I. Giới thiệu chung
1. Chiến tranh thương mại là gì?
Chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đang là một trong những vấn đề nóng
hổi của toàn thế giới. Vì Mỹ và Trung Quốc hiện đang là hai cường quốc lớn mạnh nhất
hiện nay, vì thế xung đột thương mại giữa hai nước chắc chắn sẽ gây ra những tác động
đáng kể đối với dòng chảy thương mại toàn cầu, trong đó có Việt Nam.
Chính vì vậy, để hiểu rõ hơn về cuộc chiến này và những ảnh hưởng của nó đến nền
kinh tế nước ta, trước tiên chúng ta phải đi tìm hiểu xem : Chiến tranh thương mại là gì?
Chiến tranh thương mại (tiếng Anh: trade war) hay còn gọi là chiến tranh mậu dịch
là hiện tượng trong đó hai hay nhiều quốc gia tăng hoặc tạo ra thuế hoặc các loại rào cản
thương mại (gồm: Giấy phép xuất nhập khẩu, hạn ngạch nhập khẩu, viện trợ đối với các
ngành sản xuất trong nước/nội địa, hạn chế xuất khẩu tự nguyện, yêu cầu khắt khe đối với
hàng hóa nhập vào nội địa, lệnh cấm vận, hạn chế thương mại, và sự làm mất giá tiền tệ)
với nhau nhằm đáp trả những rào cản thương mại của nước đối lập.
Chế độ bảo hộ tăng cường làm cho sản xuất hàng hóa của cả hai nước tiến dần đến
mức tự cung tự cấp để đáp ứng những nhu cầu tiêu dùng không được thỏa mãn bởi nhập
khẩu hạn chế.
Nhiều nhà kinh tế học cho rằng những sự bảo hộ nhất định (bảo hộ đối với một số
ngành nhất định) hao tốn tiền của hơn những sự bảo hộ khác (đối với các ngành khác),
bởi nó có thể gây ra chiến tranh thương mại
2. Vậy thuế nhập khẩu là gì ?
Thuế nhập khẩu là thuế đánh vào một sản phẩm được sản xuất ở nước ngoài, được
nhập khẩu vào trong nước. Đánh thuế nhập khẩu nhằm kích thích người dân mua các sản
phẩm nội địa, vì hàng xuất khẩu trở nên đắt hơn từ đó thúc đẩy nền kinh tế trong nước.
2


3. Lý do tại sao Trump lại áp thuế nhập khẩu lên hàng Trung Quốc?
Tổng thống Trump đã áp thuế đối với hàng hóa trị giá 34 tỷ USD do Mỹ cáo
buộc Bắc Kinh ăn cắp sở hữu trí tuệ về thiết kế và ý tưởng sản phẩm. Đồng thời, Trump
muốn cắt giảm thâm hụt thương mại với Trung Quốc. Ông cáo buộc nước này đã có hành

vi thương mại không công bằng kể từ khi ông trở thành tổng thống.
4. Thâm hụt thương mại là gì?
Thuật ngữ này chỉ sự chênh lệch giữa giá trị xuất khẩu và giá trị nhập khẩu. Thâm
hụt thương mại xảy ra khi chênh lệch này nhỏ hơn 0. Hay hiểu một cách đơn giản, giá trị
xuất khẩu đang không bằng giá trị nhập khẩu. Mỹ bị thâm hụt thương mại với Trung
Quốc ở mức 375 tỷ USD khiến Trump không hài lòng. Ông muốn cắt giảm thâm hụt
thương mại bằng việc sử dụng thuế áp vào hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.
5. Tóm lược của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
Chiến tranh thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ vào năm 2018 khởi đầu
vào ngày vào ngày 22 tháng 3 năm 2018 khi tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tuyên bố
sẽ áp dụng mức thuế 50 tỷ đô la Mỹ cho hàng hóa Trung Quốc dựa theo Mục 301 của
Đạo luật Thương mại năm 1974, để ngăn chặn những gì họ cho là hành vi thương mại
không công bằng và hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ. Nó cho phép tổng thống có thẩm
quyền đơn phương áp dụng tiền phạt hoặc các hình phạt khác đối với một đối tác thương
mại nếu nó được cho là không công bằng gây tổn hại đến lợi ích kinh doanh của Hoa Kỳ.
Vào tháng Tư, Trump đã áp đặt thuế quan đối với hàng nhập khẩu thép và nhôm từ Trung
Quốc, Canada và các nước trong Liên minh châu Âu.
Ngày 6 tháng 7 năm 2018, Donald Trump cho áp đặt thuế quan đối với hàng
hóa trị giá 34 tỷ USD của Trung Quốc, đưa đến việc Trung Quốc đáp lại với các mức thuế
tương tự đối với các sản phẩm của Mỹ. Chính quyền Trump cho biết thuế quan là việc
cần thiết để bảo vệ an ninh quốc gia và sở hữu trí tuệ của các doanh nghiệp Mỹ, và giúp
giảm thâm hụt thương mại của Mỹ đối với Trung Quốc. Trong tháng 8 năm 2017, Trump
đã mở một cuộc điều tra chính thức về các vụ tấn công vào tài sản trí tuệ của Mỹ và các
đồng minh của mình, việc trộm cắp ước tính gây tốn kém cho Mỹ khoảng 600 tỷ đô la
một năm.

3


II. Tình hình chiến tranh thương mại Trung – Mĩ

1. Nguồn gốc chiến tranh thương mại Trung – Mĩ
Lần cuối cùng Mỹ khơi mào một cuộc chiến tranh thương mại đã là gần 40 năm
trước. Khi đó, tổng thống đương nhiệm là Ronald Reagan, còn đối thủ là một đồng minh
thân cận: Nhật Bản. Trong lần đụng độ ấy, Nhật Bản đã gục ngã trước sức mạnh vượt trội
của nền kinh tế Mỹ. Kết cục, Tokyo chấp nhận hạn chế xuất khẩu và chuyển các nhà máy
sản xuất ôtô sang bờ Đông Thái Bình Dương, tạo ra hàng trăm nghìn việc làm trên đất
Mỹ.
Sau 4 thập kỷ, Washington dường như một lần nữa chuẩn bị cho một cuộc "khói lửa
can qua" về kinh tế, nhưng lần này, người đứng bên kia chiến tuyến là Trung Quốc. So
với Nhật Bản của thập kỷ 80, Trung Quốc hôm nay là một đối thủ nặng ký với nền kinh
tế hùng mạnh hơn rất nhiều. Không có dấu hiệu nào cho thấy phần thắng lần này có thể
nằm chắc trong tay Washington. "Từ cuối thập kỷ 90, Mỹ luôn trải qua thâm hụt nặng nề
trong mối quan hệ thương mại với Trung Quốc. Tình trạng ấy ngày càng trở nên tồi tệ",
John Edwards, chuyên gia kinh tế từ Viện Nghiên cứu chính sách Lowy, trụ sở tại
Australia, nhận định.
Thâm hụt thương mại là một trong những nhức nhối lớn nhất đối với các nhà hoạch
định chính sách kinh tế tại Washington. Từ năm 2011, thâm hụt thương mại nghiêng về
phía Mỹ trong quan hệ kinh tế với Trung Quốc luôn duy trì ở mức trên 300 tỷ USD và có
xu hướng nghiêm trọng hơn qua từng năm. Theo báo cáo của Cơ quan Thống kê Trung
ương Mỹ, thâm hụt thương mại của Mỹ đối với Trung Quốc đạt 375 tỷ USD trong năm
2017.

4


Con số trên xuất phát từ giá trị hàng hóa khổng lồ Trung Quốc xuất khẩu vào Mỹ.
Bên cạnh lợi thế nhờ nhân công giá rẻ, để hỗ trợ hàng hóa xuất khẩu, Bắc Kinh chủ động
duy trì đồng nội tệ ở giá trị thấp. Chính sách này gây thiệt hại nghiêm trọng cho không
chỉ hàng hóa Mỹ mà còn Nhật Bản và nhiều nước EU. Các chuyên gia kinh tế phương
Tây và nhiều chính trị gia Mỹ gọi Trung Quốc là "quốc gia thao túng tiền tệ".

Những năm gần đây, vấn đề đánh cắp tài sản trí tuệ với sự dính líu của Trung Quốc
được giới chức Mỹ coi là mối đe dọa sống còn. Bắc Kinh từ lâu không còn muốn đóng
vai trò công xưởng sản xuất giày dép và quần áo giá rẻ cho thế giới. Cường quốc phương
Đông muốn thách thức lãnh đạo thế giới phương Tây trong ngành công nghiệp công nghệ
cao.
"Trung Quốc tìm mọi cách để thâu tóm các công nghệ tiên tiến. Nếu có thể, họ sẽ
tìm cách mua chúng (tài sản trí tuệ). Nếu không thể mua, họ sẽ gây sức ép buộc các công
ty Mỹ chuyển giao bí mật kinh doanh công nghệ. Nếu vẫn không được, họ sẽ tìm cách
đánh cắp chúng", Derek Scissors, chuyên gia kinh tế từ Viện Doanh nghiệp Mỹ, nói với
CNN.
5


Theo New York Times, nhiều doanh nghiệp Mỹ khiếu nại về những trường hợp bị
Trung Quốc ép phải chuyển giao bí mật kinh doanh và công nghệ đổi lấy quyền tiếp cận
thị trường 1,3 tỷ dân. Mặc dù vậy, Bắc Kinh nhiều lần phủ nhận cáo buộc này.
Một báo cáo của Ủy ban Tài sản trí tuệ Mỹ thống kê các doanh nghiệp Mỹ đã bị
đánh cắp khoảng 200 tỷ USD tài sản trí tuệ khi tiến hành kinh doanh tại thị trường Trung
Quốc, nguyên nhân bởi thiếu hành lang pháp lý thỏa đáng. Báo cáo trên cũng cho biết 2
triệu việc làm đã được tạo ra từ các tài sản trí tuệ bị đánh cắp tại Trung Quốc, những việc
làm lẽ ra phải được dành cho người lao động Mỹ.
Hậu quả là, Chiến tranh thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ vào năm
2018 khởi đầu vào ngày vào ngày 22 tháng 3 năm 2018 khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald
Trump tuyên bố sẽ áp dụng mức thuế 50 tỷ đô la Mỹ cho hàng hóa Trung Quốc dựa theo
Mục 301 của Đạo luật Thương mại năm 1974, để ngăn chặn những gì họ cho là hành vi
thương mại không công bằng và hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ. Danh sách thuế quan
trọng tập trung vào các sản phẩm được đưa vào kế hoạch Made in China 2025, bao gồm
[3]

các sản phẩm liên quan đến CNTT và robot . Nó cho phép tổng thống có thẩm quyền

đơn phương áp dụng tiền phạt hoặc các hình phạt khác đối với một đối tác thương mại
nếu nó được cho là không công bằng gây tổn hại đến lợi ích kinh doanh của Hoa Kỳ.
2. Diễn biến chiến tranh thương mại và nền kinh tế Mỹ - Trung trong cuộc
chiến tranh thương mại giữa hai nước
2.1. Diễn biến chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
Những mốc sự kiện chính của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung

Động thái các bên
Thời gian

Mỹ

Trung Quốc

Mỹ áp thuế nhập khẩu lên các sản
phẩm máy giặt và pin mặt trời. Tuy
22/01/2018 các sản phẩm này không nhập từ
6


Trung Quốc, nhưng trong luận điểm
của mình Mỹ đã chỉ hẳn việc Trung
Quốc đang thống lĩnh nguồn cung
toàn cầu là 1 trở ngại
Trung Quốc bắt đầu quá trình điều
04/02/2018

tra chống hỗ trợ giá trong 1 năm
các mặt hàng Cao Lương nhập từ
Mỹ.

Tổng thống Trump ký lệnh áp thuế

09/03/ nhập khẩu lên mặt hàng thép và
2018

nhôm từ tất cả các quốc gia trung đó
có Trung Quốc
Mỹ đề xuất thuế nhập khẩu để đáp
trả lại việc Trung Quốc cạnh tranh
22/03/ thương mại không lành mạnh, điển

2018

hình trong vấn đề chuyển giao công
nghệ, bản quyền sở hữu trí tuệ và dự
định sẽ khiếu naị với WTO về vấn
đề này.
Trung Quốc áp thuế nhập khẩu lên

23/03/2018 Mỹ khiếu nại lên WTO về vấn đề

3 tỉ đô hàng hóa nhập từ Mỹ, nhằm

Trung Quốc bảo hộ quyền sở hữu trí đáp trả lại thuế nhập khẩu Mỹ áp
tuệ

lên các sản phẩm thép và nhôm
của Trung Quốc

27/03/2018 Mỹ công bố bản báo cáo phần 301 về

Trung Quốc
Đầu tháng

Hội đàm giữa 2 nước thất bại,

4/2018

Trung Quốc đề xuất giảm thâm hụt
thương mại song phương giữa 2
nước khoảng 50 tỷ đô.
7


Trung Quốc tuyên bố sẽ áp thuế
02/04/2018

nhập khẩu lên 3 tỷ đô hàng hóa
nhập khẩu từ Mỹ bao gồm hoa quả
tươi, hạt nắt, rượu nho và thịt lợn.
Mỹ công bố danh sách các mặt hàng

03/04/2018 sẽ bị áp thuế nhập khẩu từ Trung
Quốc trị giá 50 tỷ đô, chủ yếu là các
mặt hàng công nghệ cao, để bù đắp
lại những thiệt hại do việc Trung
Quốc ăn cắp bản quyền sở hữu trí
tuệ gây ra.
Trung Quốc khiếu nại lên WTO về
04/04/2018 Mỹ cho rằng những cáo buộc của
Trung Quốc lên chính sách của

mình là vô căn cứ.

thuế nhập khẩu phần 301 của Mỹ,
đồng thời nói rằng sẽ áp thuế nhập
khẩu 25% lên 106 sản phẩm của
Mỹ bao gồm đậu, xe máy, các sản
phẩm hóa học và máy bay.

Tổng thống Trump tuyên bố sẽ xem
05/04/2018

Trung Quốc

xét áp dụng thêm thuế nhập khẩu lên WTO về việc Mỹ

khiếu nại lên
áp thuế nhập

100 tỷ đô hàng hóa nhập từ Trung

khẩu lên thép và nhôm của nước

Quốc

này
Chủ tịch TQ Tập Cận Bình hứa

10/04/2018

hẹn sẽ mở cửa thị trường tài chính

Mỹ trừng phạt công ty ZTE của

16/04/2018 Trung Quốc vì đã vi phạm các thỏa
thuận về việc cấm giao thương với
Iran và Bắc Triều Tiên, qua đó công
ty này bị cấm không được mua các
sản phẩm công nghệ của Mỹ trong 7
năm.
8


Trung Quốc tuyên bố sẽ thu thuế
17/04/2018

chống bán phá giá lên 1 tỷ đô Cao
Lương nhập từ Mỹ

26/04/2018 Mỹ điều tra tập đoàn công nghệ Trung Quốc tuyên bố có thể giảm
Huawei vì khả năng vi phạm lệnh cô một nửa thuế nhập khẩu ô tô
lập Iran.
Đối thoại tại Bắc Kinh không có
3-4/05/2018 Mỹ yêu cầu cắt giảm 200 tỷ USD
thâm hụt thương mại

kết quả. Trung Quốc phản đối
quyết định phạt ZTE và yêu cầu
kết thúc cuộc điều tra phần 301

10/05/2018


ZTE ngừng mọi hoạt động tại Mỹ.

14/05/2018

Trung Quốc xem xét về phi vụ
hợp nhất của Qualcomm và NXP

17/05/2018 Đối thoại bắt đầu tại Washington
Trung Quốc kết thúc việc điều tra
18/05/2018

về việc Mỹ bán phá giá Cao
Lương.
Đối thoại có tiếng nói chung. Mỹ

Trung Quốc đề xuất việc sẽ mua

20/05/2018 đồng ý tạm hoãn áp thuế nhập khẩu thêm rất nhiều hàng hóa nhập từ
Mỹ
Trung Quốc đề xuất xóa bỏ thuế
22/05/2018 Cả 2 quốc gia thống nhất về cách
thức đại trà để xử lý phi vụ ZTE

nhập khẩu lên các sản phẩm nông
nghiệp và giảm từ 25% xuống
15% đối với ô tô từ Mỹ

23/05/2018 Trump tuyên bố rút khỏi thỏa thuận
ngày 22/05
25/05/2018 Mỹ tuyên bố sẽ phạt tập đoàn ZTE

9


1,3 tỉ đô.
Trung Quốc nói sẽ thông qua phi

28/05/2018

vụ của Qualcomm nếu Mỹ gỡ lệnh
phạt lên ZTE
Mỹ tuyên bố sẽ áp thuế nhập khẩu
29/05/2018 lên 50 tỷ đô hàng nhập khẩu từ
Trung Quốc đồng thời giới hạn số

Trung Quốc tuyên bố sẽ mua thêm
than từ Mỹ để giảm thâm hụt

thị thực nhập cảnh cấp cho công dân thương mại của Mỹ
Trung Quốc nhằm bảo vệ quyền sở
hữu trí tuệ.
Trung Quốc tuyên bố cắt thuế
30/05/2018

nhập khẩu lên 1 số hàng tiêu dùng
bắt đầu từ ngay 01/07.

06/06/2018

Trung Quốc đề xuất mua thêm 25
tỷ đô hàng từ Mỹ


15/06/2018

Mỹ công bố sẽ áp thuế lên 50 tỷ đô
hàng nhập khẩu từ Trung Quốc
Mỹ tuyên bố sẽ áp thuế nhập khẩu

19/06/2018

lên thêm 200 tỷ đô hàng từ Trung
Quốc nếu Trung Quốc trả đũa
Gói thuế nhập khẩu lên 34 tỷ USD

06/07/2018 hàng từ Trung Quốc bắt đầu. ZTE
được phép hoạt động lại 1 cách giới
hạn tại Mỹ
Trung Quốc tuyên bố sẽ trả đũa
03/08/2018

bằng cách áp thuế lên 16 tỷ đô
hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ
Danh sách áp thuế trả đũa trị giá

23/08/2018 Thuế nhập khẩu lên 16 tỷ USD hàng 16 tỷ USD của TQ nhắm vào hàng
10


từ Trung Quốc bắt đầu có hiệu lực

NK từ Mỹ có hiệu lực đồng thời

với lệnh áp thuế của Mỹ

Kết thúc thời hạn lấy ý kiến dư luận Trung Quốc tuyên bố sẽ trả đũa
06/09/2018 cho đề xuất đánh thuế cho gói hàng bằng cách áp thuế lên 60 tỷ đô
hóa trị gái 200 tỷ USD của chính hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ
quyền Trump

Tổng thống Trump đe dọa sẽ đánh

07/09/2018

thuế thêm 267 tỷ USD hàng NK từ
TQ sau gói 200 tỷ USD nếu thấy
cần thiết
Mỹ chủ động đề xuất một cuộc đàm

13/09/2018

phán với Trung Quốc và người dẫn
đầu sẽ là Bộ trưởng Bộ Tài chính
Mỹ Mnuchin

2.2. Một số tác động và ứng phó của Mỹ và Trung Quốc
Một cuộc chiến tranh thương mại nổ ra giữa Trung Quốc và Mỹ sẽ khiến kinh tế
của 2 quốc gia này và thậm chí là kinh tế thế giới bị ảnh hưởng ít nhiều. Với bản chất của
chiến tranh thương mại, sẽ không có nước nào tham gia được lợi. Mỹ và Trung Quốc hiểu
rõ điều này và đều cố gắng trở thành nước chịu thiệt hại ít hơn.
Tuy nhiên, khi kinh tế thế giới đang ngày càng mở, các nền kinh tế có mối liên kết
ngày càng chặt chẽ thì hậu quả của một cuộc chiến tranh kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc
càng trở nên khó lường.

2.2.1 Nước Mỹ
Đối với Mỹ, việc đánh thuế sẽ khiến hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc vào
Mỹ trở nên đắt đỏ hơn. Cơ cấu mặt hàng Mỹ nhập từ Trung Quốc khá đa dạng: có cả
phương tiện sản xuất (capital goods) như máy móc, thiết bị, phương tiện vận tải... ; hàng
hóa trung gian (intermerdiate goods) vốn là đầu vào cho các ngành sản xuất như linh kiện
máy tính, thiết bị viễn thông, phụ tùng ô tô... lẫn hàng hóa tiêu dùng (finished goods) như
11


điện thoại di động, hàng điện tử, hàng may mặc, da giày... Trong gói đánh thuế 50 tỷ USD
đầu tiên, Mỹ chủ yếu đánh thuế nhắm vào các loại phương tiện sản xuất và hàng hóa
trung gian nhưng đến gói 200 tỷ USD (mới chỉ đang đe dọa, chưa áp thuế thực sự tính
đến ngày 14/09/2018) thì danh mục hàng hóa đã mở rộng sang rất nhiều nhóm hàng tiêu
dùng. Như vậy, trong kịch bản tổng giá trị hàng hóa bị đánh thuế là 250 tỷ USD (thậm chí
leo thang lên mức cao nhất là toàn bộ hàng hóa Trung Quốc xuất khẩu vào Mỹ như ông
Trump đe dọa) thì cả doanh nghiệp sản xuất lẫn người tiêu dùng Mỹ đều sẽ bị ảnh hưởng.
Mặt bằng giá cả tiêu dùng sẽ tăng lên và các doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng Mỹ
sẽ phải gánh chịu thiệt hại. Giá cả tăng cũng sẽ là dữ liệu quan trọng để FED xem xét lộ
trình tăng lãi suất nhanh hơn.
Cơ cấu các loại mặt hàng trong gói đánh thuế dự kiến 200 tỷ USD của Mỹ

Máy móc thiết bị
Hàng hóa trung gian
Hàng hóa tiêu dùng
Khác

Tuy nhiên, một yếu tố giúp giảm bớt hiệu ứng tiêu cực của chiến tranh thương mại
là chương trình cải cách thuế của chính quyền Trump khiến cho thu nhập khả dụng của
người dân Mỹ tăng lên, giúp hấp thụ phần nào xu hướng tăng lên của giá hàng hóa. Do
vậy, theo đánh giá của chúng tôi, trên bình diện nói chung, việc tăng thuế có thể sẽ

không ảnh hưởng quá mạnh đến hoạt động tiêu dùng của người dân Mỹ, qua đó tăng
trưởng của Mỹ nhiều khả năng vẫn được đảm bảo. Một số ngành hàng riêng biệt có thể sẽ
chịu tác động mạnh hơn cả là: sản xuất máy bay (16 tỷ USD), nông dân trồng đậu nành
(12 tỷ USD), ngô, các loại hạt... Mới đây nhất. để giảm tác động của chiến tranh thương
mại đối với nông dân Mỹ, chính quyền Trump đã đưa ra gói hỗ trợ trị giá 12 tỷ USD cho
những nông dân Mỹ có sản phẩm xuất khẩu bị ảnh hưởng. Điểm bất lợi của chính
quyền Trump trong cuộc chiến thương mại với Trung Quốc chính là cơ chế để ra
quyết định sẽ mất nhiều thời gian và đối khi gặp phải sự phản đối của các nhóm lợi
12


ích khác nhau. Điển hình là mới đây nhất (ngày 13/09/2018), chính quyền Trump đã chủ
động đưa ra đề xuất tổ chức một cuộc đàm phán thương mại với Trung Quốc, dẫn đầu là
Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Mnuchin. Nhiều khả năng sức ép từ các công ty công nghệ
và các Hiệp hội nông dân Mỹ (những người bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi chiến tranh
thương mại) trong lần lấy ý kiến rộng rãi về việc áp thuế cho gói 200 tỷ USD đã khiến
chính quyền Trump phải có sự thay đổi mang tính “chiến thuật” ngắn hạn trong cách xử
lý xung đột thương mại với Trung Quốc.
New York Times bình luận, Tổng thống Donald Trump hiểu rõ chiến tranh thương
mại sẽ khiến các bên cùng thua, nhưng sẽ có những người chịu thiệt hại ít hơn trong cuộc
chơi này. Nước Mỹ có thể tách mình khỏi những hệ lụy từ sự hung hăng thương mại
nhiều hơn đa số những đối thủ còn lại. Là một nền kinh tế lớn với nội lực mạnh, Mỹ có
thể trông chờ vào tiêu dùng trong nước cho hàng hóa và dịch vụ một khi cơ hội xuất khẩu
bị thu hẹp.
Đối đầu với Trung Quốc, đồng nghĩa Mỹ chấp nhận việc 545 mặt hàng Mỹ xuất
khẩu sang quốc gia tỷ dân, trị giá 34 tỷ USD, sẽ bị Trung Quốc giáng thuế đáp trả. Những
mặt hàng này trải từ xe hơi, máy bay tới... đậu tương, một trong những sản phẩm nông
nghiệp xuất khẩu chủ đạo của Mỹ. Đòn đáp trả của Trung Quốc đã chính thức có hiệu lực
chỉ vài giờ sau khi Mỹ áp thuế với hàng hóa từ nước này.
"Sẽ có một chút đau đớn trong một lúc ban đầu. Tuy nhiên, những người bạn nông

dân của tôi, những người yêu nước, về dài hạn thì cuối cùng các bạn sẽ có cuộc sống tốt
hơn nhiều", ông Trump phát biểu trước cử tri tại Michigan vào tháng 4/2018. Câu nói thể
hiện rõ tinh thần của ông Trump với cuộc chiến tranh thương mại đang nổ ra. Ông mong
muốn người dân Mỹ sẵn sàng tinh thần để chịu thiệt hại kinh tế trước mắt và kỳ vọng sẽ
thu về những lợi ích lâu dài.
Năm 2017, theo số liệu của cơ quan chức năng Mỹ, nước này thâm hụt thương mại
hơn 375 tỷ USD với Trung Quốc. Ông Trump không muốn điều đó tiếp diễn. Tuy nhiên,
nếu chiến tranh kinh tế tiếp tục leo thang, khả năng cao con số các mặt hàng Mỹ bị đánh
thuế sẽ không chỉ dừng ở 545. Hơn thế nữa, Mỹ đang không chỉ chiến tranh thương mại
với Trung Quốc mà còn cùng lúc chịu áp lực từ nhiều nền kinh tế khác như Canada,
Mexico hay châu Âu.
13


"Trong trường hợp chiến tranh thương mại toàn diện, nhiều khả năng Mỹ sẽ lâm
vào suy thoái trong năm 2019 với tỷ lệ thất nghiệp tăng gấp đôi", các nhà phân tích của
Macquarie nhận định.
2.2.2 Trung Quốc
Đối với Trung Quốc, nước này sẽ chịu ảnh hưởng mạnh và nhiều hơn ở giai
đoạn đầu của chiến tranh thương mại. Điều này đã được chứng minh qua thực tế,
nhất là ở khía cạnh thị trường tài chính và tiền tệ. Kể từ khi thông tin xung đột thương
mại bùng phát, chỉ số chứng khoán chính của Trung Quốc là Shanghai Composite đã
giảm giá hơn 20%, chính thức bước vào thị trường giá xuống (bear market). Bên cạnh
đó, đồng Nhân dân tệ cũng lao dốc gần 10% (xem thêm báo cáo chuyên đề về diễn biến
đồng NDT do BVSC phát hành ngày 24/08/2018), kéo theo dòng vốn nước ngoài rút
mạnh ra khỏi thị trường Trung Quốc. Điểm bất lợi cho Trung Quốc là chiến tranh thương
mại diễn ra trong lúc nền kinh tế nước này vẫn đang trong giai đoạn giảm tốc và các
chiến dịch giảm đòn bẩy nợ, xử lý hệ thống ngân hàng ngầm... vẫn đang được Chính phủ
Trung Quốc thực hiện mạnh mẽ.
Tuy nhiên, để đối phó với nhân tố bất ngờ là chiến tranh thương mại với Mỹ,

Trung Quốc đã phải tạm thời dừng việc thực thi chính sách tiền tệ thắt chặt bằng cách
liên tục giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc (3 lần tính từ đầu năm 2018 đến nay), giúp bơm thêm
khoảng 107 tỷ USD cho hệ thống ngân hàng, qua đó giảm lãi suất và thúc đẩy hoạt động
cho vay các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Một chính sách tài khóa theo hướng giảm thuế thu
nhập doanh nghiệp và khuyến khích các dự án xây dựng hạ tầng cũng được Trung Quốc
công bố. Ngoài ra, đồng Nhân dân tệ cũng đã có sự ổn định trở lại kể từ cuối tháng
8/2018 cho đến nay nhờ các biện pháp xử lý mang tính “kỹ thuật” của Trung Quốc (áp
dụng trở lại yếu tố phản chu kỳ “cyclical counter” trong cơ chế điều hành tỷ giá hàng
ngày). Khác với Mỹ, với cơ chế quyền lực mang tính tập trung hơn, việc điều hành
chính sách của Trung Quốc mang tính mềm dẻo, nhất quán, kịp thời và không vấp
phải nhiều sự phản đối. Những biện pháp ứng phó của Trung Quốc nhằm mục tiêu
lớn nhất là tăng cường sức mạnh của kinh tế nội địa, hạn chế sự ảnh hưởng tiêu cực
từ thị trường xuất khẩu. Số liệu phản ánh sức khỏe của khu vực sản xuất là chỉ số PMI
trong tháng 8/2018 của Trung Quốc ở mức 51,3 điểm, cho thấy khu vực sản xuất chế tạo
14


vẫn đang được mở rộng nhưng động lực chính lại đến từ các đơn đặt hàng trong nước
trong khi đơn đặt hàng xuất khẩu đã cho dấu hiệu giảm. Chúng tôi cho rằng nếu khu
vực nội địa tiếp tục được hỗ trợ và chống đỡ tốt như trong tháng 8 vừa qua, Trung
Quốc sẽ có nhiều cơ hội để vượt qua những thách thức từ chiến tranh thương mại.
Hiện tại, Mỹ đã và đang de dọa áp thuế lên gói hàng hóa với tổng trị giá 250 tỷ
USD chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của hàng hóa Trung Quốc. Việc
hàng xuất khẩu của Trung Quốc vào Mỹ sẽ giảm bao nhiều phần trăm do tác động của
việc tăng thuế sẽ phụ thuộc nhiều vào mức độ co giãn của cầu tiêu dùng tại Mỹ với mức
mức tăng giá của hàng nhập khẩu. Chúng tôi giả định hệ số co giãn này bằng 2 (mức co
giãn rất lớn) thì khi giá của 250 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc tăng thêm 25% do thuế
(trong kịch bản tiêu cực nhất hiện nay) thì xuất khẩu sang Mỹ của Trung Quốc sẽ giảm
khoảng 125 tỷ USD. Ước tính các nguyên vật liệu đầu vào để sản xuất hàng xuất khẩu
của Trung Quốc chỉ chiếm khoảng 70% (còn lại nhập khẩu 30%) thì thiệt hại thực tế

của Trung Quốc có thể sẽ chỉ là 87,5 tỷ USD, tương đương 0,7% GDP của Trung
Quốc năm 2017. Đây là một con số không phải quá lớn nhưng vì nó diễn ra trong bối
cảnh Trung Quốc đang trong chu kỳ giảm tốc tăng trưởng nên có thể sẽ mang đến tác
động cộng hưởng ngoài dự đoán. Ngoài vấn đề thiệt hại về con số tăng trưởng thực ra thì
công ăn việc làm cho người lao động có thể sẽ là vấn đề đáng quan tâm hơn cho Trung
Quốc khi các mặt hàng Mỹ đánh thuế đều là những sản phẩm thâm dụng nhiều lao động
như lắp ráp hàng điện tử, dệt may, da giày, sản xuất đồ chơi, đồ dùng thể thao... Sức ép
ổn định an sinh xã hội có lẽ mới là vấn đề gây khó cho Trung Quốc trong cuộc chiến
thương mại với Mỹ.
Trong cuộc chiến tranh thương mại mới nổ ra, có thể thấy Mỹ luôn hành động
trước còn Trung Quốc là bên đáp trả, phản ứng với mỗi động thái của Mỹ.
Phía Trung Quốc cũng nhiều lần khẳng định sẽ không phải là bên khơi mào chiến
tranh thương mại. "Quan điểm của Chính phủ Trung Quốc đã nhiều lần được khẳng định.
Chúng tôi sẽ không khơi mào và sẽ không áp thuế với hàng hóa từ Mỹ trước nếu Mỹ
không làm điều tương tự", người phát ngôn Trung Quốc nhận định và từ chối bình luận
thêm.

15


Trung Quốc rõ ràng không muốn chiến tranh thương mại với Mỹ khi kim ngạch
thương mai hai bên đang có lợi cho Trung Quốc và nước này đang tích lũy nhiều thành
tựu công nghệ từ Mỹ trong quá trình giao thương. Một cuộc chiến tranh thương mại với
Mỹ sẽ khiến các doanh nghiệp Trung Quốc gặp nhiều khó khăn bởi Mỹ là bạn hàng lớn
nhất của Trung Quốc, chiếm 18,4% kim ngạch xuất khẩu của nước này theo số liệu từ
Santander.
"Phát súng" mở màn của Mỹ đã đưa 34 tỷ USD hàng hóa xuất khẩu từ Trung Quốc
vào nhóm bị đánh thuế 25%, bao gồm nhiều mặt hàng như máy móc, thiết bị điện tử và
công nghệ cao. Và với động thái đáp trả khi đánh thuế 34 tỷ USD hàng hóa xuất khẩu từ
Mỹ, Trung Quốc sẽ phải chuẩn bị đón nhận đòn tiếp theo từ ông Trump như ông từng hứa

trước đó.
"Nếu Trung Quốc có hành động trả đũa, sẽ có thêm 400 tỷ USD hàng hóa của
Trung Quốc bị đánh thuế", Tổng thống Mỹ từng khẳng định.
Theo lý thuyết, trong một cuộc chiến tranh thương mại, nước nhập khẩu sẽ chịu ít
thiệt hại hơn nước xuất khẩu. Điều này phần nào lý giải vì sao ngay sau khi chiến tranh
thương mại nổ ra, đồng USD lên tục tăng giá nhẹ trong khi đồng Nhân dân Tệ lại mất giá.
Tờ Nam Hoa Nhật Báo cũng nhận định, Trung Quốc hiện chưa mua đủ hàng hóa
từ Mỹ để có thể nắm lợi thế khi chiến tranh thương mại nổ ra. Hơn nữa, rất nhiều hàng
hóa Trung Quốc áp thuế được các doanh nghiệp Mỹ thuê gia công ngay chính tại Trung
Quốc nên trong nhiều trường hợp, Trung Quốc đang tự làm khó các doanh nghiệp nội địa.
Ở chiều ngược lại, các doanh nghiệp Trung Quốc không tạo quá nhiều ảnh hưởng
trên đất Mỹ, do đó lợi thế trong chiến tranh thương mại vẫn đang nằm trong tay Mỹ.
Theo nhiều chuyên gia, điều này giải thích vì sao Trung Quốc chỉ đáp trả chứ không
muốn leo thang.
Tuy nhiên với vị thế là trung tâm sản xuất của thế giới, các doanh nghiệp Trung
Quốc vẫn rất quan trọng trong chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp Mỹ. Nhờ vậy, Trung
Quốc vẫn có những lá bài nhất định có thể dùng đến khi chiến tranh thương mại xấu đi.

16


3. Cạnh tranh thương mại giữa Mĩ và Trung Quốc trên các thị trường
Nói đến cạnh tranh giữa hàng hoá Mỹ và Trung Quốc là chủ yếu đề cập tới sự
cạnh tranh ở thị trường Mỹ hơn cả. Bởi lẽ thị trường kinh tế Mỹ là thị trường mở cửa
trước khoảng thời gian dài so với Trung Quốc. Từ sau chiến tranh lạnh, nền kinh tế nước
này vẫn giữ ở vị thế số một thế giới. Là thị trường mở cửa, sôi động, với mặt hàng chất
lượng đa dạng, với các thương hiệu nổi tiếng, các nhà điều hành kinh tế có nhiều kinh
nghiệm...Thế nhưng, từ một thập kỷ trở lại đây, với sức bật mạnh mẽ của mình, Trung
Quốc đã trở thành một trong những đối tác kinh tế quan trọng nhất của Mỹ và đang là
mối đe doạ của các nhà kinh doanh Mỹ nói riêng và nền kinh tế Mỹ nói chung. Chính vì

vậy, mặc dù vẫn hợp tác thương mại tuy nhiên giữa 2 quốc gia này luôn diễ biến tranh
chấp mậu dịch vô cùng căng thẳng.
3.1. Thị trường nội địa Trung-Mĩ
3.1.1. Hàng hóa
Khoáng sản
 Thép:
Hiện tại Trung Quốc vẫn là nước cung ứng nguồn khoáng sản hàng đầu cho Mỹ
trong đó có thép. Tình hình cạnh tranh mặt hàng thép do Trung Quốc xuất khẩu tại thị
trường nội địa Mỹ trở nên vô cùng gay gắt. Nhập khẩu thép ống từ Trung Quốc vào Mỹ
tăng trong những năm gần đây. Điển hình là Trung Quốc đã xuất 5 triệu tấn thép ống mà
thị trường Mỹ cần năm 2008, so với 900.000 tấn năm 2007 và 750.000 tấn năm 2006.
Mỗi năm Mỹ nhập khẩu một lượng ống thép Trung Quốc trị giá khoảng 2,8 tỉ đô la Mỹ
để dùng trong lĩnh vực dầu khí. Thống kê cho thấy, tới năm 2009, tổng kim ngạch thép
ống mà Mỹ nhập khẩu từ Trung Quốc đạt 1,1 tỷ USD, còn quy mô nhập khẩu của năm
2008 là 2,8 tỷ USD. Như vậy với lợi thế cạnh tranh của các nhà xuất khẩu thép Trung
Quốc, sản lượng thép Trung Quốc nhập khẩu vào Mỹ ngày càng tăng.
 Đất hiếm:
Đất hiếm liên quan đến rất nhiều công nghệ năng lượng xanh, từ bóng đèn tiết
kiệm năng lượng cho đến sản xuất xe điện, tuabin gió lớn, đều cần sử dụng đất hiếm.
Trung Quốc nắm 99,8% của 5 loại đất hiếm lớn. Ngành chế tạo của Mỹ, đặc biệt là công
nghiệp năng lượng xanh, luôn cần đến các loại đất hiếm, nhưng họ lại đang phụ thuộc rất
nhiều vào Trung Quốc, ít nhất là 5 năm tới.Theo bản báo cáo của Bộ Năng lượng Mỹ
17


cuối tháng 12/2010, đây là mặt hàng mà nước này đã phụ thuộc quá nhiều vào nguồn
cung của Trung Quốc. Điều này làm cho nền kinh tế Mỹ dễ bị tổn thương trong ngắn hạn
bởi loại khoáng sản này. Theo dự kiến, Mỹ có thể mất 15 năm mới có thể thoát khỏi sự
phụ thuộc vào nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc.
Nhận thức được điều này, Trung Quốc đã dựa vào lợi thế gần như độc quyền về

đất hiếm để thoả mãn đưa ra những chính sách có lợi cho nền kinh tế của mình và tạo uy
đối với nền kinh tế Mĩ. Điển hình, Trung quốc đã thông qua công tác quản lí, kiểm soát
để hạn chế xuất khẩu sản lượng đất hiếm, tạo điều kiện cho ngành chế tạo của họ. Kể từ
năm 2006 trở đi, Trung Quốc đánh thuế 15% đối với các loại đất hiếm nhẹ như La Ce, và
25% đối với các loại đất nặng như Dy, Tb. Hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc, cộng với
lao động giá rẻ, trợ cấp lớn lớn của chính phủ, làm cho Trung Quốc ngày càng có khả
năng chi phối trong ngành năng lượng xanh cần đất hiếm, chẳng hạn như sản xuất tuabin
gió.
Hàng dệt may
Sau khi thỏa thuận về hàng dệt may (ATC) của tổ chức thương mai thế giới
(WTO) hết hiệu lực từ đầu năm 2005, hàng dệt may của Trung Quốc xuất khẩu vào Mĩ
tăng vọt, đơn đặt hàng của các doanh nghiệp nganyf càng đổ dồn tới các nhà sản xuất
Trung Quốc. Các mặt hàng như áo sơ mi, jacket, quần âu của các nhà sản xuất Trung
Quốc đã chiếm từ 70-80% thị trường Mĩ. Sự thâm nhập quá mạnh mẽ này đã khiến cho
hàng trăm ngàn công nhân dệt may ở Mĩ thất nghiệp, cho dù là họ đã được trợ cấp nhiều
từ chính phủ. Trong năm 2007, Trung Quốc đứng đầu các quốc gia xuất khẩu may mặc
vào Mĩ với 31 tỉ USD, chiếm 31% thị phần nhập khẩu dệt may của ước này. Trung Quốc
đã kiểm soát khoảng một nửa thị trường quần áo của Mĩ, đánh bại hàng hóa của các nước
đang phát triển đến tháng 11 năm 2008.
3.1.2. Khoa học công nghệ
Vào năm 1996, Mỹ công bố 292.513 nghiên cứu khoa học, nhiều hơn 10 lần so
với con số 25.474 của Trung Quốc. Nhưng đến năm 2008, ttongr số nghên cứu của Mỹ
chỉ tăng nhẹ lên con số 316.317 trong khi Trung Quốc tăng hơn 7 lần lên 184.080 nghiên
cứu. Trung Quốc trở thành nước có nhiều nghiên cứu thứ 2 thế giới. Trung Quốc đầu tư
rất mạnh vào mặt nghiên cứu và phát triển.
18


Trên phương diện công nghệ không gian, xe hơi của người Trung Quốc lắp đặt hệ
thống định vị toàn cầu GPS của Mỹ. Ở lĩnh vực công nghệ thông tin, CPU trong máy tính

của người Trung Quốc bắt buộc phải có con chip Intel hay AMD do Mỹ sản xuất, hoặc hệ
điều hành, phần mềm văn phòng do hang Microsoft của Mỹ thiết kế. Mạng Internet là do
Mỹ phát minh và Mỹ kiểm soát 9 trong số 11 máy nguồn trên toàn cầu. Cuộc cạnh tranh
hiện nay với Mỹ, Trung Quốc đang trong thế bị động vì Mỹ nắm trong tay các công nghệ
then chốt.
3.1.3. Dịch vụ
a. Ngân hàng ( Cạnh tranh của ngân hàng Trung Quốc ở thị trường Mỹ)
Sự cạnh tranh của các ngân hàng Trung Quốc với Mỹ ngày càng gay gắt nhằm đạt
mục tiêu trở thành người khổng lồ toàn cầu. Vào năm 1999, trong số 10 định chế tài
chính hàng đầu thế giới, Mỹ có tới 6 ngân hàng và vị trí số 1 và số 2 thuộc là Citigroup
và Bank of America. Tuy nhiên, hiện nay, các ngân hàng Mỹ chỉ còn nắm dữ 3 vị trí trong
top 10 này, đồng thời, ba vị trí cao nhất thuộc về các ngân hàng quốc doanh của Trung
Quốc.
Khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), nước này đã tiến
hành cổ phần hóa các ngân hàng. Trung Quốc hiện đang tiến đến mục tiêu thiết lập những
đế chế toàn cầu vượt xa khỏi lĩnh vực ngân hàng truyền thống. Ngân hàng Công Thương
Trung Quốc (ICBC) đã mua 80% cổ phần trong chi nhánh Đông Á (BEA) ở Mỹ. Trong
khi đó, có thêm 4 ngân hàng Mỹ phải tuyên bố phá sản và chưa hết tháng 1/2011, tổng số
ngân hàng Mỹ phải đóng cửa đã lên con số 7. Trong năm 2010, 157 ngân hàng Mỹ đã phá
sản lớn hơn con số 140 ngân hàng của năm 2009. Việc kí các hợp đồng mới trị giá 45 tỷ
USD cùng sự thôn tính ngân hàng Mỹ cho thấy sự lớn mạnh cũng như mức độ ảnh hưởng
của Trung Quốc đổi với nên kinh tế lớn nhất thế giới.
b. Máy bay tàng hình
Mỹ đã mất sự độc quyền trong lĩnh vực công nghệ quốc phòng chủ chốt. Sự quan
tâm của Mỹ trước những dự án quốc phòng lớn giảm mạnh liên quan đến việc cắt giảm
tài chính đối với các lực lượng vũ trang và sự chú trọng vào các mối đe dọa phi đối xứng.
Đối với hải quân, các chiến hạm có lượng choán nước lớn được thay bằng các chiến hạm

19



đa năng cỡ nhỏ. Cụ thể, hải quân Mỹ cắt giảm chương trình đóng tàu khu vực loại
Zumwalt từ 32 tàu xuống còn 3 tàu và dự định 10 tàu bảo vệ ven bờ cỡ nhỏ.
Trong khi đó, Trung Quốc dự định tăng hoặc đóng các chiến hạm trên cơ sở tàu
sân bay và các tàu cỡ lớn khác. Vai trò chiến lược của tàu đổ bộ và việc phát triển khả
năng của tên lửa đói hạm ngày càng tăng liên quan đến chương trình đóng tàu ngầm của
Trung Quốc và dự định đưa tàu sân bay vào trang bị cho hải quân của nước này. Việc
Trung Quốc chế tạo máy bay hay tiêm kích thế hệ mới J-20 cũng chứng tỏ khoảng cách
về công nghệ giữa Trung Quốc và Mỹ được rút ngắn. Việc xuất khẩu ra nước ngoài các
sản phẩm quân sự của các công ty quốc phòng Mỹ trong điều kiện cắt giảm ngân sách
quốc phòng sẽ trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, tuy nhiên các công ty này sẽ gặp phải
sự cạnh tranh vô cùng ác liệt trên thị trường vũ khí cơ sở với các nhà sản xuất như Trung
Quốc.
3.2. Thị trường thứ ba
3.2.1. Cạnh tranh ở thị trường châu Phi
Trung Quốc được xem là quốc gia có tầm ảnh hưởng lớn nhất châu Phi trong bối
cảnh Mỹ đang giành giật ảnh hưởng quyết liệt ở ở những khu vực xung quanh Trung
Quốc. Sự tăng trưởng vũ bão của nền kinh tế Trung Quốc mở ra một thời kì mới. Châu
Phi không còn là một mục tiêu địa chính trị mà là một kho tài nguyên khổng lồ cho cơn
khát nguyên liệu và năng lượng của Trung Quốc. Trong khi Mĩ lựa chọn quân sự để vào
châu Phi, Trung Quốc sử dụng con bài kinh tế để thâm nhập như một công cụ mũi nhọn
với phương châm đầu tư mạnh mẽ và chiếm lĩnh thị trường. Năm 2009, Trung Quốc trở
thành đối tác thương mại lớn nhất châu Phi.
Chiến lược mới của Mĩ đối với châu Phi là nhằm hạn chế những ảnh hưởng của
Trung Quốc ở khu vực này. Trước đói sách của Trung Quốc, Mỹ đã cam kết nhiều hơn
đối với các chương trình hợp tác hỗ trợ, đồng thời tăng cường sử dụng các lực lượng
quân sự lôi kéo các chính phủ châu Phi ủng họ các công ty của Mĩ, cũng như giành được
thiện cảm của công chúng ở các nước đó, đồng thời Mỹ tăng cường cung cấp vũ khí và
các dịch vụ quân sự trực tiếp cho châu Phi.
3.2.2. Cạnh tranh ở thị trường Brazil

20


Trung Quốc đã trở thành đói tác thương mại quan trọng nhất, phá vỡ một mối quan
hệ giữa Mĩ và các nước Latin trải dài trở lại những năm 1930. Kim ngạch thương mại
Trung Quốc-Brazil năm 2010 là 2,8 tỉ $ nhập khẩu. Trung Quốc vượt qua Mĩ chính thức
xác lập vị trí đối tác thương mại lớn nhất với Brazil, khiến Brazil có xu hướng gần Bắc
Kinh hơn là Washington. Mặt khác lợi nhuận trong việc xuất khẩu sản phẩm của mình
sang Trung Quốc lớn hơn nhiều hơn nhiều so với sang Mĩ khiến cho đất nước Mĩ Latin
này này đặt Trung Quốc thành đối tác lớn nhất của mình. Nhiều năm qua, Brazil đã tìm
cách giảm sự phụ thuộc của mình vào Mĩ bằng cách đẩy nhanh tốc độ phát triển các
ngành công nghiệp địa phương và thị trường khu vực.
3.2.3. Một số thị trường quan trọng khác
Trong tình hình chiến tranh mậu dịch giữa hai nước đang diễn ra vô cùng căng
thẳng và không có dấu hiệu hạ nhiêt, cả Mĩ và Trung quốc đang chạy đua sát xao nhằm
mở rộng và giành phần thị trường. Có thể lấy ví dụ là thị trường năng động, mới nổi
nhưng phát triển vô cùng mạnh mẽ như Đông Nam Á. Hai nước đã đang đưa ra rất nhiều
chính sách khuyến khích, lôi kéo, thậm chí đe dọa, mua chuộc để cắt đứt thị phần đối
phương và chiếm lấy nguồn lợi cho nước mình. Điều này càng làm cho “cuộc chiến”
ngày càng không có hồi kết.
4. Cạnh tranh thương mại giữa hai quốc gia ngày càng trở nên gay gắt
Có thể ví những diễn biến tranh chấp thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc thời
gian gần đây, giống như một trận đấu quyền anh giữa 2 võ sĩ ngang tài ngang sức. Trong
hiệp đấu đầu tiên, các võ sĩ mới chỉ dừng ở những đòn đánh khá nhẹ, mang tính chất
thăm dò, cảnh báo lẫn nhau.
Thế nhưng, cả hai đều muốn vươn lên giành thế chủ động nên đã liên tiếp tung ra
một loạt các đòn đánh nhanh và mạnh. Ngày 1/3/2018, Mỹ tuyên bố áp thuế nhập khẩu
với các mặt hàng nhôm và thép của nhiều nước trong đó có Trung Quốc. Chỉ 3 tuần sau
đó, một đòn đánh trực diện và quyết liệt hơn, Mỹ công bố gói trừng phạt trị giá 60 tỷ
USD đối với hàng hóa Trung Quốc với cáo buộc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Kể từ đây, 2 bên bắt đầu ăn miếng trả miếng, khi Trung Quốc tỏ ra không hề lép
vế. Chỉ 1 ngày sau khi Bắc Kinh áp thuế trả đũa với 3 tỷ USD hàng hóa Mỹ, đến lượt
Washington công bố bản danh sách 1.300 sản phẩm của Trung Quốc bị tăng thuế, trong
21


gói trừng phạt 50 tỷ USD. Và cũng chỉ ít giờ đồng hồ sau đó, phía Trung Quốc đáp trả
với một đòn đánh có cường độ tương đương.
Trên đây là một vài động thái đáp trả gay gắt từ 2 bên khi cuộc chiến tranh thương
mại ngày càng trở nên gay gắt. Đầu tiên là đưa ra những tuyên bố, quyết định cứng rắn,
sau đó là gây sức ép, buộc các bên phải chấp nhận đàm phán một thỏa thuận công bằng
hơn. Bằng cách này bên đó nhận được những nhượng bộ nhất định, tuy nhiên bên còn lại
cũng vẫn chuẩn bị rất kĩ khi không ngần ngại đưa ra những biện pháp đáp trả. Hệ quả là
căng thẳng giữa hai bên không những không hạ nhiệt mà còn tăng cao.
5. Dự báo tình hình về chiến tranh thương mại Mỹ - Trung trong tương lai
Các nhà kinh tế dự đoán tăng trưởng kinh tế Trung Quốc sẽ giảm nhẹ 0,3 điểm
% xuống còn 6,3% vào năm 2019.
Các mối quan tâm đang lan rộng qua tác động của một cuộc chiến thương mại kéo
dài giữa Mỹ và Trung Quốc có thể có trên nền kinh tế Trung Quốc, theo một cuộc khảo
sát chung của các nhà kinh tế tập trung vào Trung Quốc của Nikkei và Nikkei Quick
News.
Lo ngại đang lan rộng về tác động một cuộc chiến tranh thương mại kéo dài giữa
Mỹ và Trung Quốc có thể có đối với kinh tế Trung Quốc, theo một cuộc khảo sát các nhà
kinh tế Trung Quốc được tiến hành bởi Nikkei and Nikkei Quick News.
Các nhà kinh tế dự đoán tổng sản phẩm quốc nội của Trung Quốc tăng trung bình
6,6% trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 9, giảm nhẹ từ 6,7% trong giai đoạn từ
tháng 4 đến tháng 6.
Nhiều chuyên gia tin rằng chiến tranh thương mại sẽ tồn tại trong một thời gian dài,
có khả năng kìm hãm nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Mỹ và Trung Quốc đã đánh thuế giá trị trả đũa đối với hàng hóa của nhau, và động

lực đối thoại giữa hai nước đang mờ dần. Tâm lý suy thoái của các nhà sản xuất đang tác
động dần dần lên trong nền kinh tế Trung Quốc.
"Chiến tranh thương mại là rủi ro lớn nhất đối với nền kinh tế Trung Quốc, không
chỉ đối với lĩnh vực xuất khẩu mà còn cả chuỗi cung ứng liên quan", Iris Pang, một nhà
kinh tế tập trung vào Greater China tại Ngân hàng ING cho biết. "Trong số tất cả doanh
22


nghiệp, doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất. Kết quả là, sản xuất và đầu
tư vào lĩnh vực sản xuất sẽ tăng chậm hơn".
Những cải cách cơ cấu mà Bắc Kinh đã khởi xướng trước khi cuộc chiến thương
mại đang làm giảm áp lực xuống nền kinh tế.

Yao Wei - Giám đốc kinh tế Trung Quốc tại Societe Generale Corporate and
Investment Banking nhận định: "Nhiều dấu hiệu suy thoái kinh tế đã xuất hiện khi các
chính sách bắt đầu giảm". Bà nói thêm rằng: "Căng thẳng thương mại dường như không
được giải quyết nhanh chóng và có thể bắt đầu gây ảnh hưởng đến hàng xuất khẩu".
Ước tính tăng trưởng cả năm cho năm 2018 là 6,6%; những năm 2019 và 2020 lần
lượt là 6,3% và 6,2%. Những con số này không thay đổi so với cuộc khảo sát trước đó
được tiến hành vào tháng 6. Tuy nhiên, sự suy giảm là điều không tránh khỏi, với mức
tăng trưởng 6,9% cho năm 2017.
Các nhà kinh tế đã đo lường tác động của cuộc chiến thương mại theo một kịch bản
cơ bản mà nền kinh tế đang chậm lại.
"Ma sát thương mại với Mỹ sẽ thiết lập để tiếp tục, điều này sẽ là lực cản không thể
tránh khỏi đối với tăng trưởng. Tuy nhiên, các biện pháp kích thích kinh tế gần đây sẽ bù
đắp những thiệt hại từ thương mại bằng cách thúc đẩy kinh tế trong nước", ông Richard
Jerram - Nhà kinh tế của ngân hàng Singapore.
23



Đảng Cộng sản Trung Quốc trong cuộc họp Bộ chính trị vào tháng 7 đã quyết định
tiếp tục chủ động các chính sách tài chính và biện pháp tiền tệ thận trọng, trung lập như là
phương tiện để hỗ trợ nền kinh tế.
"Việc này sẽ giúp cải thiện tâm lý tiêu cực trong thị trường tài chính và ổn định hệ
thống tiền tệ Trung Quốc trong suốt ba tháng đến tháng 12", Cheng Shi -Kinh tế trưởng
và trưởng nhóm nghiên cứu tại ICBC International cho biết. Cheng tiếp nhận định: "Tác
động tích cực của các biện pháp này sẽ trở nên rõ ràng trong giai đoạn từ tháng 1 đến
tháng 3 sau khi họ trực tiếp kích thích đầu tư và tiêu dùng".
Fan Xiaochen, một giám đốc tại ngân hàng MUFG, cũng nhìn nhận tích cực về các
biện pháp. "Các biện pháp tài chính, tiền tệ lành mạnh, chủ động sẽ giúp thu hút đầu tư
mới, nền kinh tế sẽ tiếp tục tăng trưởng với tốc độ ổn định hơn 6%", Fan nói.
Mặt khác, một số nhà phân tích vẫn thận trọng. "Chúng tôi hy vọng tăng trưởng cơ
sở hạ tầng sẽ phục hồi từ mức thấp nhưng vẫn duy trì tăng trưởng một con số trong năm
tới", Peter So - Giám đốc điều hành và đồng nghiên cứu tại CCB International Securities
cho biết.
Yếu tố có nhiều khả năng gây áp lực giảm cho nền kinh tế Trung Quốc là sự suy
giảm của cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc - số lượng lớn nhất các nhà
phân tích được khảo sát đã chọn câu trả lời này từ một số lựa chọn.
"Chúng tôi ước tính rằng một cuộc chiến thương mại toàn diện có thể giảm khoảng
1,5% tốc độ tăng trưởng GDP của Trung Quốc trong 12 tháng tới, còn lại là như nhau,"
Aidan Yao, một nhà kinh tế cấp cao về những thị trường mới nổi châu Á tại AXA quản lý
đầu tư Asia Limited nói.
Nhìn chung, các nhà phân tích vẫn bi quan về tương lai của tranh chấp thương mại
giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Khi được hỏi về triển vọng đối với cuộc xung đột
trong vòng 12 tháng tới, chỉ có 5 trong số 16 chuyên gia phân tích cho biết họ sẽ bình tĩnh
lại sau cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ tại Mỹ vào tháng 11, trong khi 6 chuyên gia cho biết
tình hình sẽ không thay đổi, và phần còn lại dự báo nó sẽ còn tệ hơn.
"Cả Mỹ và Trung Quốc dường như không quá quan tâm đến một thỏa thuận. Với
quyết tâm của Trump để điều chỉnh thâm hụt thương mại và gặp khó khăn đối với đối thủ
24



ngày càng tăng của Trung Quốc, chúng tôi hy vọng ông sẽ đi xa hơn và xem xét thuế
quan còn lại 260 tỷ USD". Susan Joho - Nhà kinh tế học tại Julius Baer nói.
Cuộc chiến mới trên công nghệ và tiền tệ
Kenny Wen - Nhà chiến lược quản lý tài sản tại Everbright Sun Hung Kai nói rằng,
ngay cả khi căng thẳng giảm bớt sau cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ, một trận chiến có thể
bùng nổ đối với công nghệ và tiền tệ, trong trường hợp này Mỹ sẽ nhắm vào Trung Quốc.
Về tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc, đối với nền kinh tế
Trung Quốc trong nhiều lựa chọn, nhiều nhà kinh tế nhắm vào các nhà xuất khẩu và các
ngành công nghiệp công nghệ cao. Xie Yaxuan tại China Merchants Securities bày tỏ lo
ngại rằng các mức thuế bổ sung của Mỹ nhắm vào ngành công nghiệp công nghệ cao, là
ngành quan trọng nhất của Trung Quốc trong thời gian dài.
Nhiều nhà kinh tế kỳ vọng Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBOC) khả năng
tiếp tục chính sách tiền tệ nới lỏng. Hầu hết nhà kinh tế dự đoán PBOC sẽ giảm tỷ lệ dự
trữ bắt buộc - tỷ lệ tiền gửi phải được nắm giữ bởi các ngân hàng thương mại trong 12
tháng tới - bằng 0,25 - 0,5 điểm % nhiều lần.
"PBOC là quan tâm về triển vọng tăng trưởng, do đó những nỗ lực giãn nợ đặt ra
ngoài, thay vào đó ưu tiên ổn định kinh tế đặt lên hàng đầu," Sean Taylor - Giám đốc đầu
tư châu Á - Thái Bình Dương tại DWS nói.
Nhiều nhà kinh tế dự kiến đồng nhân dân tệ sẽ suy yếu so với USD. Dự báo trung
bình cho tỷ giá nhân dân tệ/USD là 6,85 cho cuối năm 2018; 6,85 cho đến cuối năm
2019, và 6,71 cho đến cuối năm 2020.
III. Nguyên nhân dẫn đến căng thẳng của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
1. Nguyên nhân sâu xa
Cả Mỹ và Trung Quốc đều đang là đối tác hàng đầu và vô cùng quan trọng của
nhau. Vậy điều gì đã thúc đẩy chính quyền Donald Trump thay đổi hiện trạng này bằng
cách liên tiếp tuyên bố các biện pháp thuế quan nhằm vào hàng hóa nhập khẩu từ Trung
Quốc kể từ đầu tháng 03/2018 cho đến nay? Theo chúng tôi, có hai nguyên nhân chính
dẫn đến động thái trên.

25


 Thứ nhất, từ góc độ kinh tế, thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc
đã liên tục gia tăng mạnh trong hơn 20 năm qua và lên tới mức 375 tỷ USD
trong năm 2017. Chỉ tính riêng trong 6 tháng đầu năm 2018 thì con số này cũng
đã ở mức 185,7 tỉ đô la. Do đó, trong nỗ lực để đạt được cân bằng thương mại với
Trung Quốc, chính quyền tổng thống Trump đã tiến hành áp thuế nhập khẩu lên
các mặt hàng từ Trung Quốc, tạo sức ép để Trung Quốc phải tăng mua hàng hóa
của Mỹ, qua đó giảm thâm hụt thương mại. Ngoài ra, việc đánh thuế sẽ khiến
hàng hóa sản xuất ở Trung Quốc nhập khẩu vào Mỹ ít nhiều mất đi lợi thế cạnh
tranh về giá, buộc các công ty đa quốc gia đang đặt phần lớn nhà máy sản xuất tại
Trung Quốc phải xem xét di dời về Mỹ. Điều này giúp hỗ trợ sách lược đưa việc
làm trở về Mỹ và khuyến khích sản xuất nội địa của chính quyền Trump.
 Thứ hai, theo nhiều chuyên gia thì từ góc độ cũng cố vị trí siêu cường của Mỹ
trên bản đồ địa chính trị thế giới, Mỹ đang theo dõi sát sự trỗi dậy ngày càng
mạnh mẽ của Trung Quốc. Rất nhiều chính sách về công nghiệp của Trung Quốc
đã được thành hình và thực thi kể từ năm 2006 khi Ủy ban Nhà nước Trung Quốc
cho ra đời bản kế hoạch phát triển khoa học và công nghệ trong trung và dài hạn
giai đoạn 2006-2020 (National Medium and Long-Term Program for Science and
Techonology Development, thường được biết đến với tên gọi viết tắt là
MLP). Kế hoạch này thể hiện tham vọng lớn của Trung Quốc trong việc hiện đại
hóa cấu trúc kinh tế bằng cách đưa Trung Quốc từ trung tâm sản xuất với kỹ thuật
thấp lên thành trung tâm đổi mới chính của thế giới vào năm 2020 và vươn lên
thành nước dẫn đầu đổi mới của toàn cầu vào năm 2050.
Một kế hoạch khác là “Made in China 2025” cũng được Trung Quốc đưa ra vào năm
2015, trong đó trọng tâm là phát triển các ngành công nghệ cao với hàm lượng 70%
nguyên liệu sản xuất thuộc về khu vực nội địa. Các sản phẩm được hướng đến trong kế
hoạch này là: tàu cao tốc, máy bay, xe điện tự lái, rô bốt, trí tuệ nhân tạo và mạng viễn
thông 5G. Nếu thành công trong những kế hoạch này, nhiều doanh nghiệp của Trung

Quốc nhiều khả năng sẽ trở thành đối thủ cạnh tranh và thách thức vị trí số một hiện nay
của các doanh nghiệp Mỹ. Nhiều nhà phân tích cho rằng, chính quyền của Tổng thống
Trump không ưa thích kịch bản này, nhất là trong bối cảnh có những thông tin cho rằng
doanh nghiệp Trung Quốc đang vươn lên bằng những cách thức không công bằng thông
26