1
B ộ G IẢ O DỤC VÀ ĐẢO TẠO

HỌC VĨỆN CHÍNII TRỊ QU Ố C GIA
HỔ C HÍ MINH

T rầ n Đại Q uang

TẢNG CƯỜNG QUẢN LÝ
NHÀ NƯỚC VỂ AN NINH Q ư ố c GIA
Ở NƯỚC TA HIỆN NAY

Chuyên ngành: Lý luận N hà nước và Pháp quyèn
Mã số: 5 - 0 5 - 0 1

L U Ậ N ÁN PHÓ TIẾN SỸ KHO A HỌC L U Ậ T HỌC

N gười h ư ớ n g d á n k h o a hoc

PGS, PTS T rán Ngọc Đường

•íSSS

THỮ"v»ẸN

H à Nội, 1996

ề

ẫ

'ỉ


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là cô n s trình nshiên
cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu
trong luận án là trung thực và chưa từng
được ai công bố trong bất kỳ công trình
nào khác.

Trần Đại Quang


NH Ữ N G Q U Y Đ ỊN H V IẾ T T Ắ T T R O N G LUẬN ÁN

XHCN

:

Xã hội chủ nghĩa

CNXH

:

Chủ nghĩa xã hội

TBCN


:

•

Tư bản chủ nghĩa

CNTB

Chủ nghĩa tư bản

ĐQTB

Đ ế quốc tư bản

ANQG

:

A n ninh quốc gia

AN C T

:

An ninh chính trị

ANKT

: -


A n ninh kinh tế

A N TQ

:

A n ninh Tổ quốc

ANND

:

A n ninh nhân dân

CAN D

:

Công an n h â n dân

CSND

:

Cảnh sát n h ân dân

TTA TX H

:


Trật tự an toàn xã hội

VP ĐD

:

V ă n ph ò n g đại diện

XNC

:

Xu ất nhập cảnh

NGO

:

Tổ chức phi chính phủ

UBND

t :

u ỷ b an nh â n dân


M Ụ C LỤC
tr.l


MỜ ĐẦU

CHƯƠNG 1. Q uản lý nhà nước và vai trò của quản lý
nhà nước về an ninh quốc gia.

tr.6

1.1. Q u ả n lý n hà nước và các đặc trưng cơ bản
của q u ả n lý nhà nước về an ninh quốc gia

tr.6

1.2. Vai trò của qu ả n lý nhà nước về an ninh
qu ốc gia

tr.51

CHƯƠNG 2 . T h ự c trạn g quản lý nhà nước về an ninh
qu ốc gia

tr.62

2.1. Q uản lý n h à nước về an ninh quốc gia.
N hững kết quả đã đạt được.

tr.65

2.2. Q u ả n lý n h à nước về an ninh quốc gia.
N hữ n g thiếu sót, tồn tại và nguyên nhân.


tr.91

CHƯƠNG 3. Phương hư ớng và giải pháp tăng cường
quản lý nh à nước về an ninh quốc gia

tr.118

3.1. Tín h tất y ế u k h á ch quan của quản lý
n h à nước vể an ninh qnốc gia

tr.118

3.2. Phương h ư ớ n g và các giải pháp cơ bản
tăng cường q u ả n lý nhà nước vế an ninh
qu ốc gia ở nước ta hiện nay.

tr.125

»•
KẾT LUẬN

tr.163

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

tr.168


M Ở ĐA U


1 - TÍnh cấp th iế t của đề tài
Bào vệ an ninh qu ốc gia (ANQG) là nhiệm vụ c ự c kỳ quan
trọne và là m ộ t trong n h ữ n g chức năng cơ bàn của Nhà nước.
Cách mạng n ư ớ c ta đa chuyền sang giai đoạn m ới, cả n ư ớ c
đang th ự c hiện công cuộc đổi mới sâu sắc và toàn diện n h ư n s quàn
lý nhà n ư ớ c về A N Q G c h ư a đ ư ợ c nghiên cứu bổ sung hoàn chỉnh,
kịp thời. M ộ t số c ơ quan Nhà n ư ớ c ờ Trung ư ơ n g và địa p h ư ơ n g
c h ư a đặt công tác bào vệ A N Q G đúng với tầm quan trọng của nó
trong việc t h ự c hiện hai nhiệm vụ chiến ì ư ợ c xây d ự n g thành công
C N X H và bảo vệ v ữ n g chắc Tổ quốc Việt Nam X H C N . Bối cảnh
qu ốc tế và trong n ư ớ c có nhiều thuận lợi và thời cơ mới sonề
■Cũng không ít nguy c ơ thách thức. Đe giữ vững định h ư ớ n g phát

triền đất n ư ớ c theo con đ ư ờ n g X H C N , bào vệ độc lập dân tộc, chù
quyền quốc gia, m ộ t trong n hữ ng yêu cầu cấp thiết hiên nay là phài
tăng c ư ờ n g quàn lý n h à n ư ớ c về ANQG, góp phần đấu tranh làm
thất bại âm m ư u , ho ạt động M
-d iln biến hòa bình" xâm phạm A N Q G
của các thế l ự c thù địch,
t

Bào v ệ an n inh q uố c gia là một bộ phận của cuộc đấu tranh
giai cấp, qu yết định sự tờn vong của m ột chế độ. Nó là lĩnh v ự c
chinh trị, xa hội rộn g lớn, gắn bó, đan xen với các lĩnh vự c khác
và liên quan đến lợi ích, uy tín, vai trò cùa Nhà n ư ớ c trong quan
í-hẹ quốc tế. Đe th ự c hiện nhiệm vụ này phài phát huy sức mạnh
tổng h ợ p của mỗi ngành, m ỗi lực lượng, của cà hệ thống chính trị.
Tuy nhiên, hiện nay quàn lý nhà n ư ớ c về lĩnh v ự c này chư a có kế
hoạch tông thè mang tính chiến lược. Đ ư ờ n g lối chính sách cùa

Đả ng vê công tác bào vệ an ninh quốc gia chưa đ ư ợ c thề chế hóa
kịp thời băng pháp luật. Hệ thốns pháp luật hiện hành về quàn lý


=

02

=

nhà n ư ớ c trong lĩnh v ự c A N QG còn thiếu. Sự phối kết hợp s i ữ a
các nsà nh , các cấp trong quàn lý nhà n ư ớc về ANQG chưa chặt
chẽ và đồng bộ; các c ơ quan tham m ưu giúp Nhà n ư ớ c và Chính
phủ tổ c h ứ c và chỉ đạo công tác quàn lý nhà n ư ớ c về A N Q G chưa
đ ư ợ c xây d ự n g đủ m ạ n h đề đáp ưn g yêu cầu quàn lý nhà n ư ớ c về
A N Q G trong tình hình m ớ i.
C hính t r o n s điều kiện nói ĩrên, việc nghiên cứu đầ tài "Tăn.e
c ư ờ n g quàn lý n hà n ư ớ c về A N QG ờ n ư ớ c ta hiện nay" là đòi hòi
cấp bách, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực trong việc nâng
cao hiệu lực qu àn lý n h à n ư ớ c về A N QG ờ n ước ta hiện nay.
2 - TÌnh h ìn h n g h i ê n c ứ u đề tài
ơ

nhiều qu ốc gia, khoa học quàn lý nói chung và quàn lý

nhà n ư ớ c nói riêng, đặc biệt là quàn lý nhà n ư ớ c về A N Q G đ ư ợ c
nhiều công trìn h ng h iên c ứ u cà về p hư ơ ng diện lý luận lẫn thực
tiến. Song ờ n ư ứ c ta k h o a học quàn lý nhà n ư ớ c nhất là quản lý
nhà nưcýc về A N Q G n h ữ n g năm gần đây mới đ ư ợ c quan tâm
nghiên cứu. Đ ế n nay m ớ i có một số đề tài khoa học, một số giáo

trình đề cập đế n lĩnh v ự c này, như đề tài "Cơ chế lanh đạo, quản
lý nhà n ư ớ c , chỉ đạo, chỉ huy của Bộ Tống tư lệnh trong chiến
l ư ợ c quốc p h ò n g - an ninh" (Ma số KX-X09 - 14); "Một số vấn đề
lý luận và p h ư ơ n g ph áp luận của quàn lý nhà n ư ớ c về àn ninh" của
T r ư ờ n g Đại h ọc A N N D ; m ộ t số bài viết của các nhà khoa học, cán
bộ quàn l ý ĩđ ă ng trên các tạp chí Quàn lý Nhà nước, Công an Nhân
dân, Nhà n ư ớ c và Pháp luật,... Tuy nhiên, các công trình đó mới đề
cập đến các khía cạnh riêng lè của ANQG, chưa có một đề tài nào
nghiên c ứ u m ộ t cách c ơ bàn, có hệ thốns về vấn đề này, nhất là ở
góc độ lý luận N h à n ư ớ c và Pháp quyền.


=

03

=

T r ư ớ c yêu câu cùa sự nghiệp đôi mới, nhăm thưc hiện mục
:iêu công n s h iệ p hóa. hiện đại hóa đất nước, xây dựng Nhà n ư ớ c
pháp quyền X H C N , có thê nói đây là đề tài đầu tiên nghiên cứu
quàn lý nhà n ư ớ c về A N Q G một cách toàn diện và có hệ thống.
3 - M ục đích và nhiệm vụ của luận án
Trên cơ sờ lý luận N hà n ư ớ c và Pháp quyền, Luận án

nshiên

cứu làm rõ, góp phần xây d ự n s lý luận cùa quàn lý nhà n ư ớ c về
AN QG; cung cấp n h ữ n g luận cứ khoa học đề ra các giài pháp nâng
cao hiệu lực quàn lý nhà n ư ớ c về A N Q G ờ n ư ớ c ta hiện nay.

Đề đạt đ ư ợ c m ục đích trên đây, Luận án cố nhiệm vụ:
- Làm rõ khái niệm ANQG, bào vệ AN QG và quàn
n ư ớ c về A N Q G ;

n h ữ n g đặc trưng cơ bàn và vai trò quàn

lý nhà
lý nhà

n ư ớ c về A N Q G trong điều kiện hiện nay và trong mối quan hệ với
việc cài cách nề n hành chính quốc gia.
-

Đánh giá đúng th ực trạng quàn lý nhà n ư ớ c về ANQG,

n hữ n g kết quà đạt đ ư ợ c , tồn tại và nguyên nhân.
- L à m rõ tính tất yếu khách quan của việc tăng c ư ờ n g quàn
lý nhà n ư ớ c về A N Q G , dự báo các xu h ư ớ n g phát triền của quàn
lý n hà n ư ố c về A N Q G ; kiến nghị p h ư ơ n g h ư ớ n g và giài pháp có
'

V

ậ

tinh khà thi góp ph ân nâng cao hiệu lực quản lý nhà n ư ớ c vê
AN Q G .
4 - Phạm vi nghiên ciiu của đề tài
Quàn lý nhà- n ư ớ c về A N Q G có nội dung phong phú, liên
quan đến chứ c năng, nhiệm vụ của cà bộ máy nhà n ư ớ c nói chung

và bộ máy hành pháp nói riêng, cà bộ máy nhà n ư ớ c ở Trung
ư ơ n g lẫn địa p h ư ơ n g . Đề tài chỉ nghiên cứ u quàn lý nhà n ư ớ c trên
linh v ự c A N Q G hiều theo nghĩa hẹp cùa thuật ngữ quàn lý nhà

í


=

04

=

n ước, tức là chỉ nghiên cứu quàn lý nhà n ư ớ c cùa hệ thống cơ
quan hành pháp, đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò trách nhiệm cùa
Bộ Nội vụ là c ơ quan thuộc Chinh phịich trách nhiệm thống nhất
quàn lý nhà n ư ớ c về A N Q G trong ph ạm vi cả n ư ớ c .
5 - C ơ sỏ" lý luận và p h ư ơ n g ph áp nghiên c ứ u của đề tài
- Đè tài đ ư ợ c nghiên c ứ u d ự a trên cơ s ờ nền tàns của
p h ư ơ n g pháp luận Mác-Lênin, đặc biệt là phép duy vật biện c h ứn s.
- Kết h ợ p sừ dụng m ột số p h ư ơ n g pháp có tính đặc thù cùa
khoa học pháp lý (xã hội học pháp luật, tâm lý học pháp luật...) và
sừ dụng tổng h ợ p các p h ư ơ n g pháp phân tích, thống kê, so sánh;
p h ư ơ n g pháp tổng kết kinh n gh iệm th ực tiễn phong phú của đất
n ư ớ c trên lĩnh v ự c bào vệ A N Q G .
6 - N h ữ n g đóng góp m ới về khoa học của luận án.
- Trên c ơ s ờ vận dụng n h ữ n g quan điềm của chủ nghĩa MácLê nin về N h à n ư ớ è Pháp quyền kiều mcýi và quan điềm cùa Đảng
Cộ ng sàn Việt N a m về xây d ự n g N hà n ư ớ c Pháp quyền Việt Nam
X H C N của nhân dân, do nhân dân, vì nhấn dân; L u ận án đa đ ư a ra
n h ữ n g luận điềm k h oa học góp phần bổ sung lý luận về khoa học

quàn lý n h à n ư ớ c nói chung và quản lý nhà n ư ớ c về 'A N Q G nói
riêng. N h ữ n g luận điếm này có ý nghĩa* chỉ đạo hoạt động thực tiễn
quàn lý n h à n ư ớ c về A N Q G .
- T ừ việc tiếp cận và phân tích n h ữ n g vấn đề lý luận chung
về quàn lý nhà n ư ớ c , luậnván đa làm rỗ nội h à m của khái niệm
A N Q G bao gồm: an ninh chính trị, an ninh kinh tế, an ninh văn
hóa- tư t ư ờ n g và an ninh xã hội, trong đó an ninh chính trị là cốt
lõi xuyên suốt, an ninh kinh tế là nền tàng. V ớ i quan niệm đó về
A N Q G , lần đầu tiên luận án đa làm rõ khái niệm "Bào vệ ANQG"
và

Quàn lý nhà n ư ớ c về A N Q G " trong điều kiện đồi mới. Luận


=

05

=

án chỉ ra n h ử n s đặc tr ư n g cơ bàn cùa tổ ch ức và hoạt động quàn
Lv nhà n ư ớ c về A N Q G , làm rõ về khách thề, chù thề , nội dung,
p h ư ơ n g th ức quàn lý nhà n ư ớ c về A N Q G .
- Luận án ph ân tích làm rõ vai trò tầm quan trọng cùa quàn
lý nhà -nước về A N Q G

trong giai đoạn cách m ạ n g hiện nay.

N h ữ n g kết luận này có ý n g h ĩa chỉ đạo hoạt động t h ự c tiễn trong
phòng chống âm m ư u và hoạt động phá hoại của các thế lực thù

địch, góp phần xây d ự n g và bào vệ T ổ quốc Việt N a m X H C N
trong điều kiện m ớ i.
- Trên c ơ s ờ phân tích n h ữ n g kết quà đạt đ ư ợ c và n h ữ n g
thiếu sót, tồn tại trong quàn lý n hà n ư ớ c về A N Q G trong các lĩnh
vực: an ninh ch ín h trị, lần đầu tiên luận án đ ư a ra n h ữ n g dự báo
về xu h ư ớ n g phát triền của quàn lý n h à n ư ớ c về A N Q G , đồng th ời
nêu rõ p h ư ơ n g h ư ớ n g và các giài pháp c ơ bàn n h ằ m táng c ư ờ n g
quản lý n hà n ư ớ c về A N Q G trong tình h ình m ơ i.
V/

vì

vậy, có thề x e m đây là công trìn h chuyên k hả o đầu tiên đề

cập t ư ơ n g đối toàn diện vấn đề quàn lý nhà n ư ớ c về A N Q G cà
trên bình diện lý luận c ũ ng n h ư t h ự c tiễn, gắn kết lý luận N h à
n ư ớ c và P há p q u y ề n v ớ i v ấn đề bảo vệ A N Q G .
7 - B ố cục của luận án

*

' N go à i p h ần m ỏ’ đầu, kết luận và danh m ục tài liệu tham
khảo; L u ậ n án g ồ m 3 c h ư ơ n g v ớ i 173 trang.


ĩ

—

06


—

Chương 1
Q U Ả N L Ý N H À N Ư Ớ C VÀ VAI TRÒ C Ủ A
Q U Ả N L Ý N H À N Ư Ớ C VÊ' AN NIN H Q U Ố C GIA

1.1-QU ẢN LÝ N H À N Ư Ớ C V À C Á C Đ Ặ C T R Ư N G
C ơ B Ả N C Ủ A Q U Ả N L Ý N H À N Ư Ớ C VÊ'
AN N I N H Q U Ố C GIA

1.1.1

- Lý luận chung về quàn lý nhà n ư ớ c

a - Khắi niệm và cấc đặc ữirng của quàn lý ũhà nước
Khi đề cập tới quàn lý nhà n ư ớ c trư ớc hết phải xuất phát
từ khoa học quàn lý, nhất là khoa học quàn lý xa hội. Quàn lý nhà
n ư ớ c là m ột dạng của quàn lý xa hội. Thuật ngữ "quàn lý" có
nhiều nghĩa khác nhau. Quàn lý là đối t ư ợ n g nghiên c ứ u của nhiều
ngành khoa học tự nhiên và xầ hội; mỗi ngành khoa học có quan
niệm về quàn lý d ư ớ i giác độ riêng. N h ư n g theo quan niệm chung
nhất hiện nay về quàn lý d ư ớ i giác độ điều khiền học, đó là sự tác
động có định h ư ớ n g bất kỳ lên m ột hệ thống nào đó nh ằm trật tự
hóa nó và h ư ớ n g nó phát triền phù h ợ p vớ i n h ữ n g quy luật nhất
định. Theo quan niệm chung đó, thì quàn lý xa hội chính là sự tác
động có h ư ớ n g (điều khiền, chỉ huy, h ư ớ n g dẫn...) lên các quá
trình xa hội và hành vi hoạt động của con- n g ư ờ i làm cho chúng
vận động phát triền phù h ợ p v ớ i qui luật, đạt tcýi mục đích.v à theo
ý chí của " n e ư ờ i" quàn lý.

Quàn lý là một yếu tố quan trọng không thề thiếu đ ư ợ c trong
đời sống xã hội. Quàn lý xa hội là một quá trình ph ức tạp đa dạng,
vi đối t ư ợ n g tác động - khách thề của nó là hành vi con n g ư ờ i có


=

07

=

V chi và tư d u v độc lập, là hoạt đ ộ n s cùa c ơ quan, to chức của con

nsười.

c.

Mác cho r ằ n s quàn lv trons xa hội là một chức năng đặc

biệt này sinh, t r ư ớ c hết từ chính bàn chất cùa quá trỉnh lao độns
xa. hội. [1] Ông viết: " Bất kỳ lao động xă hội trực tiếp hay lao
động chung nào đó m à đ ư ợ c tiến hành trên một quy mô t ư ơ n g đối
lớ n đều cần có sự quàn lý ờ m ức độ nhiều hay ít nhằm phối hợp
n h ữ n g hoạt động cá nhân và thực hiện n hững chức năng chung
phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thề sàn xuất, sự vận động
này khác với sự vận động cùa nhứne cơ quan độc lập của cơ thề
đó. M ộ t nhạc công tự điều khiền mình, n h ư n s m ột dàn nhạc cần
phải có nhạc tr ư ở n g " [2]. Sau này ông còn nói: "Lao động giám sát
và quàn lý cần thiết ờ tất cà nhữ ng nơi mà hoạt động sàn xuất trực
tiếp có hình th ứ c cùa một quá trình phối hợp m a n 2 tính xa hội,

chứ không phài là lao động riêng rẽ của n h ữ ng n g ư ờ i sàn xuất độc
lập" [3]. N h ữ n g luận điềm trên đây về lao động sàn xuất có thề áp
dụng đối vớ i bất kỳ hoạt động chung nào của con n g ư ờ i. Quàn lý
xa hội vớ i tư cách là m ột chức năng xa hội đặc biệt xuất hiên từ
khi lao động của con n g ư ờ i bắt đầu đ ư ợ c xa hội hóa.
X a hội càng phát triền cao thì nhu cầu quàn lý xa hội

càng

lớn và nội dung quàn lý càng đa dạng p h ứ c tạp. Quàn lý xã hội
trong c h ừ n g m ự c nhất định là việc con n g ư ờ i điều khiền con
n gư ời, là quan hệ g i ữ a con ng ư ờ i với con n g ư ờ i trong quá trình
quàn lý. Chù thề của quàn lý xa hội là con người- và c ơ quan, tổ
chức của con n g ư ờ i . Hoạt động do chủ thề quàn lý th ự c hiện là
hoạt động quàn lý. Khá ch thề của quàn lý xa hội là hành vi, hoạt
động của con n g ư ờ i hoặc c ơ quan, tố chức của con n g ư ờ i (còn gọi
là hoạt động bị quản lý). Quá trình quàn lý xã hội thực hiện đ ư ợ c
là n h ờ yêu tố quyền uy. Quyền uy tức là sứ dụng quyền lực nhà


=

08

=

n ước trong đó xuất hiên quan hệ một bên nhân danh Nhà n ư ớ c còn
bên kia có nghĩa vụ phục tùng và tạo thành nội dung của quyền lưc
quàn lý và là đặc trưng cùa p h ư ơ n g pháp quàn lý.
Trong xã hội chưa có Nhà nước, quyền lực đó mang tinh

chất xa -hội, đ ư ợ c củng cố, bào đàm bằng uy tín cùa n g ư ờ i đứng
đầu và sự tôn trọng cùa thành viên trong cộng đồng, đ ư ợ c thề hiện
chù yếu dư ới hình thức các quy phạm xã hội. Từ khi N h à n ư ớ c
xuất hiện, thì bộ phận quàn lý quan trọng nhất đ ư ợ c Nhà n ư ớ c
đàm nhiệm. N h ư n g quàn lý xã hội không chỉ do Nhà n ư ơ c với tư
cách một tổ chức chính trị đặc biệt thực hiện, mà còn do tất cà các
bộ phận cấu thành khác cùa hệ thống chinh trị thực hiện. Thậm chi
ờ giác độ khác, chù thề quàn lý xa hội còn là gia đình, các tổ chức
tư nhân trong các lĩnh vực hoạt động kinh tế, văn hóa, xa hội.v.v.
Quản lý xa hội theo nghĩa trên là một khái niệm rộng bao
hàm hai lĩnh v ự c "Quàn lý các công việc của Nhà n ư ớ c " (phần
quàn lý xa hội do Nhà n ư ớ c đảm nhiệm) và "quản lý các công việc
xã hội" (phần quản lý xa hội còn lại).
Quàn lý nhà n ư ớ c hiều theo nghĩa rộng đ ư ợ c th ực hiện bời
tất cả các cơ quan Nhà n ư ớ c , cũng có khi do nhân dân trực tiếp
thực hiện bằng hình thức bò phiếu toàn dân hoặc do các tổ chức xầ
hội thực hiện nếu đ ư ợ c Nhà n ư ớ c giao quyền th ực hiện c h ứ c năng
Nhà nước.

Quàn lý nhà n ư ớ c không phài là quàn lý các tổ chức

chính trị gọi là Nhà nước, mà là sự quàn lý có tính chất N hà n ư ớ c
do Nhà n ư ớ c thực hiện thông qua bộ máy Nhà n ư ớ c , trên cơ sơ
quyền lực Nhà nước, nhằm thực hiện các nhiệm vụ và chức năng
cùa Nhà nư ớ c . Quản lý nhà nưcýc là sự tác động và điều chỉnh
mang tính quyền lực nhà n ư ớ c đối với các quá trình xa hội, đó là
nh ững tác động có căn cứ khoa học và có tính khoa học, đ ư ợ c tiến


Ị

=

09

=

hành m ộ t cách liên tục đề thực hiện các quá trình phát triền xa hội.
Như vậy quàn lý nhà n ư ớ c là một dạng hoạt động cùa Nhà nư ớc.
Quàn lý nhà n ư ớ c có thề hiều theo nghĩa rộng đó là toàn bộ hoạt
động của bộ máy Nhà n ư ớ c từ lập pháp, hành pháp và tư pháp; và
theo nghĩa hép đó là việc thực hiện các hoạt động chấp hành và
điều hành của các cơ quan quàn lý nhà n ư ớ c ( Chính phủ, các Bộ,
ƯBND các cấp). DĨ nhiên, quản lý nhà n ư ớ c phài do các cơ quan
Nhà n ư ớ c tiến hành (hay chủ thề của quàn lý nhà n ư ớ c t r ư ớ c hết
phài là các cữ quan nhà nướ c ); song cũng cần nhấn m ạ n h rằng hoạt
động quàn lý nhà n ư ớ c còn có thề do các chủ thề khác tiến hành
như các tổ chức quần chúng, tổ chức chính trị xa hội hoặc nhân
dân trực tiếp thực hiện n h ư n s phài do Nhà n ư ớ c giao quyền, nhân
danh và trên cơ sờ quyền lực nhà n ước. Quàn lý nhà n ư ớ c theo
nghĩa hẹp có những đặc trưng cơ bản sau đây:
- Thứ nhất quàn lý nhà n ư ớ c là hoạt động, tác động mang

tính tể chức và điều chỉnh, hay nói cách khác Ĩ1Ó chính là việc xây
dựng

các mối quan hệ g iữ a con n g ư ờ i vớ i con n g ư ờ i nhằm th ực

hiện n h ữ n g mục đích nhất định (tính tổ chức), đồng th ờ i nó cũng
là hoạt động điều chỉnh các quan hệ xa hội. Đặc trưng n ày rất quan
trọng cho thấy quàn lý nhà n ư ớ c không chỉ đơn 'giàn là sự "cai

trị", kiềm soát, hạn chế,... mà nó là cả một quá trình tổ chứ c và
điều chỉnh các quá .trình xa hội. Đúng như V.I. Lênin đã viết: "Đe
quàn lý tốt cần phài biết tổ chức về mãt thực tiễ n".[6]
- Thư haì: quàn lý nhà n ư ớ c mang tính chắt quyền lực nhà

nước tứ c là thiết lập quan hệ "quyền uy" và "sự ph ục tùng"; có
nghĩa là toàn bộ các tác động tổ chức và điều chỉnh cùa quàn lý
đ ư ợ c tiến hành d ự a trên cơ sờ quyền lực nhà n ư ớ c . Q u yề n lực đó
đ ư ợ c ghi nhận, củng cố bằng pháp luật và đ ư ợ c đàm Dào thực hiện

V


bằng các biện pháp c ư ỡ n g chế cùa Nhà nước. Xa hội càng phát
triền, nhất là thời kỳ công nghiệp hóa, tồn tại kinh tế thị t r ư ờ n s
nhiều thành phần, m ở cừa, m ờ rộns dân chù... thì càng cần có trật
tự kỳ cư ơ n g . Vi vậy quyền lực nhà n ư ớ c vừa là dấu hiệu đặc
trư ne v ử a là đĩều kiện đàm bảo cùa một xa hội văn minh, hiện đại.
Xa hội càng hiện đại càng cần đến quàn lý (trong đó có quàn lý
nhà n ư ớ c ) có nghĩa là càng cần đến quyền lực (trong đó auyền lực
nhà n ư ớ c là m ột dạng cụ thề), v ề điều này, trong tác phầm "Bàn
về quyền uy", Ph.Ăng ghen đa viết: "Muốn tiêu diệt quyền uy trong
đại công nghiệp, chính là muốn tiêu diệt ngaý cà bàn

thân công

nghiệp, chính là tiêu diệt nhà máy sợi đề đưa về với cái xa kéo
sợi"[4].
N h ư vậy, nói tcýi hoạt động quàn lý nhà n ư ớ c dù cho hoạt
động ấy là của cơ quan nhà nước, của một tổ chức hay cá nhân

nhân danh N h à n ư ớ c đều d ự a trên cơ sở quyền lực nhà n ư ớ c ; bên
bị quàn lý phài phục tùng.
- Thư bar. quàn lý nhà n ư ớ c là quản lý mang tính khoa học,

tính k ế hoạch hay nó là hoạt động chủ quan của con n g ư ờ i n h ư n g
lại d ự a trên n h ữ n g yêu cầu khách quan, v ì vậy, quàn lý là n h ữ n g
3ác động m a n g tính chủ động sáng tạo; nó xuất phát từ đờ i sống xa
hội luôn biến động và phát triền đề tìm kiếm biện pháp ứ n g phó
kịp thời và giài quyết có hiệu quà nhằm đạt tới n h ữ n g m ục tiêu đã
đ ư ợ c xác định; đ ư ợ c tiến hành d ự a trên n hữ ng ch ươ n g trình cụ thề
cà về chiến l ư ợ c cũng nh ư từng thời gian. Nhìn từ m ộ t khía cạnh
khác có thề khẳng định quàn lý nhà n ư ớ c cũng mang tính chính trị

rõ rệt.
- Thứ tư: quàn lý nhà n ư ớ c ìà những tắc động lên các quá

trinh xầ hộ: m ột cắch liên tục, đặc điềm này hình thành chu kỳ


quàn lv nhà n ư ớ c và thông qua các chu kỳ diễn ra liên tục mà quàn
lý nhà n ư ớ c thúc đằy các quá trình xa hội phát triền theo chiều
h ư ớ n s liên tục. N h ư vậy hoạt động quàn lý nhà n ư ớ c diễn ra
th ư ờ n g xuyên, hàng neày hàne giờ khôns bị eián đoạn. Đây cũng
là đặc điềm m à các hoạt động khác cùa Nhà n ư ớ c không có.
N h ư vậy dù là nghiên cứu quàn lý nhà n ư ớ c trên một lĩnh
vực nào của đờ i sống xã hội cũne đều phài xuất phát từ n h ữ n s đặc
trứng cùa quàn lý nhà n ư ớ c . Từ đó mới có thề phân biệt: giữa
hoạt động q uả n lý nhà n ư ớ c vố i các hoạt động khác của Nhà n ư ớ c
và với hoạt động quản lý xa hội của các chủ thề khác (Đảng, tổ
chức quần chúng, tổ chức xa hội hoặc công dân).


b - Cơ cấu của quản lý nhà nước
-

Ờ bình diện cơ cấu quần lý nhà nước có thề thấy quàn

lý nhà n ư ớ c ph àn ành mối liên hệ g iữa Nhà n ư ớ c và xa hội.
Trong mối liên hệ ấy, Nhà n ư ớ c đ ư ợ c xem là chủ thề quàn lý, còn
xa hội là khách thề quản ly' mặc dù Nhà n ư ớ c và xã hội gắn bó
chặt chẽ v ớ i nhau, s õ n g khi nghiên cứu về quàn lý nhà n ư ớ c cũng
cần đặt nó ờ dạng "tĩnh" đề phân tích. Trong dạng "tĩnh" cơ cấu
của nó bao g ồ m các yếu tố h ợ p lại đó là: Chủ thề, khách thề và các
mối quan hệ g i ữ a chủ thề và khách thề trong quá trình quàn lý.

Xác định chủ thề quản lý nhà nước nhằm trà lời câu hòi
"ai quàn lý". Chủ thề làm phát sinh những tác động quàn lý và tồn
tại là do sự tồn tại của

khách thề quản lý, vì khách thề quàn lý.

Khi nói chủ thề quàn lý nhà n ư ớ c tức là nói đến con n g ư ờ i , n hư ng
đó là n h ữ n g n g ư ờ i có thầm quyền (viên chức nhà n ư ớ c ) và các tổ
chức, cơ quan do con n g ư ờ i lập ra. Hoạt động do chủ thề quàn lý
thực hiện là hoạt động quàn lỹ. Chù thề quàn lý nhà n ư ớ c XH C N
là một hệ thống đ ư ợ c hình thành với n h ữ n s đặc trưng nổi bật là:


= 12 =

- Hệ thốns chủ thề quàn lv nhà

nsuvên tắc quyền

n ư ớ c đ ược hình thành trên

lực nhà n ư ớ c là thống nhất nhưng có sư

phân

công và phối hợp th ực hiện 3 quyền: lập pháp, hành pháp và tư
pháp. Xét về p h ư ơ n g diện giai cấp, học thuyết Mác-Lênin khôns
thừ a nhận phân chia quvền lực nhà n ước. Quyền lực nhà n ư ớ c
thuộc về một giai cấp. ơ n ư ớ c ta, quyền lực nhà n ư ớ c thuộc về
giai câp cône nhân và nhân dân lao động. Trong tác phâm "Nhà
n ư ớ c và cách m ạns", Lênin đa phân tich và cho rằns mặc dù trong
thời kỳ đầu quá độ lên CNXH, hình thức nhà n ư ớ c vẫn cồn m an e
tính chất của pháp quyền tư sàn n h ư n s không còn giai cấp tư sản,
vì vậy phài có sự kết h ợp thống nhất s i ữ a quvền lập pháp và hành
pháp. Nhưng xét về p h ư ơ n g diện kỹ thuật tổ chức quyền lực nhà
nước, thì việc phân công, phân nhiệm rạch ròi chức năng và thầm
quyền giữa các cơ quan nhà n ư ớ c có ý nghĩa đặc biệt quan trọng
trong đấu tranh chống lạm quyền, lộng quyền, trùng lăp, mâu thuẫn,
chồng chéo. Chính nguyên tắc này có ý nghĩa quyết định đến việc
hình thành hệ thống chủ the quàn lý nhà n ư ớ c XHCN.
-

Hệ thống chủ thề quàn lý nhà nưcýc đ ư ợ c xác định theo

vùng lãnh 'thổ tạo thành các đơn vị hành chính và có mối quan hệ
chặt chẽ với nhau
- Hệ thống


theo qui

định của

pháp luật .

*

chủ thề quàn lý nhà n ư ơ c còn đ ư ợ c xây

dựng

theo chiều dọc, tạo ra cơ cấu quản lý phù hợp vcýi ch ức năng cùa
từ ng cơ quan quàn lý nhà n ư ớ c và theo ngành.
- Hệ thống chủ thề quàn lý nhà n ư ớ c là một tập h ợ p các cơ
quan nhà nước , tổ chứ c chính trị xa hội đ ư ợ c Nhà n ư ớ c ủy quvền,
trong các cơ quan đó viên chức nhà n ư ớ c có quyền và nghĩa vụ
đ ư ợ c xác định cụ thề, rõ ràng.


= 13 =

Xác định khách thể quản lỵ nhà n ư ớ c nhàm trà lời câu
hòi "quàn lý cái gì", "quàn lý ai" và suy cho cùng khách thề quàn
lý nhà n ư ớ c cũng là con n g ư ờ i gắn với hành vi, hay nói cách khác
là hành vi hoạt động cùa con n g ư ờ i (hoạt động bị quàn lý). Căn cứ
vào tiêu chí khác nhau mà có thề phân chia khách thề quản lý nhà
n ư ớ c ra nhiều loại như các cấp độ khách thề (con n g ư ờ i , tập thề,
toàn bộ hệ thống tổ chức), các khách thề loại như: kinh tế, chính

trị, văn hóa, tư tường, -an ninh, quốc phòng. Hơn n ữ a tùy theo
từng p h ạm vị quan hệ đề xác định khách thề có thề trong phạm vi
này là khách thè n h ư n g

ờ phạm vi quan hệ khác lại" là chủ thề

quàn lý. T ứ việc xác định phân loại khách thề như vậy không
nhữn g có ý nghĩa trong việc xây d ựn g hệ thống chủ thề quàn lý
mà còn xác định n h ữ n g tác động phù h ợp với tính chất đặc thù của
từng loại khách thề quàn lý. V ới ý nghĩa đó có the kết luận rằng
khách thề qu àn lý nhà n ư ớ c là hệ thống trong đó bao hàm các lĩnh
vực sàn xuất và tái sản xuất các giá trị vật chất và tinh thần cũne
như các điều kiện sống cùa con n g ư ờ i trong xa hội. Lý luận quàn
lý nhà n ư ớ c đòi hỏi phải xuất phát từ n hữ ng qui luật và nhu cầu
khách quaĩi đề xác định nội dung và tính 'ch ấ t cùa k h á c b .th ề quàn
lý, đồng thời phài nghiên ciiu sâu sắc 'jạ phát triền v à đặc điềm
của từ ng loại khách thề đề từ đó xây d ựn g các mẫu chung cho việc
thực hiện các tác động quàn lý.

Tóm lại: Khi nghiên cứu quàn lý nhà n ư ớ c nói chung và
quản lý nhà nưcýc trên t ừ n g lĩnh v ự c nói riêng, việc phân tích cơ
cấu của nó có ý nghĩa quan trọng đe xác định tính chất đặc thù và
bàn chất của quàn lý nhà n ư ớ c trên lĩnh vự c đó. Không xác định rõ
chù thề, khách thề và mối quan hệ giữa chúng trons quàn lý nhà
nước

trên m ột lĩnh vự c thì sẽ không thề luận giài đ ư ợ c nhữ ng


=


14

=

vấn đề rất cụ thề như': quàn lý ai, quàn lý cái gì, ai quàn lý và
thực chất cùa mối quan hệ giữa hoạt độ ns quàn lý và hoạt động bị
quàn lý là gì ?

b - Quàn lý nhà nước-Chức năng hoạt động của Nhà nước
-

N ói tới quản lý nhà nước với tư cách là một chức năng

hoạt động của Nhà n ư ớ c trong quàn lý xa hội cũng có nghĩa quàn
lý nhà n ư ớ c là một loại hoạt động, v ì vậy phài

xem xét nó ờ

trạng thái "động". Ở trạng thái này, hoạt'động quàn lý nhà n ư ớ c có
nhiều yếu tố phài nghiên cứu. Khi đề cập những yếu tố tạo nên
loại hoạt động này trong lý luận về quản lý Nhà n ư ớ c X H C N có
nhiều cách tiếp cận và phân chia khác nhau, như ng tự u trưng lại
bao g ồ m n h ử n s yếu tố cơ bàn sau đây:
T r ư ớ c hết nói tới quàn- lý nhà n ư ớ c phài nói tới mục đích,

nhiệm vụ của hoạt dộng quản lỹ. Hoạt động quàn

lý nhà n ư ớ c


mang tính chất chính trị, tính chất dân chủ và khoa học. Vi vậy
làm rõ mục đích và nhiệm vụ của quản lý nhà n ư ớ c là vấn đè
không thề thiếu khi nghiên cứu hoạt động này. Mục đích-quàn lý
nh à nưcýc chính là kết quà của một quá trình phản ánh, nhận th ức
qui luật vận động của xa hội, của chủ thề quàn lý, tạo nên đ ư ợ c sự
phù h ợ p g i ữ a ý chí chủ quan của chủ thề quản lý v ớ i ^ n h ữ n g tồn
tại khách quan cùa khách thề quàn lý. Các cơ quan quàn lý nhà
n ư ớ c trong quá trình th ực hiện chức năng quàn lý đều h ư ớ n g tới
mục đích chung trong khi thực hiện các hoạt động theo chức năng
và m ục tiêu cụ thè trong phạm vi lĩnh vực đ ư ợ c phân công. Đe đạt
đ ư ợ c m ục đích, quàn lý phải thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau
ỏ" các cấp độ khác nhau. Nói cách khác là đè đạt đ ư ợ c mục đích


=

15

=

quàn lý các chủ thề quàn lý có thề định ra các nhiêm vụ cụ thề
khác nhau, di nhiên nhiệm vụ của tửng chù thê lại đ ư ợ c siới hạn
theo vị tri chức năng cùa mình.
Trong hoạt động quàn lý nhà n ư ớ c thì mục đích và nhiệm vụ
đạt đ ư ợ c là nh ờ việc th ực hiện các chức năng quàn lý tức là các
loại hoạt động quàn lý. Hay nói cách khác chức năng quàn lý là
các p h ư ơ n g thức thực hiện nhiệm vụ quàn lý. v ề cách phân loại
chức năng quàn lý nhà n ư ớ c cho đến nay trong khoa học quàn lv
vẫn còn có n hững ý kiến khác nhau, nhưng về chức năng cơ bàn
cùa quàn lý nhà n ư ớ c bao gồm các chức năng 'dự báo, kế hoạch

hóa, tổ chức, điều chỉnh, lãnh đạo, điều hành, phối hợp, kiềm tra,
thống kê, kiềm kê. Trong hẹ thống các cơ quan nhà n ư ớ c thì mỗi
cơ quan tham gia th ực hiện các chức năng cùa quàn lý nhà n ư ớ c
nói trên ở phạm vi khác nhau.
Trong hoạt động quản lý nhà n ư d c các chù thề quàn lý tác
động đến nhữn g khách thề, đối tư ợ n g quàn lý bằng n h ữ n g phưcmg
thức, cách thức khác nhau đề đạt đ ư ợ c mục đích. Đó chính l à ’ yếu
tố quan trọng của hoạt động quàn lý nhà n ư ớ c hay p h ư ơ n g pháp
quàn lý. Ở đây cũng có thè hiều, p h ư ơ n g pháp quàn lý là cách
thức mà chủ thề quản lý tác động lên khách thề quàn lý (ilành vi
đ ố i .tư ợ n g quàn lý) nhằm đạt đ ư ợ c n h ữ n g mục đích đề ra. N hư vậy
p h ư ơ n g pháp quàn lý nhà n ư ớ c chính là cách thức thực hiện quyền
lực nhà n ư ớ c vì nố đ ư ợ c áp dụng trong hòạt động quàn lý nhà
nước, thề hiện ý chí của Nhà nư ớ c , nó phàn ánh thầm quyền của
các cơ quan nhà n ư ớ c và đ ư ợ c biều hiện d ư ớ i n hữ n g hình th ức
pháp l ý 'n h ấ t định. Các p h ư ơ n g pháp trong hoạt động quàn lý nhà
nư ớ c bao gồm các p h ư ơ n g pháp chung như: thuyết phục, c ư ỡ n g
chế, kinh tế, hành chính, theo dõi kiềm tra, ngoài ra còn có các


=

16

=

p h ư ơ n g pháp riêng đ ư ợ c áp dụng trong quá trỉnh thực hiện nhữ ng
chức năn s riêng biệt hoặc ờ những khâu; những giai đoạn riêng
biệt của quá trình quàn lý.
Hoạt động quàn lý nhà n ư ớ c biều hiện ra bên n so à i bằng

n hữ ng hình thức quản lý. Mục đich, nhiệm vụ, p hư ơn g pháp quàn
lý nhà n ư ớ c tạo thành nội dung cùa quàn lý nhà nước. Nội d u n s
đó đ ư ợ c biều hiện ra bên nsoài bằng các hình thức quàn lý. HÌnh
thức và nội dung quàn lý quan hệ chặt chẽ với nhau. HÌnh thức
quàn lý bao gồm: Ban hành các quyết định quàn lý có ý nghĩa chi
đạo, định h ư ớ n g cho các hoạt động quàn lý, ban hành các quyết
định quàn lý có tính qui phạm nhằm cụ thề hốa các văn bản quy
phạm pháp luật của cơ quan quyền lực nhà n ư ớ c và các văn bàn
qui phạm pháp luật khác; ban hành các quyết định quản lý cá biệt.
Thực hiện các tác động tổ chức trực tiếp như: nghiên cứu, tổng
kết, phổ biến kinh nghiệm, ban hành chỉ dl n, hội nghị... và cuối
cùng là hình thức tiến hành các hoạt động mang tính chất tác
nghiệp vật chất, kỹ thuật như: Thu thập-d ữ liệu, thông tin, chuần
bị tài chính,... cho việc ban hành n hữ ng quyết định quản lý. Nếu
xem xét diiứ i góc độ vận động theo trình tự thời gian cố tính chu
V
*.
kỳ, thi trong quàn lý nhà n ư ớ c phài đề cập tới một yếu tố nữa, đó
là c h ư ơ n g trình quàn lý bao gồm nhiều giai đoạn diễn ra kế tiếp
nhau theo trình tự thời gian tư ơn g ư n g với việc giải quyết một vấn
đ k n h ấ t định trong quàn lý. Các giai đoạn của ch ươ n g trình quàn lý
bao gồm: Đánh giá tình hình và phát hiện vấn đề cần giài quyết,
chuân bị dự thào quyết định, thông qua quyết định, ban hành quyết
định qu àn lý, tổ chức th ực hiện quyết định và kiềm tra đánh giá sự
'.hực hiện các quyết định đó.


T HƯ V I Ệ N
= 17 =


L:Ì1J:

4 * 1 s

'\

Như vậy, quàn lý nhà n ư ớ c đối với bất kỳ lĩnh vực nào thực
chấí cũng là m ột loại hoạt động của nhà n ư ớ c mà hoạt độns đó
phụ thuộc t r ư ớ c hết vào n hữ ng yếu tố tạo nên nó như đa phân tich
ờ trên. N h ữ n g yếu tố này ờ m ức độ khác nhau đều liên quan đến
hiệu quà của hoạt động quàn lý nhà n ư ớ c nói chung và trên từng
lĩnh vực nói riêng. Điều này cũng cho thấy muốn nghiên cứu đánh
giá thực trạng hiệu quà cùa hoạt động quản lý nhà n ư ớ c và hoàn
thiện nó phải đi từ phân tích những yếu tố tạo nên hoạt động quàn
lý nhà n ư ớ c và sự tác động cùa từng yếu tố đó ành hưỜR 2 đến
hoạt động quàn lý nhà n ư ớ c như thế nào. Sẽ là 'không đầy đủ và
khoa học nếu khi nghiên cứu về hoạt động quàn lý nhà h ư ớ c lại
không đi từ việc phân tích n hững yếu tố tạo nên nội dung và hình
thức diễn ra của loại hoạt động này. Dĩ nhiên hoạt động quàn lý
nhà n ư ớ c cũng chịu sự chi phối của nhiều yếu tố khách quan khác
trong xã hội n h ư n g trư ớc hét nó phụ thuộc vào n h ữ n g "yếu tố" tạo
nên nó.
1.1.2 - N hữ ng đặc trưng cơ bản cùa quàn lý nhà n ư ớc

về an ninh quốc gia

a - Khái niêm an ninh quôc giã, bảo vệ an ninh quôc gia và
quản lý nhà nước về ãũ ninh quốc gia
Thuật ngữ "an ninh quôc gia" đa đ ư ợ c nêu ra trong Hiến
pháp, trong các Nghị quyết của Đàng cũng như trong một số văn

bàn pháp luật* khác của n ư ớ c ta. Điều 11 Hiến pháp năm 1992 quy
định: "Công dân có trách nhiệm giữ gìn A N Q G và TTATXH".[38, ,
tr. 16] và "Các lự c lư ợ n g vũ trang nhân dân phài trung thành tuyệt
đối với Tổ quốc và nhân dân, có nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu bào
vệ độc lập chù quyền, thống nhất, toàn vẹn lanh thổ của Tổ quốc,
A N QG và T T A T X H , bào vệ chế độ XH C N và thành q u i cựa cáẹh
.
'
'
f • 1^1 C

I

.

.7

ì
.

ị


=

18

=

mạng..." (Điều 45); "Nhà n ư ớ c xây dựng CA ND cách mạng, chinh

qui, tinh nhuệ, từng b ư ớ c hiện đại, d ự a vào nhân dân và làm nòng
cốt cho phong trào nhân dân đề bào vệ ANQG, T T A T X H ; bào đàm
sự ổn định chính trị, các quyền tự do dân chù, tài sàn tính mạng
của nh ân dân, tài sàn XHCN, đấu tranh phòng n g ừ a và chống các
loại tội phạm" (Điều 47).[38, tr.29] Điều 1 của Pháp lệnh về lực
l ư ợ n g A N N D nêu: "Bảo vệ A N Q G là nhiệm vụ của Nhà n ư ớ c
Cộ ng hòa X H C N Việt Nam và toàn thề nhân dân...".[61]. Nghị
quyết Đại hội lần thứ VI của Đàng khằng định: Bào vệ A N Q G
phải đ ư ợ c tiến hành bằng mọi lực lượng, p h ư ơ n g tiện, biện pháp
?

cần thiết nhất. [68]. Trong C ư ơ n g lĩnh xây d ự n g C N X H , Nghị
quyết Hội nghị Đại biều

toàn quốc giữa nhiệm kỳ cùa Đảng Cộng

sàn Việt Naiíi (khóa VII), Nghị quyết Hội nghị lần thứ III Ban
chấp h àn h Trung ư ơ ù g Đảng (khóa VII) về nhiệm vụ quốc phòng,
bào vệ A N Q G , chống diễn biến hòa bình của địch, Nghị quyết Đại
hội Đ ản g toàn quốc lần thứ VIII và một số Nghị quyết, Chỉ thị
khác của Đ àn g vè nhiệm vụ công tác an ninh, như các Nghị quyết
số 3 1 - N Q /T W ngày 2/12/1980, số 21- NQ /T W ngày 26/11/1984, số
07- N Q / T W

ngày 30/11/1987

và Chỉ thị số 60 C T /T W ngày

26/5/1990 của Bộ Chính trị về nhiệm vụ bào vệ an ninh quốc gia
trong tình hình m ớ i của Ban chấp hành Trung ư ơ n g Đảng đều sử

dụng c ụ m từ A N Q G như là m ộ t khái niệm độc lập, phân biệt vớ i
khái niệm về quốc phòng, trật tự an toàn xa hội và các quan niệm
khác về A N Q G .
N h ư vậy A N QG là thuật ngữ dùng đề chỉ một m ục tiêu, một
n hiệm vụ phài giữ gìn, bào vệ, trong sự nghiệp'xây d ự n g đất n ư ớ c
đi theo con đ ư ờ n g XH CN. Thuật neữ này sử dụng đe chỉ một
p h â n ', m ột bộ phận trong nhiệm vụ bào vệ Tồ quốc, bào vệ sự


=

.19

=

nghiệp xâv d ự n g đất n ư ớ c nói chung. Đ ồ n s thời thuật n s ữ này
thườ nơ đi liền với thuật n g ữ T T A T X H khi xác định chúnẹ là
những khách thê cần bảo vệ, cần phải có sự quàn lý cùa Nhà nướ c.
Như vậy A N Q G và T T A T X H là hai khái niệm luôn gần nhau
nh ưng khô ng đ ồ ng nh ấ t

m à là n h ữ n g p h ư ơ n g diện cần bảo vệ của

Nhà n ư ớ c . Khi tiếp cận nộ i dung cùa A N Q G trone n h ận th ức lý
luận cũng n h ư trong t h ự c tiễn còn có nhiều cách hiểu khác nhau:
C ó quan điềm cho rằn e A N Q G là sự ốn định v ữ n g vàng về
mặt ch ín h trị của m ộ t q u ố c gia trong đó phài kề đến sự ổn định
vững vàng của nền độc lập dân tộc, cùa chế độ chinh trị, về chủ
quyền qu ốc eia và toàn vẹn lãnh thổ, về nội bộ hệ th ốn g chính trị.
[65]


Quan niệm khắc, x u ấ t phát từ khái niệm qu ốc gia, cho rằng
AN Q G bao g ồ m an ninh lanh thổ, an n inh chế độ chín h trị, an ninh
dân c ư . [45]
Nếu căn cứ vào các l ĩn h v ự c trong đờ i sống xa hội cần đ ư ợ c
bào vệ an toàn thì n h ữ n g n g ư ờ i theo quan niệm thứ 3, cho rằng
A N Q G bao g ồ m an n inh c h ín h trị, an ninh kinh tế, an ninh văn
hóa, tư t ư ở n g và an n inh x a hội trong đó an n inh k in h tế là nền
tàng, an ninh ch ín h trị là c ố t lõi, xuyên suốt. [32]
C h ú n g tôì cho rằng, kh i tìm hièu khái niệm A N Q G cần thiết
phài tiếp cận từ b ình diện H iế n pháp, pháp luật b ờ i vì ổ’ n ư ớ c ta
cũng n h ư các n ư ớ c khác trên thế g t é i thì Hiến p há p là đạo luật cơ
bàn, trong đó xác định n h ữ n g n gu y ê n tắc c ơ bàn ''■ề b àn chất, tổ
chưc và hoạt động của m ộ t N h à n ư ớ c n hư: xác định chế độ chính
trị, chế độ kinh tế văn hóa; tổ c h ứ c và hoạt độ ng cùa bộ máy Nhà
n ước, cũng n h ư các quyền c ơ bàn của công dân... Do đó khái niệm
A N Q G có thề đ ư ợ c hiều là sự bất khà xâm phạm, sự "bất di bất


=

20

=

dịch" cùa các nguyên tắc trong Hiến pháp. Đi sâu vào nội dung cụ
thề 2 ắn với A N Q G ờ n ư ớ c ta thì cách tiếp cận này t ư ơ n s tự như
quan điềm thứ nhất. Bời vì, suy cho cùng những nội dung nêu ra
trong cách tiếp cận thứ nhất đã đ ư ợ c chỉ ra trong Hiến pháp năm
1992. H ơ n n ữ a trong Hiến pháp khi xác định các nguyên tắc cơ

bàn đều có n h ữ n g quy định nghiêm cấm và trừng trị nghiêm khắc
nhữn g hành vi xâm phạ m đến nhữ ng nguyên tắc đó.
v ề nội dung khái niệm A N Q G và bào vệ ANQG, các tác già
như N g u y ễ n Phùng. Hồng, D ư ơ n g Thanh Biều đã đề cập đến trong
các luận án Phó Tiến sĩ khoa học Luật học (Ma số 5.05.01). Trong
đó, tác già N g uy ễ n Phùng Hồng, đã xuất phát từ góc độ tăng
c ư ờ n g phá p chế X H C N trong hoạt động của lực l ư ợ n g CA N D trên
lĩnh v ự c bảo vệ A N Q G , đề cập nội dung khái niệm về A N Q G và
bào vệ A N Q G bao gồm n h ữ n g vấn đề sau đây:
-

Bào vệ an ninh chính trị bao gồm bảo vệ chế độ chính trị,

chủ quyền và toàn vẹn lanh thổ, bảo vệ sự hoạt động an toàn và
binh t h ư ờ n g của hệ thống chính quyền nhân dân các cấp, các tổ
chức chính trị - xa hội, Quàn lý nhà n ư ứ c về an ninh chính trị
luôn l u ô n ' đ ư ợ c đặt lên hàng đầu trong quàn lý nhà n ư ớ c về
A N Q G ; b ờ i l£ gắn liền vcýi sự tồn vong của chế độ

XH C N , của

chính quyền nhân dân. Quản lý nhà n ư ớ c về chủ quyền quốc gia
gồm nhiều nội dung khác nhau nh ư đàm bảo quyền tự định đoạt
vận m ệnh của mình, tự lự a chọn con đ ư ờ n g mà không bị n ư ớ c
ngoài can thiệp; bào vệ toàn bộ lanh thổ quốc gia, trên bộ, trên
không, không bị n ư ớ c ngoài xâm lấn; bào vệ tài nguyên thiên nhiên
trên thềm lục địa, trên vùng lanh hài. Quàn lý nhà n ư ớ c về chù
quyền quốc gia còn bao gồm việc quàn iý hoạt động của n g ư ờ i
n ư ớ c ngoài trên lãnh thổ n ư ớ c ta. Bào vệ an ninh chính trị còn bao