Sử dụng kiến thức địa lý địa phương vào dạy học địa lý 10 trung học phổ thông
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.26 MB, 91 trang )
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
PHẠM TUẤN ANH
SỬ DỤNG KIẾN THỨC ĐỊA LÍ ĐỊA PHƯƠNG
VÀO DẠY HỌC ĐỊA LÍ 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Chuyên ngành: Lí luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Địa lý
Mã số: 60140111
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. NGUYỄN NGỌC MINH
Thừa Thiên Huế, năm 2018
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả cho phép và
chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn
Phạm Tuấn Anh
ii
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới thầy giáo PGS.TS Nguyễn
Ngọc Minh, người thầy đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình học
tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, khoa Sau Đại học và các thầy - cô
giáo trong khoa Địa lí trường Đại học Sư phạm Huế.
Sở Giáo dục - Đào tạo tỉnh Kiên Giang; Ban giám hiệu trường THPT Phan Thị
Ràng, THPT Bình Sơn và THPT Sóc Sơn huyện Hòn Đất, tỉnh Kiên Giang nơi đã
tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình dạy thực nghiệm tại trường.
Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình đã tạo điều kiện
thuận lợi cho tôi học tập, cùng bạn bè, đồng nghiệp đã động viên góp ý để tôi hoàn
thành luận văn này.
Huế, năm 2018
Tác giả
Phạm Tuấn Anh
iii
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa ............................................................................................................... i
Lời cam đoan ...............................................................................................................ii
Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii
MỤC LỤC ................................................................................................................... 1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... 4
DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH.............................................................................. 5
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 6
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 6
2. Mục tiêu của đề tài .................................................................................................. 7
3. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài .............................................................................. 7
4. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................................. 7
5. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 7
6. Phương pháp nghiên cứu đề tài................................................................................. 7
7. Lịch sử nghiên cứu đề tài ........................................................................................ 8
PHẦN NỘI DUNG .................................................................................................. 10
Chƣơng 1. CƠ SỞ L LUẬN V THỰC TIỄN VI C S
DỤNG KIẾN THỨC
ĐỊA L ĐỊA PHƢƠNG V O DẠ HỌC ĐỊA L 10 THPT ............................ 10
1.1. Một số khái niệm ................................................................................................ 10
1.1.1. Khái niệm về địa lý địa phương ...................................................................... 10
1.1.2. Khái niệm về kiến thức địa phương ................................................................ 11
1.1.3. Khái niệm về kiến thức địa lý địa phương ...................................................... 11
1.2. Vai trò và đ c điểm kiến thức địa lý địa phương ............................................... 11
1.2.1. Vai trò kiến thức địa lý địa phương ................................................................ 11
1.2.2. Đ c điểm kiến thức địa lí địa phương ............................................................. 11
1.3.
ngh a của việc sử dụng kiến thức địa lý địa phương ở trường THPT ............ 11
1.4. Chương trình, sách giáo khoa địa lý 10 THPT ................................................... 14
1.4.1. Mục tiêu chương trình Địa lý lớp 10............................................................... 14
1.4.2. Cấu tr c chương trình Địa lý 10...................................................................... 15
1.4.3. Đ c điểm sách giáo khoa Địa lý 10 ................................................................. 16
1.4.3.1. Kênh chữ ...................................................................................................... 16
1
1.4.3.2. Kênh hình ..................................................................................................... 16
1.5. Đ c điểm tâm sinh lý học sinh lớp 10 trường THPT ......................................... 16
1.5.1. Đ c điểm tâm sinh lý lứa tuổi ......................................................................... 16
1.5.2. Đ c điểm nhận thức ........................................................................................ 17
1.6. Thực trạng việc sử dụng kiến thức địa lý địa phương ở trường THPT .............. 18
1.6.1. Thời gian, địa điểm, nội dung và phương pháp khảo sát đề tài ...................... 18
1.6.2. Phân tích thực trạng ........................................................................................ 19
1.6.2.1. Về nội dung chương trình dạy học ............................................................... 19
1.6.2.2. Về giảng dạy của giáo viên Địa lý ở trường THPT ..................................... 19
1.6.2.3. Thực trạng và hiệu quả dạy học có sử dụng kiến thức địa lý địa phương ... 23
1.6.2.4. Những thuận lợi và khó khăn khi xác định nội dung và sử dụng kiến thức
địa lý địa phương vào dạy học địa lý 10 ................................................................... 23
1.6.3. Nguyên nhân ảnh hưởng đến việc sử dụng kiến thức địa lý địa phương vào
dạy học địa lý 10 THPT ............................................................................................ 25
1.6.4. Kết luận chung thực trạng ............................................................................... 26
Chƣơng 2. S
DỤNG KIẾN THỨC ĐỊA L ĐỊA PHƢƠNG V O DẠ HỌC
ĐỊA L 10 THPT .................................................................................................... 27
2.1. Một số nguyên tắc sử dụng kiến thức địa lý địa phương vào dạy học địa lý 10
THPT ......................................................................................................................... 27
2.1.1. Dựa vào nội dung bài học ............................................................................... 27
2.1.2. Kiến thức địa lý địa phương được sử dụng phải có hệ thống, không trùng
l p, thích hợp với trình độ của học sinh.................................................................. 27
2.1.3. Cần lựa chọn các sự vật, hiện tượng mang tính chất gần gũi, thân quen với
học sinh ..................................................................................................................... 28
2.1.4. Không nên thay thế kiến thức sách giáo khoa bằng kiến thức địa lý địa
phương khi giảng bài ................................................................................................. 29
2.1.5. Kiến thức địa lý địa phương phải phản ánh đúng thực tế của địa phương .... 29
2.2. Xác định các nội dung kiến thức địa lý địa phương được liên hệ vào bài học địa
lý 10 ........................................................................................................................... 30
2.3. Các phương pháp dạy học được sử dụng để dạy kiến thức địa lý địa phương
trong địa lý lớp 10 THPT .......................................................................................... 46
2.3.1. Phương pháp vấn đáp, gợi mở ........................................................................ 46
2.3.2. Phương pháp giảng giải .................................................................................... 47
2
2.3.3. Phương pháp thảo luận .................................................................................... 49
2.3.4. Phương pháp tranh luận .................................................................................. 51
2.3.5. Phương pháp dự án.......................................................................................... 53
2.3.6. Phương pháp khảo sát, điều tra ........................................................................ 57
2.3.7. Phương pháp đóng vai...................................................................................... 58
2.4. Thí dụ minh họa về bài dạy trên cơ sở sử dụng kiến thức địa lý địa phương tỉnh
Kiên Giang ................................................................................................................ 61
2.4.1. Ví dụ 1 ............................................................................................................. 61
2.4.2. Ví dụ 2 ............................................................................................................. 64
Chƣơng 3. THỰC NGHI M SƢ PHẠM .............................................................. 70
3.1. Mục tiêu thực nghiệm ........................................................................................ 70
3.2. Nguyên tắc thực nghiệm .................................................................................... 70
3.3. Nội dung thực nghiệm ........................................................................................ 70
3.4. Tổ chức thực nghiệm.......................................................................................... 70
3.4.1. Địa bàn thực nghiệm ....................................................................................... 70
3.4.2. Thời gian thực nghiệm .................................................................................... 70
3.4.3. Đối tượng thực nghiệm ................................................................................... 70
3.4.4. Phương pháp thực nghiệm .............................................................................. 71
3.5. Kết quả thực nghiệm .......................................................................................... 73
3.5.1. Kết quả về điểm số .......................................................................................... 73
3.5.2. Nhận xét kết quả thực nghiệm ........................................................................ 76
KẾT LUẬN ............................................................................................................... 78
1. Kết quả đạt được của đề tài ................................................................................... 78
2. Hạn chế của đề tài ................................................................................................. 78
3. Hướng phát triển của đề tài ................................................................................... 78
TÀI LI U THAM KHẢO ...................................................................................... 79
PHỤ LỤC
3
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
VIẾT ĐẦ ĐỦ
TT
VIẾT TẮT
1
GV
Giáo viên
2
HS
Học sinh
3
THPT
4
ĐC
Đối chứng
5
TN
Thực nghiệm
6
SGK
Sách giáo khoa
7
HĐ
Hoạt động
8
Trung học phổ thông
Bộ GD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo
9
THCS
Trung học cơ sở
10
PPDH
Phương pháp dạy học
11
NXB
Nhà xuất bản
12
KT – XH
13
TP
14
MĐDS
15
KN
Kinh tế - xã hội
Thành phần
Mật độ dân số
K năng
4
DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH
Trang
BẢNG
Bảng 1.1. Cấu tr c chương trình phần Địa lí tự nhiên đại cương .............................15
Bảng 1.2. Cấu tr c chương trình phần Địa lí kinh tế - xã hội đại cương ..................15
Bảng 1.3. Số lượng GV Địa lý ở các trường THPT trên địa bàn huyện Hòn Đất
được khảo sát, điều tra .............................................................................19
Bảng 1.4.
kiến của giáo viên về sự cần thiết sử dụng kiến thức địa lý địa phương
vào dạy học địa lý 10 THP ......................................................................20
Bảng 1.5. Mức độ sử dụng kiến thức địa lý địa phương vào dạy học địa lý 10 THP ......21
Bảng 1.6. Phương pháp đưa kiến thức địa lý địa phương vào dạy học địa lý 10 THPT ..21
Bảng 1.7. Cách thức sử dụng kiến thức địa lý địa phương trong quá trình dạy học .22
Bảng 3.1. Danh sách trường, lớp tham gia thực nghiệm sư phạm ............................71
Bảng 3.2. Danh sách giáo viên dạy thực nghiệm của các trường THPT trên địa bàn
huyện Hòn Đất .........................................................................................72
Bảng 3.3. Bảng phân phối kết quả kiểm tra của lớp thực nghiệm và đối chứng ở trường
THPT Phan Thị Ràng, THPT Bình Sơn và THPT Sóc Sơn .......................73
Bảng 3.4. Bảng phân phối điểm trung bình và độ lệch chuẩn của các lớp thực nghiệm
và đối chứng ở trường THPT Phan Thị Ràng, THPT Sóc Sơn và THPT
Bình Sơn ...................................................................................................75
HÌNH
Hình 3.1. Biểu đồ so sánh chất lượng kiểm tra của lớp TN và ĐC ..........................76
5
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong chương trình giáo dục, địa lý là môn học nhằm mục đích trang bị cho
học sinh những kiến thức cơ bản về khoa học địa lý, cũng như vận dụng những kiến
thức địa lý vào cuộc sống nhằm đáp ứng với yêu cầu phát triển của địa phương nói
riêng và của đất nước nói chung. Để làm được điều đó thì địa lý địa phương đóng một
vai trò quan trọng. Bởi lẽ, Địa lý địa phương là một bộ phận có liên quan mật thiết
với Địa lý Tổ quốc nên kiến thức Địa lý địa phương có vai trò là cơ sở để học sinh
nắm kiến thức Địa lý Tổ quốc nói riêng và kiến thức Địa lý nói chung. Chính việc
giảng dạy Địa lý địa phương sẽ tạo điều kiện cho thế hệ trẻ tìm hiểu và đánh giá đ ng
tiềm năng, điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và thực trạng kinh tế - xã hội
của địa phương, từ đó gi p các em định hướng nghề nghiệp, tham gia lao động sản
xuất. Trong dạy học địa lý lớp 10, những kiến thức Địa lý địa phương đưa vào nhà
trường sẽ có giá trị trực tế gi p cho học sinh dễ dàng nắm kiến thức và tạo điều kiện
để các em vận dụng được kiến thức đã được học đưa vào thực tế địa phương.
Nội dung, kiến thức địa lý địa phương có liên quan nhiều đến địa lý đại
cương lớp 10. Chương trình địa lý đại cương lớp 10 là chương trình có hệ
thống nội dung kiến thức khá trừu tượng. Đó là các khái niệm chung, các quy luật
địa lý, các mối quan hệ giữa các yếu tố địa lý tự nhiên, kinh tế-xã hội trải rộng khắp
toàn cầu. Sử dụng kiến thức địa lý địa phương sẽ gi p các em học sinh dễ dàng
hình thành biểu tượng và khái niệm địa lý chung và thông qua đó, giáo viên thuận
lợi hơn trong giáo dục tư tưởng đạo đức cho các em. Thực tế trong hoạt động dạy
và học hiện nay ở nhà trường phổ thông nói chung và việc dạy môn địa lý 10 nói
riêng còn chưa sử dụng tốt các kiến thức địa lý địa phương. Sử dụng kiến thức
chưa thật phù hợp với nội dung bài giảng và chưa thực sự có tác dụng tốt để giáo
dục học sinh.
Nhận thức được ý ngh a và tầm quan trọng của vấn đề nêu trên và xuất phát
từ thực tiễn của việc giảng dạy môn địa lý ở trường THPT với khuynh hướng dạy
học phát triển nhằm chuyển từ trạng thái học tập thụ động sang chủ động l nh hội tri
6
thức của học sinh, cho nên ch ng tôi chọn đề tài: “Sử dụng kiến thức địa lý địa
phương vào dạy môn Địa lý 10 THPT” nhằm nâng cao hiệu quả nhận thức cho HS,
đồng thời tạo sự hứng th học tập cho các em.
2. Mục tiêu của đề tài
Xác định được nội dung kiến thức địa lý địa phương và các phương pháp
dạy học để dạy kiến thức địa lý địa phương trong địa lý 10 THPT.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
- Khảo sát, điều tra thực trạng việc sử dụng kiến thức địa lý địa phương của
giáo viên và học sinh.
- Xem tài liệu xây dựng nội dung kiến thức địa lý địa phương trong địa lý 10.
- Tìm các phương pháp dạy học phù hợp để đưa kiến thức địa lý địa phương
vào dạy địa lý 10 có hiệu quả.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm thông qua các bài kiểm tra.
4. Đối tƣợng nghiên cứu
- Giáo viên địa lý.
- Học sinh lớp 10.
5. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Xác định được nội dung kiến địa lý địa phương và phương
pháp sử dụng kiến thức địa lý địa phương vào dạy học địa lý 10 THPT
- Về thời gian: Tháng 03/2017 đến tháng 03/2018
- Về không gian: nghiên cứu tại một số trường THPT trên địa bàn huyện Hòn
Đất – Tỉnh Kiên Giang
6. Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài
- Phương pháp thu thập, phân tích và tổng hợp tài liệu: tài liệu gồm sách báo,
tạp chí chuyên ngành, các báo cáo khoa học, các đề tài nghiên cứu, các trang web
cung cấp thông tin và các chỉ thị, nghị quyết của ngành giáo dục có liên quan đến
đề tài.
- Phương pháp lịch sử: Sử dụng phương pháp này để sắp xếp, phân tích tổng
hợp các tài liệu theo tiến trình lịch sử thời gian, từ đó đưa ra, phát hiện các nội dung
liên quan đến đề tài.
7
- Phương pháp điều tra bằng phiếu: sử dụng phương pháp này bằng cách phát
phiếu điều tra cho học sinh và giáo viên để rút ra những nhận xét liên quan đến
đề tài một cách chính xác, khách quan.
- Phương pháp phỏng vấn: Sử dụng phương pháp này bằng cách phỏng vấn
một số giáo viên dạy Địa lý lớp 10 ở một số trường trên địa bàn huyện Hòn Đất –
Tỉnh Kiên Giang.
- Phương pháp quan sát: Sử dụng phương pháp này bằng cách quan sát giờ
dạy của một số giáo viên dạy Địa lý lớp 10 ở một số trường trên địa bàn huyện Hòn
Đất – Tỉnh Kiên Giang.
- Phương pháp thống kê toán học: Vận dụng lý thuyết xác suất thống kê và
thống kê toán học để xử lý, phân tích các kết quả thu được sau khi tiến hành thực
nghiệm sư phạm ở các trường THPT trên địa bàn huyện, nhằm đánh giá tính khả thi
của đề tài trong việc sử dụng kiến thức địa lý địa phương vào dạy học địa lý lớp 10.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Trực tiếp giảng dạy ho c nhờ một số
giáo viên có kinh nghiệm ở một số trường phổ thông giảng dạy phần bài giảng
do tác giả thiết kế theo mục đích của đề tài. Sau đó dùng phiếu thăm dò lấy ý kiến
của giáo viên và học sinh nhằm kiểm nghiệm các kết quả lý thuyết mà đề tài đưa
ra. Phân tích các kết quả thực nghiệm thu được, rút ra những nhận định cần thiết
và từ đó đề ra một số kiến nghị giúp cho việc dạy học địa lý địa phương nói riêng,
cũng như địa lý nói chung có được hiệu quả tốt nhất.
7. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Ngày nay ở nhiều nước trên thế giới, Địa lý địa phương được coi như một
nội dung của môn Địa lý trong nhà trường phổ thông.
Ở Liên Xô trước đây và các nước Đông Âu đã có rất nhiều công trình
nghiên cứu địa lý địa phương cả về lý luận (phương pháp luận) và thực tiễn (biên
soạn địa lý địa phương của những lãnh thổ cụ thể). Tổng kết vấn đề này, K.F.Stroev
(1974) khẳng định: tài liệu địa lý địa phương là cơ sở tốt nhất để hình thành biểu
tượng, khái niệm địa lý cho học sinh và minh hoạ cho các bài giảng Địa lý. Chính
địa lý địa phương là môi trường tốt nhất để học sinh có thể vận dụng những kiến
thức đã học vào thực tiễn sinh động ở nơi các em đang sinh sống.
8
Ở Pháp, kiến thức về địa lý địa phương được đưa vào chương trình Địa lý phổ
thông, bắt đầu từ việc tìm hiểu quê hương cho tới việc công bố các công trình nghiên cứu
và hướng dẫn giảng dạy Địa lý địa phương. (E. Delteilet, P. Marechat – 1955, M.
Beautier và C. Daudel 1981…). Mục đích của việc giảng dạy địa lý địa phương trong
nhà trường Pháp là góp phần giáo dục lòng yêu quê hương đất nước, bồi dưỡng cho học
sinh khả năng tìm hiểu và năng lực tư duy tổng hợp đối với các vấn đề của địa phương.
Ở Việt Nam, với “Dƣ địa chí” của Nguyễn Trãi được xem là người đ t nền
móng cho địa phương học. (Dư địa chí còn gọi "An Nam vũ cống"), tác phẩm địa
chí về nước Đại Việt, khoảng đầu thế kỉ 15. Sách viết bằng chữ Hán, do Nguyễn
Trãi soạn năm 1435, dâng lên vua Lê Thái Tông. Sách còn có lời tập ch của
Nguyễn Thiên T ng, cẩn án của Nguyễn Thiên Tích và thông luận của Lý Tử Tấn là
những tác gia đương thời.
Văn bản còn lại hiện nay ở trong bộ "Ức Trai di tập" khắc in 1868, thời Tự
Đức. Sách gồm 54 mục, trình bày về vị trí địa lý, hình thế n i sông, lịch sử, thổ
nhưỡng, đ c sản, một số nghề thủ công truyền thống và tập quán của cư dân các
đạo. Một số mục kèm theo số lượng và tên gọi của các đơn vị hành chính như phủ,
huyện, xã, thôn thuộc các đạo đó.
Tiếp theo là các công trình “Vân đài loại ngữ” của Lê Quí Đôn; “Lịch triều
hiến chƣơng loại chí” của Phan Huy Ch . Gần đây, hàng loạt "địa chí" các tỉnh,
các huyện, kể cả các xã, thậm chí trong các hương ước của các làng cũng đề cập đến
các vấn đề địa lý, lịch sử, văn hóa,... của địa phương.
Gần đây hàng loạt “Địa chí” của các tỉnh đã được biên soạn như: “Địa
phương chí Hà Bắc” (Hoàng Thiếu Sơn), “Địa phương chí Hải Phòng” (Hoàng Đạo
Thuý), “Địa lý địa phương các tỉnh” (Viện Khoa học xã hội Việt Nam), “Địa lý các
tỉnh và thành phố Việt Nam” (Lê Thông)…Để đáp ứng yêu cầu đưa kiến thức địa lý
địa phương vào trong dạy học phổ thông, các tỉnh cũng đã chủ động tổ chức nghiên
cứu và biên soạn tài liệu địa lý địa phương dùng riêng cho tỉnh mình. Đến nay hầu hết
các tỉnh trong cả nước đã làm được điều này, tiêu biểu có như:
- Địa lý địa phương tỉnh Kiên Giang.
- Tài liệu dạy-học địa lý địa phương Thành phố Cần Thơ.
9
PHẦN NỘI DUNG
Chƣơng 1
CƠ SỞ L LUẬN V THỰC TIỄN VI C S
DỤNG KIẾN THỨC
ĐỊA L ĐỊA PHƢƠNG V O DẠ HỌC ĐỊA L 10 THPT
1.1. Một số khái niệm
1.1.1. Khái niệm về địa lý địa phƣơng
Cho đến nay vẫn chưa có một quan niệm thống nhất về địa lý địa phương. Có
người quan niệm địa lý địa phương đồng ngh a với địa phương học và tài liệu địa lý
địa phương đồng ngh a với địa phương chí. Vậy địa phương học là gì?
Bản thân khái niệm địa phương học cũng được hiểu rất khác nhau.
Trong những năm đầu thế kỉ XX, địa phương học được xem như một phương
án nghiên cứu tổng hợp của một lãnh thổ nhỏ có những nét riêng về hành chính,
chính trị và kinh tế. Trong những năm 30 của thế kỉ XX ở Liên Xô, địa phương học
lại được coi “như một cuộc vận động xã hội thống nhất nhân dân lao động ở địa
phương tích cực tham gia vào công cuộc xây dựng xã hội của địa phương mình trên
cơ sở hiểu biết toàn diện về nó”. Cũng có ý kiến cho rằng địa phương học là một
khoa học đ c biệt, là đối tượng của giảng dạy.
A.X. Barakov (1961) cho rằng: “Địa phương học là tổng hợp (phức hợp) của
các ngành khoa học có nội dung và phương pháp nghiên cứu khác nhau, cùng nhau
tiến hành nghiên cứu một cách khoa học và toàn diện khu vực nhằm xây dựng xã
hội tốt đẹp”.
L.X. Berg (1925) gọi địa phương học là môn địa lý quê hương
Ngoài ra Địa lý địa phương còn được hiểu là một bộ phận và có liên quan
mật thiết với địa lý Tổ quốc nên kiến thức địa lý địa phương có vai trò là cơ sở để
học sinh nắm kiến thức địa lý Tổ quốc, kiến thức địa lý nói chung. Ngược lại, việc
sử dụng kiến thức địa lý địa phương vào dạy học địa lý phổ thông có tác dụng bổ
sung kiến thức địa lý địa phương cho các em, từ đó bồi dưỡng tình yêu quê hương
đất nước trong mỗi con người.
10
1.1.2. Khái niệm về kiến thức địa phƣơng
Theo ch ng tôi kiến thức địa phương là những hiểu biết độc đáo, mang tính
truyền thống và địa phương, tồn tại bên trong và được phát triển xung quanh các
điều kiện cụ thể ở một vùng địa lý nhất định. Kiến thức địa phương bao gồm tất cả
các khía cạnh của đời sống, kể cả việc quản lý môi trường thiên nhiên…
1.1.3. Khái niệm về kiến thức địa lý địa phƣơng
Theo ch ng tôi kiến thức địa lý địa phương là kiến thức về các sự vật, hiện
tượng hết sức gần gũi, thân quen mà học sinh nhìn thấy hàng ngày của một vùng,
khu vực, quốc gia…Do vậy, nó góp phần tạo điều kiện hình thành biểu tượng địa lý
cho học sinh.
1.2. Vai trò và đ c điểm kiến thức địa lý địa phƣơng
1.2.1. Vai tr kiến thức địa lý địa phƣơng
- Là cơ sở để học sinh nắm kiến thức địa lý Tổ quốc nói riêng và kiến thức
địa lý nói chung.
- Bổ sung kiến thức địa lý địa phương cho các em, gi p giáo dục tình yêu
quê hương đất nước cho các em.
- Gi p các em vận dụng kiến thức địa lý địa phương vào thực tế sản xuất ở
địa phương, gi p địa phương ngày càng phát triển.
1.2.2. Đ c điểm kiến thức địa lí địa phƣơng
- Gắn ch t với địa phương (tự nhiên, dân cư - xã hội, kinh tế).
- Vì vậy, nên chi tiết, cụ thể, cập nhật, liên quan trực tiếp ho c gần gũi với
học sinh.
1.3.
nghĩa của việc sử dụng kiến thức địa lý địa phƣơng ở trƣờng THPT
Bản chất của việc sử dụng kiến thức địa lý địa phương ở nhà trường phổ
thông dưới sự hướng dẫn của giáo viên nhằm mục đích cung cấp kiến thức và giáo
dục học sinh.
Khi sử dụng kiến thức địa phương, giáo viên có điều kiện trao dồi kiến thức,
nâng cao tay nghề sư phạm của chính mình, giáo viên sẽ gần gũi hơn với nhân dân
địa phương, với phụ huynh học sinh, với các tổ chức địa phương, các xí nghiệp, hợp
tác xã…do đó vai trò của giáo viên trong xây dựng kinh tế và văn hóa của địa
11
phương sẽ được nâng cao thêm. Ngoài ra, việc sử dụng kiến thức địa lý địa phương
là con đường dẫn giáo viên tới các hoạt động nghiên cứu khoa học.
Sử dụng kiến thức địa lý địa phương góp phần đưa các ví dụ minh họa gần
gũi, sinh động, cụ thể tạo nên tính thuyết phục cho bài giảng và niềm hứng thú học
tập địa lý của học sinh khi hình thành khái niệm địa lý bằng con đường diễn dịch.
Con đường hình thành khái niệm theo kiểu này rất hay được sử dụng ở các lớp ở
bậc THPT. Ta có thể dễ dàng nhận thấy qua phương pháp trình bày nội dung
trong sách giáo khoa. Bắt đầu từ nắm khái quát khái niệm, sau đó giáo viên hướng
dẫn học sinh tìm và phân tích các dấu hiệu bản chất của khái niệm; cuối cùng là
lấy các ví dụ, dẫn chứng chứng minh, minh họa cho các dấu hiệu bản chất đó.
Ví dụ: khi hình thành khái niệm “lớp vỏ địa lý” (bài 20), nếu giáo viên chỉ cho
học sinh đọc lại nguyên nội dung trong SGK, các em sẽ không hiểu được bản chất
của khái niệm này. Vì vậy, nếu đi theo con đường diễn dịch để hình thành khái niệm
“lớp vỏ địa lý” cho học sinh, giáo viên cần yêu cầu học sinh nghiên cứu kỹ khái niệm
này, tìm ra những dấu hiệu bản chất của nó, đó là: lớp vỏ địa lý gồm 5 lớp, trong đó
các lớp vỏ bộ phận xâm nhập vào nhau, tác động lẫn nhau; sau đó yêu cầu các em lấy
ví dụ minh họa có tại địa phương để làm rõ cho các dấu hiệu nêu trên. Để gi p học
sinh lấy ví dụ được dễ dàng và chính xác, giáo viên có thể đưa ra các câu hỏi gợi ý,
chẳng hạn ở dưới đất có không khí, nước, sinh vật và đá hay không ? ở trên không có
các yếu tố vô cơ và hữu cơ hay không ? ch ng được sắp xếp và tác động lẫn nhau như
thế nào…? Dù các em là học sinh miền n i hay đồng bằng, nông thôn hay thành thị
đều thấy rõ lớp vỏ địa lý có ở mọi nơi.
Thực tế cho thấy, bộ môn địa lý khác với các môn Khoa học tự nhiên khác ở
chỗ: đối tượng nghiên cứu của nó rất rộng, trải dài trên nhiều lãnh thổ và mỗi nơi
lại có những nét đ c trưng. Vì thế, khi hình thành khái niệm địa lý (nhất là các khái
niệm địa lý chung) không có gì tốt bằng việc giáo viên lấy ví dụ minh hoạ cho
khái niệm là những sự vật, hiện tượng ở gần, thân thuộc với các em; một ngọn núi,
dòng sông cạnh làng (xã, huyện, tỉnh) sẽ làm biểu tượng rõ nét hơn nhiều so với
nơi khác. Giáo viên địa lý thường có thói quen l p đi l p lại các ví dụ điển hình,
quen thuộc trên phạm vi khu vực và thế giới (sông Nil, sông Hằng, dãy Anpơ,
12
Andes…) khiến học sinh thấy nhàm chán, cứng nhắc mà biểu tượng lại không rõ
bởi các em không được tận mắt nhìn thấy chúng. Các ví dụ minh họa gần gũi, thân
quen phải là những điều học sinh đã từng nhìn, từng nghe thấy. Như vậy bài giảng
địa lý sẽ có tính thuyết phục cao hơn, gắn với thực tiễn cuộc sống nhiều hơn và
học sinh cũng sẽ yêu môn địa lý hơn.
Kiến thức địa lý rất phong phú, nếu chỉ hoàn toàn l p lại trong sách giáo
khoa thì không đủ. Đ c biệt, yêu cầu phải gắn giáo dục với thực tiễn, gắn lý thuyết
với thực hành. Điều đó, đòi hỏi việc dạy địa lý địa phương cho học sinh phổ thông
phải góp phần củng cố và làm giàu kiến thức địa lý cho học sinh. Có một thực
trạng kéo dài nhiều năm nay đó là học sinh nước ta rất thiếu kiến thức thực tế, thiếu
kiến thức địa lý địa phương và khả năng vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống
còn nhiều hạn chế. Đứng trước thực trạng này, Bộ GD&ĐT quyết định đưa địa
lý địa phương vào dạy trong nhà trường phổ thông để bổ sung thức về thực tế, về
địa phương cho các em là hoàn toàn đúng đắn. Các em muốn sinh sống và làm
việc ở đâu, ngay tại quê hương mình hay trên miền nào của Tổ Quốc, thậm chí là ra
nước ngoài cũng cần phải có sự hiểu biết nhất định về đất nước mình sinh sống. Bởi
nó góp phần khơi dậy, làm giàu tình yêu và lòng tự hào về quê hương trong mỗi
con người; m t khác cho dù họ lựa chọn nghề nghiệp gì thì họ cũng phải biết đ c
điểm tình hình của địa phương trên các m t thì mới có thể lao động sản xuất tốt
và có thể góp phần sức lực nhỏ bé của mình xây dựng quê hương tươi đẹp.
Một bài giảng địa lý được xem đạt yêu cầu là học sinh phải nắm được kiến
thức và khả năng vận dụng vào cuộc sống. Nếu giáo viên linh hoạt, sáng tạo
trong việc lựa chọn nội dung và phương pháp dạy học chắc chắn nhiệm vụ nêu
trên sẽ được giải quyết một cách dễ dàng hơn. Một trong những cách làm hay
được vận dụng nhiều trong những năm gần đây là giáo viên đưa các kiến thức địa
lý địa phương dưới dạng các ví dụ để phục vụ cho bài giảng. Bài giảng địa lý lúc
đó không chỉ có tính thuyết phục, hấp dẫn mà còn làm cho học sinh nắm kiến thức
chắc, nhớ kiến thức lâu. Bởi những kiến thức địa lý địa phương là những hiểu
biết rất đời thường, rất gần gũi, quen thuộc với các em được khái quát lên thành
khái niệm, thành quy luật và thành tri thức nhân loại mà các em cần phải nắm.
13
Như vậy, cần coi việc sử dụng kiến thức địa lý địa phương ở nhà trường
THPT chẳng những là một hoạt động gi p học sinh học tập về địa phương của mình
mà còn là một trong những điều kiện đảm bảo việc dạy địa lý trên cơ sở kiến thức
thực tế, sinh động. Xác lập mối quan hệ giữa tài liệu dạy học ở trường với các kiến
thức và k năng thu nhận được nhờ việc sử dụng kiến thức địa phương của giáo viên
và cả sự vận dụng kiến thức địa phương của học sinh.
1.4. Chƣơng trình, sách giáo khoa địa lý 10 THPT
1.4.1. Mục tiêu chƣơng trình Địa lý lớp 10
- Về kiến thức:
Hiểu và trình bày được các kiến thức phổ thông, cơ bản về: 2
+ Trái Đất với ý ngh a là môi trường sống của con người gồm các thành phần
cấu tạo và tác động qua lại của ch ng, một số quy luật chủ yếu của lớp vỏ địa lí;
+ Địa lý dân cư và một số khía cạnh văn hóa, xã hội của dân cư;
+ Các hoạt động của con người trên Trái Đất;
+ Mối quan hệ giữa dân cư và hoạt động sản xuất với môi trường.
- Về kĩ năng:
Củng cố và tiếp tục phát triển các kỹ năng: [2]
+ Quan sát, nhận xét, phân tích, tổng hợp, so sánh các sự vật, hiện tượng địa lí
cũng như k năng đọc và sử dụng bản đồ, biểu đồ, số liệu thống kê;
+ Thu thập, trình bày các thông tin địa lí;
+ Vận dụng kiến thức trong chừng mực nhất định để giải thích các sự vật, hiện
tượng địa lí.
- Về thái độ, tình cảm: [2]
+ Có tình yêu thiên nhiên, con người cũng như ý thức và hành động thiết
thực bảo vệ môi trường xung quanh;
+ Có ý thức quan tâm đến một số vấn đề liên quan đến địa lí học ở trong và
ngoài nước;
+ Thấy rõ trách nhiệm của bản thân trong công cuộc xây dựng kinh tế-xã hội
của địa phương và của đất nước.
14
1.4.2. Cấu trúc chƣơng trình Địa lý 10
Nội dung SGK Địa lí 10 gồm 2 phần: Địa lí tự nhiên và Địa lí kinh tế - xã
hội. Phần Địa lí tự nhiên gồm 7 chương, 29 bài với 23 bài lí thuyết và 6 bài thực
hành, cấu tr c của phần Địa lí tự nhiên như sau:
Bảng 1.1. Cấu trúc chƣơng trình phần Địa lí tự nhiên đại cƣơng
Trong đó
Số
Chương
tiết
Lí
Thực
thuyết
hành
1. Bản đồ
5
4
1
2. Vũ trụ. Hệ quả các chuyển động của Trái Đất
3
2
1
3. Cấu tr c của Trái Đất. Các quyển của lớp vỏ địa lí
20
16
4
4. Một số quy luật của lớp vỏ địa lí
2
2
0
Tổng số
30
24
6
Phần Địa lí kinh tế - xã hội đại cương gồm 6 chương, 29 bài (21 bài lí thuyết
và 8 bài thực hành), được xây dựng với bộ khung là: Địa lý dân cư, cơ cấu nền kinh
tế. Một số tiêu chí đánh giá sự phát triển kinh tế, địa lý các ngành kinh tế nông
nghiệp, công nghiệp, dịch vụ. Ngoài ra, HS còn được hiểu thêm về môi trường và
sự phát triển bền vững. Cấu tr c cụ thể như sau:
Bảng 1.2. Cấu trúc chƣơng trình phần Địa lí kinh tế - ã hội đại cƣơng
Trong đó
Chương
Số tiết
Lí thuyết
Thực hành
5. Địa lí dân cư
6
4
2
6. Cơ cấu nền kinh tế
3
2
1
7. Địa lí nông nghiệp
5
4
1
8. Địa lí công nghiệp
6
5
1
9. Địa lí dịch vụ
9
7
2
10. Môi trường và sự phát triển bền vững
3
2
1
32
24
8
T ng số
15
1.4.3. Đ c điểm sách giáo khoa Địa lý 10
SGK Địa lí 10 gồm có hệ thống kênh chữ, kênh hình và hệ thống câu hỏi, bài
tập cùng tồn tại trong 2 phần chính là phần Địa lí tự nhiên đại cương và phần Địa lí
kinh tế - xã hội đại cương với các đ c điểm nổi bật sau:
Về cách trình bày kiến thức: kiến thức Địa lí 10 là phần Địa lí đại cương, kiến
thức địa lí khá trừu tượng, khó đối với HS, được trình bày dưới các dạng khác nhau:
đoạn văn ngắn tường minh, câu hỏi giữa bài gắn với kênh hình, trong đó lượng thông
tin chứa đựng trong các câu hỏi và kênh hình chiếm tỉ lệ lớn 1 .
1.4.3.1. Kênh chữ
Chiếm tỉ lệ lớn nhất trong khối lượng của SGK cũng như của phần Địa lý
kinh tế xã hội. Kênh chữ trong mỗi bài học được trình bày ngắn gọn, s c tích.
Nội dung bài học là phần kiến thức trình bày thành đoạn văn tường minh và
là phần cơ bản của một bài học, cung cấp cho HS kiến thức cơ bản, trọng tâm. Các
đoạn thông tin ngắn trong SGK cô đọng, s c tích, nêu bật được những kiến thức cần
thiết ho c giải thích, phân tích các sự vật, hiện tượng địa lí khó trình bày dưới dạng
kênh hình. Những đoạn văn này gi p HS biết cách viết, cách trình bày, giải thích
ngắn gọn các thông tin địa lí và còn gi p các em cùng với kênh hình và các câu hỏi
kiểm tra kiến thức, rèn luyện k năng và tìm hiểu, phát hiện tri thức mới.
1.4.3.2. Kênh hình
Là nguồn tri thức cơ bản của SGK Địa lí, hình đa dạng về nội dung và hình
thức thể hiện, bao gồm các bản đồ, lược đồ, biểu đồ, bảng số liệu thống kê, sơ đồ,
bảng kiến thức,…
SGK Địa lí nói chung và Địa lí 10 nói riêng có tác dụng to lớn không chỉ gi p
HS phát hiện, tìm ra kiến thức mới mà còn rèn luyện k năng. Không những thế, sách
còn gi p HS tự kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, ôn tập, củng cố, vận dụng những
hiểu biết, những tình huống khác nhau vào thực tiễn, nhằm đảm bảo HS nắm vững
kiến thức và những k năng đã học.
1.5. Đ c điểm tâm sinh lý học sinh lớp 10 trƣờng THPT
1.5.1. Đ c điểm tâm sinh lý lứa tu i
- Lứa tuổi học sinh THPT bắt đầu từ lứa tuổi từ 14 -18 tuổi, là giai đoạn đầu của
16
tuổi thanh niên, là giai đoạn quan trọng trong cuộc đời con người. HS có sự phát triển
nhanh về tâm lý, đ c biệt phát triển về m t xã hội, có khả năng thu nhận những thông
tin khác nhau, có sự chính chắn và kinh nghiệm hơn các em thiếu niên, có thể phân biệt
được những m t trái của vấn đề một cách nhanh chóng, hoàn thiện [10, tr. 65]
- HS lớp 10 đã đạt được những mức nhất định về khả năng tư duy, giao tiếp,
ứng xử… tạo điều kiện thuận lợi cho việc dạy học theo hướng tích cực, phù hợp với
việc tổ chức dạy học trên cơ sở đó HS sẽ thuận lợi trong việc thu nhận kiến thức và
rèn luyện k năng.
1.5.2. Đ c điểm nhận thức
- Đ c điểm hoạt động học tập:
+ HS THPT càng trưởng thành, kinh nghiệm sống càng phong ph , các em
có ý thức được rằng “mình đang đứng trước ngưỡng cửa của cuộc đời” 10, tr. 65].
+ Thái độ có ý thức của HS đối với học tập ngày càng phát triển, được th c
đẩy bởi động cơ và mục đích học tập (động cơ thực tiễn, động cơ nhận thức và ý
ngh a xã hội của môn học). Các em đã có sự chọn lựa các môn học thích hợp với
khả năng, hình thành hứng th học tập gắn liền với khuynh hướng nghề nghiệp.
+ Thái độ học tập có ý thức đã th c đẩy sự phát triển có tính chủ định của các
quá trình nhận thức và năng lực điều khiển bản thân của HS trong quá trình học tập.
- Đ c điểm hoạt động của sự phát triển trí tuệ:
+ Ở lứa tuổi HS THPT tính chủ định đã được phát triển mạnh ở tất cả các quá
trình nhận thức, ghi nhớ có chủ định đóng vai trò chủ đạo trong hoạt động trí tuệ đồng
thời vai trò của ghi nhớ lôgic trừu tượng, ghi nhớ ý ngh a ngày một tăng rõ rệt.
+ Tri giác mục đích đạt tới mức rất cao, quan sát trở nên có mục đích, có hệ
thống trở nên hoàn thiện hơn.
+ Khả năng tư duy lý luận, tư duy trừu tượng một cách độc lập, sáng tạo, tư
duy ngày càng ch t chẽ có căn cứ và nhất quán hơn, tính phê phán của tư duy cũng
phát triển, thế giới quan dần được hình thành.
- HS trường THPT nhìn chung nắm kiến thức cơ bản và k năng địa lý, đ c
biệt, một vài em có tư duy địa lý linh hoạt và sâu sắc, có khả năng sáng tạo, khả
năng tìm ra cái mới, cách giải quyết mới.
17
1.6. Thực trạng việc sử dụng kiến thức địa lý địa phƣơng ở trƣờng THPT
1.6.1. Thời gian, địa điểm, nội dung và phƣơng pháp khảo sát đề tài
* Mục tiêu điều tra:
- Khảo sát, điều tra việc sử dụng kiến thức địa lý địa phương vào địa lý 10
của HS ở trường THPT Phan Thị Ràng, THPT Sóc Sơn và THPT Bình Sơn thuộc
huyện Hòn Đất tỉnh Kiên Giang.
- Nhận thức của giáo viên trong việc xác định được nội dung và một số
phương pháp sử dụng kiến thức địa lý địa phương vào dạy học địa lý 10 THPT.
* Thời gian và địa điểm điều tra:
Thời gian điều tra được tiến hành từ tháng 3/2017 – tháng 3/2018, xin ý kiến,
trao đổi ý kiến với quý thầy (cô), người trực tiếp giảng dạy môn địa lý lớp 10
THPT. Bên cạnh đó, thực hiện tiếp x c trực tiếp với đối tượng học sinh như: dạy,
dự giờ, điều tra, ra đề và chấm bài kiểm tra của học sinh.
* Nội dung điều tra:
Để làm cơ sở thực tiễn cho đề tài, tiến hành thu thập thông tin, dữ liệu xung
quanh việc xác định nội dung kiến thức địa lý địa phương và phương pháp để sử
dụng kiến thức địa lý địa phương vào dạy học địa lý 10 THPT, tại các trường THPT
trên địa bàn huyện Hòn Đất tỉnh Kiên Giang cụ thể như sau:
- Nhận thức của giáo viên trong việc xác định được nội dung và một số
phương pháp sử dụng kiến thức địa lý địa phương vào dạy học địa lý 10 THPT.
- Những m t đạt được và hạn chế về việc xác định nội dung kiến thức địa lý
địa phương và phương pháp để sử dụng kiến thức địa lý địa phương vào dạy học
địa lý 10 THPT.
* Phƣơng pháp điều tra:
Xác định thông tin thu thập được là rất quan trọng. Vì thế, để có cái nhìn
khái quát và cụ thể ch ng tôi sử dụng một số phương pháp sau:
- Quan sát và dự giờ các tiết dạy của giáo viên có sử dụng kiến thức địa lý
địa phương vào dạy học địa lý 10.
- Tiến hành điều tra bằng phiếu đối với giáo viên và bài kiểm tra đối với học
sinh. Ch ng tôi sử dụng bằng hình thức xây dựng bộ phiếu điều tra phát cho giáo viên
18
và ra đề kiểm tra 15 ph t cho học sinh, sau đó thu thập ý kiến và r t ra nhận xét.
* T chức điều tra, khảo sát
- Số lượng giáo viên: 15 GV
- Số lượng học sinh: 172
1.6.2. Phân tích thực trạng
1.6.2.1. Về nội dung chƣơng trình dạy học
Nội dung kiến thức địa lý địa phương là do giáo viên tự chuẩn bị, biên soạn
sao cho phù hợp với các nội dung chương trình sách giáo khoa địa lý 10, phù hợp
với trình độ của học sinh ở địa phương. Vì vậy, không nhất thiết phải dạy hết tất cả
các kiến thức ở trên lớp mà có thể để học sinh tự làm ở nhà. Điều quan trọng nhất là
kiến thức địa lý địa phương được sử dụng vào dạy học địa lý 10 phải do học sinh
làm và tự tìm ra kiến thức.
1.6.2.2. Về giảng dạy của giáo viên Địa lý ở trƣờng THPT
Khảo sát tại một số trường THPT trên địa bàn huyện Hòn Đất tỉnh Kiên
Giang, chúng tôi nhận thấy: Trong những năm gần đây, cùng với ngành Giáo dục
của cả nước, ngành Giáo dục tỉnh Kiên Giang đã có nhiều nỗ lực để tiến hành đổi
mới phương pháp dạy và học. Sách giáo khoa đã có nhiều thay đổi cả về nội dung
và hình thức, sách được trình bày theo dạng “mở” tạo điều kiện thuận lợi cho giáo
viên và học sinh trong quá trình dạy và học.
Bảng 1.3. Số lƣợng GV Địa lý ở các trƣờng THPT
trên địa bàn huyện H n Đất đƣợc khảo sát, điều tra
STT
Trƣờng
Số lƣợng GV
1
THPT Hòn Đất
4
2
THPT Phan Thị Ràng
2
3
THPT Sóc Sơn
3
4
THPT Nam Thái Sơn
2
5
THPT Bình Sơn
2
6
THPT Nguyễn Hùng Hiệp
2
Tổng
15
19
Qua kết quả trực tiếp dự giờ, trao đổi, phỏng vấn giáo viên Địa lý ở các
trường THPT, tôi r t ra một số nhận xét về thực tế tình hình giảng dạy của giáo viên
Địa lý ở các trường THPT của tỉnh Kiên Giang như sau:
- Nhận thức của giáo viên về việc dạy học có sử dụng kiến thức địa lý địa
phương vào dạy học địa lý 10 cho HS: 60% GV được điều tra đều cho rằng việc sử
dụng kiến thức địa lý địa phương vào dạy học địa lý 10 là việc rất cần thiết.
Bảng 1.4.
kiến của giáo viên về sự cần thiết
sử dụng kiến thức địa lý địa phƣơng vào dạy học địa lý 10 THP
Ý kiến
Trƣờng
SL Rất cần thiết
SL
TL (%)
Cần thiết
Không cần thiết
SL TL (%) SL
TL (%)
THPT Hòn Đất
4
3
75
1
25
0
0
THPT Sóc Sơn
3
3
100
0
0
0
0
THPT Phan Thị Ràng
2
1
50
1
50
0
0
THPT Bình Sơn
2
1
50
1
50
0
0
THPT Nam Thái Sơn
2
0
0
2
100
0
0
THPT Nguyễn Hùng Hiệp
2
1
50
1
50
0
0
T ng
15
9
60
6
40
0
0
- Nhìn chung, các giáo viên đều có tâm huyết với nghề nghiệp, nhiệt tình với
công tác giảng dạy, có ý thức tham gia các lớp bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên
môn, nghiệp vụ. Tuy nhiên, do điều kiện cơ sở vật chất của nhiều trường còn thiếu,
đời sống của nhiều giáo viên Địa lý còn khó khăn, cơ hội tiếp cận với các phương
pháp dạy học mới và phương tiện dạy học, sách, báo còn hạn chế. Vì vậy, mức độ
sử dụng kiến thức địa lý địa phương vào dạy học địa lý 10 của GV nhìn chung còn
ít (chỉ có 33,3% GV thường xuyên sử dụng kiến thức địa lý địa phương vào dạy học
địa lý 10).
20
Bảng 1.5. Mức độ sử dụng kiến thức địa lý địa phƣơng
vào dạy học địa lý 10 THP
Mức độ sử dụng kiến thức địa lý địa
phương
Trường
STT
SL
Thường
Thỉnh
Hiếm
Chưa
xuyên
thoảng
khí
sử dụng
SL
TL
(%)
TL
SL
(%)
TL
SL
TL
SL
(%)
(%)
1
THPT Hòn Đất
4
1
75
3
25
0
0
0
0
2
THPT Sóc Sơn
3
0
100
3
0
0
0
0
0
3
THPT Phan Thị Ràng
2
2
0
0
100
0
0
0
0
4
THPT Bình Sơn
2
1
50
1
50
0
0
0
0
5
THPT Nam Thái Sơn
2
1
50
1
50
0
0
0
0
6
THPT Nguyễn Hùng Hiệp
2
0
100
2
0
0
0
0
0
Tổng
15
5
33,3 10 66,7
0
0
0
0
- Những phương pháp giáo mà viên đã sử dụng để đưa kiến thức địa lý địa
phương vào dạy địa lý 10 THPT đạt hiệu quả cao, gồm các phương pháp sau:
Bảng 1.6. Phƣơng pháp đƣa kiến thức địa lý địa phƣơng
vào dạy học địa lý 10 THPT
Trường
STT
Phương
pháp
THPT
2
Vấn đáp,
gợi mở
Đóng vai
THPT
THPT
THPT
Sóc
Phan Thị
Bình
Nam Thái
Sơn
Ràng
Sơn
Sơn
Hòn Đất
SL
1
THPT
TL
(%)
SL
TL
(%)
SL
TL
(%)
SL
TL
(%)
SL
TL
(%)
THPT
Nguyễn
Hùng
Tổng
Hiệp
SL
TL
(%)
1
25
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
25
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
21
3
Giảng giải
0
0
4
Thảo luận
0
5
Khảo sát,
điều tra
6
Dự án
7
Tranh luận
8
0
100
0
1
0
50
1
50
0
0
3
0
50
0
1
0
50
1
0
0
1
0
1
25
0
0
1
50
0
0
0
0
0
0
2
0
1
0
25
0
0
0
0
1
50
0
0
0
0
50
0
1
0
50
1
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
4
100
3
100
2
100
2
100
2
100
2
100
15
Phương
pháp khác
T ng
6
3
Qua bảng số liệu trên tôi thấy phần lớn giáo viên rất thường xuyên sử dụng
phương pháp thảo luận, tranh luận, khảo sát-điều tra, giảng giải…để đưa kiến thức
địa lý địa phương vào dạy học địa lý 10 THPT. Các phương pháp còn lại rất ít sử
dụng ho c không được sử dụng.
Bảng 1.7. Cách thức sử dụng kiến thức địa lý địa phƣơng
trong quá trình dạy học
Cách thức sử dụng kiến thức địa lý địa
phương
STT
Trường
SL
Hướng dẫn
Hướng dẫn
toàn bộ
một phần
SL
TL
(%)
SL
HS tự tìm
TL (%) SL TL (%)
1
THPT Hòn Đất
4
1
25
2
50
1
25
2
THPT Sóc Sơn
3
0
0
3
100
0
0
3
THPT Phan Thị Ràng
2
0
0
1
50
1
50
4
THPT Bình Sơn
2
0
0
1
50
1
50
5
THPT Nam Thái Sơn
2
0
0
0
0
2
100
6
THPT Nguyễn Hùng Hiệp
2
0
0
2
100
0
0
15
1
6,7
9
60
5
33,3
T ng
22
