MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...........................................................................................2
1. Tính cấp thiết của đề tài...................................................................2
2. Tình hình nghiên cứu đề tài...............................................................2
3. Mục đích và nhiệm vụ.....................................................................4
5. Giả thuyết khoa học........................................................................4
6. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu............................................5
7. Đóng góp mới...............................................................................5
8. Kết cấu........................................................................................5
NỘI DUNG........................................................................................7
BÀN VỀ CHI TIẾT TRONG TÁC PHẨM BÁO CHÍ................................7
1, Khái quát về chi tiết.......................................................................7
2, Bàn về chi tiết và vai trò của chi tiết trong tác phẩm báo chí.....................8
3, Các chi tiết trong tác phẩm báo chí...................................................11
4, Mối quan hệ giữa chi tiết và nhà báo:...............................................16
5, Mối quan hệ giữa chi tiết và chi tiết trong tác phẩm báo chí:...................16
6, Tính chuẩn xác của chi tiết hành động trên báo chí................................16
KẾT LUẬN......................................................................................18

1


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Theo cách nhìn thông thường, chi tiết trong tác phẩm báo chí chỉ tựa như một
con ốc, một cái đinh vít trong một cỗ máy và không mấy quan trọng. Nhưng trên
thực tế, những yếu tố nhỏ ấy nếu được quan tâm thích đáng và biết cách sử dụng,
có thể tạo nên những công năng rất lớn, mang những sức mạnh không ngờ và một
sức hấp dẫn bí ẩn. Vai trò của chi tiết trong các tác phẩm báo chí là không thể phủ
nhận.
Từ lý do trên, tiểu luận quyết định chọn đề tài: “Chi tiết trong tác phẩm báo chí”

làm đối tượng nghiên cứu. Hy vọng công trình sẽ bước đầu góp phần lý giải sâu sắc
hơn về chi tiết cả trên phương diện lý luận cũng như thực tiễn. Từ đó đề xuất những
phương hướng và giải pháp tích cực nhằm phát huy sức mạnh của chi tiết, cũng là
góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả của tác phẩm báo chí trong xu thế đổi
mới và hội nhập của báo chí đất nước.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Dù đang thiếu những công trình chuyên biệt nghiên cứu về chi tiết như đã nói,
nhưng trong mấy năm gần đây, vấn đề trên cũng ít nhiều đã được một số tác giả
trong và ngoài nước quan tâm cả trên bình diện lý thuyết và thực tiễn. Ở bình diện
lý thuyết, nhìn một cách khái lược, có thể tạm chia thành các xu hướng sau đây:
Hướng thứ nhất, tiếp cận chi tiết ở bình diện khái niệm. Hướng tiếp cận này tập
trung làm sáng tỏ nội hàm của khái niệm, cung cấp cho người đọc một số nhận thức
cơ bản về thuật ngữ chi tiết mà đại diện là nhà nghiên cứu Tạ Ngọc Tấn với cuốn
Từ lý luận đến thực tiễn báo chí.
Hướng thứ hai, tiếp cận chi tiết ở bình diện đặc trưng, tính chất. Hướng tiếp
cận này được các nhà nghiên cứu ở Học viện Báo chí và Tuyên truyền như Nguyễn
2


Thị Thoa, Đức Dũng cùng nhiều thành viên khác quan tâm và có những đóng góp
nhất định trong việc làm rõ các nét đặc trưng cơ bản nhất của đối tượng.
Hướng thứ ba, tiếp cận chi tiết ở bình diện vai trò, tầm quan trọng và chức
năng. Tác giả nhận thấy, nhiều nhà nghiên cứu báo chí trong và ngoài nước đều có
chung một thái độ trong việc đề cao vai trò và tầm quan trọng của chi tiết trong tác
phẩm báo chí. Có thể tìm thấy quan điểm nói trên trong nhiều công trình và bài
báo. Chẳng hạn, tác giả Đức Dũng với cuốn Viết báo như thế nào?, tác giả Hữu Thọ
với cuốn Công việc của người viết báo, nhà nghiên cứu báo chí người Nga A.A.
Chertưchơnưi với cuốn Các thể loại báo chí, cùng nhiều nhà nghiên cứu báo chí
khác như E.P. Prôkhôrốp, Karen Storơkan v.v…
Ở bình diện thực tiễn, qua khảo sát tác giả thấy: vấn đề chi tiết vẫn chưa trở

thành một đối tượng được quan tâm nghiên cứu tương xứng với vai trò của nó.
Hiện ở thư viện của Học viện Báo chí và Tuyên truyền mới chỉ có hai công trình
nghiên cứu dưới dạng luận văn về chi tiết với tư cách là đối tượng khảo sát chuyên
biệt, tuy nhiên cũng chỉ mới dừng lại ở bước khám phá ban đầu. Cụ thể là: luận văn
tốt nghiệp cử nhân Báo chí “Chi tiết trong tác phẩm phóng sự báo chí”(năm 1995),
của Vũ Thu Thuỷ và luận văn Thạc sĩ báo chí của chính tác giả luận án với nhan
đề:“Chi tiết trong phóng sự báo chí” (năm 2000).
Từ các ý kiến, quan điểm của các tác giả qua những tác phẩm và công trình
trên, tác giả luận án bước đầu có một số nhận xét như sau: Thứ nhất, trong các giáo
trình về báo chí ở nước ta, số trang dành cho việc nghiên cứu về chi tiết còn chưa
nhiều. Cho đến nay, cả ở trong và ngoài nước chưa có một công trình nào nghiên
cứu chi tiết với tư cách là một đối tượng độc lập và chuyên biệt.
Thứ hai, các công trình khoa học có đề cập đến chi tiết hiện mới chỉ dừng lại ở
những đánh giá khái quát. Nhiều vấn đề về chi tiết trên cả hai bình diện lý thuyết và
thực tiễn - theo tác giả - đang cần được trực tiếp tìm hiểu và đào sâu hơn.
Vì vậy, trên cơ sở kế thừa những thành quả khoa học của các nhà nghiên
3


cứu, thiết nghĩ cần có một công trình nghiên cứu chuyên biệt về chi tiết trong tác
phẩm báo chí, nhằm tiếp cận nó trên những góc độ mới, cả về chiều rộng lẫn bề
sâu, với hy vọng có một cái nhìn toàn diện, sâu sắc hơn.
3. Mục đích và nhiệm vụ
3.1. Mục đích
Từ thao tác khảo sát thực tiễn sử dụng chi tiết trong một số tác phảm báo chí để
cung cấp một cái nhìn tương đối có hệ thống về vấn đề chi tiết trong tác phẩm báo
chí đồng thời đưa ra những khuyến nghị để có thể tìm tòi, chọn lựa và sử dụng chi
tiết có chất lượng và hiệu quả hơn.
3.2. Nhiệm vụ
Để đạt được mục đích trên, thực hiện các nhiệm vụ sau đây:

- Xác lập cơ sở lý thuyết về đối tượng nghiên cứu
- Tìm hiểu thực tiễn việc sử dụng chi tiết của các tác giả qua một số tác phẩm
- Nêu lên những yêu cầu và đề xuất một số giải pháp chủ yếu để nâng cao chất
lượng và hiệu quả của việc sử dụng chi tiết trong tác phẩm báo chí.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận án
Đối tượng nghiên cứu là các tư liệu, tài liệu liên quan đến chi tiết trong tác
phẩm báo chí
5. Giả thuyết khoa học
Công trình nhằm hướng tới một số mục tiêu khoa học nhất định. Về mặt lý
thuyết, cung cấp một cái nhìn tương đối toàn diện, sâu hơn về khái niệm, đặc trưng,
tính chất, vai trò và tầm quan trọng của chi tiết trong tác phẩm báo chí. Từ đó, gợi
mở hướng nghiên cứu về một số yếu tố quan trọng khác của tác phẩm như: đề tài,
chủ đề, sự kiện, cảm hứng, giọng điệu, ngôn ngữ
Về mặt thực tiễn, qua việc khảo sát tình hình sử dụng chi tiết qua các tác
phẩm báo chí không chỉ cho thấy ý thức và hiện trạng sử dụng chi tiết của các nhà

4


báo mà còn giúp chúng ta phần nào nhận rõ diện mạo của báo chí Việt Nam đương
đại.
6. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Sử dụng các phương pháp cụ thể như: so sánh và đối chiếu; phân tích và tổng
hợp; thống kê, phân loại và khái quát hóa; phỏng vấn sâu để phân tích, đánh giá về
chi tiết trên phương diện lý thuyết cũng như thực tiễn một cách khách quan, khoa
học.
7. Đóng góp mới
Nhấn mạnh một số phương diện mới về lý luận như: - Làm rõ nội hàm khái
niệm chi tiết; bước đầu phân loại, nhận diện các tính chất cơ bản, các yếu tố chi
phối chi tiết; phân tích vai trò, tầm quan trọng của chi tiết trong tác phẩm báo chí.

- Khảo sát phương pháp tiếp cận và nghệ thuật sử dụng chi tiết trong các tác phẩm
báo chí
- Kết quả nghiên cứu có thể là một tài liệu tham khảo cần thiết cho việc giảng
dạy, nghiên cứu và hoạt động sáng tạo báo chí trước yêu cầu đổi mới và hội nhập
báo chí hiện nay.
8. Kết cấu
Ngoài các phần mở đầu, kết luận, danh mục các công trình nghiên cứu
của tác giả liên quan đến đề tài, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
phần chính văn của tiểu luận Chi tiết là thuật ngữ dùng để chỉ các yếu tố thành phần
phản ánh sự vật trong thế giới khách quan được chọn lựa, sắp xếp, liên kết lẫn nhau
một cách khoa học, hợp lý, là chất liệu tạo thành dòng tin, đoạn tin, bức ảnh, thước
phim trong tác phẩm báo chí.
Theo Giáo sư, Tiến sỹ Tạ Ngọc Tấn – Giám đốc Học viện hành chính quốc
gia Hồ Chí Minh, chi tiết là "Những bộ phận nhỏ nhất của sự kiện. Chi tiết có thể là
một hành vi, một lời nói, một cử chỉ của con người, một sự vật hay một trạng thái
cụ thể của hoàn cảnh diễn ra sự kiện.
5


Theo Tiến sỹ Hà Huy Phượng – Phó trưởng khoa báo chí – Học viện báo chí
và tuyên truyền, chi tiết là phần rất nhỏ, điểm nhỏ trong nội dung sự việc hoặc hiện
tượng. Trong tác phẩm báo chí, mọi chi tiết đều có vị trí quan trọng. Các chi tiết kết
nối với nhau thành tác phẩm hoàn chỉnh. Chi tiết là bằng chứng hiển nhiên, cơ sở
khách quan đầu tiên để đánh giá xác thực của sự kiện. Chi tiết làm rõ diễn biến và
bản chất của sự kiện. Chi tiết tạo sự lôi cuốn, nhớ lâu đối với công chúng về tác
phẩm báo chí. Một chi tiết đắt làm nên một tác phẩm hay, một chi tiết trong tác
phẩm báo chí có thể làm nên sự nổi tiếng của nhà báo.
Theo Tiến sỹ Nguyễn Thị Thoa, Nguyễn Thị Hằng Thu – tác giả cuốn: Giáo
trình tác phẩm báo chí đại cương, bàn về khai niệm của chi tiết như sau: Theo từ
điển tiếng Việt giải nghĩa: chi tiết là một phần rất nhỏ, điểm nhỏ trong nội dung sự

việc hoặc hiện tượng. Thành phần riêng lẻ hoặc tổ hợp đơn giản nhất của chúng, có
thể tháo lắp được, như đinh ốc, trục bánh xe. Dựa vào ý nghĩa thứ nhất trong từ
điển tiếng Việt và xem xét dưới góc độ báo chí, chi tiết là một bộ phận nhỏ nhất; là
một trạng thái cụ thể của diễn biến sự kiện; là hành vi, cử chỉ, lời nói, trạng thái
tâm lý của con người; là sự tham gia của con người trong sự kiện. Chi tiết trả lời
các câu hỏi: Ai ?, Cái gì ?, Ở đâu ?, Khi nào ?, Như thế nào ?, Tại sao ?.
Một tác phẩm báo chí được “dệt” bởi nhiều chi tiết. Có nhiều góc độ tiếp cận
về chi tiết.
Theo phương pháp thể hiện, chi tiết gồm: chi tiết tả; chi tiết kể; chi tiết bình –
bàn; chi tiết “cái tôi cảm xúc của nhà báo” trước hiện thực khách quan (hoặc theo
cách gọi văn chương là chi tiết trữ tình ngoại đề).
Theo các yếu tố nội dung, chi tiết gồm: chi tiết bối cảnh; chi tiết hoàn cảnh;
chi tiết tình huống; chi tiết về quá trình diễn biến; chi tiết về thời gian; chi tiết về
không gian; chi tiết là hồ sơ nhân chứng; chi tiết về hình dáng, nội tâm, tính cách,
hành vi, hành động, lời nói của con người.

6


Bài tiểu luận sau đây xin được làm rõ thêm về: Chi tiết và những tiêu chí,
yêu cầu về kỹ năng phát hiện chi tiết trong sáng tạo tác phẩm báo chí

NỘI DUNG
BÀN VỀ CHI TIẾT TRONG TÁC PHẨM BÁO CHÍ
1, Khái quát về chi tiết
Chi tiết là một trong những yếu tố thuộc nội dung của tác phẩm báo chí (gồm
sự kiện, chi tiết, chính kiến, vấn đề, đề tài, tư tưởng). Chi tiết đóng vai trò rất quan
trọng trong việc khẳng định, làm rõ tư tưởng, chủ đề của tác phẩm báo chí; là bằng
chứng để công chúng tiếp nhận đặt niềm tin vào báo chí, đồng thời ghi dấu sự
thành công của tác giả.

Theo Từ điển tiếng Việt, "Chi tiết là phần rất nhỏ, điểm nhỏ trong nội dung
sự việc hoặc hiện tượng". Còn trong lĩnh vực báo chí, theo tác giả Tạ Ngọc Tấn, chi
tiết là "Những bộ phận nhỏ nhất của sự kiện. Chi tiết có thể là một hành vi, một lời
nói, một cử chỉ của con người, một sự vật hay một trạng thái cụ thể của hoàn cảnh
diễn ra sự kiện". Từ các khái niệm và định nghĩa trên, có thể thấy, chi tiết có hai đối
tượng cơ bản là sự việc và con người, đây là những căn cứ để phân biệt các loại chi
tiết. Còn trong thực tiễn báo chí, có thể dựa trên các tiêu chí để phân loại chi tiết.
Chẳng hạn, theo tiêu chí về nội dung sẽ có các kiểu chi tiết; tiêu chí theo cách lựa
chọn sẽ có chi tiết điển hình, không điển hình; chi tiết theo đối tượng phản ánh sẽ
có hệ chi tiết sự vật (gồm các chi tiết miêu tả: tả đồ vật, tả cảnh…); hệ chi tiết sự
việc gồm chi tiết hoàn cảnh (cảnh sống của nhân vật hoặc hoàn cảnh tác động vào
sự kiện); chi tiết tình huống, chi tiết con số; và hệ chi tiết về con người, có chi tiết
ngoại hình và nội tâm nhân vật (vóc dáng, cử chỉ, nét mặt, lời nói, tâm tư…); chi
7


tiết hành động của nhân vật (hành vi, động tác, hoạt động…). Ở dạng chi tiết có
quan hệ ở chủ đề, sẽ có các hệ chi tiết chủ đạo, bổ trợ v.v…Tần số xuất hiện của chi
tiết (nhiều - ít, dày - thưa) lại phục thuộc vào thể loại, chủ đề, chủ đích của tác giả.
Người đọc thường dễ dàng bắt gặp chi tiết con số trong thể loại tin, chi tiết lời nói
nhân vật trong ký chân dung, chi tiết miêu tả trong các thể loại ghi chép, tường
thuật; chi tiết bình (cái tôi của tác giả) trong thể loại phóng sự; còn trong bình luận,
chi tiết chính là các luận chứng, luận cứ, luận điểm…Xét theo bố cục, chi tiết có
thể nằm ở mở đầu, thân bài hay kết luận, thậm chí chúng nằm ngay trong tiêu đề
hay trong sappô (chepeau) của tác phẩm. Nói tóm lại, chi tiết hết sức linh hoạt và
có sự biến hoá không cùng. Đến nỗi, trong một số trường hợp, khó có thể chỉ ra
được ranh giới giữa các hệ, kiểu và dạng chi tiết. Chi tiết có mặt trong mọi loại
hình báo chí (báo viết, báo nói, báo hình, báo ảnh, báo điện tử); có mặt trong mọi
thể loại báo chí, từ bản tin ngắn, bài phản ánh, đến những bài bình luận hay phóng
sự, điều tra dài kỳ… Nói cách khác, mọi tác phẩm báo chí, dù thuộc thể loại nào

đều không thể không bắt đầu và bằng vào các sự kiện, mà thực chất là các chi tiết,
vì chi tiết chính là "những bộ phận nhỏ nhất của sự kiện".
2, Bàn về chi tiết và vai trò của chi tiết trong tác phẩm báo chí
Xung quanh yếu tố chi tiết, có rất nhiều khía cạnh cần được đào sâu nghiên
cứu để hướng đến một khung lý thuyết về nó ngày càng hoàn chỉnh. Vì vậy, cần tập
trung nghiên cứu chi tiết ở các góc độ sau đây.
Trước hết, trên giác độ lý thuyết phải làm rõ để khẳng định vị trí, vai trò, giá
trị của chi tiết trong tác phẩm báo chí thuộc tất cả các loại hình báo chí. Về vai trò
của chi tiết, có ý kiến cho rằng: Chi tiết là "điểm tựa" của sự kiện, là "linh hồn" của
tác phẩm báo chí, có khả năng gây "bão tố" trong lòng người đọc. Bằng vào các chi
tiết được chọn lựa và sắp đặt có chủ đích, nhà báo gửi gắm vào tác phẩm những ý
đồ, tư tưởng, xúc cảm… của mình. Theo đó, chi tiết chính là những "nhịp cầu" để
người đọc "bước vào" thực tiễn đời sống với cảm giác "tươi nguyên" vốn có của
8


nó. Quả vậy, không có thứ "tế bào"nào trên một "sinh thể báo chí" mạnh bằng các
chi tiết trong việc kích thích vào huyệt thần kinh nhạy bén nhất của người đọc trong
quá trình tiếp nhận thông tin. Bởi vì, chi tiết - chính là "những hình ảnh" vô cùng
cần thiết cho quá trình "trực quan sinh động" (Lê-nin) của con người trên con
đường nhận thức thế giới.
Chi tiết rất phong phú, đa dạng về kiểu, dạng và có khả năng biến hoá hết sức
linh hoạt. Mỗi sự kiện bao gồm nhiều chi tiết. Trong mỗi chi tiết lại có hàng loạt
các chi tiết nhỏ; thậm chí có những chi tiết rất đặc biệt, chúng đạt đến các phẩm
chất quan trọng như độ sắc, độ đậm, độ sâu, độ tinh,… đó chính là những tình tiết;
hay ví như chi tiết là những "người đẹp", những "hoa khôi", thì tình tiết phải là
những "hoa hậu", "á hậu". Trong chi tiết có thể có tình tiết, nhưng có khi có tình tiết
nhưng chưa hẳn đã có chi tiết v.v…
Các chi tiết và tình tiết kết nối nhau, được "xâu chuỗi" bởi những sự kiện.
Bằng tài năng chọn lựa và nghệ thuật sắp đặt của tác giả, chúng cùng hướng về cái

đích chung là làm bật chủ đề, đề tài, góp phần khẳng định các chức năng của thông
tin báo chí.
Trong chi tiết có vấn đề số lượng và chất lượng. Một tác phẩm có thể có
nhiều chi tiết, nhưng có những tác phẩm tuy ít chi tiết, nhưng thực sự cuốn hút
người đọc, bởi đó là những "chi tiết vàng". Nói một cách hình ảnh, nó như "đóng
đinh" một cách tự nhiên trong lòng người đọc, nhờ đó mà người đọc gần như nhớ
được trọn vẹn những nội dung cốt lõi của tác phẩm. Nhưng bên cạnh những chi tiết
"đắt giá", trong các tác phẩm báo chí vẫn có những chi tiết làm kém chất lượng bài
báo bởi các chi tiết thừa, chi tiết nhạt, thậm chí là chi tiết vô bổ, nên tác phẩm báo
chí đó thay vì góp phần nâng cao dân trí, "quan trí" thì đã làm ngược lại, vô tình hạ
thấp thị hiếu công chúng. Nguyên nhân cơ bản đều xuất phát từ tài năng nghiệp vụ
và tâm huyết của nhà báo quy định.
9


Cùng một sự kiện hay chi tiết nhưng mỗi nhà báo lại có cách chọn lựa và sử
dụng chi tiết hoàn toàn khác nhau. Với một sự kiện cụ thể, nhà báo này chọn chi
tiết con số là chính, nhà báo khác dùng các chi tiết tả, bình làm chủ đạo. Thói quen
mang tính "kĩ thuật" này phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, nhưng chủ yếu là do vốn
sống văn hoá, lý lịch đời tư và tiểu sử tâm hồn của người viết quy định. Từ cái mới,
cái lạ của đời sống hiện thực, nhà báo tìm kiếm, chắt lọc các chi tiết và biến chúng
thành cái mới, cái lạ mang dấu ấn cá nhân mình trong tác phẩm.
Để có được chi tiết tốt, góp phần nâng cao hiệu quả của tác phẩm báo chí,
đòi hỏi nhà báo phải có rất nhiều phẩm chất quan trọng. Trước hết, trong việc lựa
chọn chi tiết, họ phải bỏ thô lấy tinh, "săm soi" kỹ càng đến từng chi tiết, thậm chí
bỏ cái tinh ít để lấy cái tinh nhiều. Mặt khác, đòi hỏi nhà báo phải có vốn sống
phong phú, vốn kinh nghiệm thực tiễn - nghề nghiệp dày dặn; phải công phu trong
việc sắp đặt để bảo đảm sự "đắc địa" của từng chi tiết. Cuối cùng là phải bằng một
ngôn ngữ phù hợp, chuẩn xác để chuyển tải các chi tiết vào tác phẩm.
Những "cây bút chuyên nghiệp" luôn có những tiết độc đáo, mới lạ, hấp dẫn,

thực sự tạo nên những "vụ nổ dây chuyền" trong ý thức của người đọc. Đây chính
là khát vọng của những người làm báo thuộc mọi thế hệ. Để hiện thực hoá khát
vọng đó, nó đòi hỏi ở nhà báo sự học hỏi, đúc rút kinh nghiệm không ngơi nghỉ; sự
mẫn cảm nghề nghiệp và một trái tim yêu nghề, sẵn sàng dấn thân, say mê trong
việc săn lùng chi tiết. Đó thật sự là cuộc "đãi cát tìm vàng"; là tiếp cận những sự
việc điển hình, chắt lọc được các chi tiết điển hình. Điều này chỉ có thể có được ở
các nhà báo có sự hiểu biết bao quát mọi bình diện của đời sống; có sự quan sát
tinh tế đến từng mặt, từng bộ phận của sự việc, sự kiện; có sự đào sâu suy nghĩ để
"gạn đục khơi trong"; có sự công phu tìm hiểu để đoán định cho tới "ngọn nguồn
lạch sông" của sự kiện. Nói cách khác, cả trong tiếp cận hiện thực, cả trong lựa
chọn và sử dụng các chi tiết cho tác phẩm báo chí, đòi hỏi nhà báo phải có kinh
10


nghiệm và có trực cảm. Và chỉ khi tài năng song hành với tâm huyết mới có thể tạo
ra được những tác phẩm báo chí đủ sức lưu dấu trong lòng công chúng.
Là một yếu tố quan trọng thuộc nội dung của tác phẩm báo chí, chi tiết đang
cần được tìm hiểu ngày càng sâu hơn với tư cách là một đối tượng quan trọng cả
đối với những người nghiên cứu khoa học về báo chí, cũng như với công tác đào
tạo và hoạt động sáng tạo của các nhà báo
3, Các chi tiết trong tác phẩm báo chí
Giáp trình Tác phẩm báo chí đại cương – Nhà xuất xuất bản giáo dục Việt
Nam nêu các thuật ngữ về các chi tiết.
Chi tiết tả: Từ điển tiếng Việt giải nghĩa: “tả có nghĩa là diễn đạt bằng ngôn
ngữ cho người khác có thể hình dung ra được một cách rõ nét”. Trong tác phẩm báo
chí, chi tiết tả nhằm làm rõ không gian, thời gian, hiện trạng sự việc, hình dáng, nội
tâm, tính cách, cử chỉ của con người.
Có nhiều người cho rằng, thể loại tin không cần sử dụng chi tiết tả. Điều đó
không đúng. Bất cứ tác phẩm báo chí nào (dù là tin hay phóng sự) thì cũng phải
dùng chi tiết tả để trình bày về một cảnh, một trạng thái của sự vật, về một nhân vật

nào đó trong sự kiện, chỉ có cấp độ mô tả nông – sâu khác nhau mà thôi. Tất nhiên,
chi tiết tả được sử dụng trong tin rất khắt khe, còn trong phóng sự hay các thể loại
khác, chi tiết tả được dùng khá nhiều và linh hoạt.
Ví dụ: Trong tác phẩm :Cái đêm hôm đấy hôm gì “Gần một giờ sáng, công
an, dân quân đã ập đến các nhà nợ thóc. Tiếng chó sủa vang, tiếng lợn kêu èng ẹch
như bị chọc tiết ở các nhà gần quanh, làm thằng Út Văn khóc thét lên, ôm riết lấy
mẹ. Thằng Thức cũng im thin thít, nằm co trong lòng tôi không dám cựa. Bên nhà
ông Ái, láng giềng cách vườn nhà tôi một hàng rào, công an và dân quân đang lùng
sục. Tiếng ông bà Ái kêu xin và tiếng quát lác, tôi nghe rõ mồn một.”
11


Chi tiết này này
Báo Nhân dân điện tử ngày 26/01/2015- tác giả An Nguyên có bài

“Tuy

nhiên, sự cam kết vẫn chỉ nằm ở lời hứa, khi mà hiện vẫn chưa có một chế tài rõ
ràng để phạt hay xử lý BV vi phạm cam kết.”
Bài viết đã đưa ra vấn đề là Bộ y tế quyết tâm giải quyết tình trạng quá tải
bệnh viện tuyến trung ương hiện nay. Tuy nhiên đây là vấn đề khó khi mà cơ sở vật
chất tại các bệnh viện chưa đáp ứng được nhu cầu người dân. Chỉ một chi tiết nhỏ
trên đã đủ cho thấy câu trả lời là cam kết cũng chỉ là “lời hứa” bởi giải quyết vấn đề
nổi cộm trên còn đi đôi với nhiều vấn đền như nhân lực, cơ sở vật chất, sự tự giác
của người dân…
Báo Quân đội nhân dân điện tử ngày 27/01/2015,
Bài “Việt Nam không phải là một cuộc chiến mà là một đất nước”
Chi tiết hay: “ Những gì hai bên Việt-Mỹ đạt được hôm nay là nhờ nỗ lực
chăm chỉ của nhiều cá nhân từ hai nước trong những hoàn cảnh rất khó khăn. Mối
quan hệ hiện nay có thể khiến các đối tác khác thán phục” Nhận xét: Bài viết đã nói

nên nhận xét, đánh giá của một Đại sứ Mỹ về quan hện Việt – Mỹ, ở đây chỉ một
câu nói đã bao trùm, khắc họa những khó khăn cũng như thành công của quá trình
sát lập quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ trong những năm qua.
Báo An ninh thế giới , ngày 20/01/2015.
Phim Việt: “Nóng” vô tội vạ
Trích: “Nhưng vấn đề mấu chốt vẫn là: Cảnh đó có cần thiết cho phim hay
không? Tâm lý nhân vật có cần phải khai thác cảnh này không? Hay chỉ để câu
khách”

12


Nhận xét: Bài viết nói về những cảnh nóng trong phim hiện nay. Đoạn
trích trên tác giả đã lột tả được sự thái quá của phim Việt hiện nay, hay đây còn gọi
là trò giật gân câu khách của các nhà sản xuất phim?
Thu hút doanh nghiệp về nông thôn
Báo Sài Gòn giải phóng, ngày 26/01/2015 – tác giải Công Nguyên
“Hiện nay GDP nông nghiệp chiếm 18% GDP cả nước, nhưng lao động
nông nghiệp lại chiếm 47% tổng lao động cả nước nên đời sống người dân nông
thôn còn thấp và nghèo”
Nhận xét: Bài viết nói về chiến lược đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Trong đoạn trích tác giải đưa ra hai số liệu so sánh, cho thấy GDP từ nông nghiệp
hiện nay chỉ chiếm con số rất nhỏ, trong khi đó nguần nhân lực lại chiếm tới gần
50%, vì vậy rất cần phải thu hút các doanh nhiệp về nông thôn, chuyển giao những
khoa học kỹ thuật từng bước nâng cao giá trị lao động.
Giáo viên vùng cao “nghe Tết mà... tủi!”
Báo Tiền Phong, ngày 23/01/2015 – tác giả
“Để các em khỏi bỏ học, các thầy cô phải vào bếp lo từng bữa ăn, mua kẹo
dỗ học sinh đến lớp. Thưởng tết dù ít hay nhiều cũng có ý nghĩa động viên các thầy
cô “bám trường, bám bản”. Do các trường tự chủ về tài chính nên ở đâu khéo “thắt

lưng buộc bụng”, giáo viên ở đó may ra có chút quà tết cho đỡ tủi.
Chi tiết: Bài báo đã đưa ra vần đề cơ chế thưởng tết cho giáo viên tại vùng
khó khăn. Chi tiết trên tác giả đã cho thấy việc vận đông được các em đến trường ở
các địa bàn bà con tiểu số, vùng núi đã khó, thì còn thưởng tết thì chỉ là có là được
rồi
Biệt thự "khủng" sai phép của Tỉnh ủy viên tỉnh Thái Nguyên
Báo giáo dục, ngày 27/01/2015
13


Trích: Quyết định của UBND TP.Thái Nguyên là vậy nhưng thực tế lại
“không có hiệu lực pháp luật", bởi gia đình ông Khâm vẫn tiếp tục hoàn thiện và
nay đã dọn vào ở.
Bài báo nêu một căn biệt thự xây dựng sai thiết kế của một quan chức, khi
các cơ quan chức năng vào cuộc giải quyết, xử lý yêu cầu tháo dỡ phần xây cơi nới.
Đoạn trích trên đã chỉ rõ sự nhùng nhằng thiếu quyết đoán, hay là vì nể nang, né
tránh, đây là “căn bệnh” của các cơ quan công quyền hiện nay, nhất là trong lĩnh
vực xây dựng hiện nay.
Phóng sự: “Ngọn nguồn bi kịch đau lòng chỉ vì tức nhau lời chào hỏi buổi
sáng”. Hai người đàn ông nhập viện trong tình trạng đa chấn thương. Một người bị
đánh bầm dập mặt mày, miệng nói chẳng ra hơi, người kia bị đâm xuyên mông,
thấu xương chậu phải nằm cố định một chỗ, muốn cựa cuậy cũng chẳng xong. Một
căn nhà trong thôn cũng vì liên quan đến chuyện này mà bị thiêu rụi hoàn toàn. Thế
nhưng khi tìm hiểu ngọn ngành, người dân mới tá hỏa khi phát hiện ra đầu đuôi chỉ
vì ông L chưa kịp chào buổi sáng một đứa đáng tuổi con cháu trong thôn. Vụ hy
hữu chấn động miền sơn cước huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam. (Báo đời sống và
pháp luật 14/8/2014.)
Chi tiết kể: nhằm tái hiện rõ nét diễn biến của sự kiện theo lô gich mà nhà
báo muốn công chúng báo chí nhận thức (thời gian, không gian, bối cảnh tự nhiên
và xã hội, các mối quan hệ xã hội, diễn biến câu chuyện, nguyên nhân sâu xa, hành

vi, cử động, cử chỉ, trạng thái tâm lý của con người với đủ hỷ, nộ, ái, ố, với đủ
tham, sân, si). Mỗi nhà báo có một lối kể riêng của mình nhưng vẫn phải phụ thuộc
vào mục đích mà tác phẩm báo chí cần đạt được. Mục đích đó là do chất liệu hiện
thực khách quan quy định bvaf nhiệm vụ chính trị mà tòa báo hướng tới. Cách kể
thường dựa vào ngôi thứ của chủ thể phát ngôn: Sự việc “tự kể”, nhân chứng kể,
nhà báo kể.
14


Ví dụ: Tháng 6/2004, cảnh sát vùng Tây Nam Trung Quốc phát hiện thấy 28
bé gái được “đóng gói” trong những chiếc túi nhựa và được xếp gọn ở khu để hành
lý phía đuôi xe buýt, khi chiếc xe này đang trên đường vào thủ phủ Binyang, tỉnh
Quangxi. Khi những túi hành lý được mở ra thì các bé gái từ vài ngày tuổi đến 3
tháng tuổi đều đang chìm trong giấc ngủ. Má của một số bé hằn những vết tím vì
lạnh. Một bé trong số đó đã chết. Để có thể vận chuyển chót lọt những đứa bé sơ
sinh này, những người phụ nữ trung niên đã “nhét” 2 – 3 đứa vào một túi ni lông có
lỗ thông hơi và sử dụng thuốc ngủ để chúng không khóc. Theo lời khai của những
người phụ nữ mang thứ hành lý đặc biệt này thì chiếc xe đã khởi hành trước đó
được 4 – 5 tiếng (con người hay là vật vô tri, Lao động Thủ đô cuối tuần, ngày
21/10/2004)
Chi tiết bình – bàn: Loại chi tiết này chủ yếu thông qua lời nhân chứng trong
sự việc hoặc lời tác giả, phân tích, bày tỏ quan điểm của mình trước hiện thực
khách quan.
Ví dụ:
Nhìn từ vụ nam sinh viên tự thiêu vì trượt đại học tại Quảng Ngãi, Báo đời
sống và pháp luật có bài: Bệnh thành tích, đẩy học sinh đến bước đường cùng?. Tác
giả bài báo cho biết: Thông tin về những vụ học sinh nhập viện tâm thần vì áp lực
thi tốt nghiệp, quyên sinh vì thi trượt đại học gần đây khiến các bậc phụ huynh
hoang mang. Bệnh thành tích, bệnh háo danh của nhà trường, cha mẹ vô tình đẩy
con em đến bờ vực, trở thành áp lực sợ học, sợ thi, thậm chí là sợ…sống? Theo tìm

hiểu của PV Báo đời sống và pháp luật, sau khi nam thanh niên, con trai của một
chủ tiệm vàng ở huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi tự thiêu, có rất nhiều lời đồn
đoán về nguyên nhân dẫn đến cái chết đau lòng này. Có người bào cậu ấy thi rớt đại
học nên buồn chán, người lại bảo do chịu nhiều sáp lực từ gia đình nên tìm đến cái
chết để giải thoát. Cũng theo mẹ của nạn nhân, nguyên nhân khiến con bà tự thiêu
có thể là do quẫn bách vì biết mình không đậu đại học.
15


Ví dụ: Chuyện chưa kể về cuộc sống cha con “người rừng” sau một năm trở
về gia đình. (Báo đời sống và pháp luật 14/8/2014).
Cách đây hơn 1 năm, dư luận người dân cả nước xôn xao trước thông tin
chính quyền địa phương huyện miền núi Tây Trà, tỉnh Quảng Ngãi giải cứu thành
công hai cho con “người rừng” Hồ Văn Thanh 82 tuổi và con ruột Hồ Văn Lang 41
tuổi. Suốt nhiều ngày liền, câu chuyện 40 năm sống biệt lập với cộng đồng trong
rừng sâu của cha con “người rừng” thu hút sự chú ý của dư luận. Giờ đây, chúng tôi
có mặt tại ngôi nhà của cha con “người rừng” để ghi nhận thông tin cuộc sống sau
hơn 1 năm về với gia đình, cộng đồng.
4, Mối quan hệ giữa chi tiết và nhà báo:
Trong quá trình sáng tạo tác phẩm báo chí, nhà báo là người lựa chọn chi tiết
để sử dụng trong tác phẩm của mình. Chi tiết tồn tại khách quan nhưng nhà báo lại
hoàn toàn chủ động lựa chọn và sắp xếp chi tiết một cách chủ quan trong tác phẩm
bình luận để tạo ra dấu ấn riêng của mình. Chi tiết xuất hiện trong tác phẩm báo chí
như thế nào và được sử dụng ra sao, có phát huy được hiệu quả và vai trò của mình
phụ thuộc rất nhiều vào cá nhân chủ thể sáng tạo tác phẩm là nhà báo.
5, Mối quan hệ giữa chi tiết và chi tiết trong tác phẩm báo chí:
Trong một tác phẩm báo chí sử dụng rất nhiều chi tiết. Chúng có mối quan hệ
đa dạng, phức tạp với nhau. Chi tiết có thể xuất hiện ở nhiều vị trí trong tác phẩm
báo chí mà ở mỗi vị trí đó thì vai trò, chức năng của nó cũng có sự thay đổi linh
hoạt, khác nhau. Chúng có thể đóng vai trò là bắc cầu, đòn bẩy hoặc bổ trợ cho

nhau. Tuy nhiên, ở bất cứ quan hệ nào thì các chi tiết trong một tác phẩm báo chí
đều có chung một mối quan hệ mang tính nhất quán đó là tính tương hỗ để đảm bảo
trật tự logic, chặt chẽ, thống nhất, phát huy sức mạnh biểu đạt và nâng cao hiệu quả
tác động của tác phẩm báo chí.
16


6, Tính chuẩn xác của chi tiết hành động trên báo chí
Chi tiết là thuật ngữ dùng để chỉ các yếu tố thành phần phản ánh sự vật trong
thế giới khách quan được chọn lựa, sắp xếp, liên kết lẫn nhau một cách khoa học,
hợp lý, là chất liệu tạo thành dòng tin, đoạn tin, bức ảnh, thước phim trong tác
phẩm báo chí. Trong tác phẩm báo chí mọi chi tiết đều có vị trí quan trọng, chi tiết
này quan hệ chặt chẽ với chi tiết kia, tạo nên một chỉnh thể thống nhất, không tách
rời nhau. Một tác phẩm báo chí nếu thiếu chi tiết sẽ trở nên nhạt nhẽo, nghèo nàn
về nội dung và không có sức thuyết phục.
Trong hệ thống các chi tiết, chi tiết hành động là chi tiết chỉ các trạng thái
biểu hiện tâm lý, tình cảm như lời nói, cử chỉ, hành vi, việc làm, quan hệ…(gọi
chung là hành vi) của đối tượng được phản ánh, xét về phương diện ngữ nghĩa, là
các động từ được sử dụng trong câu văn, đoạn văn. Chi tiết hành động trong báo
chí khác hẳn chi tiết hành động trong văn học. Nếu như chi tiết hành động trong
văn học là chất liệu được thể hiện bằng ngôn ngữ hình tượng, thì chi tiết hành động
trong báo chí là chất liệu được thể hiện bằng ngôn ngữ phản ánh, trong đó mọi câu
chữ, lời nói, hình ảnh đều chứa đựng một nội dung thời sự, là cái có thật, tồn tại
trong thế giới khách quan được ghi chép, sao chụp thông qua hoạt động công tác
phóng viên. Một chi tiết hành động trong văn học chỉ có thể cảm thụ được chứ
không thể thấy được ở ngoài đời. Một chi tiết hành động trong báo chí vừa có thể
cảm thụ được, vừa thấy được ở ngoài đời. Yêu cầu số một của chi tiết hành động
trong báo chí là phải chuẩn xác, đặt đúng vị trí, hợp ngữ cảnh, nếu không sẽ xảy ra
tác dụng ngược lại. Các chi tiết hành động được đặt trong mối quan hệ biện chứng
giữa chủ thể (đối tượng gây ra hành vi với hậu quả của hành vi). Người có hành vi

tốt sẽ gây ra hậu quả tốt. Người có hành vi xấu sẽ gây ra hậu quả xấu. Để thực hiện
các hành vi, bao giờ con người cũng xuất phát từ một động cơ chủ yếu, sau đó mới
nảy sinh ý đồ, tìm ra các biện pháp, phương pháp tiến hành nhằm thực hiện động
cơ đó.
17


18


KẾT LUẬN
Chi tiết trong tác phẩm báo chí là một trong những thành tố cơ bản
không chỉ góp phần tạo nên cấu trúc của tác phẩm, tăng hiệu quả thông tin,
tác động mạnh mẽ và sâu sắc đến nhận thức của người đọc mà còn có sức
tương tác với các yếu tố khác để tạo nên hiệu ứng thẩm mỹ và nhân văn, làm
tăng sức hấp dẫn và lôi cuốn của tác phẩm báo chí đối với công chúng.
Trong tác phẩm báo chí, mọi chi tiết đều có vị trí quan trọng. Các chi tiết
kết nối với nhau thành tác phẩm hoàn chỉnh. Chi tiết là bằng chứng hiển nhiên,
cơ sở khách quan đầu tiên để đánh giá xác thực của sự kiện. Chi tiết làm rõ diễn
biến và bản chất của sự kiện. Chi tiết tạo sự lôi cuốn, nhớ lâu đối với công chúng
về tác phẩm báo chí. Một chi tiết đắt làm nên một tác phẩm hay, một chi tiết hay
trong tác phẩm báo chí có thể làm nên sự nổi tiếng của nhà báo.
Khi khai thác một chi tiết, cần phải đặt chi tiết đó trong mối quan hệ với
các chi tiết khác cả trước và sau, có căn cứ, chứng cứ rõ ràng mới được dùng
làm tư liệu cho bài viết. Viết phóng sự điều tra về vụ án, không thể chỉ căn cứ
vào lời cung, mà phải đi tìm chứng cứ, khi đã đủ chứng cứ mới viết, viết rồi phải
kiểm tra lại, khi đã thấy đủ mức độ tin cậy thì mới yên tâm. Đúng như nhà báo
Hữu Thọ đã viết: “Người làm báo chỉ nói rõ sự thật khi nó đã được đánh giá
đúng”. Các nhà báo chuyên nghiệp khi thu thập thông tin, dữ liệu sáng tạo tác
phẩm báo chí đều sử dụng ít nhất 3 phương pháp, đó là: quan sát, phỏng vấn,

nghiên cứu tư liệu. Ngoài ra, các nhà báo còn có thể sử dụng các phương pháp
khác để thu thập thông tin, dữ liệu làm báo như: điều tra xã hội học, thảo luận
nhóm, lập diễn đàn trao đổi thông tin… Tác phẩm báo chí là thuật ngữ dùng để
chỉ một sản phẩm tư duy của nhà báo, lấy hiện thực khách quan làm đối tượng
nghiên cứu và phản ánh, có hình thức tương ứng với nội dung thông tin. Thuật
ngữ tác phẩm báo chí còn sử dụng để chỉ hình thức thể loại tác phẩm báo chí
19


được định danh cụ thể như: tin, tường thuật, phản ánh, phỏng vấn, phóng sự,
điều tra, bình luận xã luận, chuyên luận,… Tác phẩm báo chí là bộ phận cấu
thành một sản phẩm báo chí, nó có giá trị tạo lập dư luận xã hội, làm thay đổi
nhận thức và hành vi của người tiếp nhận thông tin. Tác phẩm báo chí được pháp
luật bảo hộ quyền tác giả và được trả tiền.
Hoạt động báo chí là một hoạt động truyền thông đại chúng. Sản phẩm, tác
phẩm báo chí được tạo ra là để chuyển tải tới công chúng những thông tin thời
sự về các sự kiện, vấn đề, sự vật, hiện tượng, con người xảy ra hàng ngày, hàng
giờ trong đời sống xã hội. Đích hướng đến của một tác phẩm báo chí là đem lại
giá trị thông tin cho công chúng xã hội, do đó, đảm bảo tính thông tin là chức
năng quan trọng đầu tiên của một tác phẩm báo chí. Để đạt được hiệu quả thông
tin, một tác phẩm báo chí phải đạt các tiêu chí như: mới, thời sự, cập nhật; chân
thực, khách quan; có ý nghĩa xã hội, mang lại giá trị giáo dục và nhân
văn… Ngoài ra, tác phẩm báo chí còn phải đảm nhiệm các chức năng xã hội
khác như: định hướng dư luận xã hội; giám sát, quản lý và phản biện xã hội;
giáo dục và giải trí.
Trong thực tiễn hoạt động báo chí ở nước ta hiện nay, vẫn còn những
phóng viên, cộng tác viên thể hiện sự yếu kém trong kỹ năng thu thập thông tin,
dữ liệu sáng tạo tác phẩm báo chí. Các nhà báo không chuyên hoặc mới vào
nghề thường lúng túng về vấn đề này. Ngay cả những nhà báo có tuổi nghề cao,
nếu không “thuộc bài” phương pháp thu thập thông tin, dữ liệu cũng dễ bị lúng

túng. Trong thực tế hoạt động báo chí mà có nhiều nhà báo không “thuộc bài”
phương pháp thu thập thông tin, dữ liệu, chắn chắn thông tin trong các tác phẩm
của họ sẽ hời hợt, nông cạn, thậm chí là sai lệch, bịa đặt, vi phạm đạo đức nghề
nghiệp.
Trên báo chí của chúng ta hiện nay đã và đang xuất hiện những bài viết
mang tính chủ quan, võ đoán dẫn đến sai sự thật, đó là thể hiện sự non yếu của
20


nhà báo trong sử dụng phương pháp quan sát thu thập thông tin, dữ liệu sáng tạo
tác phẩm báo chí. Các nhà báo mắc lỗi này thường mới chỉ quan sát bằng cảm
tính chứ chưa quan sát bằng lý tính. Khi phát hiện, tiếp cận các sự kiện, vấn đề,
nhà báo đã chưa tìm hiểu kỹ lưỡng bản chất của các sự kiện, vấn đề, do đó chưa
có được những chi tiết, dữ kiện phù hợp thể hiện trong tác phẩm báo chí.

21


HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN

KHOA BÁO CHÍ

TIỂU LUẬN
MÔN: TÁC PHẨM BÁO CHÍ
Đề tài:

Chi tiết và những tiêu chí, yêu cầu về kỹ năng phát hiện chi
tiết trong sáng tạo tác phẩm báo chí

Giảng viên: PGS.TS Đỗ Chí Nghĩa


Học viên : Nguyễn Đình Tùng
Lớp
: Cao học Báo Chí K20.2

Hà Nội, tháng 5/2015
22