Tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài lên nước nhận đầu tư - Trường hợp Việt Nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (9.72 MB, 212 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHI MINH
NGUYỄN NHƢ Ý
TÁC ĐỘNG CỦA ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP
NƢỚC NGOÀI LÊN NƢỚC NHẬN ĐẦU TƢ
– TRƢỜNG HỢP VIỆT NAM
Chuyên ngành: Kinhtế, quản lývà kế hoạch hóa KTQD
Mã số:
5.02.05
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. LÊ THẾ GIỚI
TS.: THÁI ĐẮC LIỆT
TP HỒ CHÍ MINH 2001
Ltll CAM 90AN
7U e
~
U ~ ~ 119h& ~ ed4 ~
CUe
(34ed~. Uttpdld4~~U.t.i~~et4
Wm. tiauJ ttqe ~ u ~ Mz ~ ~ ~ ~ uae.
NGUYEN NHlfY
.. /'
.,
M\lC b.IC
m
Chii' vie't tit
VI
~
1
:MODAU
cm1<1NG 1
Cd s{j LY LU!N VA KINH NG:mtM
TmjC nEN {j ~n)T s6 Nlf(fc ASEAN
1.1. DTITNN trong n~n kinh te' toan ciu
5
5
1.1. L Toan c~u h6a. y nghia va ly do tang tn!dng
1.1.2. Phttong thuc roan c~u h6a
1.1.3. DTITNN va toan c~u h6a
7
1.2 Cac ly tbuye't va ngbien cuu thttc ti~n v~
tac dC)ng ciia DTITNN len cac mtoc tie'p nb4n
8
1.2.1. C<ic ly thuye't chinh v6 tac d{>ng cua DTITNN
1.2.2. cac nghien cll'u thlfc ti8n
6
6
8
12
1.3 Cac mo hlnh ly thuye't v~ tac dC)ng ctia Mu t1i tntc
tie'p rittoc ngoai len mtoc tie'p nb4n
1.3.1.
1.3.2.
Mo hlnh c6 di~n va tan c6 di~n - Phan tich vi
mo
Mo hlnh co ban- Phan tich d giac d9 vi mo
21
21
24
1.3.3. DTTINN so vdi cac ngu6n v6n nude ngoai
khac
1.4 Tac dC)ng DTITNN d ~t s6 ndoc ASEAN
37
42
. 1.4.1. Qua trlnh tie'p nh~ DTTTNN cua cac nttdc
ASEAN
42
Ill
cm10NG2
1.4.2. Tac d<)ng ctia :E>TTTNN ?J cac m.toc ASEAN
50
TACDQNGCUADAUTUTRVCTIEPNUOC
tR
~?
NGOAI BEN PHA T TRIEN KINH TE 0 ~T
NAM (1988 -99)
61
2.1 Cd sO' chinh tri pluip ly ctia ho~t dqng DTITNN
61
"'
,./'
A
.JI>
2.1.1. E>Ubng 16i ctia :E>CSVN v8 vi~c thu hut
:E>TTTNN
2.1.2. Cd s?J phap ly ctia ho~t d<)ng :E>TTTNN ~i VN
2.2 Tmh hlnh thu hut v6n DTTTNN ~i VN (1988-99)
2.2.1. Tmh hinh dang ky va tht;tc hi~n v6n :E>TTTNN
2.2.2. Qui mo trung binh ciia m<)t dt;t an
2.2.3. Co ca'u dftu ttt
2.3 Tac df)ng ctia D'ITTNN IJ Vi~t Nam (1988-99)
2.3.1.
2.3.2.
2.3.3.
2.3.4.
2.3.5.
Tang tnt?Jng kinh te" va chuy8n dj.ch Cd ca'u
E>TTTNN tac d<)ng cWii t5ng Mu nt trong m.toc
E>TTTNN va S\f chuy8n giao cong ngh~
:E>TTTNN va can din thanh toan
:E>TTTNN tac d<)ng de"n cac m~t chinh t:ri. van
h6a va xa h<)i
2.4 Danh gia tac df)ng cua DTTTNN qua m6 hinh
rlDc lrlqng
2.4.1. S6li~u dl!
CHT.1d.NG3
61
62
67
67
70
71,
84
84
90
96
99
105
111
112
112
NHiJNG TRCl LUC TRONG THU HUT BTTTNN
vA CAC GIAI PHAP NHAI\'1 TANG KHA NANG
THU HUT VA SU DVNG CO mtu QUA DTTTNN
UI~
3.1 Nh1ing trd htc trong thu hut DTTTNN lJ Vi~t Nam
3.1.1. B6i ca.nh toan c~u thay d6i theo httd'ng ba't l
IV
lTI
123
124
126
3.1.3.
3.1.4
3.1.5
3.1.6.
Moi tntC1ng pMp ly khong 6n dinh
Moi tntC1ng vi mo kem 6n djnh
Phi t
3.2 H~ th6ng cac chinh sach chung ciia cbfnh phil trong
vai tro thu htit va sd dt}Dg co ~u qua vo'n
BT'ITNN
127
133
138
144
145
3.2.1. Chlnh sach m
145
3.2.2. Chinh sachngo~ thl.!ong
147
3.2.3. Chinh sach tb.ue'
148
3.2.4. Phat tri~n cac thi tntbng theo hl1ong c:pili tranh
150
3.2.5. Tie'p tl.;lc 6n dinh moi tntbng kinh t6 vi mo
151
3.2.6. T~o m()t khuon kh6 phap ly c~nh tranh qu& te'
fi:lc hanh chinh
3.2. 7. OH thi~n
155
157
3.2.8. Phat tri~n cef sC1 h~ tftng
158
thu
3.3 Cac gbii pmp c11 thi nhim tang kmi nang thu hut
va sd dJptg co ~u qwi v6n DTITNN
159
3.3.1. Giai phap v~ ti~n ll1C1ng va ch!t 111\ffig lao d<)ng
160
3.3.2. Ghii phap v~ chfuh sach ki~m soat ngo~i t~
161
3.3.3. Ciii t6 h~t dQng cua trung tam xuc tie'n
163
3.3.4. H~ th6ng khuye'n khich
164
K~tltJ4n
176
Danh Dl"f1C tai ~u tham kluio
178
Phl}ll}C
188
v
KY mtuvA cHffVIET TAT
ADB
Asian Development Bank
(Ngan hang phat tri~n chau A)
ASEAN
Association of Soufu East Asian Nations
(Hi~p h9i cac m.tdc Bong NamA)
BOO
Build - Own- Operate
(Xay d\fng- so hfi'u- H~t ac?ng)
BOT
Build - Operate - Transfer
(Xay ill!ng- So hilu - Chuy~n giao)
CHXHCN
C9ngHoa xa HQi Chii Nghia
E>CSVN
Bang C9ng San Vi~t Nam
.E>TTTNN
Bdu Tt!TI1,fc Tie'p Nude Ngoiii
EEC
European Economic Community
(C9ng a6ng Kinh t6 chau Au)
EPZ
Export Processing Zone
(Khu Ch6' Xu!t- KCX)
EU
European United
(C9ng d6ng chau Au)
GDP
Gross Domestic Product
(T5ng siin pMm trong nude)
ILO
ln~ationalLabourettganization
(T6 chU'c lao dQng th6 gidi)
International Monetary Fund
(Quy ti~n t~ qudc t6)
MPS
Material Production System
(H~ th6ng san xua't v~t ch~t)
VI
NICs
New Industrial Countries
(Oic mtac cfulg nghic$p mdi)
ODA
Official Development Assistance
(Vic$n tr(S phat tri~n chinh thl!c)
OECD
Organization For Economic Co-Operation And
Development
(T6 chttc h\fi> tac va phat tri~n kinh t6)
SNA
System of National Accounts
(He$ th6ng cic tai khmln qu6c gia)
TCTK
TGng 0,1c ThO'ng K~
UNCTC
United Nation Center On Transitional Corporation
UNDP
United Nations Development Programme
(Chttong trlnh phat tri~n cua Li~n Hi~p Quoc)
VN
Vic$tNam
WB
World Bank
(Ngan hang the' gidi)
.
'f'J.. ._, .
'
VII
•
l.T'mh ci'p thie't cua d~ tai nghien CUu
Cac ly thuye't phat tri~n kinh te' c6 tinh giao khoa v8 qua trlnh chuy~n d5i cua m()t
qu6c gia ngheo nan, phat tri~n trl tr~ thanh m()t qu6c gia c6 du di€u ki~n d~ tang
tntdng lau dai dl;l'a tren co sd l~p l~n chung Ia phai phat tri~n cac Icy nang con
ngl!C1i, gia tang mt1c tie't ki~m va cffiu 1:1!. U'ng d1,mg cong ngh~
kY thu~t cao, thay d5i
dang k~ trong co ca'u san phffm va vi~ lam, phat tri~n cac (ijnh che' moi v.v ..
Trong thl,fc te', d~ thuc dfty cac thay d6i tren ~ora sl,f chuy~n d5i. ph~n ldn cac
mtoc dang phat tri~n d~u ph1,1 thu()c n~ng n~ vao cac ngu6n ll;l'c ben ngoai. Ngo~i ll,l'c
d6 c6
th8la ngu6n v6n du<;1c vay mu
hay gian tie'p.
Sau cu()c khiing hoang n
din. Hon nil'a, cffiu tU t:rl,tc tie'p khong phai la ngu6n v6n tai chinh don thu~n. di
cung voi n6 la copg ngh~ san xua't, kY th~t quan ly, kinh ngbi~m tie'p c~n t.hi tntC1ng
the' gioi. Lu
k~ tlt 16% t5ng:-tu6ng v6n d~u tU nuOc ngoai cua the' giOi trong dtu nhii'ng nam
1980 de'n ~n 33% trong nhil'ng nam 1990, ~P trung vao hai rung: DOng
Blnh DUong va chau My Latinh (80% ).
A- Thai
,
Vi~t Nam mang d~y du nhil'ng ~c di~m chung cua m()t nuO'c kern phat tri~n: mU'c
sO'ng th!p. nang sua't tha'p,
t:Y
1~ tang dan
s6 cao va ganh ~ng v8 ngttC1i an theo,
1~
thu()c vao san xua't nong nghi~p va xu!t khffu hang sd che' thl vi~c chi dl!a vao ngu6n
1
tich lfiy trong mtoc d~ tai tr
tntong nhanh la kh6 c6 th~ tht;Cc hi~n.
Do d6, chu tntdng c6 g~ng thu hut ngu6n v6n m.t& ngoai., ~c bi~t la ~ng ~u ttt
tn;tc tie'p. ciia Bang va Nha mtoc Vi~t Nam sau chinh sach cii each kinh te' (1986) va
Lu~t B~u Tlf Tn,tc Tie'p Nude Ngoai (1987) dlt
cho cac yeu c~u tren·trong thC1i kY qua d9. T'mh de'n cu6i nam 1999 da thu hut dtt
tY
dfiu tU trong nUde trong giai do~n nay. Song
song voi sl;t gia tang dong v6n ~u nt tn;tc tie'p m.tdc ngoai nhi~u chi tieu kinh te' cung
tang tntdng theo xu huang dang pha'n khdi va tn4t khac cung b(>c 19 nhUn.g trd ng~i
phai vU
nhi~u cu9c tranh lu~n v~ cac tic d¢ng ciia ~u tU tn;tc tie'p mt& ngoai len nttoc tie'p
nh~n. Bdi
le, khong phai t!t ca cac nUde
d~u thanh cong trong vi~c
su d\lng nguGn
ll;tc ben ngoai nay. Trong ngir canh cac nghien cllli cua nhi~u tic gia 0' nhi~u nttdc
dang phat tri~n khac nhau, toi quan tam de'n trttong h
quan tr<;mg trong giai do~n qua d9 thi cdn c6 nhil'ng bi~n phap g1 di thu hut dtt
nay tlleo yeu c~u va bie'n n6 trO' thanh m9t d9ng lllc ~nh me thuc diy
n€n kinh te' phat tri~n theo dj.nh htt&lg cua Bang va Nha nude Vi~t Nam.
L~n an UTAC DQNG CUA D.AU Tif TRVC TifP Nlfck NGOAI LEN Ntfdc
NB!N DAU Tif - TRU()NG HQP VItT NAM" dlt
2
2. M11e dieh nghit;n cU'u
Lu~n an ~p trung lam ro
ca v~ ~t ly l~n va tluJ"c ti!n ba v!n d~ trung tam:
M9t la I>TITNN th\fc s11 c6 th~ tluio go cac h~n che' ti~m tAng v~ kY nang, v~ tie't
ki~m va v~ ngo~i t~ trong
mtcrc va cho phep
toe dQ tang tntdng khong?
Hai la thong qua vi~c ti6p nh~n BTITNN. cac qu6c gia n6i chung va Viet Nam
n6i rieng c6 4t dlt
Ba Iii chinh phii dong vai tro nhtt the' nao d6i vdi tlnh kha thi ciia m9t s\f n6i ti6p
nhuth6?
3. D6i tUqng va phflll vi nghit;n CUu
E>ay JA va'n d~ lien quan d6n nhi~u 1inh vrtc khoa hQC khac nhau nhr£ kinh te' qu6c
16,
tai chfnh qu6c t6, lu~t phap lien quan de'n cac h~t d9ng kinh ~ qu6c ~--· Tuy nhien
do ph~m vi da dinh tntdc, l~n an chi ~P trung nghien ctiu ngufin v6n DTTINN
kern theo nhiing giai phap (J ttm vi mo ga:n li~n vdi n6, con nhiing v!n d~ khac chi
giai quy!t khi c6 lien quan.
4e Cac ke't qua ehinh ciia lu4JI
•
an
Cung c!p toan canh cac CUQc tranh l~n Va dung mo hlnh phan tich IDQt each
c6 h~ th6ng nhiing tk d()ng ctla D'ITfNN len nl!Oc ti6p nh~n.
•
D!n chl!ng kinh nghi~m cua m9t sO' nu(fc ASEAN
)'J ..
• Phan tich bien tn~.ng huy d9ng va tac d()ng ciia E>TITNN oVi~t Na.m.
•
Phan tich nhl1ng tn1 h!c trong thu hut va sll d"Qng c6 hi~u qua ngu6n v6n
E>'ITTNN va vai tro cua chinh phu.
3
__/
5. Phmmg phap nghien cliu
Phltong phap chung dtt
Stl, Cl,;l th~ la Str d1,1ng phttong phap thGng ke k8t h
Lu~
an c6 177 trang,
l~n, l~n
rut ra cac k€t l~n quan tr<;mg.
16 bang, 8 hlnh va 11 phl)ll,lc. Ngoai ph~ mC1 dftu, ke't
an dtt
om9t s6 nttoc ASEAN
•
Chztong 1: Co sd ly lu~n va kinh nghi~m tht;tc ti~n
•
Clutdng 2: Tac d9ng cua DTTTNN de'n phat tri€n kinh te' C1 Vi~t Nam (1988-99)
•
Clurung 3: Nhftng trd lt!c trong thu hut BTTTNN va cac gi
nang tim hut va str d1,lng c6 hi~u qua BTITNN t4i VN.
4
___
./
CO SO LY LUAN VA KINH NGHIEM THu'C TIEN
0
0
•
{j MQT SO Nu'OC ASEAN
K
)t
,
..l'
'
K
'
~
lol. I>AU TI1 TRCC TIEP NU'(JC NGOAI TRONG NEN KIND TE TOAN CA U
Vao cu6i the' k5r 20, ho
thi
tntbng. E>~c di6m phan bi~t nh!t ciia toan c~u hoa, khi so sanh voi cac
hlnh thll'c qu6c te' hoa khac, la sl:f. hoa nhilp v~ ho
qu6c gia tren ph
o mtdc ngoai,
cling nhli' l<;Ji ich ciia b!t k:Y qu6c gia nao cling d~u ph\1 thu()c ch~t che vao l<;1i ich ciia
cac quoc gia khac. Qua thl;lc, trong thoi d(J.i ngay nay m()t quoc gia cho du co nhi~u
ti~m nang ciing kho c6 th~ phat tri~n toan di~n. vifng chAc va hi~u qua ne'u each bi~t ·
Mn voi ph~n con l
cua minh thi v~n co th6 phat tri8n m
E>~u t1.t t:rt;(c ti~p· nude ngoai Ia hi~n tu<;Jng chuy6n dich v6n tir nude nay sang nuoc
k:hac VOi
ID\}C
dich ~U t1.t vao cac linh
Vl:f.C
san xu!t kinh doanh hang hoa hay dich
Vlf. Trong hlnh thttc d~u tu nay mttc dong gop ciia chii ~u t1t dii Ion d~ cho phep h9
tn1c ti€p tham gia di~u hanh doanh nghi~p. flay la hinh thttc roan c~u boa dang di~n
ra cit ~nh giua cac nude phat tri6n voi nhau, giua cac nude phat tri~n va cac NICs,
giua cac nude phat tri8n, cac NICs voi cac nude dang phat tri~n.
5
l.Ll. Toan ciu hoa, j nghia va
ly do tang trudng
Trong nhi~u djnh nghia v~ toan c~u h6a, c6 th~ dftn ra day each djnh nghia ciia Me
Grew va Lewis [43]: "Toan c~u h6a d8 c~p de'n vo
s6 m6i lien h~ va ke't ldn nhau
giua cac qu6c gia va xa h()i lam thanh h~ th6ng the' gioi hi~n ~i. N6 mo ta qua trlnh
rna cac sl;f ki~n. cac quye't dpm va cac ho~t d()ng trong m()t bQ ph~n ciia the' gioi c6
h~u qua dang k8 de'n cac ca nhan va c()ng d6ng d nhtlng ph~n tnii da't hoan toan xa
each". Toan c~u h6a c6 hai hi~n ttt<;5ng phan bi~t: r()ng va sau. M()t tn4t, n6 djnh ro
m()t chu6i ho~t d()ng tren ph~n IOn trai da't hay toan the' gidi- khai ni~m c6
y nghia
khong gian. M~t khac, n6 ng\1 y stf. chuyen sau cua cac mt1c d() tltdng tac, n6i ke't ldn
nhau hay Sl:f ph\1 thu()c gitla cac nha m!dc Va Xa h()i trong c()ng d6ng the' gidi.
T6m l~i. toan c~u h6a dftn de'n st,t bie'n d6i ca'u t:rt1c ciia cac xi nghi~p va cac qu6c
gia. U}.o ra m()t m6i lien h~ moi va sl! ph\1 thu()c mdi. St! bie'n d6i c6 th~ d ml!c d()
wng, vi d\1 NAFTA; APEC; EC; AFT A hay (J muc d() toan c~u. vi d\1 WTO. Nguyen
nhan chinh cua toan cdu h6a la do sl! bung n5 ciia cu()c each m~ng khoa hQC - cong
ngh~ va qu6c te'h6a m~nh me doi s6ng kinh
do'i ngo~i ngay cang trd thanh m()t nhan
te' the' gioi. Vai t:r0 ciia rmh Vf!C kinh te'
t6 then ch6t d6i voi sl:f phat tri~n kinh te'-
xa h()i ciia m()t m.toc. Md r()ng quan h~ kinh te' d6i ngo~i. khong chi cho phep b6
sung phdn thie'u h1;1t trong nude, rna con ~o ra nhilng n()i ll,tc moi d~ tirng buoc tham
gia sau r()ng vao h~ th6ng phan cong lao d()ng qu6c te'. M()t nguyen nhan khac cua
toan c~u h6a la sl:f ph1;1c h6i cac chlnh sach djnh huong
thi tntong (J nhi~u qu6c gia,
.,.,
chuy~n 1lt cd che--:ke' ho~ch h6a ~P trung nhu la h~ th6ng kinh te' trung tam ctia vi~
phan ph6i cac ngudn lt!c khan hie'm sang co che' thi trU<1ng. Ngay nay hdu nhrt cac
qu6c gia
tren the'gioi d~u c6 chinh sach t11 do h6a Iu6ng DTTTNN.
1.1.2. Phlidng thuc toan ciu hoa
M()t ~c di~m phan bi~t khac ciia toan c~u h6a Ia st,t tac d()ng len phudng thttc ho~t
6
d(>ng kinh doanh vttqt bien gio4
trQng trong vi~c lien ke't cac n~n kinh te' qu6c gia, nhttng mai de'n nhUn.g nam 80~ n6
mdi trC1 thanh m(>t hlnh thuc h~t d(>ng kinh te' qu6c te' dang k€ . .E>TI'TNN vtca la
nguyen nhan vtca la ke't qua ciia toan c~u h6a, vai tro ciia n6 va ciia cac cong ty da
qu6c gia trong n~n kinh te' toan c~u h6a c6 th€ t6m tiit nhlt sau:
•
Hai mltoi nam qua
cy 1~ .E>1TINN tren GDP tang dang k€ va h~t d(>ng ciia n6
di chuy€n ti:t nhUn.g giao djch nong de'n sau, cho th{y sl;! h(>i nh~p ngay cang cao.
•
Ngu6n .E>TTTNN chii ye'u ti:t cac mrac cong nghi~p hang ~u. m~c du BTTTNN
cua mQt s6 mtoc nhlt Han Qu6c, .E>ai Loan va Trung Qu6c da gia tang kha nhanh.
•
Tang tntC1ng .E>TTTNN St;J.t giam gicra 1990 va 1992, m(>t ph~n c6 tinh chu Icy -
phan anh sl;! suy thmii C1
My va Chau Au; m9t ph~n phan iinh sl;! st;J.t giam dang k€
E>TTTN"N ciia Nh~t. Ttt nam 1993 va 1994, ho~t d(>ng E>TTINN da gia tang trd l~i.
•
E>TITNN ~P trung ph~n Ion vao cac khu Vl;!c
kY
th~t cao, thong tin, cong
nghi~p che' ~0 va dich V\1·
•
Ho~t dQng .E>TTTNN C1 cac nltdc dang phat tri€n gia tang dang k€ tit nhllng nam
1990. M9t ph~n la do s\flon m~nh va h6i sinh cac chinh sach dlt
t6c dQ tang ~u trl trong cac mtoc nay nhanh hdn so voi cac m!dc khac.
•
D(>ng Cdc~ ,thuc diy cac ho~t d(>ng E>TTTNN thay d6i lit tlm kie'm thi tntC1ng
va cac ngu6n tai nguyen thien nhien sang khai thac cac l<;1i the' c~nh tranh n(>i dja va
nhilng ngu5n l\fc_p6 sung d€ duy trl va thuc ~y cac lqi the' c;pili tranh nay.
1.1.3. Diu td tnje tilp nude ngoai va toan eiu hoa
DTTTNN, ciing nhlt m~u <ijch, {1 dau ho~t d(>ng nay dlt<;1c phep va dap U'ng cac h;tc
7
h.t\ing thi trttCJng thl n6 se c6 tac dQng tht$1 chi~u len ca tang tntdng kinh t6 va phan
cong lao d(>ng toan c~u. M6i quan h~ gilra m~u djch, DT'ITNN va cac d\f an h
can ~u djch - DTITNN la m()t hlnh thU'c thay the 111Qu djch. Trong cac tnt
lien minh. BTTTNN va ~u djch ngay cang h6 tr
M sung cho nhau. Xu httdng
mdi rul y d1f<}c minh chd'ng Cl,l th~ bOi h~ t OQllg CUa CaC cong ty da qufic gia 0 ~C
mtdc
aa cong nghi~p h6a. Chinh phd cac mtdc ciing da nh~ thuc dl.!\1C th\fc te' nay
trong vi~c hinh thanh cac chinh sach dO'i vdi ~u dich. fYITfNN. Sl/. d5i mdi va
~nh
tranh.
1.2.
cAc LY TIIlJYET VA NGIII£N CUU TlllJC nfN vE TAC DQNG CUA
DA.u TIJ mvc TmP Nu'oc NGOli LtN cA.c Nu'oc TIE'P NH!N
Nhi~u th~p
kY qua da c6 nhi~u cong trlnh nghien clhl v~ tac d(>ng cda DTITNN len
cac nl.!dc tie'p ~n. Trong ph~n nay, cac tntC1ng phai chinh va m()t s6 cong trlnh
nghien CUu th\fC ti8n V~ v{n 0~ nay
se Wt<;fe di~m l~i trl.!dc khi dUng cac IDO hJ.nh ly
thuye't d~ phan ti~h tac d()ng cua n6 {1 mQt s6linh Vl/.C thu\>c ~ tai nghien cU'u.
1.2.1 .. Cae lj thuye't ehinh v~ tae d~ng etia fYITI'NN
,fJ,.:t
'I
PMn ldn cac bai vi6t v~ vai
tro cua DTITNN d cac nl.!dc dang phat tri~n ~p trung
vao ba va'n d~ chlnh: Li~u DTITNN c6 lQi cho cac qu6c gia dang phat tri~n khong?
Ye'u t6 nao
dinh hinh s\f phan chia khoan kie'm dl.!\1C giila cac
doanh nghi~p nl.!dc
ngoai va cac mrdc tie'p nh~n? Va chinh phu cac nl.!dc dang pbat tri~n nen c6 nhil'ng
chfnh sach nhl.! the' nao dO'i vdi h~t dQng wa cac doanh nghi~p nl.!dc ngoai?
8
1.2.1.1. Nhimg lq,p lu4n il.ng fr4 d4u
td f11!c
tidp ndllc ngoai
Truong phai ung h9 D'ITTNN l~p ~n dng cac xi nghi~p m:r& ngoai ne'u dlt<;fc
phep ho~t d()ng trong cac di~u ki~n ~ tranh hoan toan se
diy nhanh t& d9 tang
tntdng kinh te' ciia qu6c gia tie'p nh~n. DTI'TNN c6 th~ I.{p di nh11ng khoang thie'u
hQt v~ tie't kic$m, ngo~i ~. thu ~p ctia chinh phii, Icy nang qwin
tie'p c~n thi tntong the' gidi
ly trong m.t& va
c:W ~t du
dong gop adu tien,tl:ut<1ng dUQc nhi!ng ngttoi iing h9 .DTITNN nh~c tdi nhi~u nh!t
d6i vdi tang tntdng kinh te', la n6 bii diip khoang each bi~t giUa.
tim nh~p tir xua't khiu, tir vi~n tr~ m.tO'c ngoai.
Nhu v~y. dOng v6n DTTTNN vao khOng nhU'ng c6 th~ nha't thai Ia'p diy m9t ph~n
hay toan bQ tham h]ft trong tai khoiin vang lai ciia can can thanh toan, rnA con c6 tac
d~ng x6a
bO tham h1:1t trong dhl h~ ne'u xi nghic$p m.tdc ngOO.i c6 th~ ~o ra ngu6n
thu nh~p ng~i tc$ thl,!c sl,!. Thzi ba, .DTITNN c6 th~ bu ~P khoang chenh l~ch giil'a
thu nh~p rnA chinh phii
kY VQng va
s6 time' thlfc te' thu dttqc trong mtdc. Thzt tzt la
ho~t dQng ctia DTITNN c6 th~ bii
kY nang quan ly, trong cong ngh~ va each tie'p ~n thi tr\iong the' gioi ctia nuoc tie'p
nh~n. Bdi vl DTTTNN khong phai la ngu& v6n t:ai chinh d
rna di ciing vdi
n6 Ia st~chuy~n giao "ca g6i" ngu&n b!c cln thie't bao g6m kinh nghic$m qmin ly, kha
nang kinh doanh, cong nghc$ tien tie'n, st1 tie'p c~n
ciing khong qua'~ m~m f>TITNN la m()t l~i
thi truong the' gidi. Tuy nhien hQ
than dl{(Jc d6i voi cac nude dang phat
tri~n. Mi v1 "DTITNN c6 th~ liim gia tang ti~m nang trong m1dc, nhttng tl! n6 khong
th~ san sinh ra s~ phat tri~n; n6 c6 th~ khdi d()ng tay quay nhttng khong th~ My cho
xe ch~y'' [46, 36]. Trong cac tac phim cia mlnh~ Harry Johnson (1970) trlnh bay v~
nhUilg lQi ich nhij.n dlt<;Jc tUBTTTNN nhttkie'n tht1c Icy thu~t va qmin ly [57]. Edward
Graham va Paul Krugman (1989) l~p l~n r!ng lu&ng E>TI'TNN d6ng g6p v6n, cong
9
ngh~ va kM nang tie'p c~n
thi tntang rut& ngoai cho m.tdc tie'p nh~n [44, 5-54}. Ben
c~nh do, Peter Drucker nhtn m~nh ~ng E>TTTNN co th~ d6ng g6p ngo~i ~ va vi~c
lam ne'u nhtt qu& gia tie'p nh~n f>TITNN theo chie'n h:t
va
ong ciing nha'n m~nh dng nen khuye'n khich f>TITNN d~ ~n d\f
1~~1~2.. Nhilng IQp ~q.n chdng ~i
dAu tzt tnjc tidp m/Oc ngoai
Co hai ]4p lu4n ccJ ban ch6ng l~i BTITNN, mot Iy le thufut t11y kinh te' con ly le
Ida thl n?ng v~ trie't h<;>c hay h~ nt nt6ng. V~ m~t kinh te', nhirng ngttbi theo tntong
phai nay neu ra nhung lyle phan bac cac l~p l~n l!p cMy khoong trOng cua tn.tong
phai ung h(): M(}t la, BTITNN cung clp v6n nhlfng d5ng t:hOi c6 th~ lam giiim t6c do
~u Uf va tie't ki~m trong
mtoc
b~ng vi~c h~n che' c~nh tranh nh(J co cac hqp d&ng
san xu!t d()c quy~n; khong tai eMu nt ph~n lon lQi nhu~n cua hQ; nang cao thu nh~p
cho m9t nh6m ngttoi co khuynh httdng tie't ki~m bien th!p; Ian at cac doanh nghi~p
trong mtdc c6 th8 cung cl'p cho n6 cac san phftm trung gi~ ;hay vao d6 la nh~p
kh~u cac J:rult hang nay tit cac cong ty con
l1 mtoc ngoai Hai la, h1c d~u ludng
BTITNN vao co th~ cai thi~n tinh hlnh ngo~i hO'i ciia nuoc nh~n dffu nt. nhl!ng v~
lau dai n6 c6
th8 tic d(>ng x!u len tai khoan vang lai do ~p khifu nhi~u san ph~m
trung gian va thie't bj siin xu!t, do chuy~n l
phi quiin ly v. v... ra nude ngoai. Ba la~ ~c du cac doanh nghi~p mtdc ngoai
dOng g6p vao ngu6n thu cua chinh phii dttOi hinh thuc n9P cic khoan thue". nhttng
khoan dong g6P'nay thuiJng bi h~ che' do cac chinh sach ttu dai time', bao ho thu6
quan. Bon Ill~ Icy nang quiin ly va kinh doanh, cong ngh~
va cac m6i quan h~ (J nt10c
ngoai do cac doanh nghi~p mtdc ngoai mang ~i c6 th~ chi tac dong
nho hay th~m
chi }an at
10
Nhttng slf phe phan tht;tc st;t c6 y nghla d6i vdi E>1TTNN thttong dtt<JC dtta ra m(>t
each cd b3.n hdn, n~ng v~ tinh trie't hQC va h~ ttt tttdng. v~ ~t nay "E>TITNN c6 th€
anh httdng de'n Cd ca'u chinh
ttt
xa
hQi, kinh t6 ella. ntt& tie'p nh~n" do d6
''E>TITNN,. t6t nha't thl cting ngcln eh~ slJphat tri6n kinh t6, ehlnh t:ri va xa'u nha't la
b~n ci1ng h6a qu6e gia tie'p nh~n" [44. 5-54]. "M6i quan h~ giila cae cong ty da qu6c
gia va cac m.tdc tie"p nh~n dtfa tren Cd ~ d9c quy~n ki~m soat
thi tntcmg, trong d6
eong ty da qu6c gia la ke th6ng t:ri va nttdc tie'p nh~n Ia ngttCJi phl;l thu(>c. Do d6, cac
ntt& tie'p ~n nh~n ra't it l<;Ji ich tit E>TITNN, ngtt<;Jc l~i. n6 gay ra nhilng xao tr(>n
v~ kinh
t6 va chinh tti
~i cae nttdc nay" [44, 9-11]. Ronald Muller cting ke't lu~n
~ng: mtdc tiep nh~n dtt<;Jc chia xe
r!t it l<;Ji ich w E>TTTNN; n6 lam xa'u di st;t phan
ehia thu nh~p d mt6'c tie'p nh~n; cae oong ty da qu6e gia ehuy8n giao eong ngh~ cfin
qua nhi~u v6n lam tang tj 1~ tha't nghi~p.
N6i ehung E>TITNN gay xao tr(>n n~n
kinh te cua nttdc tie'p nh~n [46, 38].
1.2.1.3. Nhilng J4p lnljn trung dung
Vi~c
phan chia l<;Ji ieh ttc E>TITNN ph\1 thu¢c vao Sf/ thttdng lu<;Jng gii!a eac nha
~u ttt va ehinh phu nttoc ti.e'p nh~ 1.4p l~n nay dlt\1(! xay dl;tng tren ti~n d~ la nha
ntt
ti.eu cua h<;>. Vi d\1, nude tie'p nh~ fun kiem cong ngh~ mdi b4ng each thu hut
DTITNN, ron cqng ty da quoc gia tlm kiem ngu6n nguyen li~u re ti.~n va thi trttong
tieu tlw san phdm. Theo truong phai nay, qua thoi gian nl.toc tiep nh~n ngay eang c6
l
omtd'c tiep nh~n thl h<;> se phai Mm ti'\1 oday m(>t thoi gian dai va m9t khi thi trttong
n(>i dja chU'ng minh dtt\5nh~p vao,
ca hai trttong h<;Jp d~u lam giam the' lt;!c cua cong ty mtdc ngoai.
cac tntong phai tren d~u dlfa tren cae gia thie't ro rang
dU(1i
cae di~u ki~n nha't
d.jnh cua the' gidi va s6li~u ijeh sU' d6 phan tleh, h<;> da neu ~t m9t s6 v!n d~ quan
ll
tr<,>ng: DTI'TNN bao g6m l<;Ji ich va chi phi. nhung khong th~ phu nh~n vai tro quan ·
tr<,>ng ctia n6 trong d<5i s6ng kinh te'. Tuy nhien, m6i tntbng phai da dga tren cac di~u
ki~n thi tntbng khac nhau va nhirng di~u ki~n lich sti' khac nhau d~ phan tich. TntC1ng
phai ung hQ DTTINN, c.h!a tren giben trong tht}c ti8n, cac cong ty rntdc ngoai tlnt?fng (J the' chu dQng, do d6 n6 c6
tM chQn
diu tu vao nhtlng nganh rna n6 c6 it nhi~u the' ll,.fc dQc
se co l
the" hon nu
quy~n. nhu v~y n6
ti~p nh~n. Hdn mJa, trU?fng phai nay chi ~P trung chu ye'u vao m4t
hi~u qua kinh te' ctia vi~c tie'p nh~n f)TfTNN rna
bo qua cic anh httdng v~ m4t xa
h¢i va chinh tfi. Trai l~i. phan tich cua tnt?fng phai chO'ng BTITNN thttong dtt<;1c
di~u khi~n ba:ng h~ ttt tl!dng chinh
t:ri va sl,.f quan tam c6 tinh chufut tic. M6i quan h~
giua ben
vdi m.tdc tie'p nh~n. nhu
la vai tro cua ke th6ng trj. va ngttoi bi trj. Cach nhm nhcln
cua tni'0ng phai trung dung dung hoa va th\}'c te', st;( phan tich cac
anh ht!dng cua
BTITNN len m.tdc tie"p nb~n c6 sac thuye"t pht,Ic hc5n.
Theo tac gia, trong th(fi <4i ngay nay d¢l tren gia thie"t ring cac rong ty mtdc
ngoai Ia san ph[m cua th} tntCSng c~nh tranh khong hoan toan d€ phan tich la CO Cd
sd. L
tie'p lll$1 c6 th~ dlnh httdng cac ho~t dQng ctia cac nha
tieu phat tri~n ciia inlnh thong qua cac chinh sach h~;tn che' va l1u dai.
1..2.2.
Cac nghi~n cliu thtfc ti~n
1.2.2.L Ddu
td tnJc
tidp nzillc ngoai va tang trUiJng
H~u h6t cac cong trlnh nghien cU'u tht!CJng ~p trung vao van~ Cd ban nha't
d()ng cua DTITNN len Slf tang tntdng kinh te cua cac mtdc dang phat tri~n.
12
la tac
Volker Bornschier va cdc CQng SF!= DTIT'NN ht;m cht tang tnliJng
Trong m()t phan tich h6i qui da tuye"n v~ sf/. thay d6i trong tj 1~ tang tntdng GDP
nghich voi tang tntdng GDP ~u nguai. HQ H).p lu~n ding khi dong v6n DTTTNN
vao. n6 bcfm them m(>t 111<;mg v6n moi vao qu6c gia va do d6 hie ~u thl c6 thuc ~y
tang tnt3ng. Tuy nhien, qua thai gian, cac tac d()ng nghjch cua DTTTNN phat huy
tac d\lng va h~n che" Sf/. tang trltdng xa hcfn [36, 651-83]. Bornschier, Christopher
Chase Dunn, va R. Rubinson phat hi~n Ia cac nude tucfng d6i giau hcfn trong The'
gioi Thlt ba chju
s\f
gioi h~n trong tang tntong dai h~n nhi~u hoo cac nude ngheo
[36, 678-79]. Sau d6, Michael Dalan va Brian Tomlin xay dl!ng m()t mo hlnh h6i qui
da tuye"n v~ GDP ~u ngttai o 60 nttdc dang phat tri~n giua nhllng nam 1970 va 1973
da kh!ng
d:inh
l~i cac quan sat ciia Bornchier v~ sf/. tac d()ng khac nhau giua cac
dong va cac kho DTTTNN [44, 51-53].
Rechard Caves: Me bo lett luQ,n cua Bomchier
Tuy nhien. Rechard Caves khong thita
~n
cac nghien CUu nay cua Bornschier
va cac c()ng stt tren ca hai linh vttc: phttcfng phap lu~n va thlfc ti~n. v~ melt phltcJng
phap lu~n. Richard Caves chi ra ding vl hai bie"n d()c l~p cua Bornschier- cac kho
v6n DTTINN v~, thu nh~p d~u ngttai - c6 m6i lien quan thu~n chi~u voi nhau, do d6
m6i lien h~ ngbich c6 h~ th6ng phai xay ra giua cac kho DTITNN va tang tntong
trong thu nh~p tliu ngttai. N6i each khac, m6i quan h~ nghich nay c6 th~ la sf/. gia
~o c6 tinh h~ th6ng do sl;( chi djnh cua Bornschier v~ bie"n d()c l~p [38].
Nhi£u nghien cliu khdc: DTTTNN khong co tdc dong nhdt qudn len tang tntiJng
Robert Jackman xay dl!ng m()t mo hlnh h6i qui v~ tang tntdng GDP ~u nguai C1
72 nuoc dang phat tri~n thai ky 1960-78. Trong d6, cac bie"n dQ<; l~p khong chi bao
g6m cac dong va kho DTTTNN, v6n trong m.toc, cua cai ban ~u cua quO'c gia, rna
13
con la qui mo dan s6 ban ~u va toe dQ tang dan s6. Jackman phat hi~n cac kho v6n
BTITNN c6 m6i lien ke't thu~n chi~u (J mt!c
y nghia thong ke d6i vdi cac m:toc
ngheo, va c6 m6i lien ke't nghich chi~u, nhltng khong (J mt!c
y nghia th6ng ke? d6i
VOi cac m.t&; tttdng defi giau hdn. Jackman ke't lu~n dng IDQt khi qui IDO quoe gia
dtt
giua nhifng nam 1950 va 1976 da tlm th!y kho v6n E>TTTNN lien h~ ngh!ch voi tang
y nghia th6ng ke, nhltng khong c6 m6i lien h~ nhu the' ne'u hGi qui m{)t
mdu nho cho 7 nude chau My Latin va Jamaica. Trong m(>t mfiu My dii va ~c bi~t
cho m(>t nh6m nho cac nude o chau My Latin, phat hi~n c6 t:fnh khu vrf.c ciia ong
cang ti mi h<1n: kho v6n DTTTNN cua My trong nong nghi~p, cong nghi~p. truy~n
thong, va tht.tcsng m~i quan h~ cung chi~u vdi tang tntong thu nh~p (~c du it c6 y
tntong o mt1c
nghia th6ng ke) [85]. Gupta va Islam (1983) da h6i qui m(>t bQ s6li~u cua m(>t nh6m
Ion cac nt.toc dang phat tri8n qua m(>t chucSi thC1i gian dai ( 1950-73) de giai thich tang
trt.tong. E>6i vdi h~u he't cac giai do~~ voi ta't ca cac nh6m qu6c gia va trong ta't
cac phudng trlnh hGi qui dt1<;1c kil!m
ca
dPJh, h~ s6 ciia bie'n D'ITfNN vAn khong c6 y
nghia. <Mn day hdn, Husain va Jun (1992) ung dvng phttcsng phap tt.tdng tt;e tren m(>t
s6 nude Bong A thC1i ky
1970-88, hQ fim th(y m6i quan h~ cUng chi~u va c6 y nghia
giila E>TTI'NN va tang trt.tCJng. Sl! tttcJng phan giila hai nghien cll'u n6i len cau hoi Ia
c6 ph3i ban cha't va tac d(>ng ciia E>TITNN se thay d6i qua cac thC1i Icy va giil'a cac
a};.?-1
m§u qu6c gia dd<}C nghien clfu? Fry (1993) tie'n m¢t bt.tdc xa hcJn, ong khong gioi
Jut.n (J m()t phttdng trlnh kiem
dlnh duy nha't,
rna dung mo hlnh nhi~u pht!dng trlnh
dGng thC1L trong d6 dong v6n vao, Mu nt, tie't ki~m va tang tntong tac dQng qua I~i.
Fry da dung s6li~u cua 16 qu6c gia dang phat tri6n, trong d6 (J nh6m 5 mtde chau
A
(HAn Quoe, Indonesia. Malaysia, Philippine va Thai Lan) E>TITNN c6 m6i quan h~
14
cung chi~u vdi dftu t11 cling nhl1 tang tntCsng, va nghich chi~u vm tie't ki~m. Nhltng Cs
nh6m 11 n110c con l~i, E>TTTNN khong lam tang mU'c d~u nt va tang tntesng va m6i
quan h~ nghich chi~u vdi tie't ki~m vftn t6n ~i. 6ng ke't lu~n Ia do mll'c k~m ch6 tai
cbinh va b6p meo m~u cijch (5 cac nl1oc chau A tren it hon cac mt& con l~i.
Qua cac cong trlnh nghien cU'u tht,tc nghi~m ciia nhi~u nha kinh t6 trong vi~c phan
tich E>TTTNN va tang tntdng, c6 ly do d~ cho ding m6i quan h~ giua E>TTTNN va
tang tntesng ph\1 thuQc vao d~c di~m cua tUng qu6c gia va c6 th6 khac di theo cac
thai kY va cling khac nhau giua cac ~ng E>TTTNN.
1.2.2.2. Bllu tli tn;c
gp nlillc ngoai va sf! bat binh tldng v~ thu nh4p
M9t va'n d~ khac lien quan de'n cac m!Oc dang phat tri€n cling dl1<;1C nghien cU'u la
BTTTNN c6 th€ ~o ra st;( t4p trung thu nh~p vao m()t vai nh6m dan cu.
Bomchier va Vincent Mahler: DTITNN lam xdu di vi?c pluJn chia thu nhqp
Cac nghien cU'u ciia Bomchier va cac c()ng st;( da dl!a de'n ke't lu~n la E>TTTNN
Jam xa'u di vi~c phan chia thu ~P (5 cac nl1dc dang phat tri8n [3, 720-38]. Phan tich
ciia Vincent Mahler, dlfa vao s6li~u E>TTI'NN trong tang linh vrfc kinh t6 d 68 nl!dc
dang phat tri€n, phat hi~n m6i lien h~ es mU'c th6ng ke c6 y nghia giua stf. t4p trung
thu nh~p vao 20% dan
s6 thu()c nh6m dftu va DTTTNN trong nganh cong nghi~p.
nhttng khong c6 m6i lien h~ nhl! the' trong nganh khai khoang va nong nghi~p.
Mahler ke't lu~n trong ta't ca ba khu Vtf.C c6 rn6i lien h~ (j mU'c th6ng ke c6 y nghia'
giii'a .E>TTINN ~! ~P trung thu nh~p vao 5% dan s6 [76].
Dolan va Tomlin: DTITNN khong c6 mdi lien h? vm sT! bat binh ddng thu nhQp
Tuy nhien, phan tich ciia Dolan va Tomlin ve tac d()ng khong chi cua .E>TTTNN
rna con cua xua't kh4u va vi~n trcung vdi s\f ba't b'inh dang thu nh~p (5 mU'c th6ng ke c6 y nghia mij.c du cac
me gia da
tim tha'y tac d()ng thu~n chi~u ye'u cua .E>TITNN. HQ ke't l~n cl:ng "cac ngu6n lt;Cc
15
ben ngoai n6i chung khong c6 m6i lien h~ v6i slfba't binh dang thu nh~p"£44.57-58].
Tuy cac nghien ctru tren khong cho tha'y ro sf/. ba't binh ding v~ thu nh~p gifra cac
vU.ng Uinh th5 trong m6i quan h~ vdi E>TI'TNN. nhltng thl!c t6 l1 Vi~t Nam va m(>t s6
nude Ian ~n nhtt Thai Lan, Trung Qu6c da th~ hi~n ro net di~u nay. Do d6 trong
pMn phan tich trttC1ng h<;Jp cda Vi~t Nam. l~n an se
c6 gang Him rome d(>ng nay
cua vi~c tie'p nh~n I>TI'TNN va S\t cin thie't phiH c6 cac chlnh sach phu h<;Jp d~ h~n
ch€ S\f pbat tri~n qua chenh l~ch gifra cac vUng.
1.2.2.3. Dtfu hi tnJc tidp mdJc ngoai va sf/ chuydn giao cong ~
Bi xa hcJn cac cu(>c nghien cttu v~ t.ac d¢ng ciia E>TTTNN len tang tntlJng va phan
ph6i tlm nh4p l1 cac nttdc dang phat tri~n. m(>t s6 phan tich t~p trung vao cac va'n d~
cv th~ bon cda ho~t d(>ng E>TITNN trong The' gioi Thu ba. E>6 la t4p trung danh gia
s\f chuy~n giao cong ngh~ thong qua E>TI'TNN:
Sf! chuyln giao gid cd di cung vm chuyln giao cong ngh?
Constantine V. Vaitsos phat hi~n clng phi ban quy~n. phi :Icy th~t rang buQc
trong cac di~u khoan lam cho gia mua cac hang h6a trung gian qua cao, cac h~n che'
xua't khiu va cac gioi h~n khac trl1 thanh ganh n~ng len can can thanh toan cda cac
quoc gia wng Andes [93, 42-65]. Richard Newfarmer pharr tich, trong su6t gitra
nhirng nam 1960, cac qu6c gia kem phat tri~n da phai chi tnl xa'p xi 113 hay hon so
voi cac nttdc phat tri~n cho cac thie't bi di~n nang nhtt tua ~may pbat di~n. may
bie'n th6...[80]. Sanjaya Lall nh~n djnh clng vi~c chuy~n giao gia ca kh6 chl!ng minh
,,J ";/
~
b~ng ttl li~u va ki~m soat, va clng cac nganh khac nhau c6 th6 c6 cac khuynh hltong
kMc nhau lien quan de'n chuy6n giao gia ca nhlt la m(>t each h8i httong ti~n kie'm
dU\5C v~ nltdc [72].
Khi1 nang qudn ly cua nude titp nhQn co thd ht)n cht az/(IC viec chuyln giao gid
Tuy nhien, cac nghien c11'u ciing thira nh~n nhi~u quoc gia c6 kha nang quan ly -
16
t6i thi~u (J m9t mt1c d9 nao d6- va'n d~ cong ngh~ m.tde ngoai bj ~t gia cao. Cong
trlnh nghien c11u cua Vaitsos cho tha'y Colombia c6 th~ lam dju bOt va'n d~ can can
thanh toan di cung cac khoan chi tni cong ngh~ thong qua vi~c nghien ct1u va thdm
djnh (ffiu t1t du<;c quan ly bCJi m(>t t5 cht1c cua nha nuoc, Comite de Reglias. T6 cht1c
nay sAp xe'p l~i cac di~u khoan v~ ti~n ban quy~n do d6 cac khoiin chi tnl trong nam
1970 thap hdn 40% so voi nam 1967, tie'tki~m dtf<;c 8 tY USD. Them vao d6, uy ban
nay ca:t giam ffii:lnh cac thu tl,IC hao t6n khac di CUng VOi Vi~C chuy~n giao cong ngh~
t:ntoc day [93, 128-30]. T6ng quat hdn, Daniel Chudnovky phat hi~n ~ng cac chinh
phti trong m()t
s6 qu6c gia (J chau My Latin ho~t d(>ng d(>c l~p hay thong qua cong
t!& Andes c6 th~ thay d6i hoan toan xu huong tang len cua phi ban quy~n va phi ky
thu~t d6i voi cac xi nghi~p Hoa
Ky. Thu vj nh!t, Chudnovsky ke't 1~ cing stt gia
tang de'n sau trong cac khoan chi trii lai c6 ph~n va l<;i tt1c khong bu da:p dli
kY
thu~t, va do d6 t6ng
s6 ti~n gill
v~ ctia cac
doanh nghi~p nlioc ngoai c6 lien quan de'n t6ng (ffiu tli cua h? trong vung giam trong
su6t nhung nam 1970. E>i~u nay cho tha'y cac doanh nghi~p nude ngoai, khong th~
chuy~n l<;i nhu~n thong qua vi~c chuy~n giao gia ca trong cbuy~n giao cong ngh~.
hQ chQn each tai &u tli cac khoan kie'm du'
c6 gAng chuy~n v~ thong qua
cac khoiin chi tra Uii c6· ph~n va l<;i tt1c [42].
Cong ngM tham dttlng v6n khong thich lu;!p wJi cdc nzttJc dang phdt triin
.•·
M(>t v(n d~ quan trQng .khac la li~u cac cong ty da qu6c gia c6 chQn cong ngh~
thich h<Jp voi ililh·tr~ng d6i dao lao d(>ng (J h~u he't cac nlioc dang phat tri~n hay
khong? Geralt Helleiner, Sanjaya Lall va Paul Streeten cho 13. BTTTNN c6 th~ lam
x!u di v!n d~ phan ph6i thu nh~p va vi~c lam (J nude tie'p ~ ne'u hQ sli d1;1ng cong
ngh~ tham dvng v6n, tie't ki~m lao d(>ng, bdi le ~c tntng cua cac n~n kinh te' nay la
c6
tY 1~ th!t nghi~p cao [54]. Rechard Newfarmer da ch1hlg minh cing ph~n ldn
cac s61i~u c6 gia trj thlta nh~n DTITNN khong thich h
17
ye'u
t6 san xua't dja phttong trong viec thay d5i cac phtfong phap san xua't c6 ngu6n
goc til' cac mt& cong nghi~p. tuy nhien ong cling cho clng khong tlm tha'y cac s6
li~u chttng minh la cac xi nghi~p dja phttong c6 th~ tht!c hi~n t6t hon trong linh Vlf.c
nay [81,. 42-44]. Louis Wells tren co sd phan tich cua mlnh v~ cac nha san xua't trong
m.tck va ntfdc ngoai (J Indonesia, th~ nh~n la cac nha san xua't mf(tc ngoai c6 th~
kern hllu dl}ng d khia c~nh sll dt,mg cong ngh~ khong thich h<;1p hon la d khia c~nh
~nh tranh gia cii trong mt)t nganh C\1 th~. Nhitng nganh nay voi st! bao ht) ra't cao -
d6 la khong c6 c~nh tranh - cling c6 xu httong thich nghi it nha't voi s\f d6i dao lao
d()ng d dja phtfong [97]. Bergsten, Horst va Moran, ti't vi~c ·xem xet l~i mt)t
s6
nghien clhl thtJc ti~n. ke't lu~n dng: 0' dau chinh phu cua nttdc tie'p nh~n BTITNN
khuye'n khich c~nh tranh gitla cac nha d§u tt.t mt& ngoai vdi nhau hay gitla cac nha
~u t1t mtdc ngoai va cac xi nghi~p dja phtfong se khuye'n khich cac doanh nghi~p
ntf& ngoai
sa dl}ng cac cong ngh~ tham dl}ng lao dt)ng [35]. v~ m~i lien ke't gitla
c(u true thi tnt
phat hi~n cl.ng trong mt)t nganh C\1 th~. BTITNN nhdm vao
thi tnt
dja cda
E>ai Loan da dung ga'p hai s6 h!
thi
tnt
t6 ntong d6i
c~nh tranh bon. HQ cling phat hi~n la san xua't cho xua't khifu ~o ra vi~c lam g§n nhtt
ga'p hai l~n so voi san xua't ban trong ntfac [84].
1.2.2.4. Bti~ I# trf!c tidp ndllc ngoai va v~c lam
•
v~ ttic dQng tnfc tilp:
Muller: DTITNN x6a bo nhi~u cong vi?c hdn la t{lo ra
~ c~p de'n tac dt)ng chung cua BTITNN de'n vi~c lam d cac nttdc dang phat
tri~n. Muller cho clng "cac cong ty da quoc gia dang x6a bO nhi~u cong vi~c hon la
~ora ... Up lu~n nay cho Ia mt)t dt! an d§u t11 dtf
18
