MỞ ĐẦU
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG về CHÍNH LUẬN BÁO CHÍ
I. Sự ra đời và phát triển của loại tác phẩm chính luận
1. Lịch sử phát triển:
1.1 Khó có thể ghi lại một thời điểm chính xác về sự xuất hiện của loại tác
phẩm chính luận báo chí. Vài ba thập kỷ trước chính luận báo chí mới chính thức ra
đời, nhưng phong cách chính luận đã tồn tại từ rất lâu với các chức năng là thông tin
và tác động. Nó tác động vào tư tưởng, tình cảm, ý chí, đạo đức, thói quen, niềm tin
gây ra những biến đổi trong nhận thức và hành động của công chúng.
Ngay từ thời cổ đại, phong cách chính luận đã được nhiều nhà hùng biện sử
dụng rất có hiệu quả trong việc thuyết phục quần chúng. Tiêu biểu như Socrates (469
- 399 TrCN), Aristotle (384 – 322 TrCN). Đặc biệt là tên tuổi lẫy lừng của nhà hùng
biện cổ đại Hy Lạp Đêmôxten. “Nghệ thuật hùng biện của Đêmôxten là đỉnh cao của
loại thể văn xuôi nghị luận. Những bài diễn văn của ông là những bài học mẫu mực
cho văn nghị luận”. Sau này nhân loại còn biết đến nhiều nhà chính luận khác như
Đăngtông, Rôbexpie, Xanh Giyutx, Mác, Ăngghen, Lê nin…vv.
1.2 Còn ở Việt Nam, ngay từ thời kỳ phong kiến đã có những tác phẩm
tiêu biểu mang phong cách chính luận như: Lộ Bố Văn của Lý Thường Kiệt, Hịch
Tướng Sỹ của Trần Quốc Tuấn, Bình Ngô Đại Cáo của Nguyễn Trãi. Sau này phong
cách chính luận ngày càng phát triển với nhiều tên tuổi như Phan Chu Trinh, Phan
Bội Châu, Ngô Đức Kế, Hải Triều, Hồ Chí Minh…vv.
Sau cách mạng Tháng Tám đến nay, phong cách chính luận phát triển
rất mạnh mẽ làm tiền đề cho việc hình thành loại tác phẩm chính luận báo chí. Nó
thực sự trở thành một loại tác phẩm quan trọng của báo chí, có khả năng thâm nhập
vào mọi lĩnh vực của đời sống. Chính luận đã trở thành công cụ sắc bén giúp con
người nhận thức đúng đắn sự vật, hiện tượng, diễn biến muôn hình, nghìn vẻ của đời
sống xã hội hiện đại, hướng dẫn, thúc đẩy hoạt động thực tiễn của con người.

1

Tuy ra đời muộn hơn so với một số loại tác phẩm báo chí khác nhưng chính
luận báo chí đã nhanh chóng khẳng định được vị trí quan trọng, không thể thiếu của
nó trong thực tiễn sinh động của hoạt động báo chí cách mạng. Thực tiễn đấu tranh
cách mạng ở Việt Nam đã tạo ra nhu cầu cần đến một loại tác phẩm báo chí có khả
năng thông tin, phân tích, lý giải, bình luận một cách cặn kẽ những diễn biến phức
tạp, sôi động của cuộc sống. Từ đó nhằm tập hợp, giáo dục quần chúng nhân dân
hiểu rõ bản chất của chế độ thực dân, phong kiến, đế quốc để có nhận thức và hành
động đúng đắn trong cuộc đấu tranh vì mục tiêu độc lập dan tộc và Chủ nghĩa Xã
hội. Từ trong các hoạt động thực tiễn đó đã nổi lên nhiều nhà chính luận có tên tuổi
như Hồ Chí Minh, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng....Những nhà báo mang phong
cách chính luận mạnh mẽ như: Hoàng Tùng, Thép Mới…vv. Đó cũng là những
người đầu tiên góp phần cho loại tác phẩm chính luận báo chí cách mạng hình thành
và phát triển một cách vững chắc.
2. Một số quan niệm về chính luận:
2.1 Người ta đặt ra câu hỏi, vậy chính luận báo chí là gì? Sau đây là một số
quan niệm về chính luận báo chí:
“Chính luận là một loại tác phẩm cơ bản của báo chí, nó là loại văn nghị luận
về những vấn đề chính trị - xã hội có tính thời sự. Như một nhà nghiên cứu Xô Viết
trước đây viết: văn chính luận nghiên cứu các hiện tượng, quá trình, sự kiện và cá thể
con người (trong những bình diện nhất định) trên quan điểm chính trị. Văn chính
luận không có mục đích tái tạo bức tranh thực tiễn qua hệ thống các hình tượng. Nó
nghiên cứu, xem xét các quá trình vân động của cuộc sống dưới dạng khái niệm và
phán đoán. Nó ghi lại lịch sử hiện đại nằm trong lĩnh vực chính trị. Chính những
điều này khiến cho ta không thể chấp nhận các định nghĩa về văn chính luận như là
loại thể của văn học nghệ thuật”. Ở đây, có một khái niệm khác cần được hiểu rõ, đó
là “Văn nghị luận”. Theo sách “Làm văn 10” của nhà xuất bản Giáo Dục năm 1990
thì: “Văn nghị luận là một loại văn trong đó người viết (người nói) đưa ra những lý
lẽ, dẫn chứng về một vấn đề nào đó và thông qua cách thức bàn luận mà làm cho
người đọc (người nghe) hiểu, tin, tán đồng những ý kiến của mình và hành động theo


2


những điều mà mình đề xuất”. Như vậy chính luận báo chí sử dụng phương pháp
nghị luận để đề cập đến những vấn đề chính trị - xã hội có tính thời sự. Cũng theo
quan niệm trên thì chính luận không nằm trong các thể loại của văn học nghệ thuật.
Từ điển Tiếng Việt do Viện Ngôn ngữ học xuất bản năm 1995 thì chính luận là
“Thể văn phân tích, bình luận các vấn đề chính trị xã hội đương thời”.
Từ điển Bách Khoa Việt Nam tập 1 lại cho rằng: “Chính luận (báo chí) là thể
văn nghị luận để phân tích, bình luận về các vấn đề chính trị - xã hội - văn hóa nổi
bật trong từng thời gian nhất định. Chính luận có ý nghĩa rất quan trọng đối với vai
trò tuyên truyền và cổ động của báo chí”.
2.2 Điểm qua một vài quan niệm như trên về chính luận có thể thấy rằng: tuy
còn có những sự khác biệt về chi tiết nhưng tựu chung lại các quan niệm đều thống
nhất ở một số điểm cơ bản. Trước hết phải khẳng định chính luận là một loại tác
phẩm cơ bản của báo chí. Đặc trưng cơ bản của thể loại này là phản ánh hiện thực
bằng phương thức phân tích, bình luận, lý giải nhằm giải quyết vấn đề bằng lý lẽ.
Đối tượng của chính luận báo chí là những vấn đề chính trị - xã hội - văn hóa (hiện
nay còn có cả các vấn đề kinh tế) có tính thời sự. Các vấn đề này luôn được trình
bày, giải quyết trên quan điểm và nhận thức của tác giả, của cơ quan báo chí. Như
vậy có thể đi đến kết luận: chính luận là một phương thức thể hiện tác phẩm báo chí
không thể thiếu trên báo chí và vai trò của nó ngày càng được khẳng định.
II. Đặc trưng của thể chính luận báo chí:
1. Phương pháp nghị luận:
Chính luận báo chí sử dụng cách thức lập luận và phương pháp tiếp cận thực
tiễn của văn nghị luận. Văn nghị luận là một thể loại văn trong đó người viết, người
nói đưa ra lý lẽ, những dẫn chứng về một vấn đề nào đó thông qua cách thức bàn
luận mà làm cho người đọc, người nghe hiểu rõ, tin theo, tán đồng những ý kiến của
người viết, người nói, từ đó mà hành động theo những điều mà người viết, người nói
đề xuất. Văn chính luận không loại bỏ tình cảm nhưng chủ yếu đi sâu vào trí tuệ

người đọc, thuyết phục và hấp dẫn họ bằng tính logic của các lý lẽ, lập luận. Chính
luận báo chí phản ánh hiện thực theo phương thức nghị luận.

3


Sẽ không có chính luận nếu thiếu nghị luận. Bởi vì chúng ta chỉ có thể viết
chính luận khi biết cách lập luận, khi dùng lý lẽ để giải quyết vấn đề đặt ra. Văn
chính luận không nhằm mục đích tái hiện bức tranh hiện thực thông qua hệ thống các
hình tượng mà nó nghiên cứu xem xét các quá trình vận động của cuộc sống.
2. Tính khuynh hướng:
Chính luận báo chí thể hiện tập trung tính tư tưởng và khuynh hướng tư tưởng
là sợi chỉ xuyên suốt các sự kiện. Thái độ của người viết Chính luận báo chí thể hiện
trong nội dung thông tin là bày tỏ chính kiến, bộc lộ công khai quan điểm tư tưởng
chính trị của người viết, người nói và của cơ quan báo chí đối với những vấn đề thời
sự thiết yếu. Khác với các thể loại khác, thông tin lý lẽ là đặc trưng cơ bản bao trùm
trong các tác phẩm. Nội dung của thông tin lý lẽ ở loại tác phẩm này không chỉ đơn
thuần giải thích, phân tích mối quan hệ giữa các sự kiện, vấn đề. Sự kiện, vấn đề là
cái quan trọng, là cái đầu tiên nhưng nó mới chỉ là nguyên liệu để người viết chính
luận đưa ra lý lẽ, phân tích bàn sâu những đến những mối liện hệ tác động đến những
vấn đề, sự kiện đó đang diễn ra hàng ngày, hàng giờ và có ý nghĩa thiết thực cho mỗi
người, cho toàn xã hội.
3. Hình thức trình bày logic, chặt chẽ:
Hình thức trình bày, thể hiện của chính luận báo chí yêu cầu và đòi hỏi rất cao
hoạt động tư duy logic và lý luận chặt chẽ. Bởi vì thông tin lý lẽ là đặc trưng cơ bản
của các tác phẩm chính luận báo chí, cho nên các yếu tố tạo nên nội dung của tác
phẩm chính luận báo chí phải là sản phẩm của hoạt động tư duy lý luận chặt chẽ, rõ
ràng, rành mạch được thể hiện thông qua các luận điểm, luận cứ, luận chứng. Nếu
chất liệu của sự miêu tả nói chung là những chi tiết để xây dựng lên các hình tượng,
thì trong chính luận người viết phải dùng hệ thống luận điểm, luận cứ, luận chứng để

hoàn thành tác phẩm và tỏ thái độ đồng tình hay phản đối về sự kiện, hiện tượng, vấn
đề xảy ra.
Một tác phẩm thuộc chính luận báo chí phải đáp ứng được những đặc trưng cơ
bản của thể loại này, có như vậy tác phẩm chính luận mới có khả năng định hướng
thông tin cho công chúng. Có như vậy mới là phương tiện tuyên truyền, cổ động,
giác ngộ, là hình thức tổ chức đầu tranh giai cấp.
III. Sự phân chia hệ thống các thể loại thuộc chính luận báo chí:
1. Báo in và cách phân chia hệ thống thể loại truyền thống:
4


Nằm trong thể loại chính luận báo chí nói chung, các thể loại: Xã luận, chuyên
luận, đàm luận và bình luận phải có đầy đủ đặc trưng chung nhất đó. Tuy nhiên do
mục đích, tính chất và cách thực hiện của mỗi thể loại khác nhau nên chúng còn có
những đặc điểm riêng. Trên báo in, từng xuất hiện và hiện còn tồn tại thể loại xã
luận. Đây là thể loại một thời luôn chiếm vị trí trang trọng và chủ chốt các trang nhất
của các tờ báo. Xã luận thông tin, phân tích và định hướng dư luận xã hội kịp thời,
sâu sắc và có tác động xã hội cao giờ đây đã nhường chỗ cho những bài bình luận.
Trước đây, khi nói đến chính luận, người ta thường chỉ nói đến các vấn đề chính trị
xã hội. Ngày nay, chính luận đề cập đến cả các vấn đề văn hóa, kinh tế...Cách phân
chia hệ thống thể loại ở báo in cũng có phần khác so với việc phân chia hệ thông thể
loại báo chí ở truyền hình do đặc trưng loại hình và phương thức sáng tạo tác phẩm.
Ở đây, không đi sâu vào cách thức phân chia này ở báo in.
2. Sự phân chia thể loại trên truyền hình:
Trên truyền hình, việc phân chia các nhóm thể loại dựa trên phương thức sáng
tạo tác phẩm. Người ta chia làm ba nhóm: Hội thoại, tạo hình và nhóm các chương
trình trò chơi, khách mời. Nhóm hội thoại có những đặc điểm nổi bật là đem đến cho
công chúng những cuộc hội thoại nguyên chất, thông tin mà công chúng tiếp nhận
thông qua ngôn từ là chủ yếu. Những hình ảnh chứa đựng nội dung thông tin đôi khi
lại đóng vai trò thứ yếu, minh họa cho những lời lẽ, phỏng vấn, bình luận...Nhóm tạo

hình chú trọng đến các thông tin hành ảnh và lấy đó làm thế mạnh. Nhóm các thể
loại tạo hình này mang đậm đặc trưng loại hình báo chí truyền hình nhất. Nhóm các
thể loại trò chơi, khách mời (TV Game, TV Show...) được thể hiện kết hợp cả hai
nhóm trên. Nhưng các chương trình đều mang nặng yếu tố dàn dựng, trường quay,
chịu áp lực chi phối về thời gian, không gian... Với tính chất thông tin và cách thức
chuyển tải thông tin lý lẽ mang nặng tính đặc trưng loại hình, chính luận truyền hình
thiên về hội thoại. Nghĩa là: thông tin chuyển tải đến công chúng dù được sử dụng
hình ảnh sống động minh họa nhưng cốt lõi thì sự tiếp nhận của công chúng phụ
thuộc vào tính lý lẽ của những lập luận mà biên tập viên mang đến cho họ.
3. Những biến dạng thể loại do đặc trưng loại hình:
Hiện nay, trong xu thế mới, yếu tố chính luận len lỏi vào tất cả các thể loại
khác. Không chỉ có đề tài về chính trị xã hội, chính luận đã tập trung nhiều vào các
5


đề tài kinh tế, văn hóa tạo được những tác động mạnh mẽ thông qua các yếu tố phân
tích, thuyết phục bằng những lý lẽ xác đáng của sự hiểu biết và khả năng tư duy trí
tuệ của người viết. Hơn nữa, sự phát triển phong phú về các loại hình báo chí, với
những đặc trưng loại hình riêng khác cũng tạo nên những sự biện dạng về thể loại
trong chính luận. Người ta ít thấy các đài truyền hình sử dụng thể loại xã luận nhưng
thể loại bình luận thì lại không thể thiếu được trong các chương trình. Chính đặc
trưng loại hình đã làm nên điều đó. Ngay cả việc phân chia hệ thông thể loại cũng đã
bị chi phối bởi các đặc trưng loại hình và quá trình sáng tạo tác phẩm báo chí ở
những loại hình khác nhau.

6


Phần II – SÁNG TẠO TÁC PHẨM BÌNH LUẬN TRUYỀN HÌNH
I. Bình luận báo chí và bình luận truyền hình:

1. Sự ra đời và phát triển của thể loại bình luận:
Ngay từ nửa đầu thế kỷ XIX, bình luận đã xuất hiện trên báo chí, nhất là trên
báo chí Anh và Pháp. Trên các tạp chí và các báo ra hàng ngày năm 1870, như trên tờ
“DieArbeit” ở Pháp và tờ “Frantfuter Zeitung” ở Đức, người ta thường đọc được
câu: “Chúng tôi muốn trình bày dưới một góc độ khác những sự kiện mà bạn đọc đã
biết”. Ngay từ khi mới ra đời, bình luận đã được công chúng đón nhận rất nồng
nhiệt. Bình luận được các chủ báo khuyến khích bởi chính nó đã đem lại cho công
chúng những tri thức mới ẩn chứa đằng sau những tin tức sự kiện và qua sự giải
thích, phân tích nó góp phần giáo dục, ảnh hưởng đến cách nghĩ, hành động của công
chúng. Xã hội càng hiện đại thì bình luận càng trở thành thể loại có ý nghĩa trong
việc cắt nghĩa, lý giải thông tin cho công chúng, bình luận xuất hiện thường xuyên và
trang trọng trên tất cả các loại hình báo chí.
Nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thể loại bình luận trên báo chí, đã có những
công trình khoa học của các nhà lý luận báo chí nghiên cứu về thể loại và có những
kết quả khái quát đặc trưng thể loại. Điều này có ý nghĩa thiết thực cả về lý luận lẫn
thực tiễn hoạt đông báo chí. Sự khái quát đặc trưng thể loại và các đặc điểm của nó
sẽ giúp cho những ai hoạt đông báo chí và công chúng phân biệt được sự khác nhau
giữa bình luận và các thể loại báo chí khác, để có khả năng nhận biết được đâu là tác
phẩm bình luận khi đọc báo, nghe đài, xem truyền hình.
Thành tựu nghiên cứu loại thể báo chí đã chỉ ra rằng bình luận là một thể loại
trong nhóm loại thể Chính luận báo chí, vì vậy nó mang đầy đủ đặc trưng của loại
thể này.
2. Các quan niệm về bình luận và bình luận truyền hình:
2.1 Một số quan niệm về bình luận:
Khi nghiên cứu về thể loại, cùng với sự phát triển của thể loại bình luận, các
quan niệm về thể loại này cũng rất đa dạng. Trong cuốn Giáo trình” Nghiệp vụ báo
chí” của Khoa Báo Chí, trường Đại học Các Mác – Lênin (CHDC Đức cũ) đưa ra
một khái niệm về bình luận như sau: “Bình luận luôn nhằm trình bày với thời sự và
nhằm thuyết phục bạn đọc rằng quan điểm này là đúng đắn”. Hội nhà báo Việt Nam
trong cuốn “Nghề nghiệp và công việc của nhà báo” xuất bản năm 1992 lại cho rằng:


7


“Bình luận là sự giải thích, cắt nghĩa một vấn đề, sự kiện, hiện tượng, quá trình
trong đời sống kinh tế, chính trị và đời sống văn hóa”.
Theo tác giả Trần Thế Phiệt trong cuốn “Tác phẩm báo chí tập III” thì “Bình
luận với ý nghĩa một phương pháp là cách đánh giá và bàn luận một sự kiện, một
hiện tượng, một vấn đề nào đó để đi đến sự nhận thức đầy đủ và sâu sắc về vấn đề
đó và những điều do vấn đề đó gợi ra”. Cũng theo tác giả thì với tư cách là một thể
loại báo chí “bình luận là một kiểu bài nghị luận mang tính chất tổng hợp trong đó
bao gồm các yếu tố giải thích, phân tích và có khi cả chứng minh”.
Hiện nay vẫn chưa có một khái niệm tổng quát và đầy đủ nhất về thể loại bình
luận và cũng thật khí để đưa ra một chuẩn mực đúng, sai cho các quan điểm trên, tuy
nhiên có thể nhận thấy hai quan niệm đó đều đề cao sự giải thích nhằm đánh giá,
phân tích sự kiện, vấn đề để đi đến thuyết phục công chúng đồn ý với hai quan điểm
tác giả đưa ra của thể bình luận.
2.2 Bình luận truyền hình:
Từ những cách xem xét về bình luận trên đây, dưới góc độ là một thể loại báo
chí, có thể đưa ra một quan niệm chung là: bình luận vừa là phương pháp thể hiện
các tác phẩm báo chí thuộc các thể loại khác vừa là một thể loại báo chí độc lập và
hoàn chỉnh. Nó cung cấp cho công chúng thông tin về sự kiện, vấn đề nảy sinh trong
cuộc sống kèm theo cách lý giải, phân tích, đánh giá, nhận định về sự kiện, vấn đề đó
theo một quan niệm nhất định. Quan niệm đó phụ thuộc vào ý thức chính trị, xã hội,
trình độ nhận thức và khả năng truyền đạt của bình luận viên thông qua lý lẽ và lập
luận của bình luận viên, đồng thời, nó cũng phụ thuộc vào ý thức hệ chính trị và tôn
chỉ mục đích của tờ báo, Đài phát thanh, Đài truyền hình, của tổ chức chính trị xã
hội, kinh tế mà nó phục vụ.
Dù cho các tác phẩm bình luận có nằm ở dạng nào thì cũng phải đảm bảo đầy
đủ hai yếu tố là: bình là xem xét, phân tích các khía cạnh của sự kiện, vấn đề, đánh

giá nó, khai thác nó ở cả mặt nội dung và ý nghĩa. Luận là bàn bạc, mở rộng vấn đề,
đặt nó trong quá trình diễn biến phát triển, nhận định khả năng và triển vọng của vấn
đề mà người bình luận quan tâm, nêu lên những tác dụng của nó trong thực tiễn và
trong lý luận. Tác phẩm bình luận phải luôn theo sát những vấn đề thời cuộc và luôn
tìm gốc rễ của mọi vấn đề. Bình luận phải thể hiện tính chiến đấu trực diện, tỏ rõ

8


công khai thái độ, quan điểm, lập trường giai cấp của bình luận viên và của cơ quan
báo chí trong thông tin và định hướng thông tin.
“Cái cốt lõi của các bài luận là quan điểm rõ ràng của tờ báo, của tác
giả đối với các vấn đề, sự kiện, hiện tượng đề cập không thể mập mờ, nước đôi, luận
nào cũng phải đấu tranh bảo vệ quan điểm của mình với nhiều cách khác nhau…”
Đó là những nét khái quát có tính lý luận về thể loại nhìn cả từ góc độ phương
pháp sáng tạo và thể loại bình luận. Khi sáng tạo tác phẩm ở các thể loại khác nhau,
hay viết một tác phẩm bình luận hoàn chỉnh cho báo in, phát thanh, truyền hình,
người viết bình luận phải nắm vững lý luận về thể loại này để có tác phẩm bình luận
đúng nghĩa và phát huy được thể loại này trong vai trò định hướng thông tin công
chúng.
II. Đặc diểm của thể loại bình luận truyền hình:
1. Bình luận theo sát những sự kiện, vấn đề thời sự và luôn tìm bản chất
của mọi vấn đề.
Trước mỗi sự kiện, hiện tượng xảy ra, bình luận luôn xuất hiện sau tin, sau
phóng sự nhưng không vì thế mà nó mất đi tính thời sự. Tác phẩm bình luận nhờ vậy
mà có thời gian để nhìn nhận sự việc, vấn đề một cách toàn diện hơn, đặt nó trong
các mối quan hệ phức tạp để lý giải nguyên nhân phát sinh vấn đề và phát hiện bản
chất, nhận định chiều hướng vận động của vấn đề đó.
2. Bình luận truyền hình tỏ rõ lập trường, quan điểm công khai.
Đây là một thể loại nhằm trong nhóm chính luận và có lẽ không có một thể

loại nào có một thái độ, quan điểm, lập trường bộc lộ rõ ràng, công khai, trực diện
như nhóm thể loại này. Bài bình luận là nơi phát ngôn cho chính kiến, thái độ của tác
giả, của cơ quan báo chí, của một giai cấp, một dân tộc. Nhưng để đạt được mục đích
là thuyết phục, định hướng cho tư tưởng và hành động đối với công chúng thì sự
phát ngôn ấy dựa trên hệ thống luận điểm, luận cứ, luận chứng và cách lập luận sắc
sảo, khúc triết và dễ hiểu. Bình luận là phải truyền sức sống vào những điều mình
cho là nguyên lý. Bình luận truyền hình ra đời và phát triển đã làm tôn vinh thêm vai
trò to lớn của thể loại bình luận trong đời sống xã hội. Người ta cho rằng loài người
hiện nay đã bước vào xã hội “hậu công nghiệp” hay còn gọi là “xã hội thông tin”.
Khái niệm này đã “chỉ ra vai trò trung tâm của công nghệ mới, tăng trưởng kinh tế
và cơ cấu xã hội”. Người ta đã tính rằng, trong một ngày trung bình một một người
9


có thể tiếp nhận khoảng 300 thông tin khác nhau cần phải được xử lý, phân tích.
Thông tin được ví như những hàng hóa mạo hiểm, khó có thể dự kiến được và cũng
rất khó kiểm soát. Các sự kiện, sự việc xảy ra liên tục, nhiều khi đồng thời ở bất cứ
thời điểm nào, không gian nào đều có thể được thông tin đến công chúng. Bản thân
mỗi sự kiện, sự việc vấn đề đã chứa đựng những sự phức tạp, chứa đựng những mâu
thuẫn cần được lý giải. Hơn nữa, mỗi một sự kiện, hiện tượng, một tiến trình đều
diễn ra trong những điều kiện lịch sử xã hội cụ thể với những hình thức, tính chất,
nội dung khác nhau với một thế giới đang tồn tại và đấu tranh giữa cái cũ và cái mới,
cái tốt và cái xấu, cái chính nghĩa và phi nghĩa… Nhiều luồng thông tin đan chéo
nhau khiến cho công chúng rất khó định hình cho mình một cách tiếp cận, một cách
nhận thức đúng đắn. Sự xuất hiện của bình luận truyền hình là hết sức cần thiết để
định hướng công chúng trước những luồng thông tin đó. Nó có nhiệm vụ giải thích,
đánh giá, cắt nghĩa và định hướng thông tin cho người xem trước những vấn đề tự
nhiên và xã hội có tính thời sự, tạo cho họ một chỗ dựa tin cậy. Hơn nữa, bình luận
truyền hình còn bổ sung một luồng thông tin mới phong phú giúp cho người xem
định hình một cách sớm nhất, nhanh nhất để có thể nhìn nhận, đánh giá sự kiện hay

vấn đề ngay mà không bị pha tạp do nhiều nguồn thông tin khác gây nên, giúp tránh
được những hậu quả đáng tiếc cho cuộc sống.
3. Bình luận trên truyền hình có những đặc điểm riêng trong việc xử lý
mối liên hệ giữa hình ảnh và lời bình. Sử dụng hệ thống luận điểm logic, hợp lý
Đó chính là cách lựa chọn, tổ chức sắp xếp hình ảnh góp phần quan trọng cho
sự thành công của tác phẩm bình luận. Có những hình ảnh được lặp đi lặp lại nhiều
lần với những lời bình khác nhau, làm nổi bật những điều mà tác giả muốn nói. Hình
ảnh đưa đến cho công chúng còn có sức mạnh xoay chuyển nhận thức, làm rung
động trái tim và khối óc người xem. Những tác phẩm bình luận thành công đều phải
sử dụng triệt để những mang tầm chiến lược, tiêu biểu và độc đáo để tự nó có khả
năng bao hàm những thông tin đầy sức thuyết phục mà thậm chí không cần phải có
lời bình, chỉ cần thông qua việc bố cục, sắp xếp hình ảnh thôi công chúng đã có thể
nhận thức được những điều mà người bình luận muốn chuyển tải đến họ. Tuy nhiên,
đa số hình ảnh trong một bài bình luận mang ý nghĩa thông báo về sự kiện, vấn đề

10


như những chứng cứ xác thật nhất. Nó là nguyên vật liệu để tác giả xây dựng nên
những lời bình với sự phân tích, đánh giá sâu hơn về sự kiện, vấn đề đó. Lời bình
luôn dựa trên cơ sở hình ảnh để tạo ra sự tác động có hiệu quả cao đối công chúng.
II. Vai trò định hướng thông tin của bình luận truyền hình:
1. Báo chí Truyền hình ngày càng khẳng định vai trò, vị trí của nó trong đời
sống xã hội hiện đại.
Số lượng công chúng đến với các chương trình truyền hình ngày càng nhiều và
họ ngày càng khắt khe hơn với việc lựa chọn các chương trình. Ngoài chức năng
thông tin về các sự kiện, vấn đề diễn ra xung quanh đời sống chính trị xã hội, chức
năng vui chơi giải trí… thì truyền hình còn cần phải path huy, nâng cao hơn nữa hiệu
quả của thông tin, vai trò định hướng thông tin và hướng dẫn dư luận xã hội. Để thực
hiện điều này, truyền hình cần có bước cải tiến về nhiều mặt trong đó việc cải tiến

các chương trình là vấn đề then chốt và bình luận truyền hình có thể được coi là chìa
khóa của vấn đề này. Chúng ta không thể phủ nhận vai trò định hướng thông tin
trong các tác phẩm (cả thông tin trong nước và quốc tế) của bình luận nói chung và
bình luận truyền hình nói riêng. Hãy thử nêu ra một giả thiết: Nếu như từ trước đến
nay không có tác phẩm bình luận trên truyền hình thì điều gì sẽ xảy ra? Khi đó, các
chương trình truyền hình sẽ hết sức đơn điệu bằng các thể loại phản ánh đơn thuần,
và khi đó, sức chiến đấu của loại hình báo chí mũi nhọn này sẽ có phần giảm sút, đặc
biệt là người xem sẽ bơi trong cả một đại dương thông tin, khó có thể có được một
sự nhận thức đúng đắn nhất và sẽ không biết mình đang đứng ở đâu và phải phản
ứng thế nào trước hang loạt vấn đề, sự kiện, hiện tượng đang từng ngày từng giờ
diễn ra. Trong khi đó, các tác phẩm truyền hình thuộc các thể loại khác vẫn không
ngừng hàng ngày, hàng giờ tiếp tục cung cấp thêm nhiều những thông tin mới, các
kênh truyền hình vẫn không ngừng cạnh tranh… Người xem truyền hình cần phải
được định hướng thông tin, cần phải được có một cách nhìn nhận, đánh giá đúng
nhất, bản chất nhất trước tất cả các sự kiện, hiện tượng xã hội.
Khi đó bình luận xuất hiện và cung cấp các thông tin lý lẽ, thông qua phân
tích, so sánh, đánh giá, bàn luận, bình phẩm… để chuyển tải thông tin một cách có
định hướng cho công chúng. Do vậy, rõ rang là không thể thiếu các tác phẩm bình
11


luận trên truyền hình. Vai trò của bình luận càng được khẳng định vững chắc hơn
trong hệ thống các tác phẩm báo chí và trong đời sống xã hội hiện đại.
2. Các góc độ thể hiện vai trò định hướng:
2.1. Hình ảnh ảnh trong tác phẩm bình luận: Sức mạnh của truyền hình là sự
kết hợp hài hòa giữa hình ảnh sống động và âm thanh, trong đó hình ảnh được xem
là chính ngôn, lời bình chỉ nói những gì mà hình ảnh chưa nói được, hình ảnh phải
bổ sung và tạo điều kiện để lời bình phát huy tác dụng. Trong khi xem truyền hình
người xem thường bị hút vào hình ảnh, thông tin của hình ảnh tạo cho công chúng
thông tin vào những gì đang diễn ra. Thế nhưng, hiện nay tình trạng phổ biến của các

nhà bình luận là thường chú trọng nhiều hơn vào lời bình, thậm chí hình ảnh được sử
dụng chỉ là cái cớ cho lời bình. Điều này làm hạn chế thế mạnh đặc trưng của truyền
hình – Sức mạnh của hình ảnh. Các bình luận viên khi viết lời bình thường dùng lập
luận, logic phức tạp để phân tích, lý giải sự kiện, sử dụng các phóng sự, phỏng vấn,
các thông tin bổ xung làm luận chứng, luận cứ cho các lập luận… do đó khi công
chúng nghe bình luận viên truyền hình rất khó nắm bắt được sự kiện. Vấn đề mấu
chốt ở đây là phải sử dụng có hiệu quả hình ảnh và lời bình của hình ảnh đôi khi có
giá trị định hướng thông tin tốt hơn của bình luận viên nếu như bình luận viên biết
khai thác chúng.
2.2. Trong một số tác phẩm bình luận vai trò định hướng thể hiện ở tính
chính luận của tác phẩm.
Điều này chỉ có được khi bình luận viên biết sử dụng có hiệu quả các phương
pháp chính luận. Thông qua việc thể hiện tác phẩm, những thông tin mà bình luận
viên cung cấp sẽ trực tiếp làm tăng tính định hướng của các tác phẩm bình luận. Hiệu
quả định hướng thông tin của tác phẩm phụ thuộc vào khả năng của bình luận viên
thông qua giọng điệu, ngôn từ, lập luận, logic vấn đề, hệ thống luận điểm, luận
chứng…
2.3. Bình luận viên là linh hồn của tác phẩm bình luận, là chất kết dính của sự
kiện và là gạch nối quan trọng giữa sự kiện với công chúng.

12


Bình luận viên có ảnh hưởng lớn tới vai trò định hướng thông tin của
tác phẩm bình luận. Tiếng nói của bình luận viên là tiếng nói của người đại diện cho
cơ quan ngôn luận, đại diện cho một giai cấp, một lực lượng xã hội… Người xem
truyền hình không chấp nhận cái tôi cá nhân của bình luận viên. Bình luận viên phải
đại diện cho cái tôi cộng đồng tức là khách quan hóa cái tôi chủ thể của người bình
luận. Vì thế cách nhìn nhận, đánh giá sự kiện, hiện tượng, tiếng nói, quan điểm, thái
độ của người bình luận chính là tiếng nói, quan điểm, thái độ của cả cơ quan ngôn

luận, cả giai cấp, cả dân tộc. Hoạt động báo chí là hoạt động chính trị xã hội mạng
tính đặc thù sáng tạo nghề nghiệp. Do tính định hướng thông tin của bình luận, nê
khi sáng tạo tác phẩm, người bình luận cần phải chú ý đến từng câu từng chữ, chỉ
cần một sai lệch nhỏ trong quá trình bình luận là có thể ảnh hưởng đến cả một vấn đề
to lớn. Người bình luận vừa phải thẳng thắn bày tỏ, bộc lộ quan điểm, thái độ, nhưng
phải hết sức thận trọng trong cách dùng từ ngữ, phải biết nên nói cái gì vào thời điểm
nào. Đã có những tác phẩm mà tiếng nói cá nhân làm ảnh hưởng đến lợi ích của xã
hội. Tuy đây không phải là hiện trạng phổ biến, nhưng để thấy rằng đó là những bài
học xương máu khi bình luận sự kiện, những vấn đề diễn ra. Đây là bài học đắt giá
nếu bình luận viên không bám sát các quan điểm, đường lối chính sách của Đảng,
nhà nước khi thể hiện cụ thể trong mỗi tác phẩm bình luận.
Trong việc sáng tạo các tác phẩm thuộc thể loại bình luận, mặc dù trên tất cả
các loại hình báo chí hiện nay, bước đầu đã hình thành xu hướng bình luận viên
chuyên sâu từng lĩnh vực, nhưng nhìn chung bình luận viên vẫn thường phải thực
hiện các tác phẩm bình luận ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Như vậy dù có cố gắng
nhiều để thu thập tài liệu, tìm hiểu sự kiện vấn đề đang diễn ra như thế nào… thì tác
phẩm bình luận đó cũng khó có thể cắt nghĩa giải thích, bình luận đầy đủ và trọn vẹn
các mối quan hệ phức tạp của chúng. Điều này chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến vai trò
định hướng thông tin cho công chúng trước mỗi sự kiện, mỗi vấn đề mà tác phẩm
bình luận đó đề cập. Cũng chính vì thế mà nhiều vấn đề cần phải bàn, cần phải định
hướng thông tin đôi khi vẫn còn bị bình luận viên bỏ ngỏ. Đặc biệt là trên lĩnh vực
kinh tế, hiện nay người xem truyền hình chưa được tiếp cận nhiều với những tác

13


phẩm bình luận về kinh tế sắc sảo. Đây là mảng đề tài đặc biệt quan trọng đòi hỏi ở
những bình luận viên không chỉ giỏi về nghiệp vụ báo chí mà còn phải có cách nhìn
nhận, đánh giá dựa trên vốn hiểu biết về kinh tế thật sắc sảo để có thể đáp ứng được
sự quan tâm của công chúng. Trong lĩnh vuẹc này, công chúng rất quan tâm và muốn

có được những tác phẩm hay, thiết thực, thể hiện vai trò định hướng thông tin một
các thiết thực hơn trong lĩnh vực này.
2.4. Một tác phẩm bình luận chỉ thực sự định hướng thông tin cho công chúng
khi nó là một tác phẩm hấp dẫn.
Yếu tố hấp dẫn được tạo thành từ nội dung và hình thức tác phẩm. Muốn có
nội dung tốt thì tác phẩm bình luận phải đáp ứng được các yêu cầu: Sự kiện đem ra
bình phải độc đáo sắc sảo, phải có tính thời sự, đáp ứng yêu cầu nhanh nhạy kịp thời,
phải dễ hiểu để tiếp nhận và đặc biệt là phải tận dụng được thế mạnh của hình ảnh.
Hình thức sử dụng phương pháp sáng tạo hợp lý. Khi bình luận viên xuất hiện trên
hình phải khẳng định vốn kiến thức, vốn hiểu biết sâu rộng, phải nắm vững chủ
trương chính sách đường lối của Đảng, nhà nước… Bên cạnh đó, phải có giọng nói
thuyết phục. có cử chỉ điệu bộ phù hợp với nội dung tác phẩm… Như vậy để đảm
bảo về nội dung và hình thức thì các tác phẩm bình luận trên truyền hình hiện nay
cần phải đạt tới một sự hài hòa
Thực tiễn hoạt động báo chí rất sinh động và luôn có những thay đổi tiến bộ
cùng với sự phát triển không ngừng của xã hội. Xã hội càng văn minh, những thành
tựu khoa học càng to lớn thì càng tạo động lực thúc đẩy báo chí đặc biệt là truyền
hình phát triển. Thực tiễn của việc sử dụng thể loại bình luận trên truyền hình cũng
luôn phải tự biến đổi để đáp ứng nhu cầu ngày càng khắt khe của công chúng và kịp
thời định hướng thông tin như hiện nay. Lý luận báo chí luôn có vai trò cắt nghĩa, lý
giải thực tiễn và dẫn đường cho thực tiễn phát triển. Từ đó thực tiễn lại trở thành đối
tượng nghiên cứu của lý luận trên bình diện cao hơn và là cơ sở chứng minh cho lý
luận.
2.5. Hiệu quả tác động của định hướng thông tin:

14


Báo chí truyền hình ở Việt Nam thực sự còn non trẻ so với các loại hình báo
chí và với truyền hình trên thế giới. Do đó, thực tiễn truyền hình vừa tự mò mẫm

bước đi và tự rút những bài học cần thiết từ kinh nghiệm hoạt động sáng của bản
thân. Người làm truyền hình vừa hoạt động sáng tạo tác phẩm vừa là nhà lý luận
truyền hình cho tác phẩm của mình. Bình luận truyền hình cũng nằm trong tình trạng
đó. Có những bài báo, đề tài đã đề cập đến thể loại bình luận truyền hình, xem xét
thể loại này ở góc độ này hay góc độ khác, nhưng nhìn chung đó là những nghiên
cứu lẻ tẻ chưa thực sự là những công trình khoa học về thể loại để khái quát lý luận
bình luận truyền hình soi đường, hỗ trợ thực tiễn sáng tạo tác phẩm bình luận trên
truyền hình.
Trong điều kiện hiện nay khi công tác đấu tranh chống lại những luận điệu
tuyên truyền của các thế lực phản động bôi xấu chế độ, xuyên tạc đường lối chính
sách của Đảng, của nhà nước, bóp méo tình hình đất nước thì vai trò phân tích, lý
giải và định hướng thông tin của báo chí, của truyền hình, đặc biệt của bình luận
truyền hình càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Chúng ta phải không ngừng
nâng cao hiệu quả việc sử dụng bình luận trong vai trò định hướng thông tin cho
công chúng. Điều này đòi hỏi đội ngũ những người bình luận phải trau dồi bản lĩnh
chính trị, họat động nghề nghiệp, say mê sáng tạo. Chúng ta cần phải chú trọng việc
tổng kết thực tiễn hoạt động sáng tạo, khái quát lý luận và đội ngũ nghiên cứu lý luận
chuyện sâu, có như vậy sự phát triển mới nhanh chóng và bền vững.
Nhân tố con người dù trong điều kiện hoàn cảnh nào cũng là nhân tố quan
trọng quyết định thành công hay thất bại của công việc. Bình luận viên là nhân tố có
ý nghĩa sống còn trong việc định hướng thông tin của tác phẩm bình luận truyền
hình. Do đó việc lựa chọn và đào tạo đội ngũ những người làm bình luận là việc làm
cần thiết và rất có ý nghĩa.
Người xem truyền hình luôn mong đợi việc nâng cao chất lượng các chương
trình truyền hình. Các chương trình truyền hình càng phát triển càng cần phải dễ hiểu
và đại chúng. Truyền hình loại hình giao tiếp trực tiếp, làm sao để người xem truyền
hình đứng trước sự kiện, vấn đề cho bình luận viên trình bày mà họ có cảm giác như

15



đang tham gia cùng sự kiện, vấn đề, khi đó việc thông tin và vai trò định hướng
thông tin cho công chúng mới đạt hiệu quả như mong muốn.
Uy tín của bình luận viên cũng là một khía cạnh đặc sắc cần được tác phẩm
bình luận truyền hình khai thác. Uy tín đó tạo được phải bằng tri thức và việc chuẩn
bị kỹ lưỡng thường xuyên của bình luận viên. Trước mỗi sự kiện, vấn đề cần bình
luận, việc xuất hiện của bình luận viên có uy tín tạo tâm lý yên tâm cho công chúng
khi tiếp nhận thông tin, đó là điều quan trọng để công chúng tin và làm theo những gì
mà bình luận viên đề đạt. Tuy nhiên, để gây dựng được uy tín trong lòng công chúng
khônng thể là việc một sớm một chiều mà nó phải được bằng chính năng lực của
người bình luận. Điều đó phụ thuộc khá nhiều vào phẩm chất của người bình luận.
IV. Các dạng bình luận trên truyền hình:
1. Bình luận có nhiều biến dạng về thể loại.
Căn cứ vào đặc trưng chính luận và các đặc điểm thể loại để có thể nhận biết
và tiếp cận các dạng tác phẩm bình luận. Căn cứ vào những tiêu chí khác nhau,
người ta phân chia các dạng bình luận cũng khác nhau. Tác giả Đặng Hồng Quang
trong bài “Một cách phân loại các dạng bài bình luận” có viết về một số cách chia
như sau: “Nếu lấy dung lượng làm tiêu chí có thể chia làm các dạng: bình luận
ngắn, bình luận thôgn thường, bình luận lớn… Nếu lấy phương pháp thể hiện có thể
chia thành hai dạng bình luận kiểu diễn giải vấn đề và bình luận dạng bút chiến.
Nếu lấy đối tượng cần bàn làm tiêu chí thì chia thành bình luận về sự kiện và bình
luận về vấn đề. Nếu lấy cơ quan thông tin là tiêu chí thì chia thành bình luận báo in,
bình luận phát thanh và bình luận truyền hình. Nếu lấy nội dung làm tiêu chí thì chia
thành các dạng bài bình luận chính trị, bình luận quốc tế, bình luận kinh tế, bình
luận quân sự, bình luận văn học…”
Tác giả Hữu Thọ không phân chia các dạng của thể loại bình luận nhưng lại
đưa ra một quan niệm khi viết luận và bình: “luận có nhiều loại, có xã luận, có bình
luận, có bình luận hàng ngày như kiểu ‘vấn đề hôm nay’, có bình luận ngắn, có bình
luận dài gần như một công trình nghiên cứu, lại có cả tin bình nghĩa là thông tin có
kèm theo mấy lời bình luận… Tùy vấn đề, tùy việc mà chọn lựa các hình thức bình…


16


Vấn đề quan trọng là bài bình luận đó xuất phát từ tư cách gì mà bình, do đó có tầm
quan trọng khác nhau…”
2. Lấy tiêu chí về dung lượng, thời gian và nội dung thông tin để phân chia
các dạng bình luận thì ở truyền hình hiện nay, các tác phẩm bình luận thường xuyên
xuất hiện trong các dạng bình luận: Dạng bình luận ngày, dạng bình luận tuần, dạng
bình luận sự kiện, vấn đề. Các dạng bình luận này được sử dụng tùy thuộc vào tính
chất của sự kiện, vấn đề quan trọng khác nhau trong dòng thời sự.
2.1. Bình luận ngày: Dạng bình luận này thường rất ngắn về thời lượng. Biên
tập viên thường chọn những sự kiện, vấn đề nổi bật diễn ra trong ngày. Bài bình luận
này có tính thời sự cao, giúp định hướng một cách nhanh nhất cho công chúng biết
những sự kiện mới xảy ra. Tuy vậy, bình luận ngày mới chỉ dừng lại ở những lý lẽ,
lập luận còn đơn giản. Hiện nay, chuyên mục: “Thế giới trong ngày” của Đài truyền
hình Việt Nam thực hiện cả hai chức năng điểm tin và bình luận ngày, giúp công
chúng có được cái nhìn tức thời bao quát đối với tình hình quốc tế trong một ngày.
Điều cơ bản cần đạt được là: Bình luận ngày có tác dụng định hướng thông tin
cho công chúng về những sự kiện nội bật trong ngày, tạo cơ sở để công chúng có
cách nhìn nhận diễn biến của sự kiện nổi bật trong những ngày tiếp theo.
2.2. Bình luận tuần: Đây không phải là dạng bình luận tổng hợp các sự kiện
diễn ra hàng ngày mà nó thường đề cập đến mối quan hệ của các sự kiện, các biến cố
trong tuần có tính chất đặc biệt cho sự phát triển của thời đại. Các chi tiết thông báo
về sự kiện đã cũ nhưng điều quan trọng là bình luận tuần hướng người xem truyền
hình nhìn nhận về sự kiện ở các tầm tư duy cao hơn, sâu hơn, thông qua một cách
nhìn mới. Nó được tác giả bổ sung những chi tiết mới, kiến thức mới làm cho sự kiện
đầy đủ hơn, giúp người xem có cái nhìn tổng quát hơn. Sự kiện trong tuần có thể bề
bộn, người bình luận luôn có sự cân nhắc lựa chọn, đặt sự kiện vào dòng phát triển
của thời đại để đi đến khái quát hóa vấn đề. Tác giả lật lại những thông tin quan

trọng về sự kiện để bàn bạc từ đó có thể lý giải toàn bộ các mối quan hệ bên trong và
bên ngoài của sự kiện.

17


Trong dạng bình luận này, phóng viên, biên tập viên không đơn thuần là liệt kê
những sự kiện nổi bật, các biến cố trong tuần. Nếu như ở bình luận ngày, tác giả chỉ
có điều kiện mổ xẻ một lát cắt của sự kiện thì ở bình luận tuần, bình luận viên chú
trọng việc bổ sung kiến thức mới, cái nhìn mới làm cho sự kiện đầy đủ, giúp cho
người xem có cái nhìn tổng quát hơn.
Bình luận tuần thường tập hợp phong phú các nguồn tin mới mẻ. Những thông
tin quan trọng được bình luận viên lý giải, phân túch toàn bộ mối quan hệ bên trong
và bên ngoài giúp cho công chúng có cái nhìn toàn diện sự kiện. Do vậy, bình luận
tuần có tác dụng định hướng thông tin hữu hiệu trước những sự kiện, vấn đề nổi bật
cho công chúng, cho tòan xã hội. Tóm lại, bình luận tuần cung cấp cho công chúng
một cách nhìn mới sâu sắc và toàn diện hơn về sự kiện. Nó không chỉ là sự phản ánh
sâu hơn về bản thân sự kiện mà còn làm xuất hiện đường dây liên hệ giữa sự kiện với
những vấn đề cần thiết của thời đại, từ đó có tác dụng định hướng tư tưởng và hành
động cao hơn.
2.3. Bình luận sự kiện: Bình luận viên lựa chọn những sự kiện thời sự nóng
hổi có tính nổi bật mà công chúng quan tâm, công chúng đang cần được phân tích lý
giải, định hướng. Bình luận sự kiện đòi hỏi tính thời sự cao, nó phải đưa ra được
những phân tích, đánh giá, nhận định ngày khi sự kiện mới xảy ra thậm chí đang xảy
ra. Trong một số trường hợp một số sự kiện nổi bật diễn ra lại là bề nổi của một hoặc
nhiều vấn đề đã tồn tại trước đó. Bình luận viên ngay lập tức phải đặt sự kiện trong
bối cảnh lịch sử và xã hội cụ thể để nhìn thấy vấn đề ẩn sau nó.
2.4. Bình luận vấn đề: Để bình luận về một vấn đề, tác giả phải xâu chuỗi
nhiều sự kiện có liên quan với nhau theo một chủ đề nhất định giúp cho người xem
nhìn nhận được một bức tranh tổng thể khái quát hơn. Thông qua sự phân tích, lý

giải, bình luận, đánh giá ở mức độ sâu hơn, người bình luận sẽ hình thành một cách
nhìn mới, toàn diện và sâu sắc về sự kiện và vấn đề.
Đây là dạng bình luận sự kiện, bình luận vấn đề mà ở đó, rất nhiều thông tin
trong quá khứ kết hợp chặt chẽ với những thông tin mới mẻ về các sự kiện, vấn đề,
được các bình luận viên khai thác triệt để, tạo những phong cách riêng rất hấp dẫn.

18


Những luận điểm, luận cứ mà tác giả đưa ra hết sức phong phú, được dẫn dắt bằng
lối lập luận sắc sảo đã đem lại cho người xem một cách nhìn mới, sâu sắc và toàn
diện hơn về một sự kiện, vấn đề quốc tế. Trên nền diễn biến thời sự trong nước và
quốc tế, người bình luận cần phải biết chọn những sự kiện, vấn đề tiêu biểu mà
người xem đang quan tâm, để từ đó phân tích, lý giải, định hướng thông tin cho công
chúng. Bình luận sự kiện, vấn đề dựa vào những sự kiện, vấn đề thời sự nóng hổi để
bình luận, nó góp tiếng nói kịp thời với những gì mới xảy ra và đoán định khả năng
phát triển của sự kiện, vấn đề. Bằng phân tích đánh giá sâu hơn thông qua việc xâu
chuỗi những sự kiện có liên quan đến nhau, người bình luận tạo cho người xem cái
nhìn tổng thể, khái quát, toàn diễn và bản chết vè sự kiện, vấn đề.
2.5. Ngoài những dạng bình luận phổ biến trên, người xem Truyền hình thỉnh
thoảng gặp những tác phẩm bình luận ngắn. Đối với dạng bình luận này, người viết
dẫn ra một sự kiện, một lời phát biểu có vài câu bình luận ngắn gọn nhưng vẫn đảm
bảo nội dung thông tin và định hướng thông tin cho dư luận xã hội. Hoặc những tác
phầm bình luận có tính chất giải thích các đường lối chủ trương chính sách của Đảng
và Nhà Nước, ý nghĩa lịch sử đường lối đổi mới do Đảng khởi xướng, chỉ đạo trên
tất cả các lĩnh vực của đời sống nhân dân trong nước, qua đó phân tích – xuất hiện
khi cần đấu tranh với quan điểm của các nhà chính trị đối phương, vạch mặt những
hình động chính trị, thủ đoạn của bọn phản động, phê bình, góp ý đối với các quan
điểm lạc hậu, những biểu hiện sai trái còn tồn tại trong một bộ phận nhân dân. Ở
dạng này, người viết khám phá, phát hiện những mâu thuẫn có tính logic trong các

quan điểm, trong các hiện tượng rồi phanh phui, phê phán để kịp thời có định hướng
thông tin cho dư luận xã hội, từ đó tác động vào ý thức xã hội, điều chỉnh hành vi xã
hội.
IV. Mối liên hệ giữa bình luận và các thể loại khác:
1. Thể loại bình luận và những mối liên hệ:
1.1 Trong xu thế chung, sự đan xen giữa các thể loại báo chí trong quá trình
phóng viên, biên tập viên, bình luận viên sử dụng một thực tế. Tác giả Trần Đăng
Tuấn trong bài : Cần phải có sự rạch ròi dẫu chỉ là tương đối có nhấn mạnh: “Chúng
ta không bao giờ có thể phân biệt thật rõ ranh giới các thể loại nhưng một sự phân
19


biệt tương đối là cần thiết…”. Như vậy, tuy là thể loại độc lập nhưng bình luận cũng
được đặt trong mối liên hệ tương quan với các thể loại khác.
1.2. Về phương pháp:
Ở phần trên chúng ta đã xem xét bình luận từ góc độ là một thể loại độc lập và
nó phải đáp ứng được yêu cầu cả về nội dung và hình thức khi sáng tạo tác phẩm.
Nghĩa là tác phẩm bình luận phải có bố cục chặt chẽ và tùy theo ý đồ riêng của tác
giả để có phương pháp sáng tạo tác phẩm phù hợp. Nhưng khi xem xét nó dưới góc
độ phương pháp thì các tác phẩm bình luận phải tuân theo một trong những phương
pháp sau đây:
1.2.1. Tác giả kết hợp xen kẽ giữa việc đưa ra các nhận định và những dẫn
chứng điển hình theo thứ tự bình luận.
1.2.2. Tác giả nêu vấn đề bình luận, sau đó phân tích, diễn giải những hình
ảnh, những dẫn chứng mình họa và đưa ra kết luận cuối cùng về vấn đề.
1.2.3. Tác giả nêu một số cứ liệu, con số có tính chất thông tin liên quan đến
sự kiện, vấn đề cần bình luận, kiến giải.
1.3. Trong các tác phẩm bình luận, bình luận viên phải thuyết phục người đọc,
người nghe, người xem bằng các luận điểm, luận cứ, luận chứng rõ ràng về các dữ
kiện, số liệu liên quan đến vấn đề, sự kiện cần bình luận. Tùy thuộc vào diễn biến

của mỗi sự kiện, vấn đề, bình luận viên sẽ chọn cho mình một dạng thức bình luận
khác nhau và đăng tải ở mỗi loại hình báo chí khác nhau.
1.4. Nếu xem xét bình luận với ý nghĩa một phương pháp sáng tạo thì đây là
cách đánh giá và bàn luận một sự kiện, một hiện tượng, một vấn đề để đi đến nhận
thức đầy đủ, sâu sắc về sự kiện, vấn đề và những điều do vấn đề đó gợi ra. Phương
pháp bình luận có mối quan hệ chặt chẽ với các thể loại báo chí. Nhiều thể loại báo
chí đã sự dụng phương pháp bình luận trong quá trình sáng tạo tác phẩm, điều này
nâng cao hơn hiệu quả của các thể loại trong quá trình phản ánh hiện thực, trong việc
cắt nghĩa, lý giải hiện thực để công chúng nắm bắt được bản chất vận động, phát
triển của hiện thực và có hành vi ứng xử hợp lý.
1.5 Nhìn nhận một cách khách quan, bình luận vừa là một thể loại báo chí
hoàn chỉnh lại vừa là phương pháp thể hiện của các tác phẩm báo chí thuộc các thể
loại khác. Do vậy, nó có mối quan hệ chặt chẽ với các thể loại báo chí ấy.
2. Mối liên hệ với các thể loại khác:

20


2.1. Liên hệ giữa bình luận với tin tức: Tin tức thường lấy mục đích thông qua
sự kiện cho công chúng một cách nhanh chóng nhất, ngắn gọn nhất. Tin tức phải là
những thông tin nóng hổi về sự kiện. Do đó, phóng viên ít có điều kiện đi sâu phân
tích, lý giải một cách đầy đủ về quá trình vận động của sự kiện cũng như nguyên
nhân và các mối quan hệ bên trong bên ngoài của nó. Nếu tin chỉ đơn giản là sự trả
lời những câu hỏi tại sao và như thế nào thì nó chưa có được tác dụng định hướng
ban đầu trong trường hợp cần thiết đối với người xem. Do vậy, yếu tố bình luận được
sử dụng trong tin có tác dụng làm tăng giá trị thông tin, có vai trò định hướng dư
luận trước vấn đề mới nảy sinh cũng như tạo cơ sở để công chúng xem xét, đánh giá
sự kiện tiếp theo.
2.2 Liên hệ giữa bình luận với phóng sư: Thể loại phóng sự cũng là một thể
loại được chú trọng sử dụng trên truyền hình. Phương pháp Bình là một trong ba

phương pháp thể hiện của phóng sự, đó là: tả, thuật, bình. Với phóng sự thì các chi
tiết, quá trình phát sinh phát triển của sự kiện, vấn đề là thành tố cơ bản nhưng nó
cần đến những lý lẽ và lập luận để đem lại giá trị thông tin cao hơn, sâu hơn. Bình
luận góp phần phân tích những sự kiện, sự việc mà phóng sự đề cập bằng lý lẽ để
thuyết phục người xem hơn. Nó giúp tác giả nhấn mạnh ý nghĩa của vấn đề và tỏ rõ
chính kiến, quan điểm của mình trước sự kiện, vấn đề đó. Đặc biệt, bình luận giúp
nâng cao ý nghĩa thực tiễn của tác phẩm về sự dụng phương pháp này, tác giả có thể
nêu được những giải pháp, gợi những ý kiến và kiến nghị liên quan đến cách giải
quyết vấn đề, hướng dẫn công chúng về thái độ ứng xử và sự lựa chọn hành vi đúng
đắn.
Với những phóng sự mạng đậm chất văn học thì yếu tố bình càng trở nên quan
trọng. Đôi khi chỉ bằng một lời bình thật thấm thía, sâu sắc cũng đủ làm xúc động
trái tim khán giả. Nó có ý nghĩa như là thổi linh hồn vào các chi tiết hình ảnh.
Ngược lại, trong tác phẩm bình luận, phóng sự thường được sử dụng đan xen
đóng vai trò làm một hoặc nhiều luận cứ, luận chứng cung cấp thông tin phục vụ cho
các luận điểm của bình luận viên.

21


2.3. Liên hệ giữa bình luận với tường thuật: Trong tường thuật hay còn gọi là
phóng sự truyền thẳng, trật tự thời gian và diễn biến của sự kiện đã chi phối hoạt
động của phóng viên. Tuy nhiên đây thường là những sự kiện trọng đại có ý nghĩa
chính trị - xã hội sâu sắc. Do đó, bài tường thuật vẫn cần có sự bộc lộ thái độ, quan
điểm của phóng viên bằng những nhận định, đánh giá trực tiếp tạo cho người xem
một nhận thức mới, sâu hơn về những gì họ đang chứng kiến.
Yếu tố bình trong tường thuật còn có khả năng kích thích tâm lý người xem,
lôi cuốn họ vào diễn biến của sự kiện nhất là đối với những bài tường thuật về thi
đấu thể thao. Tóm lại, khía cạnh bình luận ở các thể loại báo chí khác đều được thể
hiện tập trung và rõ nét nhất ở phần lời bình. Nó có vai trò quan trọng trong việc

giúp công chúng tiếp cận nhanh chóng và chính xác sự kiện, vấn đề cũng như tạo ra
hiệu quả tâm lý cao đối với họ.
2.4. Liên hệ giữa bình luận với phỏng vấn:
Cũng giống như với phóng sự, phỏng vấn truyền hình với những nhân vật cụ
thể, những thông tin xác thực được chuyển tải bằng hình thức trực tiếp xuất hiện trên
hình đã có vai trò quan trọng trong tác phẩm bình luận. Phỏng vấn có khi làm tiền đề
cung cấp thông tin cho một luận điểm của bình luận viên. Cũng có khi phỏng vấn
chính là một luận cứ đầy sức thuyết phục. Lại có khi phỏng vấn đối với một nhân vật
nào đó có vai trò như một lời bình luận, lời kết luận cho một vấn đề mà bình luận
viên đang bình luận

22