho chính xác với
từng thời điểm.


13

+ Áp dụng những mô hình quản trị rủi ro, nhận dạng và đo lường những rủi ro

tín dụng tiềm năng.
+ Đảm bảo an toàn vốn trong hoạt động của NHTM. Vốn tự có của các

NHTM chiếm một tỷ trọng nhỏ trong tổng nguồn vốn, tuy nhiên nó là tấm đệm an
toàn cho hoạt động kinh doanh của các ngân hàng nói chung cũng như cho hoạt

động cấp tín dụng nói riêng, khi có rủi ro tín dụng xảy ra thì tấm đệm này sẽ phát
huy tác dụng của nó là bù đắp những tổn thất, thiệt hại phát sinh đồng thời ổn định
lại hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Vì vậy các NHTM cần phải đảm bảo an
toàn vốn trong hoạt động của mình.
+ Nâng cao chất lượng công tác thẩm định, vì đây là nội dung quan trọng

trong quá trình cấp tín dụng cho khách hàng, và khả năng xảy ra rủi ro tín dụng từ
nghiệp vụ này là rất cao.
+ Trích lập dự phòng rủi ro tín dụng thích hợp để kịp thời xử lý, bù đắp những

tổn thất của ngân hàng do rủi ro tín dụng gây ra.
+ Phân tán rủi ro tín dụng thông qua các công cụ tín dụng phái sinh như hoán

đổi tín dụng, quyền chọn tín dụng.
2.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng
2.2.5.1. Các yếu tố bên trong ngân hàng
Theo Abhiman Das and Saibal Ghosh, 2007 thì tỷ lệ tăng trưởng tín dụng có
ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng của NHTM, còn theo Nabila Zribi and Younes
Boujelbène, 2011 thì tỷ lệ ROA là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín
dụng, tỷ lệ tín dụng trên huy động vốn và hệ số an toàn vốn CAR cũng là hai yếu tố
bên trong ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng trong NHTM theo Ravi Prakash Sharma
Poudel, 2013.
+ Tỷ lệ tăng trưởng tín dụng

Khi tỷ lệ tăng trưởng tín dụng năm nay cao hơn năm trước thì có thể làm cho
tỷ trọng nợ xấu trên tổng dư nợ tín dụng giảm xuống.
+ Tỷ lệ ROA