B ộ GIÁO D Ụ C VÀ DÀO TẠO
TRƯÒNG ĐẠI HỌC T ổ N G HỌF
---------------------

hả nội

* * * ______________

P H Ạ M VĂN KHÁNH

T Í NH PHÓ B I Ế N VÀ T Í N H Đ Ặ C T H Ù
C ỦA Q U Y È N CON N G Ư Ò I

LUẬN ÁN PH Ó T I Ế N Sĩ KHOA H ỌC T R I Ê T H Ọ C

HÀ NÔI - 1995


B Ộ GIÁO D Ụ C VÀ ĐAO TẠO
T R Ư Ò N G Đ Ạ I H Ọ C T ổ N G H ộ p H À N ỘI

P H À M VẮN KHÁNH

TÍNH PHỔ BIEN VÀ TÍNH ĐẶC THÙ
CỦA QUYỀN CON NGƯÒI

Chuyên n g à n h :

Chủ nghĩa duy vật biện c h ứ n g
và chủ nghía duy vật lịch SỪ

Mả s ố :

5

01.

02

LU ẬN ÁN P H Ó T I Ế N Sĩ K H O A H Ọ C T R I E T

Người hướn% dẫn k h o a học :

học

Đỗ NGUYÊN PHƯONG

p G

s,

p

N GUYỄN

p G

HÀ NỘI - 1995

s, p


Ts

Triết h ọ c

AN L Ị C H

T

s

Triết h ọ c


MỎ ĐAU

1. Tínb cấp thiết của đê tài

Hiện nay, quyền con ngưrti đang ]à vấn đề nóng bỏng, không
chỉ có tính thòi sự chinh trị, đấu tranh tu tưởng mà

còn là vấn

đề của triết học. Sau sự tan võ của Liên X ô và các nưỏc X I Ĩ C N
ở D ôn g

Ảu,

quyền

con


ngưòi

trỏ

thành

một

vấn

đề

nhạy

cảm

trong quan hệ chính trị quốc tế, vỏi sụ quan tâm của nhiêu quóc
gia, dán

tộc.

Tính

chất nóng bỏng

của

vắn


đề

còn là ỏ chổ bọn đế quốc và phản động q u ốc

quyền

0

nước

sách

ta,

khi xác định

phát

triển

thì

quyen

ngưòi

con

kinh tế, xã
con


ngưòi

ngưòi
hội

trong đó

là trung

; tắt

cà

là vân đề

tâm

vì hạnh

được

của cộng đồng, cùa Đ an g và Nhà nước, của

ngưòi

tế đang lợi

vấn đề này để tấn công vào chủ nghĩa M a c - Lê ni n,
cộng sán và các nưỏc xâ hội chù nghĩa,


con

dụng

phong trào

có

V iệ t

Nam.

cùa

mọi

chính

phúc

sự quan

của

tầm,

nhiều nhà

con


chú

kh oa

ý

học

xã hội, lý luận, chính trị. Vì vậy, "Tính phổ biến va tính đặ c thù
của

quyền

con

người" được chọn làm đề

tài luận

án

nàv.

2. Tình hình nghiên cứu đê tài

Trên

thế giỏi,


quyền con

ngưùi

được nhiều

ngành

nghiên cứu : T r i ế t học, Luật

học, Chính trị học, X ã hội

Các

truỏc đây

nước

nghiên

CU1 1

xã

hội

chù

nghĩa


vấn đề quyền con ngưòi.

củng đã

có

sự

kh o a

học

học v.v...
phối hộp


- 6 -

Ỏ Việt Nam, một số nhà khoa hoc, hoạt

động chinh trị cũng

đã nghiên cứu vấn đề

quyền con ngưòi trên cá c nhương diện đấu

tranh tư tưòng và vấn

đề bảo vệ nhân quyền.


Từ cuối những

năm

1980 H ọ c

trị Quốc

Minh

khai

viện

Chính

gia

Hồ

Chí

đã

triển

nghiên cứu các đề tài " Chủ ngh'ia xã hội và nhân quyền", "Quyền
con ngưòi, quyền còng dân trong sự nghiệp đổi mới ỏ V i ệ t Nam
" vỏi sự tham gia của hàng trăm nhà nghiên cứu khoa học.


Gần

đây, Trung tâm nghiên cứu quyền con nguòi của H ọ c viện Chính
trị

Quốc

gia

Hồ

Chí

Minh

cũng đã

cứu một số đề tài về quyền
nhũng cồng trìnỉi nghiên
"Chủ

nghĩa

xã

chủ nghĩa xã
19 9 0 )

hội
hội


; "Quyền

và

con ngưòi.

cứu liên quan
nhân

ỏ Việt

con

và
ú

nưổc

q u y ề n " ' (Những

quyền

triển
ta

khai

IV,


công

vắn

NXB

dân

đề

Sự

nghiên

đã xuất

đến quyền con

Nam , tập

ngưòi,

đang

bèn

nguòi

nhu


lý luận

của

thật,

Hà

trong sự nghiệp

Nội,
đổi

mỏi ở V i ệ t Nam " (Trung tâm thông tin tư liệu - H ọ c viện Chinh
trị quốc gia Hồ Chí Minh) ; "Việt Nam vỏi công ưỏc quốc tế về'
quyền con nguòi" (Trường

Đại học T ổ n g

họp H à Nội, K h o a Lu ật ) ;

"Quyền

thế giói hiện

đại" do

con

người


trong

P h ạm

Khiêm

ích

và H o à n g V ă n H ào chủ biên (V iệ n thông tin kh oa học xă hội và
Trung

tâm

nghiên

cúu quyền con nguòi,

Hà

Nội,

19 95).

v.v.

C ác tác giả, những công trinh đỏ đã đề cập nhiều khía cạnh
về quyền con nguòi. Đ ó là sự tìm tòi sáng tạo và gội mỏ nh ũn s
hưỏng nghiên


cứu mỏi về quyền

con

cưu

về

và

ngưòi

trực

tiếp

từ cách

tính

phổ biến

ngưòi.' Nhun g những
tính

đặc

tiếp cận triết học chua nhiều.

thù


của

nghiên

quyền

con


- 7 -

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

Tù

góc

biến và tinh

độ triết
đặc thù

học, luận
của quyền

án

nghiên


con

cứu,

nguòi,

làm

rõ tính

phổ

chú

đến

trong đó

ý

đặc thù của quyền con ngưòi Vi ệt Nam và trong c á c h m ạng Việt
Nam, kiến nghị một số giài pháp chủ yếu nh ám b ả o đảm và phát
triển quyền con ngưòi ở nuỏc ta trong giai đoạn

Với mục đích đó,

- Một

hiện


nay.

luận án có nhiẹm vụ :

l à , nghiên cứu

tính

phổ

biến

của

quyền

con

nạưòi

trong mối liên hệ với tiến bộ xã hội dân chù và chủ quyền quốc
gia.

- H ai là, nghiên
thể

cứu tính đặc thù cùa

là đặc thù quyền con ngưòi ỏ


- Ba

là, l ê u

lên

một

sổ

phát triển quyền con ngưòi ỏ

Việt

kiến

quyền con

Nam

nghị góp

nước

nguòi, cu

.

phàn


bảo

đảm

và

ta.

4. Phương pháp nghiên cứu

Lu ận án được thực hiện trên co sỏ vận dụng các qu an điểm
lý luận, phưang pháp luận của

chủ

Hồ

nghĩa

Chí

Minh-

trong

đó

chủ

nghĩa M á c - L ê

duy vật

biện

nin,
chúng

tư tưỏng
và

nghĩa duy vật lịch sủ là cũ sỏ phương ph áp luận qu an trọng,
dụng phương pháp Iôgích và lịch sử, đi từ cái
đặc thù, cái đon nhát

của quyền con

ngưòi.

phổ

biến

đến

chủ
sù
cái


5. Đống góp mới về khoa học của luận án


1)
t r o ng

Xác
mõi

định

liên

nội

hệ

dung

c ùa

tính

quyền

phổ

con

biến

ngưòi


cùa quyền con

VÓI

một

sổ

ngưòi

hiệ n

t ượng

ngưòi

và sụ

lịch su c c bản.

2)

Đi

sâu làm

rõ tính đặc

thù


đặc thù quyền con ngưòi ỏ V i ệt

3) Nêu

của

Nam

quyền

con

.

một số nét thực trạng quyền con

người, tìm

nguyên

nhan và kiến nghị nhâm bảo đảm va phát triển quyền con

rtguòi

ỏ nước ta hiện nay.

6. Y nghĩa của luận án

Với kết quả nghiên cũu,

học

của

con

nguòi V iệ t

chính
tài

quyền

trị

liệu

con
Nam

quốc
tham

ngưoi,

nêu

cao

quan


trong cuộc đấu

tế hiện
khảo

luận án góp phàn làm rõ

cho

nay.

Luận

và

giá

tranh tư tiiỏng và

án

việc nghiên

điểm

co sỏ

có


thể

điiộc

cứu, ho ạc h

sử

trị

triết
quyền

quan
dụng

định chính

hệ
làm
sách

về quyền con ngưòi.

7. Kết cấu của luận án

Ngoài
khảo,

phản


mở

đàu,

kết

luận

và

luận án có 2 chuông vói 4 tiết.

danh

mục

tài

liệu

tham


9 -

Chư ơ ng một

TÍNH PHỔ BI ẾN CỦA QUYEN CON NGƯỜI VÀ B l Ể U H IỆ N
CỦA NÓ TR O N G M ố i LI ÊN H Ệ CỦA Q U Y E N CON NGƯÒI

VOI M Ộ T SỐ H IỆ N TƯỢNG L Ị C H s ử c o BẤN

CHẤT, K H Ấ I NIỆM V À c u ộ c ĐẨU TRANH

TIẾT I : BẤN

C H O Q U Y È N CON N G Ư Ò I Q U A C Ấ C T H Ò I Đ Ạ I
1

1. Bản c h ấ t quyên con ngưòi

a. B ản ch â t tự nhiên của quyên con
Con ngưòi là sản phẩm cao nhất

người.
của quá trình tiến

hoá cùa

thế giới tụ nhiên, của sự tiến hoá giống loài. K h o a hoc đã chứng
minh bằng lao động, vối việc làm ra công cụ để chế tạo ra công
cụ lao động,

tác động vào giỏi tụ nhiên,

sản

xuất

ra những


sản

pn ẩm đáp ung những nhu câu đầu tiên về ăn, ỏ, mặc... con nguòi
dã

vượt

hẳn

lên

hiện

bưóc

nhảy

trong thế giỏi

vọt

vềchất

động vật,

trong

quá


trỏ thành

trình

tiến

ngưòi,
hoá

tù

thực
vưọn

thdnh ngưrìi.

Sự xuất hiện
của

nó, th ế

trí

con nguúi

lên

đến biết

giỏi

từ

con nguòi với diện m ạo và đ ặ c trưng
loài nguòi hình thành và phá t triể n
chỗ tồn

tại

trong tự nhiên,

cài biến tụ nhiẽn,

m ình. D â y là khỏi điểm

tái

sống với

tạo tụ nh iên

trong quá trình con

th eo

có tu duy
đã nâng vị
tự nhiên,
ý chí

của


nguòi đi tối tự do,


10 -

phát

triển

ngưòi,

nhân

theo

cách

quan

cùa

điểm

Lao

cách

nói


động

sáng

tạo

con

chính là lao động, chi bàng

lao động con ngưòi đã tự khẳng

định

được vị tri

mình

của

loài trong th ế giỏi tự nhiên

đối

vối

định

trong


động xã

quan

r.hực tiễn

hội

loài

bản của con

r.gưòi

ngưòi,

của sự phát

sản

và vối

muốn

xuất

và

: quyền


triển

đòi

con

cũng

trong vũ trụ.

s

khách

tự nhiên

ấy. D ồng thòi, từ đó, con người

xác định vai trò, quyền năng của mình

Lôgich

của à ng -g hen ,

ra

củng

thể


ấy

đã

thì

là chủ

và

mình.

của lịch

sống,
người

một thuộc tính thuộc

tror.g

sử đã khẳng
toàn

bộ

hoạt

là


một

dặc

trunc:

co

bản

chất

tự nhiên của

con ngưòi.

Nhìn
nhu

tù góc độ lịch sứ. quyền con

chính

con ngưòi

bản

thân

lịch


sử loài

có lịch sủ lâu dài

Điều

đó

là sự xác nhận trong lịch sù nãng

con ngưòi trưổc thế giỏi tụ nhiên.
nhung nó

ngưòi.

ngưòi

đã

không

còn

nói

lên

lục và vai


quyền
trò

của

Là một bộ phận của tự nhiên

hoàn tuàn

phu

thuộc

vào

tự nhiên

mà

hành động và tu duy của nó đã hướng v à o . cải biến tự nhiên, bát
tự nhiên
động,

phải

quyền

phục vụ cho mình.

Quyền sống xưng đáng vối


sáng t a c và phát triển cùa con

lao

nguòi, ngay tù buổi

bình minh củ a lịch sử chính la sự tự khẳng định giá trị sức mạnh
cùa trí tuệ, cùa tư duy mà chỉ ỏ noi con nguòi mỏi có. Sức mạnh,
quyền năng đó của con ngưòi nảy sinh và biéu hiện ra trong quá
trinh lao đ ộn e và đấu tranh sinh tôn, chinh phục và cải tạo thiên
nhiên.


- lí

Sự xuất hiện con nguòi, xã hội loài ngưui, thế giỏi loài ngưòi
đã làm cho th ế giỏi tự

nhiên

tác động của con ngưòi,

trỏ nén một thế giới

ngưòi. Bằ n g lao động,

biến đổi. Nó

con ngưòi đã


tạo

trỏ

tự

thành đối

nhiên mang tính

ra lịch sử và thúc
khẳng

đẩy

xã hội phát triển. Hành

vi ấy của con nguòi đã

định tror.g

thực tiền không chi sức

mạnh của con người mà còn tạo nên giá

trị đặc trung cho con nguòi lã những quyền của nó.

v ỏ i đặc trưng vốn có đó, con ngưòi đã trủ thành giá trị cao
quý, vô giá cùa vũ trụ, là thước đo, chuẩn mực của tất thảy. Con

ngưòi

vói

những

văn hoá, tinh

quyền

thàn

năng

của

nó

là

nhũng

giá

trị

mà những giá trị đó lại do chinh

vật


chất,

nó tạo

ra.

Tự tạo ra quyền nàng cho mình, do đó con ngưòi phải có quyền
của minh. Cũng nhu chính con ngưòi không phải thàn linh thượng
đế tạo ra, quyền con người cũng không phải là tặng vật hay một
thư

ân

"Nguòi

huệ

được

thượng

đế

hay

ta s:nh ra tự do, tạo

xâm

phạm


đuộc".

khái

quát bản

Tuyên

chất

bề

hoá cho họ

ngôn

lự nhiên

đấng

về

của

nhân

trên

nào


ban

những quyền

quyền

quyền con

của

phát.

không

nưốc

Mỹ

ngưòi. T r o n g

ai
đã

những

hình thức lịch sử dầu tiên, bản chắt tự nhiên của quyền co n ngưòi
biểu

hiện


thành

quyền

tồn

tại,

quyền

đuợc

sons

bằnơ

đông của mình, quyền được tự do và quyền phát triển.
khi

nhàn

loại

đã

và

đang


sống

trong

thòi

đại

kh oa

sức
Dến

họ c,

lao
nay,
công

nghệ và tin học hoá, nhũng quyền tự nhiên cơ bản của con ngưòi
vẫn
tinh.

là vắn đề

nóng

bỏng ỏ nhiều quổc gia, dân

tộ c


khắp

hành

tượng


- 12 -

b. Bủn ch ấ t xã hội, giai cấp của quyền con người
Con ngưòi, ngay từ khi xuất hiện
sừ, xã hội.

Bản

chất

con

ngưòi

trong

đă ]à một sản

phẩm

tính


của

tổng hoà các mối quan hệ xã hội. B ả n

hiện

thục

lịch

nó

là

chất xá hội đó th ể hiện

trên tất cả các phương d’ện hoạt động cùa con nguòi, từ sản xuât
vât chất đến

sản xuát

tinh thần,

đòi

sống vât chất

va

đòi


sống

vàn hoá, tinh thần. T h ô n g qua hoạt động thục tiễn, con ngưòi tự
tổ chức thành xã hội ngưòi, Con ngưòi vưa tạo ra xã hội lại vùa
hoà

nhập

vào

xã

hội.

Đây

lá

một

biíổc

tiến

nhảy

vọt,

vì


con

người hành động một cách có ý thúc, kể cả nhũng hành vi, hoạt
động

có

tính

bản

năng.

Xã

hội

tồn tại một cách khách quan,

đối

vổi

cá

nhân

nhu một khách


con

ngưoi

thể còn con

thì

ngưòi

trong hoạt đông của minh lại tác động vào xã hội nhu một

chủ

thể. Sụ tuong tác giũa con nguòi và xã hội, xã hội và con ngưòi
-

một

mật

làm

biến

đổi xã

hội,

biến


đổi

cả

thế

nhưng mặt khác, con

ngưòi lai bị chi phối,

quy luật khách quan

của sự vận động và phát triển

Ò

bản

đây,

nổi

lên

một

vấn đề quyền con

chất


nguòi

xã

vọt

trong

tiến

hội,

là tính

đổi

xã hội,

tụ

th eo

nhiên
nhùng

cùa xã
lịch

hội.


sử trong

ngưòi.

Từ động vật có ý thúc,
con

mối

biến

giõi

con

trình

nguòi

lịch

biết ch ế tạo
chính

sử loài

trị

ngưòi.


công cụ

là nhủng
Cùng

vỏi

lao động

bước
tiến

tiến
trình

đến
nhảy
lịch

sử đó, quyên con ngưòi củng biến đổi và phá t triển. Đ ặ c bi ệt, tù
khi

xã

hội

loài

ngưòi


phân

chia

thành

cá c

giai

cấp,

tập

đoàn,


13 -

tầng lóp

có

thì

tính

chất xã bội của quyền con người m cn g dấu ấn của cá c giai


cấp.

Hay nói

quyền

kh ác

lợi,

đi,

địa vị

các vấn đề

khác

nhau,

quyền

con

đối

lập

ngưòi


giải quyết qua lãng kính, quan điếm giai cấp,
đặc điểm các

chế độ xả hội

Tr ong suốt thòi gian

đưọc

qua,

nhìn

nhận,

m ang bản chất và

có giai cấp và đấu

hàng nghin nãiri

nhau

kể

tranh

từ kni

giai

loài

cấp.
nguòi

chia thành các giai cáp, quyền con người, cu ộ c đắu tranh vì quyền
con ngưòi luôn

luôn

là vấn đề nóng bỏnq cùa

mọi

thòi

mang tính giai cấp, in lỉậm dấu ấn cùa cu ộ c đấu tranh

đại,

nó

giai cấp

chua bao giò ngưng trong lịch sử, trò thành một trong nhửng vấn
đề bức xúc cùa các

quốc gia,

dân


tộc đấu

chủ quyền và quyên dân tộc tự quyết.
quyên vì mát
lao,

cùa

các

quyền
dân

hoặc

tộc

bị

Cuộc đấu

không có quyền
áp

bức,

nỏ

tranh


của

dịch,

phấn

giành
tranh

các

độc
giành

lấy

cáp

cân

giai

đấu

lập,

cho

quyền


con người chân chính là vấn đề co bản, xuyên suổt mọi thòi đai,
b a o trùm và có tính phổ biến toàn câu.

Lịch sử loài ngưòi là quá trình con

ngưòi chinh phục và cải

tạo thiên nhiên, phát triển sản xuất, chiến thắng đối nghèo, bệnh
tật,

chống

áp

bức,

ngưòi, thực hiện

b óc

lột,

gi di

phóng

xã

hội,


giải

phó ng

con

quvên con nguo?.

2. Tính phổ biến và nội dung khái niệm quyên con ngưòi

a. Tính p h ô biến của quyên con người.

Tư
địa vị

cách
cá

tiếp

nhân

cận

con

triết

ngưòi


hnc và
đặc

bản

trung bởi

ch ất

quyền

con

ngưòi

các

quyền

; con

:

nguòi


14 -

là một thực th ể tụ nhiên và xã hội vối những nhu câu, khả năng,

khát vọng, ý thúc vuon lên làm chủ tự nhiên, làm chù xã hội và
làm chủ bản thân..., cá c nhà nghiên cứu khoa họ c th uộc các lĩnh
vực khoa

học xã hội và nhân văn đều có nhận

định

chung,

coi

quyền con người là giá trị p h ô biến của toàn n hân loại, là

những

k h ả năng, nhu

người,

cầu xuất hiện cùng với sư ra đ ò i củ a con

xã h ộ i lo à i người. Quyền con người được coi ỉà những giá trị kết
tụ ihành quả lao động và dấu tranh của con người đ ê khẳn g định
sự tôn lại

sự sông và p h á t trìên của mình.

T r o n g tiến trình phát triển của lịch sù nhàn loại, quvên con
ngưòi

vỏi

tồn

nhủng

tại

và

quan

phát
hệ

triển

lịch

sử,

một
xă

cách
hội

khách

và


vì

quan.

thế

Nó

quyền

gắn

con

liền
nguòi

mang đặc điểm và bảncbất của cuộc đấu tranh giai cấp, đẩu tranh
cho tiến bộ vã phát triển cùa xã hội loài nguòi. Nội dung

quyèn

con ngưòi

luôn luôn đuọc bổ sung những giá trị mỏi và phát ư i ể n

ngày càng

phong


phú,

đa dạng

cùng

voi

sự

phát

triển

của

vãn

hoá, văn minh của loài ngưòi. Tr ong mổi thòi đại, trong tùng thòi
kỳ lịch

sử,

các q u y n

quyền

con


nguôi

với

những

nội

dung

và

khối

lưọng

bị chi phối và do các điều kiện về kinh tế, chính

trị,

xã hội quyết định. Quyền con ngưòi, quyền cô ng dân bao giò cũng
gắri với

hệ thống pháp luật nhất định, tuỳ th eo đặc

sử, văn

hoá,

và


phạm

trên

kinh
vi quốc

tế, xã
tê.

hội,

Quyền

tôn
con

tíiáo
nguòi

điể m về lịch

ỏ từng quố c gia,
kh ôn g

bao

giò


dân

tách

ròi quyẽn dân tộc và từng thành viên trong mỗi cộn g đồng, trong
xă hội

cu thể.

tộc


- 15 -

Từ những nhận
là vấn đề
liền vỏi

của

quá

định trên

có thể khẳng định quyền con người

thòi đại,

xuyên


mọi

trình

tồn

tại

và phát

loài

ngưòi. Đ ặ c diêm

tính

p h ổ biến, p h ổ quát toán

cái đ ặc thù của
Nghiên

cơ b â n ,

m ỗi qu ốc

lịch

sú loài

triển


của

con

nguòi,

gắn

ngưòi, của

cả

Lổn nhất của quyên con người là
nhân loại, đòng thòi b a o

hàm

cả

gia, trong từng dân tộc.

cúu, xem xét quyền con

từ xính phổ biến,

suổt

nguòi


tù góc

phd quát chúng ta tháy nhân

độ

cái

loại đã

chung,

trải

qua

bao chặng đuòng đấu tranh gian khổ, đổ biết bao mồ hổi, xuone
máu, tính mạng và tài sản, của cải đê’ thực hiện ước mo có được
quyền sống, quyền tụ do, quyền mưu cầu hạnh
đảng

và

quyên

Lịch

sủ

loài


chưa

bao

Không kể

phát

nguời

giò

triển,
cỏn

ngùng

đến

thòi

những

ghi

về
đại

đậm


quvên

quyền
dấu

ton

mùng muội

co

ấn

tại

và

phúc, quyền bình

bản

của

con

ngưòi.

những


cuộc

đáu

tranh

phát

triển

của

mình.

và dã man,

chỉ

tính từ thòi'

đại văn minh khi xã hội

loài ngưòi xuất hiện c ác giai cáp va nhà

nưỏc, bát đầu từ xã hội

nô lệ,

qua chế độ phong kiến và


tu bản,

tiếp đó là thòi kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, được mỏ đâu từ
sau

cách

ngưòi

mạng

luôn

luôn

tháng
là

Muời

mục

tiêu

Nga
của

năm

1917,


ván

cách

mạng

xã

cùa lịch sử. C u ộ c khỏi nghĩa X p á c - t a - c ú t
nô

]ệ,

các

cuộc

khởi

nghĩa

nông

dân

đề
hội

quyền

và

tiến

trong xã hội c hiế m

kéo

dài

hàng

thế

kỷ,

c uộ c cách mạng tư sàn (mà tiêu biểu là cách mạng tư sản
thế kỷ X V I I I ) , cách ir.ạng tháng Mu òi Nga năm
của c ác dân

tộc

bị áp bức đòi hỏi quyền độc

1917,
lập,

con
bộ
hủu

các
Ph áp

ph on g trào

tự quyết,

các


- 16 -

cuộc vận động vì hoà bình, dân

chù, dân

tuy tinh chất,

quy mô,

hình thức,

nội

đều

mốc

trong lịch


sử thế

là nhung

lớn

sinh,

tiến b ộ xã hội...

dụng có

khác

giỏi,

nhau,

đánh

dấu

song

và ghi

nhận nhũng thành tựu lốn lao của nhân loại trên con đưòng giải
phóng

con


ngưòi

th oát

khỏi

kiếp

nô

lệ,

giành

lấy

quyền

sống,

quyền làm ngưòi, vuơn tỏi tự do, bình đẳng và phá t triến.

Tính

phổ

biến

của


quyền

con

ngưòi

biểu

hiện

tính chất và đặc điểm của các cuộc đấu tranh giai
đại chiém hữu nô lệ, qua
nghĩa và thòi

tnống

trị

và

từ chủ nghĩa tư bản

tranh giửa những ngưòi
nô

dịch

cấp. Từ


về

kinh

tế,

bị

áp

cũng như

lên

búc,
bị

bị

nô

là

cuộc

đâu

tranh

cho


quyền

con

ngưòi,

bóc

nguòi

: từ quyền

xã hội.

Và,

chính

trong

trị,

nhiều

kinh tế đến

thòi đại còn

quyền


là quyên

mất

dân

những

ho

bị

bóc

neưòi

nô

lột,

hành

con

ngưòi

họ

đấu


tranh

đòi

tường và

cũng

neọn

lệ

hạ,

sổng

khẩu

đưọc coi

ngay cả

không

quyền
cò,

chi


là

nhũng

quyền

súng

bị

lột thực

lấy

những

quyên con

sự, văn

hoá,

quyên

bình

sống,

công
tối


chủ

về tinh

đẳng và phát triển của các dân tộc. T r o n g chế độ c h iế m
lệ,

thòi

lột,

dịch

giành

quyền cho những giai cáp, tâng lóp bị tước đoạ t

ở

chủ nghĩa xã

thần vối giai cấp những ngưòi thống trị, áp bức và b ó c
chất

biệt

chế độ phong kiến, c h ế độ tu bàn

đại quá độ


hội, cuộc đấu

đặc

cụ

th iểu

hữu nỏ
biết

nói,

cho

một

có,

không

đuộc

bảo

đảm.

Do


đó,

họ

và

quyền

được

làm

ngưòi

tự

do.

Tư

hiệu

'tự do,

bình

tư tưởng nhân ái, tiến bộ của g i a i - c á p

đảng,


bác

ái",

nhũng

tư sản là nhũng nội dung

co bản về quyền con ngưòi trong nhiều th ế kỷ để giai c ấp tu sàn
tập

bợp

lực

lượng

quàn chúng

nhân

dân

làm

cár.h

mạng

tu sàn



17

lật đổ chế
tháng
chất

lọi,

độ
giai

bóc

lột

và

chuyên ché phong
cấp

tu sản nám

ăn

bám,

để


kiến.

trì

. K
;

C ác h

quyền

duy

'ĐAI K>.
ĨR U ỈỈK T -.

mạng

thống

và

bảo

trị

tư sản giành

xã


hội,

dn

bản

quyền t u h ữu

vệ

tu

liệu sản xuất thiêng liêng và bât khả xâm phạm, giai cáp tư sản
phản bội

lý tuỏng

nhàn

quyền

và

tụ

do,

chính

họ


đã

lại

dùng

những thù thuật tinh vi, xáo quyệt, chà đạp lên quyền con nguòi
của

tuyệt

đại

bộ

phận

dân

cu trên

thế giới. Ỏ

bóc lột và đàn áp nhân dân lao động,
ngoài

thì đem

quân- xâm


trong

nuớc

phân biệt chùng tộc,

luọc và áp

đặt chế độ

ở nưỏc Mỹ vốn được mệnh aanh là "xú sỏ
những khái niệm về tụ do và quyền can

chính

thì
bên

trị.

Ngay

của nhân quvẻn" nhung
người đuọc sủ dụng cốt

đê’ bào chữa cho một thế giỏi bị huỷ hoại vì sụ dã man, ma tuý,
phân

biệt chùng


tộc...

ỏ đó,

mỏi

năm

ít nhất

5 triệu

ngưòi

Mỹ

là nạn nhân của chế độ dâm õ bừa bãi, 60 triệu ngưni Mỹ sống
trong đói nghèo và có tơi 16 triệu trả em không đưọc hưởng một
sự sân sóc y tế nào. Và, đối
hàng cnục

triệu

con

nguòi

lập vói đói


lại

có

một

nghèo,

bộ

phận

bệnh tật ấy của
dân

cư

có

một

mức sdng đây

đủ tiện nghi và cuộc sống dồi dào không giỏi hạn

là một

nhà

sổ


c ác

tu sản, triệu

phú,

tỷ pnú.

Sự

bóc

qua "chiến tranh

kinh tế" cùa các nước đế quốc còn

bưc

tranh

phản

bản

phát

H àn g
đói


tương

nghèo

tật và chiến

Bên

sự giàu

triển vổi thảm cảnh

tỷ người,

rách,

giủa

một

bộ phận

khổ,

ở mộ t
lỏn của

hàng triệu

trè


có

tột

loạt

của

loại

ch ết

vì

thông

tạo ra
các

nưổc chậm

nhàn
em

độ

lột

một


nưốc

tư

phát

triển.

đang sống

trong

đói,

khát,

bện h

tranh v.v...

cạnh

những

vấn

đề

mang


tính phổ biến,

có

tính

chắt


18 -

toàn c ầ j có quan hệ đến cuộc sống của tcàri nhãn loạ
tranh

và chiến

hiểm

nghèo,

của

các

dân

xranh hạt

bùng


nổ

tộc,

quốc

nhân,

dân

suy thoái

số,...

gia

quyền

thuộc

thế

môi

phát
giới

do, bình đẳng về giỏi tính, chúng tộc...


truòng,

triển

và

thứ ba,

cá c

bệnh

bình

đẳng

cá c

quyền

tụ

cũng đặt ra hết sức gay

găt, nống bỏng vỏi hàng loạt các quốc gia, dân
vỏi

như chiến

hàng tỷ con nqưòi, bộ phận đông đảo


tộc trên thế

của

ỉ oài

giói,

nguòi.

b. Nội dung k h a i n ệ m quyên con người

Quyền con ngưòi là khái niệm có nguồn gốc !'ch sù xa xua.

o

dạn^ sờ đẳng nhát, trong xã hội thị tộc, quyên con nguòi biểu

hiện ở những ưốc vọng, tư tưỏng về một cuộc sống tốt
con ngưòi và cùa xã hội loài ngưòi.

đẹp

của

Vê sau, những ưóc vọng, tư

tưỏng, sự m o r g muốn ấy trỏ thành tôn chi, mục đích, cuơng linh
đấu


tranh

cùa

nhủng

nguòi

bị

áp

hức,

bị

b óc

lột

vì

một

cuộc

sóng vỏi những điều kiện sống tốt hơn cho con ngưòi.

Trong


xã

hội

đến

quyền

kinh

đòi

của

đối

vối lao động của minh được quyền sỏ hũu đối vối nhủng điều

tế

công xã
là một

chế độ tư hữu

thòi
loại

ruộng


cổ

ỏ

quyền

đất.

La
xuất

Mã,

ngưòi

hiên

C . M á c viết

ta

đã

cùng vỏi
: "Q uy ền

sự
sỏ


biết
ra
hủu

kiện lao động, túc ]à đối vối mảnh đất làm môi giỏi, và về phia
mình,

quyền

sỏ

hừu

này

lại

đưọc

sự

tồn

tại

của

c ôn g

xã


bào

đảm ...

S ỏ hũu là sỏ hữu của ngưòi công dân cùa côn g xã L a Mã,

là sỏ hữu La M ã ; kẻ tư hữu ruộng đất chi ]à kẻ tư hữu với tu
c ách là ngưòi L a Mã , nhưng vỏi tu cách là người L a M ã thì anh


19 -

ta nhất thiết phải là

Th òi cổ đại, với

kẻ tư hữu ruộr.g đất".

[ 3 1»5] (tr. 80).

quan niệm con ngưòi là thưỏc đo của

muôn

loài, là châu báu của vũ trụ,... các nhà triết học Hy-lạp cho ràng
các

quyền tự nhiên là tài sàn của tất cả mọi nguòi.


ấy,

thi dân

quyên con

ỏ

một số

nguòi

nhu

thanh
quyền

phổ
tự

A
do

Cập
ngôn

cùa tất cả moi

công


quven

vừa nêu

đuợc coi là những quyên

người,

ngay

tù

Ngay tù

thòi

đã

đưộc sư dụng

các

luận,

quyền bình

dân trước pháp luật. T r o n g

thòi cổ đại,


khái

đẳng

thòi đó,

những

tự nhiên, co bản của con

niệm

quyền

con

ngưòi,

quyền

công dân gắn liền vói khái niệm dân chù tức là quyền lực thuộc
về nhản dân,

là sự phát triển các khả năng để nắm và sử dụng

các quyền của

nhân dân.

D ến thòi Phục

con

ngưòi

đuợc

Hưng và thòi cận đại, những ván đề cùa quyền

nghiên

cứu sâu sác.

Các

nhà

triết học,

các

tư tưỏng trên cơ sỏ cùa một thế giói quan duy vật kh oa

nhà

học và

nhân sinh quan mỏi đã đi sâu kham phá bản chắt xã hội và con
người. Xu

hướng tư tưỏng cơ bàn cùa thòi kỳ này là đề c a o con


nguòi và các giá trị cùa nó,

vì con ngưòi và giải phóng con ngưòi.

Quyền con

định nhu nhũng giá trị vật

ngưòi

QUỘC

xác

hoá, tinh tnân mà còn được

huỏng, được chi

sống, quyền được tự do và

quyền có tài sản

quyên

cơ bân, quyền tự nhiên v à thiêng

Trong

các cuộ c


ngọn

chẩt,

văn

phối, sử dụng. Quyền
được coi như nhúng

liêng b ấ t khả xâm phạm.

cách mạng tư sản, giai

cấp tư sản đã giương cao

cò quyền

con

ngưòi và quyền con

động lục m ạnh

mẽ

cùa các cuộc cách

neuòi


thực sự trở

thành

mạng tư sản phương Tâ y


- 20 -

Quyên

con

rgưòi

được

ghi

nhận không

đó còn đuợc ghi nhận trong Hiến
đạo

thanh pháp luật. Sau

l uật ,

viện


nước

Anh

đã

thông

qua

chi

ma

sau

pháp và thể c h ế hoá thành

các

cuộ c cách
Lu ật

về

ỏ mục

tiêu

mạng năm


các

quyền.

1689,

Nghị

Trong

T uyê n

ngôn độc lập của nưđc Mỹ năm

1776 đã khẳng định quyền

cầu

cơ

hạnh

phúc

như

một

quyền


b ản

nhất

của

con

mưu

ngưòi,

ai

cũng có quyền đó và không ai đuợc xâm phạm vào quyền ấy cùa
ngưòi khac. Sau đó,

hàng loạt các quyền

con

ngưòi

quyền tự do ngôn luân, tụ do b áo chí, quyền bất
về thân

thể và chổ

ở, cám bát


nguòi và khám

quyẽn tự do

tin ngưõng v,v... đã được

Mỹ và

thòng

mạng
qua.

được
tư sản

Bản

qua

Pháp,

tuyên

năm

Tuyên

ngốn


được tự do và binh

được cua

con

hữu ; bất khả xâm

ngôn

Ngay

về

khẳng

định

đẳng.

Mục

đích

người

sau

nhân


này

trị nào cúng là bảo vệ các
thiếu

1787.

đưa vào

của

phạm

riguùi trái

phép,

Hiến

quyên

lợi

đá

bất

phạm về thân thể


pháp

nước

của

cách

được

ngưòi

sinh

bất kỳ hiệp hội

quyền tụ nhiên, cá c quyền
là : tự do,

có

khả xêm

thắng

: Mọi

trong đó

khả xàm


thõng
ra

đều

chính

không

phạm

và quyền chống

lại

thể

về

sỏ

sụ áp

búc. T r o n g đó, quyền tư hữu được coi là thiêng liêng và bất khả
xâm phạm. Tự do,
ảnh

hưởng đến


đó là quyền đuợc làm tất cả những gì không

tự do của

ngưòi

khác.

Tự

do

ngôn

luận và

b áo

chí, tự do tín ngưỡng và bất khả xâm phạm về thân thể là những
quyền con ngưòi được pháp luật b ả o

Bên

cạnh

cãc

quyền

con


ngưòi

đảm.

được

ghi

nhận

trong

Hiến

pháp và ph áp luật của tùng quốc gia, dân tộc, c ác văn bản pháp
lý q u ố c tế từ năm

1948 đến nay đă th ông qua

nhiều tuyên neôn


- 21 -

và công

ưỏc về quyền

con


r.siiòi.

Ngày 10 tháng

12

D ại hội

đồng Liên hiệp quốc đã thông qua T u y ê n

năm

1948,

ngôn q u ố c

tế

về quyền con ngưòi. Tuyên ngôn này mang tính chãi khuyến nghị
và không đòi hỏi các nước phải phê chuẩn. Năm

1966, L i ê n hiệp

quốc đã thông qua hai cõng ưỏc về quyền con ngưòi : C ôn g

ước

quốc


ưốc

tế

quốc tế

về

các quyền

kinh

về các quyền

tế,

xã

hội và vãn

hoá

dân sự và chính trị kèm

;

Công

theo


đó

là

một

nghị đinh thư. Cho đen nay, nếu kể tù văn bàn pháp !ý q u ổ c
đầu

tiên về

quyền

con

nguòi

thì

đã

có

hơn

định quốc tế được thông qua về quyên con

70

công


uốc,

tế

nghị

nguòi.

Ngày nay, nội dung các ván đề của quyền con ngưòi, xét tù
nhúng
dạng,
cả

nhu

câu,

khát

vọng

vừa

mang

tính

phổ


biến

lại

rát

đa

phong phú vì nó có quan hệ mật thiết đến cuộc sổng cùa

loài

ngưòi,

của

mỗi

con

ngưòi.

"Chẳn g

nhân không chi là một cuộc "chiến tranh
chúng ta đã biết trong quá khứ,

mà

hạn,


sự

đoạ

hạt

thế giổi" đáng sọ,

như

là sự huỳ diệt

đe

thẳng

thùng

cà loài ngưòi. Không còn là vắn đề biên giới nữa, mà là một vấn
đề

đụng

chạm

đén

nhân


loại

trong

cái

so

đẳng

nhắt

của

nó

cuộc sống. Có yêu cầu nào phổ biến hơn yêu càu ho à bình,

:

giải

trù vũ trang mà phong trào hoà bình thế giỏi tiêu b i ể u hay khổng.
Cũng vậy, nhũng tiến bộ về khoa học và công n s h ệ làm nảy sinh
nhũng vấn đề, ỏ đây nữa, cùng liên quan đến toàn th ể loài ngưòi.
Dù

là

vấn


đề

về

những

triển

vọng

ch ác

chán

như

chinh

phục

khổng gian, th ám hiểm các đại dương, nhũng hậu quả của sự tìm
tòi trong cong nghệ hay công nghiệp,
cách

tân về

công

nghệ


tropg

hoat

những tác động củ a

động

và đòi

sỗng

co n

nhũng
ngưòi,


- 22 -

du là ván đề về những tai huạ nhu ung thư và S I D A ,
nũa là ô nhiém

môi trưòng, sa mạc hoá,

thiên

người


nhiên,

thì

ta

đều

tháy

rõ

sụ cạn kiệt

ràng

trách

hay thêm
tài nguyên

nh iệm

về

các

câu trả lòi phải tim ra và phải quyết đinh không thể chỉ đè lên
một nuớc hav một nhóm nưồc,
Vậy là đã có


mà

là thuộc về to àn

nhũng yêu cầu mòi

phổ

biến,

từ nay đi song song vói

những yêu cầu

đấu trar.h của

các nuỏc

nhân

dân

những yêu cầu ấy đang tiếp tục tăng
về còng bằng, t o à i
ngưòi

ta vút

bỏ


nguòi

thể

đi hàne

nghìn

dung nhận, cái

này đ u ọ t

những ngưòi

khai

lên.

của

thiên

Chẳng

cầu
các

lập


hạn

loại...
này
cuộc

địa

khát

vã

vọng

nguòi có thè’ nào dung nhận tình trạng ò đây
tấn những

du thùa trong khi ở kia lại thiếu
thế nào có

nhũng yêu

trung tâm

từ khi

nhân

nuôi


khác,

cái

là

thực

thốn cục kỳ gay gắt
tình

trạne; sự giàu

dưỡng bằng sụ bần

nhùng con

gọi

người

? Và

có

cùng và

của

khốn


mà tù lâu lắm

phẩm
làm

nhũng

khổ

của

rồi đã là số

đông nhất ?

V ề yêu càu tự do thì cũng nhu vậy. T ự do cùa cá c cá nhân,
tự do cho một nưa nhân loại kia là phụ nữ, tụ do cùa nh â n dân
các nưỡc, cua

các dân tộc, thế kỷ cùa chúng ta sẽ là

một

khòrig

cao

trào


gì cưõng lại đuợc,

trên

thế kỷ cùa

to àn bộ

hành

tinh,

khẳng định quyền cùa các dân tốc v'ê chù quyền của mình. T r u ớ c
kia, chỉ

có

các

dân

tộc

phuong Tây

là dân

tộc.

Sự


sụp

đổ

cùa

các đế quốc thực dân đã làm đảo lộn dứ kiện ấy. L i ê n h i ệ p quốc
neày mỏi

thành

lập

nám

1945

mỏi

chỉ

bao

gồm

nă m

muơi


mốt

nuổc, ngày nay tố chức nay đã bao gồi r một tr ăm sáu mươi nuốc.
Và

ai

lại

không

thấy

rằng ý chi

độc

lập

dân

tộc

ấy

đang

tiếp



- 23

tục đánh dấu sự phát triển của thế giới?,.. T ù nhtíng yêu cầu phổ
biến ấy, nảy sinh một quan niệm đầy đù hơn về quyền con ncuòi,
đồng nhất vỏi quyền có một cuộc sdng thật sự con ngưòi : quyền
của những nguòi đàn ông và đàn bà tự do và bình đẳng ; quyền
của các dân tộc sống trnng độc lập, công bằng và lự do ; quyền
của toài người sống
khí,

làm

chủ

trong

một thế

giỏi

đoàn kẽt và không c ó vũ

học

và công

nhứng

tiến


bộ

nhũng cân băng si nh

thái.

Những quyên

thưa nhận. Nhưng đê’
múc nào

! Mộ t

khoa

đạt điều này phải

cuộc đáu tranh trong

Như vậy,

đấu tranh gian

[33]

loại

khổ

có


phát

nhân quyền gắn liền vỏi sự

tồn tại và

phát triển của loài

lồ

lĩnh

vực

có

nhiều

triển

ngành khoa

K h ái niệm quyền con người

ch ỉ ra m ột bản

con người. Dó là bàn chất

xác lập tự


đến

(tr. 4 4 - 4 6 ) .

tồn tại và

quyên

trọng

một đòn

trong lịch sừ

Nhân

tôn

ấy sẽ b uộc ngưòi ta phải

đó nhận

bẩy chù yếu : lực lượng cùa nhân dân".

nghệ,

của

nhàn


học

loại,
nguời.

nghiên

chấi rất cơ b ả n

cửu.

cùa

d o và binh đẳn g cùa

cá

nhân với cá nhân, xã hộ i và tự nhiên trong quá trình sinh tồn.
Bảri Ic iuư này biêu hiện thành nhúng kha năng của con ngưưi được
p h á p luật thừa nhận và b ả o đảm đê sử dụng, chi p h ố i c á c giá trị
vật chất, văn h o á , tinh thân, cá c p h ú c lợi xã h ộ i m à lo à i người
đu tạo ra trong quá trình lao động và cải biến tự n h iên , p h á t

triên

sản xuất và đời sống,

niệm


quyền con

cả i tạo

và p h á t

ngươi p h ả n ánh nhu cầu và

tranh của con ngưòì vì h ạ n h phúc, ấm
chủ và p h á t triên

triên

và sứ

Khái

hiện thực la o độn g và đấu
no, tự d o , bình đẳng, dân

Quyên con người là nhãng

làm , được hường, được chỉ p h ố i

x ã hội.

cái con người

dụng, là tự d o


của

được
con


- 24

ngưòỉ trung c á c lĩnh vực h o ạ t động của đ ò i sống cá nhân và xã
hội. Ọuyên con nguòi b ao hàm tự do của con ngưòi : quyền tự
do. Tự do là một trong nhũng quyền co bản của con ngưòi. T r ê n
phương diện quyền, tự do vừa là nhu càu, vừa là khả năng,

vừa

là hiện thực.

kết

quả

loại,

của

Tự

do ]à một giá

trị xă


hội

quan

trọng,

của đáu tranh, lao động lâu dài và gian khổ của nhân

con nguòi, Rút -x ố khẳng định : ngưòi ta sinh ra tự do. Từ

quan

điểm này của Rút-xô, Tuyên ngôn Nhân quyền và D á n quyền cùa
nuỏc Pháp viết : Mọi ngưòi sinh ra và sống tự do và bình

đẳng

về các quyền. V i ệ c tụ do trao đói về tu tuỏng và ý kiến là một
tror.g những
thể

phát

chương

quvền

ngôn,


Liên

quý

viết

hiệp

nhắt

hay tiến

quốc

và

của

con

hành

các

in

công

ngưòi
ấn

ưỏc

; mọi

một

cách

quốc

tế

công
íự
về

dân

do.
quyền

có

Hiến
con

nguũi đều trang trọng ghi ở lòi nói đầu : C á c quốc gia có nghĩa
vụ thúc đẩy sụ tôn trọng và bảo

đàm


mọi

mặt các

quyên và tụ

do của con ngưòi.

Hiến

pháp

nưốc

và đến bản mới nhất

ta từ bản

năm

1946,

của

con

ngưòi

năm


1959,

1980

1992, cùng với cá c điêu ghi nhận về quvên

vã nghĩa vụ công dân, quyền con ngưòi,
tự do

bản

và công

dân

Việt

còn ghi rỏ nhũng quyền
N am

trên

cá c

lĩnh

vực

chính trị, kinh tế, tư tưỏng, tôn aiáo, tín nguồng, văn hoá, xã hội

V.V..

3. Cuộc đấu tranh cho quyền con nguòi qua c á c thời đại

C on

nguòi

sinh

ra

tự do

nhưng

0

đâu

con

nguòi

cũng

bị


- 25 -


xiềng xích".

R út -x ô,

đá có nhận

xét

nhà triết

học

nhu vậy về xã

khai sáng

hội loài

Pháp

ngưòi

thế

ký X V I I I

trong các

chế


độ

ngưòi áp bức, b óc Tột ngưòi. T r o r g nhũng xã hội dựa trên áp bức
và bóc lột,

giai

cấD thống

trị xã

và hệ thóng quyền lực, p h á p
lợi chính trị,

kinh

nhũng

lao

ngưòi

tế, văn
động,

hội

luật để


hoá, xã

nhũng

thông

duy trì, b ả o

hội

ngưòi

của

bị

nô

cả quyền

sổng. T r o n g

nói

trưỏc

là

hết


nhũng

quyền

của

hội

đó,

các

họ.

thống

bóc lột mất cá c quyền. T ro n g xã hội
các xã

qua bộ

tầng

lộ, giai
đến

]ỏp,

vệ cá c


Vì
trị,

máy cai

thế,
bị

cấp

quyền
giai

cáp

quyền

giai

áp

trị

bức

c?p
và

nô lệ mất
con


nguòi,

thống

trị.

Chế độ chiếm hữu nô lệ bảo về quyền của giai cấp chủ nô. Chế
độ phong kiến là quyền của vua, chúa, của giỏi cầm quyên, quan
lại. T r o n g xã hội tư bản thì chủ yếu cũng là quyên của giai cấp
tu sàn và giai cáp

những ngưòi có của.

Có áp bức, bóc lột, có đấu trar.h, D o

mát quyền vì bị tước

mất quyền ho ặc cũng là người mà trong xă hội lại kh ôn e có quyên
gì, sự bất bình
ngưòi nô

lệ,

đẳng giũa giai cáp

cần

lao,


những ngưòi

những nguòi lao động,

những

bị

thống

áp

bức và giai

cấp

trị đá tạo ra mâu thuẫn, làm nảy sinh cu ộ c đấu tranh đòi quyền
của cá c giai c ắ o bị mất quyên. C uộ c đẩu tranh đó, lúc công khai,
luc ngấm ngầm, khi là đấu tranh kinh tế, tư tưong và khi là đấu
tranh chính trị, đáu tranh vũ trang. Từ thòi đại chiếm hữu nô lệ
đến thòi đại ngày nay, cuộc đấu tranh ấy chưa b ao giò c hấ m dứt.

C u ộ c đấu tranh đôi quyền làm nauòi xảy ra ngay trong lòng
c h ế độ

chiếm

hữu nô lệ. Tiêu

biểu


nhấ t

là

cuộc

đấu

tranh

của


- 26 -

những ngưòi nô lệ ỏ La M ã cổ đại.

Lúc đầu

những ngưòi

nõ ]ệ chì đấu tranh

ăn,

có quần áo mậc, được đối xử

kết


nhau

lại

đấu

tranh

vũ

đòi

được có

tử tế nhưng về sau họ

trang giành

chính

thống trị của giai cấp chủ nô, quý tộc. V à o

quyền,
thế kỷ

cái

đã liên

lật đổ


sự

thứ hai truỏc

Công nguyên, cuộc khỏi nghĩa đầu tiên của

nô lệ xảy ra

ỏ đảo

X i Xin của đế quô c La Mã . Hàng cbục vạn

nô lệ và dân

nghèo

dưổi sự lãnh đạo cùa Ô muýt và Co lẽô n g đã
đốt phá thành E n

tiến hành khỏi nghĩa,

na, giết chết bọn chủ nô quý tộc, cướp

chính

quyền, thành

lập nghị viện, tổ chức quân đội để


chiến đắu chống

lại quân đội

của triều

chím trong

máu, và bị đàn áp
liên tiếp xảy

đình La Mã.

khốc

liệt,

Mặc

dù bị

những cuộc

khỏi

nghĩa của

ra. Cuộ c khỏi nghĩa to lốn nhát, có ảnh

biển

nỏ

lệ

hưỏng sâu

sa nhát là cuộc khỏi n^hĩa của nô lệ và dân nghèo do x p á c t a c ú t
lãnh đạo năm 73 truớc Cõng nguyên. X p á c t a c ú t là một nô lệ được
huắn luyện trỏ thành đấu sĩ. Ỏng đá cùng hàng trăm đấu sĩ khác
vượt trại nô lệ, cưỏp đoạt vũ khi, xây cãn cu địa. P hấ t c a o ngọn
cò chổng giai cấp chù nô, X p á c t a c ú t

đã tập hộp được

nô lệ và dân nghè o tiến hanh khỏi nghĩa vũ trang,

hàng vạn

tiêu diệt bọn

chủ nô, quý tộc, giải phóng nô lệ. C u ộ c khởi nghĩa của X p á c t a c ú t
làm

lay chuyển đế

tộc hodng sộ.
tiêu

diệt,


Mặc

hãng vạn

quốc

La

dù cuối
ngưòi

Mã,

làm

cho

cùng cuộc khỏi
chết

và

bị

hành

giai

cấp


chù nô, quý

nghĩa thất bại
hình

nhưng

và bị
nó báo

hiệu sự sụp đổ của chế độ nô lệ.

C u ộ c khởi nghĩa nay là tuyên ngôn đầu tiên có ý nghĩa

lịch


27 -

sử toàn thế giỏi cùa giai cắp
quyền con ngưòi vì

Chế độ phong

nhũng ngưòi nô ]ệ đấu

tranh

cho


bị mất quyền.

kiến ra đòi thay thế ché độ chiếm hữu nô lệ

là bưóc phát tricn trong tiến trình lịch sử loài ngưòi. Kh ủn g chi
giai cấp phong

kiến,

địa chủ mà

cả

nông

dân

đã

có

được

một

sổ quyền tự do, mặc dù rất hạn chế. Về mặt kinh tế, người nông
dân đã được hưởng một phàn sản phẩm, dù rắt ít ỏi, cái mà họ
làm ra, sau khi nộp tô cho địa chù, chứa đất. Song, xét về thiết
chế nhà nưôc
đó

đó
thê’

là vua.

thì chế độ phong kiến chỉ
chế độ phong kiến chuyên

tồn tại hàng nghìn năm.
chế

hoá

bàng

nhừng quy định về

chế,

nguài

độc

tài

làm

chù,

nghiêm khác


Ouan hệ giũa vua và ngưòi dân đưọc
trật

những

là một

lé nghi,

tự

nghiêm

ngặt về

ứng xử rắt khát

khe.

đẳng cáp

và

Nhân dân

lao

động và các tầng lốp xã hội khác bị bóc lột và chà đạp, áp bức
nặng nề. Tĩnh trạng bát côn^ về sơ hữu ruộng đát g;ủd chúa đát

và nông nõ đã đưa tôi những mâu thuẫn gay gát giữa phong kiến
và
ra

nông nô. Những cuộc

khỏi

nghĩa

của

nông

dân

chổng ách thổng trị của giai cáp phong kiến.

về

kinh tế

tỏi

cuộ c đấu

tư tuỏng

trong xâ


phong

đã nêu c a o c á c

hội phong

kiến

mạng

việc bảo vệ c á c

tiếp

nổ

Nhủng mâu thuẫn

là những nguyên

nhân

đua

tranh về tưtưởng của giai cấp tưsản chóng lại hệ
kiến.

T ro ng

cuộc


đấu

tranh

khẩu hiệu về nhân quyền

lật đổ giai cấ p phong kiến, quý tộc,

Cách

liên

tu sản

đã mang

quyền con ngưòi.

lại

đó giai

để

tập

họp

lật đổ chế độ


bước

tiến

bộ

Tự do, bình đẳng,

cáp

tư sản

lục lưọng

pho ng kiến.

lịch

sủ trong

b á c ái,

dân