ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LƯƠNG SƠN HÀ

TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU
BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM
XÃ HỘI LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
Ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH

THÁI NGUYÊN - 2020


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LƯƠNG SƠN HÀ

TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU
BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM
XÃ HỘI LÀO CAI
Ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH
Mã số: 8 34 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ THỊ BẮC

THÁI NGUYÊN - 2020

i
LỜI CAM ĐOAN
- Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung
thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
- Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được
cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 25 năm 6 năm 2020
Tác giả luận văn
Lương Sơn Hà


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận
được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của
bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.
Nhân dịp hoàn thành luận văn, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban
Giám hiệu, Phòng Đào tạo, Khoa Quản trị kinh doanh - Trường Đại học kinh tế và
quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực
hiện đề tài và hoàn thành luận văn.
Tôi xin được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến PGS.TS: Đỗ Thị
Bắc đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi
trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức Bảo hiểm xã hội
thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá
trình thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn

thành luận văn./.
Thái Nguyên, tháng 25 năm 6 năm 2020
Tác giả luận văn
Lương Sơn Hà


3

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................ii
MỤC LỤC.........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC BẢNG...............................................................................vii
DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................. ix
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 1
2. Mục tiêu nghiên cứu....................................................................................... 2
3. Đối tượng nghiên cứu..................................................................................... 3
4. Phạm vi nghiên cứu........................................................................................ 3
5. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học hoặc thực tiễn ................................ 3
6. Kết cấu của luận văn ...................................................................................... 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN
LÝ THU BHXH BẮT BUỘC .......................................................................... 5
1.1. Cơ sở lý luận về công tác quản lý thu BHXH bắt buộc ..............................
5
1.1.1. Khái niệm quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc..................................... 5
1.1.2. Đặc điểm của công tác quản lý thu BHXH bắt buộc ............................... 7
1.1.3. Vai trò của công tác quản lý thu BHXH bắt buộc ................................... 8
1.1.4. Quy trình quản lý thu BHXH bắt buộc .................................................. 10
1.1.5. Nội dung công tác quản lý thu BHXH bắt buộc .................................... 11

1.1.5.1. Lập kế hoạch thu BHXH bắt buộc ...................................................... 11
1.1.5.2. Thực hiện kế hoạch thu BHXH bắt buộc ............................................ 11
1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH bắt buộc .........
20
1.2. Cơ sở thực tiễn về công tác quản lý thu BHXH bắt buộc .........................
24
1.2.1. Kinh nghiệm quản lý thu BHXH bắt buộc của thành phố Hòa Bình, tỉnh
Hòa Bình ............................................................................................. 24


4

1.2.2. Kinh nghiệm quản lý thu BHXH bắt buộc của thành phố Hải Phòng
......... 25


5

1.2.3. Kinh nghiệm quản lý thu BHXH bắt buộc của thành phố Việt Trì, tỉnh
Phú Thọ ............................................................................................... 26
1.2.4. Bài học kinh nghiệm tăng cường công tác quản lý thu BHXH bắt buộc
thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ......................................................... 28
Chương 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................... 30
2.1. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................... 30
2.2. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 30
2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................. 30
2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin ............................................................ 33
2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ........................................................... 34
2.2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................... 34
Chương 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ

HỘI BẮT BUỘC TẠI THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI .......... 37
3.1. Khái quát về BHXH thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ............................. 37
3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển BHXH thành phố Lào Cai .............. 37
3.1.2. Chức năng và nhiệm vụ của BHXH thành phố Lào Cai ........................ 37
3.1.3. Cơ cấu tổ chức của BHXH thành phố Lào Cai ...................................... 39
3.1.4. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, chính trị, xã hội có ảnh hưởng đến công tác
quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH thành phố Lào Cai
............................. 43
3.2. Thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai, tỉnh
Lào Cai .................................................................................................. 44
3.2.1. Quy trình quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH thành phố Lào Cai........... 44
3.2.2. Nội dung công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH thành phố Lào
Cai ......................................................................................................... 48
3.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại thành
phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ..................................................................... 72
3.3. Đánh giá công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai, tỉnh
Lào Cai .................................................................................................. 76
3.3.1. Kết quả đạt được .................................................................................... 76


6

3.3.2. Hạn chế................................................................................................... 77
3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế ........................................................... 78
Chương 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU
BHXH BẮT BUỘC TẠI THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI ......
79
4.1. Định hướng và mục tiêu tăng cường công tác quản lý thu BHXH bắt buộc
tại thành phố Lào Cai, Lào Cai đến năm 2025...................................... 79
4.1.1. Định hướng tăng cường công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH

thành phố Lào Cai ................................................................................. 79
4.1.2. Mục tiêu tăng cường công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH
thành phố Lào Cai ................................................................................. 81
4.2. Giải pháp tăng cường công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại thành phố
Lào Cai .................................................................................................. 81
4.2.1. Tăng cường vai trò quản lý nhà nước về công tác thu BHXH bắt buộc....... 81
4.2.2. Giải pháp mở rộng đối tượng và nguồn thu BHXH bắt buộc tại thành phố
Lào Cai .................................................................................................. 83
4.2.3. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, đánh giá công tác quản lý thu BHXH bắt
buộc ....................................................................................................... 85
4.2.4. Đẩy mạnh thông tin tuyên truyền về công tác quản lý thu BHXH bắt buộc..
86
4.2.5. Ứng dụng công nghệ hiện đại trong công tác quản lý thu BHXH bắt buộc... 90
4.3. Kiến nghị đối với các bên có liên quan..................................................... 91
4.3.1. Đối với Chính phủ và các Bộ/ban/ngành có liên quan .......................... 91
4.3.2. Đối với BHXH Việt Nam và BHXH tỉnh Lào Cai ................................ 93
4.3.3. Đối với đối tượng tham gia BHXH bắt buộc ......................................... 94
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 96
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................... 99
PHỤ LỤC ...................................................................................................... 103


7

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT

Ky hiệu viết tắt


Cụm tư đầy đu

1

ASXH

An sinh xã hội

2

BHTN

Bảo hiểm thất nghiệp

3

BHXH

Bảo hiểm xã hội

4

BHYT

Bảo hiểm y tế

5

CNTT


Công nghệ thông tin

6

DN

Doanh nghiệp

7

DNNN

Doanh nghiệp nhà nước

8

ĐTNN

Đầu tư nước ngoài

9

HCSN

Hành chính sự nghiệp

10

HĐLĐ


Hợp đồng lao động

11

HTX

Hợp tác xã

12

LĐ-TB&XH

Lao động, thương binh và xã hội

13

NLĐ

Người lao động

14

SDLĐ

Sử dụng lao động

15

SXKD


Sản xuất kinh doanh

16

TL, TC

Tiền lương, tiền công

17

UBND

Ủy ban nhân dân


vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Số lượng người tại các địa điểm điều tra.............................. 32

Bảng 2.2.

Thang đo của bảng hỏi và ý nghĩa bình quân ....................... 32

Bảng 3.1.

Tổng hợp ý kiến của người lao động về quy trình quản lý thu
BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai................................. 46


Bảng 3.2.

Tổng hợp ý kiến của chủ sử dụng lao động về quy trình quản
lý thu BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai ...................... 47

Bảng 3.3.

Tổng hợp ý kiến của cán bộ BHXH ở các đơn vị về quy trình
quản lý thu BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai .............. 47

Bảng 3.4.

Tổng hợp ý kiến của cán bộ BHXH về lập kế hoạch thu BHXH
bắt buộc tại thành phố Lào Cai ............................................ 48

Bảng 3.5.

Tình hình thực hiện kế hoạch thu BHXH bắt buộc tại BHXH
Thành phố Lào Cai giai đoạn 2017 - 2019 ........................... 49

Bảng 3.6.

Kết quả thu BHXH theo khối đơn vị tại BHXH thành phố Lào
Cai giai đoạn 2017 - 2019 .................................................... 51

Bảng 3.7.

Tình hình tham gia BHXH bắt buộc tại BHXH thành phố Lào
Cai giai đoạn 2017 - 2019 .................................................... 53


Bảng 3.8.

Tình hình tham gia BHXH bắt buộc của các đơn vị SDLĐ theo
khối tại BHXH thành phố Lào Cai giai đoạn 2017 - 2019.... 54

Bảng 3.9.

Tình hình tham gia BHXH bắt buộc của NLĐ tại BHXH thành
phố Lào Cai giai đoạn 2017 - 2019 ...................................... 56

Bảng 3.10. Quy lương đóng BHXH bắt buộc giai đoạn 2017 - 2019 tại
thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai .......................................... 60
Bảng 3.11. Tình hình nợ đọng BHXH bắt buộc tại BHXH thành phố Lào
Cai năm 2017 - 2019............................................................ 62
Bảng 3.12. Tỷ lệ nợ đọng tiền đóng BHXH bắt buộc so với tổng số thu
thực tế năm 2017 - 2019 ...................................................... 63
Bảng 3.13. Tổng hợp ý kiến của người lao động về công tác quản lý thu
BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai................................. 63


8

Bảng 3.14. Tổng hợp ý kiến của chủ sử dụng lao động về công tác quản lý
thu BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai........................... 65
Bảng 3.15. Tổng hợp ý kiến của cán bộ BHXH về công tác quản lý thu
BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai................................. 67
Bảng 3.16. Tổng hợp ý kiến của cán bộ quản lý về công tác quản lý thu
BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai................................. 69
Bảng 3.17. Tổng hợp ý kiến của người lao động về quy trình quản lý thu
BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai................................. 72



9

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1:

Quy trình công tác quản lý thu BHXH bắt buộc........................... 11

Hình 3.1.

Sơ đồ cơ cấu tổ chức của BHXH thành phố Lào Cai.............41

Hình 3.2.

Quy trình quản lý thu BHXH tại BHXH thành phố Lào Cai ......45


1


2

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết cua đề tài
Chính sách bảo hiểm xã hội đối với mỗi quốc gia là một chính sách an sinh
xã hội quan trọng để đảm bảo quyền lợi cho người lao động và đảm bảo sự phát
triển bền vững cho xã hội. Tham gia bảo hiểm xã hội đảm bảo thu nhập cho người
lao động khi họ gặp những rủi ro trong cuộc sống như ốm đau, bệnh tật hoặc những
trường hợp họ không có thu nhập như sinh con, nghỉ hưu… Với ý nghĩa như vậy,

BHXH đã và đang trở thành chính sách lớn của Đảng và Nhà nước góp phần bảo
đảm ổn định đời sống cho người lao động, ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội,
thúc đẩy sự nghiệp xây dựng đất nước, bảo vệ tổ quốc.
Việt Nam hiện đang xây dựng hệ thống chính sách BHXH bao gồm bảo hiểm
hưu trí - tử tuất, bảo hiểm thất nghiệp, ốm đau, thai sản và tai nạn lao động. Các
chính sách này được nghiên cứu và áp dụng theo thông lệ quốc tế về BHXH bắt
buộc và BHXH tự nguyện trong các ngành, thành phần kinh tế với các loại hình lao
động khác nhau. Quy BHXH được xây dựng dựa trên sự chia sẻ thu nhập và rủi ro
giữa những người đang trong độ tuổi lao động với đối tượng đã nghỉ hưu hoặc đang
trong thời gian nghỉ thai sản, ốm đau, bị tai nạn… Như vậy, quy BHXH hầu như
bao quát toàn bộ các đối tượng tham gia vào nền kinh tế bao gồm cả các cá nhân và
tập thể (các doanh nghiệp và các tổ chức khác). Ở Việt Nam, hệ thống BHXH càng
ngày càng được mở rộng về số người tham gia và số người được hưởng bảo hiểm
theo quy định.
BHXH thành phố Lào Cai là cơ quan chuyên môn do BHXH tỉnh Lào Cai
trực tiếp quản lý và thuộc hệ thống BHXH Việt Nam. Đây là cơ quan thực hiện công
tác thu BHXH bắt buộc, phát triển đối tượng tham gia BHXH bắt buộc được BHXH
tại địa bàn thành phố Lào Cai. Trải qua nhiều năm hoạt động, đây là cơ quan BHXH
có nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt trong quá trình hoạt động nhằm đáp ứng yêu cầu
tăng trưởng quy BHXH bền vững, đảm bảo chi trả các chế độ BHXH, BHYT,
BHTN cho người lao động.
Sau một thời gian nghiên cứu về công tác thu tại BHXH thành phố Lào Cai
tôi nhận thấy: Bên cạnh những thành tựu đã đạt được thì công tác thu BHXH,
BHTN, BHYT nói chung và BHXH bắt buộc nói riêng trên địa bàn thành phố vẫn
còn gặp


nhiều khó khăn và hạn chế. Đó là:Vẫn còn tồn tại tình trạng một số đơn vị sử dụng
lao động trên địa bàn còn chưa hiểu đúng và đủ về chế độ BHXH nên vẫn còn xảy
ra tình trạng trốn đóng, chậm đóng, đóng chưa đủ dẫn đến việc người lao động

không được tham gia BHXH hoặc được tham gia nhưng đơn vị sử dụng lao động
không nộp tiền cho cơ quan BHXH, do vậy các chế độ ngắn hạn như ốm đau, thai
sản của người lao động không được giải quyết, dẫn đến ảnh hưởng đến quyền lợi
của người lao động; Hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH mặc dù đã được quan
tâm xây dựng, hoàn thiện nhưng chưa theo kịp tình hình thực tiễn phát triển kinh tế
- xã hội của đất nước, chưa tạo động lực, sức hút đối với người lao động, nhất là lao
động ngoài khu vực nhà nước tham gia BHXH; Công tác thông tin tuyên truyền về
BHXH còn hạn chế, chưa làm cho người lao động và người tham gia BHXH nhận
thức sâu sắc về tầm quan trọng của BHXH đối với bản thân và xã hội. Vậy thực
trạng công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội Lào Cai
như thế nào? Vị trí, vai trò của nó? Đây là những vấn đề cấp thiết đặt ra cần phải
được nghiên cứu, đánh giá một cách đúng đắn. Cần phải xem cái gì đã đạt được, cái
gì chưa đạt, cái gì mạnh, cái gì yếu, để từ đó có các giải pháp hữu hiệu phát huy các
thế mạnh và hạn chế những mặt yếu, nhằm làm cho công tác quản lý thu bảo hiểm
xã hội bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội Lào Cai phát triển bền vững.
Xuất phát từ đó tôi đã lựa chọn đề tài: “Tăng cường công tác quản lý thu
bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội Lào Cai” làm luận văn tốt nghiệp.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH Thành
phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017 - 2019, từ đó nghiên cứu để nhận diện các
yếu tố ảnh hưởng đến việc tăng cường thu BHXH bắt buộc tại BHXH Thành phố
Lào Cai và đề xuất những giải pháp tăng cường công tác quản lý thu BHXH bắt
buộc tại BHXH Lào Cai, tỉnh Lào Cai.
2.2. Mục tiêu cụ thể


- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý thu Bảo hiểm xã
hội bắt buộc.
- Phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại

thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai từ năm 2017 - 2019.
- Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến việc tăng cường thu BHXH bắt buộc
tại thành phố Lào Cai.
- Đề xuất giải pháp tăng cường công tác thu BHXH bắt buộc tại thành phố
Lào
Cai, tỉnh Lào Cai.
3. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại
BHXH Thành phố Lào Cai cùng với các vấn đề cấu thành và những yếu tố ảnh
hưởng đến công tác quản lý thu BHXH bắt buộc làm đối tượng nghiên cứu.
Khách thể nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào đối tượng là người lao động,
chủ sử dụng lao động, cán bộ BHXH tại đơn vị sử dụng lao động, cán bộ quản lý.
4. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý thu
BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai.
- Phạm vi về thời gian: Từ năm 2017 - 2019.
- Phạm vi về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý thu
BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai.
5. Những đóng góp mới, y nghĩa khoa học hoặc thực tiễn
Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực, là
tài liệu giúp BHXH thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai hoàn thiện công tác quản lý
thu BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai.
Luận văn nghiên cứu khá toàn diện và có hệ thống về công tác quản lý thu
BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai có ý nghĩa thiết thực trong hoàn


thiện công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai và
đối với các địa phương có điều kiện tương tự.



6. Kết cấu cua luận văn
Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và các
phụ lục, luận văn được cấu trúc bao gồm 4 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý thu BHXH bắt buộc.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu.
Chương 3: Thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại thành phố
Lào Cai, tỉnh Lào Cai.
Chương 4: Giải pháp tăng cường công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại
thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ
CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC
1.1. Cơ sở ly luận về công tác quản ly thu BHXH bắt buộc
1.1.1. Khái niệm quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
Theo Giáo sư Henri Kliler thuộc trường đại học tổng hợp tự do Bruxelles của
Bỉ đã đưa ra khái niệm về BHXH và các nội dung của khái niệm như sau: “BHXH
là toàn bộ các luật và quy định nhằm đảm bảo NLĐ hưởng lương (và NLĐ tự do
với một sô hạn chế) cũng như gia đình họ (những người có quyền theo quy định)
được hưởng trơ cấp khi họ ở trong hoàn cảnh hoặc mất toàn bộ hay một phần thu
nhập từ lao động hoặc phát sinh những chi phí cần hỗ trơ (như việc học hành của
con cái và
chăm sóc y tế)”.
Công ước 102 của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) đưa ra khái niệm về
BHXH như sau: “BHXH là sự bảo vệ xã hội cung cấp cho các thành viên của mình
thông qua một loạt các biện pháp công cộng, nhằm chống lại những sự kiện không
thuận lợi, những rủi ro xã hội dẫn đến việc ngừng hoặc giảm sút đáng kể về thu nhập
gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, tàn tật, tuổi già và chết;
đồng thời bảo đảm chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con”. Khái niệm

này đã phản ánh được sự kết hợp hai mặt của BHXH là mặt kinh tế và mặt xã hội.
Tại Việt Nam, theo khoản 1, điều 3, Luật Bảo hiểm xã hội (2014): “BHXH là
sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của NLĐ khi họ bị giảm hoặc
mất thu nhập do ôm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp,
hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH".
Như vậy theo khái niệm trong Luật Bảo hiểm xã hội có thể có những nhận
định như sau về đặc điểm của BHXH:


BHXH là hệ thống bảo đảm khoản thu nhập thay thế cho NLĐ khi NLĐ bị
mất hoặc giảm thu nhập trong các trường hợp được quy định trong Luật Bảo hiểm
xã


hội, thông qua việc hình thành và sử dụng quy tài chính do sự đóng góp của các bên
tham gia và có sự ủng hộ của Nhà nước.
Quy BHXH được sử dụng để trả lương hưu và các khoản trợ cấp BHXH cho
NLĐ nhằm góp phần bảo đảm ổn định đời sống cho NLĐ và gia đình họ đồng thời
góp phần bảo vệ an toàn xã hội.
Đối tượng của BHXH chính là thu nhập (có thể coi là số tiền) bị biến động
giảm hoặc mất do các trường hợp được quy định trong Luật Bảo hiểm xã hội của
những NLĐ tham gia BHXH.
Bảo hiểm xã hội đã lấy số đông bù số ít và thực hiện chức năng phân phối
lại thu nhập theo cả chiều dọc và chiều ngang giữa những NLĐ có thu nhập thấp
hơn, giữa những người khoẻ mạnh đang làm việc với những người ốm yếu phải
nghỉ việc. Nói cách khác, BHXH góp phần đảm bảo sự “thăng bằng” về thu nhập
cho NLĐ và gia đình họ. Điều này đã góp một phần vào việc thực hiện công bằng
xã hội.
Theo khoản 1, điều 4, Luật BHXH thì BHXH bắt buộc bao gồm các chế độ
sau đây: a) Ốm đau; b) Thai sản; c) Tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; d) Hưu trí;

đ) Tử tuất.
Theo quy định của pháp luật về BHXH, khi tham gia BHXH bắt buộc, các
bên tham gia đều có trách nhiệm đóng góp vào quy BHXH bắt buộc. Đây là điều
kiện để các đối tượng được hưởng chế độ BHXH, đảm bảo nguyên tắc có đóng
BHXH, thì được hưởng chế độ BHXH. Tổ chức BHXH có trách nhiệm tổ chức thu
và quản lý tiền đóng BHXH của người tham gia theo quy định của pháp luật. Thu
BHXH luôn gắn với quyền lực của Nhà nước bằng hệ thống pháp luật. Do vậy, có
thể hiểu khái niệm thu BHXH bắt buộc như sau:
“Thu BHXH bắt buộc là việc Nhà nước dùng quyền lực của mình bắt buộc
các đôi tượng tham gia phải đóng BHXH theo mức phí quy định. Trên cơ sở đó hình
thành một quỹ tiền tệ tập trung nhằm mục đích đảm bảo cho việc chi trả các chế độ
BHXH và hoạt động của tổ chức sự nghiệp BHXH” (Giáo trình Quản trị BHXH,
NXB Lao động - Xa hội, 2008).


Theo điểm 2 Điều 3 Luật số 58/2014/QH13 Luật BHXH được Quốc hội nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII, kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 20
tháng 11 năm 2014, qui định:
"Bảo hiểm xa hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm xa hội do Nhà nước tổ chức
mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia”.
Trong quá trình tiến hành công tác thu với phương châm là thu đúng đối
tượng, đúng phạm vi thu và quan trọng hơn nữa là thu được đủ số tiền đóng BHXH
từ các đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thì việc tăng cường công tác quản lý thu
BHXH bắt buộc là vấn đề được các cơ quan quản lý và mọi người rất quan tâm. Để
hình thành nên một kế hoạch thu, một chính sách thu BHXH thích ứng với cơ chế
quản lý kinh tế đang trong quá trình đổi mới, đòi hỏi phải nghiên cứu, giải quyết
hàng loạt vấn đề cả về lý luận và thực tiễn.
Như vậy, Quản ly thu BHXH bắt buộc là sự tác động có tổ chức, có tính pháp
ly để điều chỉnh các hoạt động thu. Sự tác động đó được điều chỉnh bằng pháp luật
nhà nước và bằng các biện pháp hành chính của các cơ quan chức năng BHXH

nhằm mục tiêu thu đúng đôi tượng, thu đủ sô lượng và đảm bảo thời gian quy định.
(Giáo trình Quản trị BHXH, NXB Lao động - Xa hội, 2008).
1.1.2. Đặc điểm của công tác quản lý thu BHXH bắt buộc
Công tác quản lý thu BHXH bắt buộc đảm bảo thu đúng và đủ số tiền đối với
từng đối tượng theo quy định của pháp luật. Thu đúng là đúng đối tượng, số lượng,
tiền lương, thời gian quy định đóng BHXH. NLĐ khi có ký kết, giao kết HĐLĐ
theo quy định Luật BHXH đều là đối tượng thuộc phạm vi tham gia BHXH bắt
buộc. Khi xác định được đúng các đối tượng, mức tiền TL,TC của NLĐ cũng như
phương thức đóng, mức đóng BHXH của người SDLĐ se đảm bảo nguồn thu
BHXH đúng. Thu đủ, là thu đủ số lượng người thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc
và số tiền phải đóng BHXH của người lao động, người sử dụng lao động. Thu kịp
thời là thu đúng thời gian cho phép theo Luật BHXH quy định khi có phát sinh lao
động thuộc diện tham gia.
Công tác quản lý thu được thực hiện tập trung, thống nhất, công bằng, công
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




khai. Việc quản lý thu BHXH bắt buộc là quản lý đầu vào quy BHXH, ảnh hưởng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




trực tiếp đến hiệu quả công tác chi trả chế độ BHXH cho NLĐ. Để các khâu sau
trong quá trình hoạt động BHXH thực hiện thông suốt đòi hỏi quản lý thu phải
thống nhất tập trung chỉ đạo từ trung ương đến địa phương. Cơ quan BHXH cần
công khai cụ thể số tiền phải đóng và đã đóng BHXH hàng tháng của đối tượng

tham gia BHXH thông qua hệ thống CNTT - bởi nhiều người SDLĐ đã thu tiền
đóng BHXH của NLĐ nhưng trốn đóng, nợ BHXH gây ảnh hưởng đến quy BHXH
cũng như quyền lợi của NLĐ. Đồng thời, đơn vị tham gia BHXH phải công khai
minh bạch số lao động phải đóng BHXH và số tiền đóng theo đúng quy định, có sự
kiểm tra, thanh tra, kiểm soát của Nhà nước và giám sát của các cơ quan chức năng
và các tổ chức chính trị - xã
hội.
Các cơ quan thực hiện hoạt động quản lý thu cần đảm bảo an toàn, hiệu quả.
Nguồn thu BHXH rất quan trọng - quyết định hiệu quả công tác chi trả chế độ
BHXH cũng như tính bền vững của nguồn quy BHXH qua thời gian. Công tác quản
lý thu BHXH cần đảm bảo quản lý chặt che tiền thu BHXH theo chế độ quản lý tài
chính của Nhà nước và sử dụng nguồn thu đúng mục đích; đồng thời cần được đầu
tư tăng trưởng, vừa nâng cao hiệu quả sử dụng, an toàn và đảm bảo về mặt giá trị do
các yếu tố trượt giá. Vì vậy, thông qua cơ chế quản lý nghiêm ngặt về thu BHXH
để tránh lạm dụng, thất thoát; đồng thời nghiên cứu các lĩnh vực đầu tư để đảm bảo
thu hồi được vốn và có lãi, tức là hiệu quả sử dụng nguồn thu.
1.1.3. Vai trò của công tác quản lý thu BHXH bắt buộc
Vai trò của công tác quản ly thu BHXH bắt buộc trong việc tạo lập quỹ BHXH
Như chúng ta đã biết quy BHXH thực chất là một quy tài chính được tạo lập
qua công tác thu BHXH. Đây là quy tài chính độc lập, tập trung vào ngân sách Nhà
nước trong công tác quản lý. Ở Việt Nam quy này có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối
với sự nghiệp BHXH. Trên thực tế việc chi trả các chế độ cho các đối tượng hưởng
BHXH và giúp cho hệ thống BHXH hoạt động một cách có hiệu quả. Căn cứ vào
đối tượng tham gia thì quy BHXH được hình thành do sự đóng góp của NLĐ, người
sử dụng lao động, và hỗ trợ của Nhà nước, có những khoản thu khác. Các khoản chi
trả BHXH được đảm bảo bởi Quy BHXH được thu theo định kỳ (theo quý).
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN





Vai trò của công tác quản ly thu BHXH bắt buộc trong việc tạo lập môi quan
hệ giữa các nghiệp vụ bên trong BHXH
Sự nghiệp BHXH bước đầu được pháp luật hoá trong chương XII Bộ luật lao
động và được cụ thể hoá bằng điều lệ BHXH ban hành kèm theo Nghị định 12/CP
ngày 26/1/1995 của Chính phủ.Điều luật có quy định việc thực hiện các chế độ
hưởng BHXH phải dựa trên cơ sở đóng và thời gian đóng BHXH của từng người.
Vì vậy, thu BHXH đòi hỏi phải được theo dõi, ghi chép kết quả đóng của từng
người trong cơ quan, đơn vị, để làm cơ sở cho việc tính mức hưởng BHXH theo quy
định.Đây là những nội dung mang tính nghiệp vụ chuyên sâu đòi hỏi sự chuẩn xác
cao, cụ thể từng NLĐ trong từng tháng và liên tục kéo dài trong nhiều năm.Kết quả
thu luôn gắn liền với nghiệp vụ chi trả các chế độ BHXH, do đó việc theo dõi, ghi
chép kết quả đóng BHXH phải được thực hiện từ đơn vị cơ sở, nơi người chủ sử
dụng lao động, NLĐ có trách nhiệm đóng BHXH.BHXH quận, huyện có nhiệm vụ
đôn đốc thu BHXH, đồng thời trực tiếp thanh quyết toán các chế độ cho NLĐ. Tên
đơn vị sử dụng lao động, tổng số lao động đóng BHXH, tổng quy tiền lương làm căn
cứ đóng BHXH. Danh sách, họ tên, tuổi và mức tiền lương của từng NLĐ thuộc
quy tiền lương của đơn vị làm căn cứ đóng BHXH. Kết quả đóng BHXH ghi từng
tháng theo từng đơn vị đến từng NLĐ. Trên cơ sở danh sách theo dõi kết quả đóng
BHXH nói trên để ghi kết quả đóng BHXH vào sổ theo dõi của từng người tạo
thành mối quan hệ ba bên: NLĐ - chủ SDLĐ - cơ quan BHXH. Mối quan hệ này
càng trở nên khăng khít khi công tác thu BHXH tiến hành đều đặn và chính xác.
Công tác thu được thực hiện tốt đã góp phần bảo vệ quyền lợi cho NLĐ.
Công tác quản ly thu BHXH bắt buộc trong việc tạo đảm bảo công bằng
trong

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN