MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Sống trong kỷ nguyên bùng nổ thông tin, việc nắm bắt được những thông tin
nhanh, bản sắc, nóng hổi luôn là yếu tố quan trọng hàng đầu quyết định sự sống
còn của mỗi cơ quan báo chí. Tuy nhiên, trong cuộc chạy đua quyết liệt ấy, không
ít nhà báo và cơ quan báo chí vì "sốt ruột" muốn thực hiện mục đích "giành giật"
thông tin mà đã bỏ qua vấn đề trách nhiệm và lương tâm người làm báo, từ đó đánh
mất tính nhân văn và làm suy giảm niềm tin yêu của bạn đọc dành cho báo chí.
Hoạt động báo chí là một hoạt động truyền thông đại chúng. Sản phẩm, tác phẩm
báo chí được tạo ra là để chuyển tải tới công chúng những thông tin thời sự về các
sự kiện, vấn đề, sự vật, hiện tượng, con người xảy ra hàng ngày, hàng giờ trong đời
sống xã hội. Khi sáng tạo tác phẩm báo chí, những yêu cầu về năng lực chuyên
môn của nhà báo luôn phải gắn với những chuẩn mực về đạo đức nghề nghiệp.
Điều này được thể hiện trong từng bước tiến hành sáng tạo một tác phẩm báo chí.
Có như vậy, tác phẩm báo chí mới đem lại những giá trị đích thực cho công chúng
xã hội. Tuy nhiên, trong thực tế hoạt động báo chí hiện nay, không phải lúc nào các
nhà báo cũng thực hiện tốt được những yêu cầu này, do đó đã làm ảnh hưởng đến
giá trị thông tin của các tác phẩm báo chí và lớn hơn là làm mất niềm tin của công
chúng đối với báo chí. Nguyên nhân chính của vấn đề này, đó chính là sự vi phạm
đạo đức nghề nghiệp của nhà báo ở từng khâu trong quy trình sáng tạo tác phẩm
báo chí.
2. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu
Tiểu luận sẽ đi sâu nghiên cứu, khảo sát, phân tích thực tiễn hoạt động báo
chí về đạo đức nghề nghiệp nhà báo và những vấn đề đặt ra hiện nay.


3. Mục tiêu, nhiệm vụ
- Tiểu luận làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về đạo đức nghề nghiệp nhà
báo, góp phần nhận thức và hiểu biết sâu sắc hơn vai trò của báo chí nói chung và
nhà báo nói riêng trong việc hình đạo đức của nhà báo, góp bàn những giải pháp để

báo chí hoạt động đúng định hướng, đúng tôn chỉ, đúng pháp luật.
- Tiểu luận phân tích, khảo sát về đạo đức nhà báo và sự hình thành đạo đức
nhà báo, mối quan hệ giữa đạo đức nhà báo và dư luận xã hội; lập trường xã hội
của nhà báo; năng khiếu nghề nghiệp; năng lực hành nghề tác.
4. Tình hình nghiên cứu có liên quan
- Đạo đức nghề nghiệp nhà báo là một vấn đề lớn được đề cập trong lý luận
báo chí, nhưng do chưa có điều kiện thâm nhập, tiếp cận nên người viết mới chỉ
tham khảo được một số cuốn sách, giáo trình, bài viết đề cập tới vấn đề này, như:
“Cơ sở lý luận báo chí”, PGS. TS Nguyễn Văn Dững, Nhà xuất bản Lao động, H.
2013; “Lao động Nhà báo - Lý thuyết và kỹ năng cơ bản”, Lê Thị Nhã, NXB
Chính trị hành chính, H. 2006; “Giáo trình tác phẩm báo chí đại cương”, TS.
Nguyễn Thị Thoa (Chủ biên), Nguyễn Thị Hằng Thu, NXB giáo dục Việt Nam.
H.2012;
5. Cơ sở luận và phương pháp nghiên cứu
- Đề tài có ý nghĩa tham khảo lý luận tại các cơ sở đào tạo về báo chí truyền
thông
- Qúa trình nghiên cứu được tiến hành chủ yếu bằng phương pháp điều tra,
phân tích, tổng hợp (từ thực tiễn hoạt động báo chí), tổng kết kinh nghiệm (qua báo
cáo của các cuộc toạ đàm, hội thảo, trao đổi và báo cáo khoa học).
6. Kết cấu của tiểu luận


- Kết cấu nội dung của tiểu luận: Không kể phần mở đầu, kết luận và danh
mục tham khảo, nội dung tiểu luận kết cấu gồm 3 chương:
Chương I: Khái niệm đạo đức nghề nghiệp nhà báo
Chương II: Những vấn đề nổi cộm của đạo đức báo chí ở Việt Nam
Chương III: Đạo đức nghề báo gắn liền với phẩm chất nghề nghi
NỘI DUNG
Chương I: KHÁI NIỆM ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP NHÀ BÁO
1. Quan niệm về đạo đức

Cùng với nhiều phương thức điều chỉnh hành vi con người, đạo đức đánh giá
hành vi con người theo các chuẩn mực và các giá trị như thiện và ác, chính nghĩa
và phi nghĩa, đúng và sai, cái phải làm và cái không được làm, cái nên làm và cái
không nên làm… Về mặt xã hội, đạo đức được biểu hiện bằng thái độ cụ thể của
dư luận xã hội. Về mặt cá nhân, đạo đức được coi là “toà án lương tâm” có khả
năng tự phê phán, đánh giá và suy xét từng hành vi, thái độ và ý nghĩ trong bản
thân mỗi cá nhân. Xét về bản chất, sự điều chỉnh của đạo đức mang tính tự giác, là
sự tự lựa chọn của mỗi người. Vì vậy, ngoài biểu hiện trong các quan hệ xã hội,
đạo đức còn thể hiện trong thái độ, hành vi và sự tự ứng xử của bản thân mỗi con
người. "Đạo đức là những tiêu chuẩn, nguyên tắc được xã hội thừa nhận, quy định
hành vi của con người đối với nhau và đối với xã hội. Các nguyên tắc đạo đức
giống như những chiếc máy điều chỉnh hành vi của con người, nhưng không mang
tính chất cưỡng chế mà mang tính tự giác (...) Trên cơ sở lí tưởng và trách nhiệm
đạo đức đã hình thành nên quan niệm về lương tâm và lòng tự trọng của nhà báo
chuyên nghiệp. Đạo đức nghề nghiệp bao gồm các nguyên tắc xử sự đúng đắn để
ngăn ngừa những hành vi không đúng đắn.


2. Đạo đức nghề nghiệp
Đạo đức nghề nghiệp là một bộ phận của đạo đức xã hội, là đạo đức trong
một lĩnh vực cụ thể trong đạo đức chung của xã hội. Đạo đức nghề nghiệp bao gồm
những yêu cầu đạo đức đặc biệt, các quy tắc và chuẩn mực trong lĩnh vực nghề
nghiệp nhất định, nhằm điều chỉnh hành vi của các thành viên trong nghề nghiệp
đó sao cho phù hợp với lợi ích và sự tiến bộ của xã hội.
3. Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo
Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là những quy tắc, chuẩn mực quy định thái độ và
hành vi ứng xử của nhà báo trong các mối quan hệ nghề nghiệp. Hiện nay, đạo đức
nghề nghiệp của nhà báo còn được gọi là đạo đức nghề báo, đạo đức báo chí, đạo
đức nghề nghiệp của người làm báo, đạo đức nhà báo. Trong luận án này, chúng tôi
sử dụng ba cách gọi: Đạo đức nghề báo, đạo đức nghề nghiệp của nhà báo và đạo

đức nghề nghiệp của người làm báo. Cũng giống như đạo đức, bên cạnh những
chuẩn mực đạo đức nghề báo chung cho tất cả nhà báo ở tất cả các quốc gia thì còn
có những chuẩn mực đạo đức nghề báo riêng của từng quốc gia, từng cơ quan báo
chí phụ thuộc vào từng thời kỳ phát triển lịch sử của từng quốc gia, cơ quan báo
chí đó. So với các quy ước về đạo đức nghề báo của các quốc gia và tổ chức báo
chí quốc tế, thì Quy định đạo đức nghề nghiệp của nhà báo Việt Nam có những
điểm tương đồng và một số nét mang tính đặc thù.
4. Tầm quan trọng của đạo đức nghề báo
Ngày nay, vị trí và vai trò của báo chí trong đời sống xã hội ngày càng được nâng
lên, nó trở thành một bộ phận quan trọng, không thể thiếu trong đời sống tinh thần
của con người, ở một khía cạnh nào đó nó còn tham gia vào tiến trình lịch sử của
thời đại, cùng lúc có thể tác động đến nhiều người, nhiều tầng lớp, nhiều lĩnh vực
của cuộc sống. Chính vì vậy, những người làm nghề này trong mỗi tác phẩm và sản


phẩm của mình phải nhận thức sâu sắc từng việc làm, cân nhắc kỹ lưỡng và xem
xét cẩn trọng những hậu quả có thể xảy ra đối với xã hội. Chỉ cần một chút thiếu
thận trọng của nhà báo, xã hội phải bỏ ra gấp trăm ngàn lần công sức để khắc phục
hậu quả.

CHƯƠNG II: NHỮNG VẤN ĐỀ NỔI CỘM CỦA ĐẠO ĐỨC BÁO CHÍ
Ở VIỆT NAM

1.

Khuynh hướng xa rời tôn chỉ, mục đích
Việc xác định tôn chỉ, mục đích và đối tượng phát hành đã được cơ quan

quản lý nhà nước về báo chí quy định trong giấy phép cho từng cơ quan báo chí.
Khuynh hướng xa rời tôn chỉ, mục đích được biểu hiện bằng xu hướng thoát ly

những điều khoản đã ghi trong giấy phép hoạt động báo chí để chạy theo những
thông tin mà họ cho là ăn khách, hấp dẫn.
Thời gian qua có những cơ quan báo chí thực hiện chưa nghiêm túc định
hướng thông tin, thực hiện không đúng tôn chỉ, mục tiêu đã được quy định trọng
giấy phép đăng ký do Bộ Thông Tin và Truyền thông cấp; chấp hành không đầy


đủ, không đúng các quy định của pháp luật về báo chí. Đây được coi là một trong
những vấn đề nổi cộm nhất của báo chí nước ta hiện nay.
Theo báo cáo tổng kết 8 năm thi hành Luật báo chí của Bộ Thông tin và
Truyền thông ngày 24/12/2007: “Trong quá trình hoạt động, nhiều cơ quan báo chí
đã chạy theo thị hiếu của một bộ phận độc giả, có biểu hiện xa rời tôn chỉ, mục
đích được quy định trong giấy phép hoạt động báo chí, làm mất đi bản sắc của tờ
báo: TS. Nguyễn Thế Kỷ - Phó trưởng ban Tuyên giáo Trung ương cho biết: “ Điều
này dễ dàng nhìn thấy trên các sạp báo khi mà nội dung các báo đều na ná giống
nhau, thiếu đi bản sắc, đặc trưng riêng của chính mình”. Dạng vi phạm này có
chiều hướng ngày càng gia tang và chủ yếu xảy ra ở các số phụ, số cuối tuần, cuối
tháng, số chuyên đề. Một số cơ quan chủ yếu xin ra báo, tạp chí rồi phó mặc cho
cơ quan báo chí.
Một số thờ ơ trước các sự kiện chính trị - xã hội quan trọng của đất nước,
của ngành và của các địa phương mình, đề cao viết vế những việc, vấn đề tuy nhỏ
nhưng giật gân, câu khách. Những bài viết, hình ảnh về tiêu cực, tệ nạn xã hội, mặt
trái của xã hội thì luôn được bố trí nổi bật trên các trang nhất và trong các trang
khác, trong khi các sự kiện quan trọng của đất nước lại không được bố trí tương
xứng, không lôi cuốn, hấp dẫn người đọc. Cơ cấu tin bài thì thiên lệch, tỷ lệ thiếu
hợp lý, ít cơ quan thông tin biểu dương, điển hình tiên tiến, người tốt việc tốt, mà
nặng về những thông tin tiêu cực, mặt trái của xã hội.
Một thực tế đáng lo ngại đang diễn ra là có những báo chính trị lại đi quá sâu
vào lĩnh vực kinh tế, dành diện tích đăng tải những thông tin này quá nhiều, ngược
lại, những bài báo về kinh tế lại đi sâu vào chính trị, hoặc văn hóa, trong khi chưa

làm tốt chức năng của mình được quy định trong giấy phép. Tỷ lệ tin bài kiểu này
là khá lớn.


Hệ lụy của tình trạng này là hiện tượng báo chí xa rời đời sống thực tiễn cảu
đông đảo nhân dân. Nhiều tờ báo chỉ coi người dân sống ở thành phố, thị xã là đối
tượng phát hành của minh mà ít hoặc không quan tâm đến các địa bàn khác, đặc
biệt là khi vực nông thôn và miền núi, vùng sâu, vùng xa.
Ngoài ra còn có hiện tượng thông tin trùng lặp, nghèo nàn, thiếu đa dạng,
thiếu thiết thực đối với đại bộ phận công chúng do các báo cùng khai thác một
nguồn, xào xáo lại bài của nhau, một bài in trên nhiều báo. Tình trạng này đặc biệt
phổ biến ở các trang mạng điện tử.
Một số tờ báo trong một số thời điểm có những tin bài đi chệch định hướng,
đường lối, quan điểm của Đảng, hoặc mơ hồ về chính trị. Theo nhận định của các
cơ quan quản lý báo chí, có một bộ phận không nhỏ nhà báo, kể cả một số lãnh đạo
cơ quan báo chí chưa quán triệt đầy đủ và sâu sắc đường lối, chủ trương của Đảng,
pháp luật của nhà nước, trách nhiệm và nghĩa vụ của cơ quan báo chí và người làm
báo. Vì vậy, thời gian qua có khá nhiều thông tin trên báo chí đã thể hiện sự thiếu
nhạy cảm về chính trị, mang nội dung, tư tưởng, quan điểm sai trái, không phù hợp
với lợi ích đất nước, gây bất lợi cho lợi ích kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh,
đối ngoại của đất nước như: Hoài nghi, phê phán hoặc phủ nhận chủ nghĩa Mác –
Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đòi xem xét lại hoặc xóa bỏ điều 4 của Hiến pháp,
tán thành, cổ vũ quan điển đa nguyên chính trị, đa đảng đối lập, đòi lật lại một số
vấn đề lịch sử đã có kết luận, đưa thông tin không đúng, thậm chí xuyên tạc đời tư
lãnh đạo, đòi khôi phục “quy chế độc lập” cho báo chí, coi bộ máy Đảng, Nhà
nước là lực cản cái mới… Tất cả đều không có lợi cho sự nghiệp xây dựng xã hội
chủ nghĩa, gây mất đoàn kết dân tộc, bất lợi cho hoạt động đối ngoại, có tính chất
kích động, gây chia rẽ nội bộ, vi phạm quy định về Báo chí và đạo đức nghề
nghiệp của người làm báo Việt Nam. Đây là những biểu hiện lệch lạc trong hoạt
động báo chí cần có sự quan tâm điều chỉnh đặc biệt.



Bên cạnh những bài viết đi chệch hướng chính trị, thời gian qua, có lúc một
số báo còn thiếu chủ động và tích cực trong việc phê phán những luận điệu sai trái,
mưu toan chia rẽ và làm suy yếu Đảng của một số phần tử bất mãn, cơ hội, ngược
lại, vào những điều chúng bịa đặt, vô tình viết bài tuyên truyền giúp chúng. Thậm
chí có một số tờ báo còn mở những diễn đàn bàn thảo, tranh luận những vấn đề
nhạy cảm lẽ ra cần có thời gian nghiên cứu, đánh giá, kết luận làm cho người đọc
phân tâm, hoài nghi. Bên cạnh đó, do yếu kém trong khâu biên tập, quản lý nên
nhiều sản phẩm có nội dung bôi nhọ, độc hại, cấm lưu hành những vẫn được đăng,
phát tùy tiện.
Khuynh hướng thương mại hóa, chạy theo lợi nhuận đơn thuần trong hoạt
động báo chí đã và đang được nhắc nhở, phê phán, nhưng dường như chưa có đấu
hiệu thuyên giảm mà trên một số số mặt còn gia tăng. Họ đã biến cơ quan báo chí
thành tổ chức kinh doanh đơn thuần trong lĩnh vực văn hóa, cho đăng những bái
viết có nội dung thấp kém, thậm chí là độc hại, như: khai thác những chuyện giật
gân, câu khách, moi móc đời tư, kích dục, thiếu văn hóa, thiếu tính thẩm mỹ, và
phản giáo dục, đưa quá nhiều thông tin tiêu cực, vô bổ, không phải là cơ bản, là
bản chất lên mặt báo, kích thích tâm lý và nhu cầu tầm thường luôn thích cái trái
chiều, cái lạ của một bộ phận công chúng, chạy theo lợi nhuận kinh tế và coi đó là
mục đích cao nhất. Phương châm của họ là “bán chạy sản phẩm bằng bất kỳ giá
nào”.
Theo quan điểm của các nhà báo thì “khuynh hướng này đang có chiều
hướng tăng lên” (PGS.TS. Đào Duy Quát); là “vấn đề đáng được quan tâm” ( Nhà
báo Hoài Đăng) vì: “dẫn đến dư luận hiểu không đúng về tình hình chính trị, xã hội
của đất nước” (Nhà báo Lê Quốc Trung) và thực sự không có lợi cho cuộc phát
triển đất nước” (Nhà báo Quang Lợi).


Đối với những nhà báo chuyên khai thác các đề tài này, chỉ cần ở đâu đó

xuất hiện việc ly kỳ là họ lập tức đến khai thác triệt để mọi chi tiết giật gân nhằm
mục đích tăng số lượng phát hành. Việc đưa thông tin của nhà báo lúc này không
nhằm mục đích xã hội của báo chí, mà chỉ đơn thuần là thỏa mãn sự tò mò, thị hiếu
tầm thường của một bộ phận công chúng nhằm thu được lợi nhuận thông qua báo
chí.
2. Đăng tải quá nhiều các vụ án mạng, mặt trái của xã hội

Có thể nói, trên các mặt báo hiện nay, xuất hiện rất nhiều vụ án khiến người đọc
xem đâu cũng thấy bi kịch, nhìn đâu cũng thấy tiêu cực, làm họ có ấn tượng nặng
nề, bi quan về xã hội. Thậm chí có hiện tượng, một số tờ báo luôn coi việc đăng tin
tiêu cực xã hội làm mục tiêu để tăng số lượng phát hành, không có tác dụng giáo
dục, ngăn ngừa kẻ phạm tội. Trong một số báo có tới 7-8 vụ án các dạng như: trộm
cắp, giết người, tự tử, lừa đảo, cướp của,…
Các tít giật gân và nội dung các bài báo không góp phần vạch mặt tội phạm
nguy hiểm trước dư luận, nâng cao ý thức kiên quyết triệt để chống tội phạm của
nhân dân, trái lại gây tâm lý hoang mang, lo ngại trong xã hội . Phải thẳng thắn
nhìn nhận rằng, trong xã hội, tình trạng gia tăng tội phạm, tiêu cực là có thật, song
nhìn vào bức tranh toàn cảnh của xã hội thì không đúng như vậy. Các tờ báo đã
làm người đọc lầm tưởng hiện tượng thành bản chất, cái đơn lẻ thành cái phổ biến,
biết bao nhiêu con người đang ngày đêm miệt mài lao động, học tập để chung xây
một đất nước giàu mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh.
Việc báo chí đưa tin về các vụ án một cách có liều lượng không phải là bưng
bít, giấu giếm sự thật, mà là phản ánh đúng theo tỷ lệ tốt – xấu ngoài cuộc sống,
tạo ra bức tranh về diện mạo đất nước không mấy sáng sủa. HƠn thế, nếu mục đích
của việc đưa tin các vụ án là để cảnh báo, là để làm cho cuộc sống tốt hơn thì sao


không bằng cách lấy xây để chống, lấy biểu dương để phê phán. Báo chí phải là
lực lượng đi đầu trong cuộc chiến chống tiêu cực, chống những cái xấu trong xã
hội bằng cách biểu dương những gương điển hình tiêu biểu, những gương người

tốt, việc tốt, đấu tranh không khoan nhượng đối với cái ác, cái phản xã hội, những
cái chống lại cuộc sống yên vui của nhân dân và sự hòa bình của đất nước.
2.2. Lợi dụng đưa tin, bài về đề tài giới tính, yêu đương, hôn nhân, tình dục
nhằm câu khách, khêu gợi trí tò mò, kích dục.
Đây là xu hướng đáng lưu tâm trong hoạt động báo chí thời gian qua. Một số
tờ báo, tạp chí lạm dụng chủ đề này, thông tin dung tục, không phù hợp với thuần
phong mỹ tục Việt Nam, xa rời mục đích, tôn chỉ cốt sao bán được nhiều báo.
Cũng vì chạy theo lợi nhuận, một số cơ quan báo chí quá đề cao chức năng giải trí,
xem nhẹ chức năng văn hóa, tư tưởng, phần nào làm ảnh hưởng tới lối sống tích
cực trong xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ.
2.1.

Khai thác các thông tin, đề tài mê tín dị đoan, trong đó “đời sống tâm
linh” của con người được bàn luận, đề cập nhiều nhất.
Vấn đề tâm linh, ngoại cảm là những vấn đề hết sức phức tạp và nhạy cảm,

dễ làm người đọc cả tin đến mù quáng. Các thông tin kiểu như: “Khu vườn lạ ở
Long An”, “người rồng ở Sóc Trang”, “ngôi miếu lạ ở Cần Thơ”… thực tế cho
thấy có nhiều biểu hiện huyền bí, huyền ảo rất khó chứng minh bằng khoa học,
nhưng lại hầu hết như thuyết phục được người nghe. Nếu báo chí cứ cố đi sâu vào
vấn đề này, khai thác với dung lượng quá nhiều thì sẽ làm cho người đọc hư hư
thực thực, mơ hồ trong nhận thức nhiều vấn đề, ảnh hưởng đến lòng tin của mỗi
người và tinh thần lạc quan của xã hội. Không những thế, báo chí còn góp phần
tiếp tay cho các thế lực phản động tuyên truyền mê tín dị đoan, hủ tục lạc hậu.


Nhiều người quan niệm rằng, việc đưa tin như thế là báo chí đang thực hiện
chức năng giải trí, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của công chúng,
giúp công chúng giải tỏa được căng thẳng hàng ngày. Việc thắp hương đi chùa là
tưởng nhớ tổ tiên, “uống nước nhớ nguồn”, khác xa với việc “phú quý sinh lễ

nghĩa”. Việc nhà báo đưa những thông tin giải trí nhằm phục vụ cuộc sống của
công chúng khác xa so với việc đưa những thông tin thiếu trách nhiệm, xâm phạm
vào đời tư, cá nhân của người khác, làm lệch lạc nhận thức của công chúng. Những
cách đưa tin theo kiểu như trên không chỉ dung tục, mất đi tính văn hóa, thẩm mỹ
trên báo chí, mà còn là những liều thuốc độc hằng ngày, hàng giờ đầu độc thế hệ
trẻ
2.3. Quảng cáo trá hình, quảng cáo thiếu trung thực
Quảng cáo vừa là nhu cầu, vừa là hoạt động kích cầu của xã hội, góp phần
thúc đẩy sản xuất phát triển. Quảng cáo cũng là một loại thông tin cần giao lưu,
trao đổi. Ngoài ra quảng cáo còn là nguồn thu hoạch của báo chí. Nếu làm không
tốt sẽ có điều kiện giảm giá cho người mua báo. Khi đăng quảng cáo cần phải cân
nhắc cẩn thận, bởi đây cũng là trách nhiệm đạo đức, trách nhiệm xã hội của nhà
báo.
Trong thực tế, một số cơ quan báo chí, trong đó có cả một số đài truyền hình
vẫn để xảy ra tình trạng vi phạm về nội dung quảng cáo liên quan đế sản phẩm,
dịch vụ, quảng cáo trá hình, quảng cáo phản cảm, quảng cáo trên chương trình thời
sự….Từ năm 2005 dến 2008 đã có 46 trường hợp cơ quan báo chí bị Bộ Thông tin
và Truyền thông xử phạt hành chính vì vi phạm quy định về quảng cáo.
3. Đưa tin sai sự thật, gây hậu quả nghiêm trọng.

Trong xã hội, dân chủ ngày càng được mở rộng và đội ngũ nhà báo là những
người nắm được nhiều nhất những thông tin mọi mặt của đời sống xã hội, đặc biệt


là về mặt trái, về những việc tiêu cực, về các tệ nạn xã hội. Do vậy công việc tiếp
nhận và xử lý thông tin đó như thế nào. Người làm báo phải đặt mình vào vị trí của
người khác, phải xuất phát từ lợi ích toàn cục thì mới viết chân thật, khách quan
được. Nếu nhà báo không giữ được nguyên tắc chân thật, khách quan, khôn giữ
được chữ “liêm” mà bị tiền bạc, địa vị, lợi ích cá nhân làm mờ mắt thì sẽ rất dễ vi
phạm pháp luật, đạo đức nghề nghiệp.

4. Biết sai không cải chính

Trong tình hình hiện nay, tình trạng nhà báo lạm dụng quyền và của quyền
ngày càng tăng. Có không ít nhà báo (ngay từ khi mới bước vào nghề) đã tự cho
mình một thức quyền lực, thậm chí ngộ nhận về vai trò của mình. Điều đó ảnh
hưởng trực tiếp đến quá trình tác nghiệp của những nhà báo đó. Khi đi lấy tin thì
hống hách, khệnh khạng, khi viết bài thì sử dụng ngôn ngữ của bề trên và có khi
còn thay mặt quan tòa kết tội người khác
Vai trò phát hiện và phản ánh, đấu tranh của báo chí khác với quyền công bố,
tư pháp hay điều tra của cơ quan thực thi pháp luật. Nhà báo chí có quyền đưa
thông tin, phản ánh sự thật chứ không có quyền chê bai, phán xét, kết tội và gây
tổn hại đến danh dự, uy tín của tổ chức, cơ quan hoặc cá nhân.
Đặc biệt, nhiều nhà báo, cơ quan báo chí khi biết mình sai lại không chịu
thừa nhận, tìm cách biến sai thành đúng, không cải chính một cách kịp thời, đúng
luật. Nhiều người có cải chính nhưng lại không thực long mà chỉ “nói lại cho rõ”,
vẫn theo kiểu loanh quanh, lòng vòng để che đi sai lầm, tự chạy tội cho mình. Họ
tự cho mình cái quyền phán xét người khác nhưng người khác nói thì lại lờ đi, bỏ
qua, thậm chí là tìm cách trả thù.
5.

Sử dụng tin bài của người khác mà không xin phép


Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo và các văn bản luật, dưới luật về bản
quyền đều yêu cầu khi nhà báo, cơ quan báo chí sử dụng số liệu, thông tin, bài, ảnh
của cá nhân, tổ chức khác phải ghi rõ nguồn gốc, xuất xứ. Tuy nhiên, trên thực tế
có thể dễ dàng phát hiện những trường hợp nhà báo sao chép, sử dụng một phần
hay toàn bộ tin, bài, ảnh của người khác, báo khác, biến thành của mình mà không
nêu nguồn. Điều này đặc biệt xảy ra khá phổ biến, thường xuyên và nghiêm trọng
trên các tờ báo mạng điện tử hoặc trang thông tin của các cơ quan báo chí.

Tiếp đến là tình trạng sử dụng lại tin, bài, ảnh cuar các báo trong nước mà
không xin phép, không ghi rõ nguồn gốc, không trả nhuận bút. Đây là tình trạng
xảy ra ở hầu hết các tờ báo mạng điện tử ở Việt Nam, nó giống như có một luật bất
thành văn là cùng sử dụng một bài của nhau và tờ nào không sử dụng là một sự
“thiệt thòi”.
Tệ hơn còn có những nhà báo ngang nhiên sao chép một phần hoặc toàn bộ
tác phẩm của người khác rồi biến thành bài của mình và lĩnh nhuận bút. Đây là
hành vi vi phạm đạo đức nghề nghiệp và bản quyền của tác giả trắng trợn nhất.
6. Thiếu tình nhân văn

Báo chí có chức năng tạo dựng và định hướng dư luận, vì vậy nó có trách
nhiệm và quyền lực rất lớn trong xã hội. Quyền lực mà báo chí có được là do nhân
dân giao phó, vì vậy báo chí là diễn đàn của nhân dân. Và chính vì là diễn đàn của
nhân dân nên tính nhân văn của báo chí phải luôn được coi trọng. Tính nhân văn
của báo chí yêu cầu báo chí phản ánh cuộc sống chân thật và góp phần tạo dựng dư
luận xã hội lành mạnh, vì sự ổn định lâu dài và sự phát triển bền vững của đất
nước. Để làm được điều đó, những người viết báo phải hết lòng cổ vũ, để nhân lên
cái tốt, chiến đấu chống lại cái xấu, cái ác, cái phản phát triển, hướng ngòi bút của
mình phục vụ cho người lao động ủng hộ, khuyến khích người khó khan, có số


phận rủi ro… Song dù phê phán, đấu tranh với những mặt trái tiêu cực của xã hội
hay tôn vinh, khen ngợi thì ngòi bút của nhà báo đều phải nhằm mục đích vì con
người, cho con người và thúc đẩy xã hội phát triển.
Thời gian qua, nhiều nhà báo khi viết bài đã thiếu đi tính nhân văn trong
ngòi bút. Nhiều nhà báo có được thông tin là đưa lên báo mà không cần biết đằng
sau thông tin của mình là sự đổ vỡ của nhiều gia đình, doanh nghiệp, là sự đổ vỡ sự
nghiệp, danh dự và uy tín của cá nhân con người. Thậm chí trong cuộc đấu tranh
chống tiêu cực, tham nhũng, một số tờ báo đã thiếu nhân văn hi phê phán một cách
quá mức, xúc phạm đời tư của người khác theo kiểu “đánh tiêu diệt” mà thái độ

vẫn bình thản, dửng dung. Không ít những bài báo gần đây phản ánh hiện thực
bằng con mắt và thái độ thiếu nhân văn bê nguyên cuộc sống lên trang báo một
cách tự nhiên chủ nghĩa và vô cảm… Luật pháp không cho phép lương tâm, đạo
đức nghề nghiệp không cho phép, nhưng do sự buông lỏng rèn luyện đạo đức nghề
nghiệp nên tình trạng này vẫn thường xảy ra.
7. Thiếu trách nhiệm xã hội

Nói đến trách nhiệm xã hội là nói đến hiệu quả xã hội của báo chí. Một mặt
báo cchis tác động tích cực, có hiệu quả đến tiến trình phát triển của xã hội, mặt
khác, báo chí cũng có thể phô bày những mặt trái, gieo rắc hậy quả xấu cho xã hội.
Điều này phụ thuộc vào nhà báo sẽ lựa chọn và xử lý thông tin như thế nào để vừa
đảm bảo tính nhanh nhạy, trung thực, chân thực nhiều chiều, vừa đảm bảo tính
định hướng trong thông tin và sự tác động tích cực của nó đến dư luận. Nhà báo
viết gì, nói gì vào lúc nào đều ảnh hưởng tích cực hay tiêu cực đối với xã hội, đối
với tuyệt đại đa số nhân dân và lợi ích của dân tộc.
Thực tế cho thấy, thời gian qua, có không ít nhà báo đã không xác định đúng
vị trí và chức năng của mình, chạy theo sự kiện, chay theo thời gian hoặc chạy theo


thị hiếu tầm thường của một bộ phận công chúng dẫn đến việc đưa tin thiếu trung
thực, khách quan, quá trần trụi, giật gân, không dựa trên lợi ích của Tổ quốc, của
nhân dân, không tạo dựng và củng cố niềm tin trong quần chúng…. Làm tổn hại
nghiêm trọng tới quyền lợi của nhân, của doanh nghiệp, định hướng dư luận xã hội
theo chiều hướng bất lợi cho đất nước. Bên cạnh việc quá sa đà vào những thông
tin đó là cách thể hiện, không chú ý đến liều lượng, mức độ, thời điểm, hình thức
trình bày, tiêu đề bài viết, thiếu cân nhắc mặt lợi, hại của thông tin.
7.1

Khi thông tin về tham nhũng, tiêu cực


Công việc chống tham nhũng, tiêu cực là công việc của toàn Đảng, toàn dân,
toàn xã hội, trong đó báo chí đóng một vai trò đặc biệt quan trọng. Báo chí không
phải là cơ quan thực thi pháp luật và không thể làm thay các cơ quan đó. Nhưng
bằng sức mạnh tạo dựng và định hương dư luận xã hội, báo chí luôn tham gia tích
cực vào công việc này từ khâu đầu đến khâu cuối. Tuy nhiên, chống tiêu cực là vấn
đề rất nhạy cảm. Khi thông tin về vấn đề này, nhà báo cần phải cân nhắc đến sự ổn
định của xã hội. Ngoài việc phải đảm bảo độ chính xác rất cao, còn phải tính đến
liều lượng cách trình bày vấn đề, vị trí bài viết tên báo để tránh các tác động xấu
như mất niềm tin, tích tụ thái độ ác cảm, bất mãn của công chúng nhằm vào một số
cá nhân, tổ chức.
7.2.

Khi thông tin về các vụ tranh chấp, khiếu kiện

Xã hội luôn tiềm ẩn những diễn biến phức tạp, vì vậy báo chí phải có trách
nhiệm tham gia vào xử lý các tranh chấp, góp phần làm bình ổn, tạo ra sự đồng
thuận trong xã hội. Tuy nhiên khi tham gia công việc này, nhà báo phải là người
công minh nhất, công bằng nhất, phải biết lắng nghe từ hai phía. Thậm chí dù đã
lắng nghe từ hai phía, biết phía nào sai, phía nào đúng, nhưng nhà báo vẫn còn phải


suy xét xem có nên đưa thông tin không, đưa vào lúc nào và đưa như thế nào, bởi
rất nhiều việc nhỏ, khi đưa thông tin lên báo lại trở thành việc lớn.
Thời gian qua, có không ít bài báo đã góp phần làm tăng thêm sự phức tạp
của các vấn đề vốn đã nhiều phức tạp. Khi đưa thông tin, nhà báo thiếu cân nhắc
dẫn đến sự đồng thuận, ổn định trong xã hội nên đã gây phản tác dụng. Điều này có
thể do nhà báo chưa đủ kinh nghiệm, thiếu nhạy cảm chính trị, nhưng cũng không
loại trừ khả năng có một số trường hợp vì mục đích cơ hội, đã cố tình đứng về một
phía. Đưa thông tin là trách nhiệm của báo chí. Nhân dân cần báo chí để có thông
tin, nhưng nhân dân cũng luôn mong muốn một xã hội ổn định, đồng thuận phát

triển. Vì vậy trong khi đưa tin nhà báo phải luôn cân nhắc thiệt hơn, lợi hại vì lợi
ích chung của cả cộng đồng.
Nước nào cũng rất coi trọng việc phát triển kinh tế. Đối với nước ra, phát
triển kinh tế được coi là nhiệm vụ trung tâm, Trong quá trình thông tin về kinh tế
thì ngòi bút định hướng, trách nhiệm của nhà báo đối với việc thúc đẩy phát triển
kinh tế - xã hội của đất nước đi đúng hướng là vô cùng quan trọng. Trong sự
nghiệp đổi mới của đất nước, báo chí có công lớn trong việc dự báo, phát hiện và
thông tin kịp thời những vấn đề nảy sinh trong lĩnh vực kinh tế, nhưng cũng còn
nhiều việc báo chí làm chưa tốt. Trong việc thông tin về giá cả (giá tăng, giá hạ),
lưu thông hàng hóa (ế đọng sản phẩm), dự trữ quốc gia (ngoại tệ, lương thực…), bê
bối, tham nhũng của doanh nghiệp, tranh chấp kinh tế… thời gian qua có nhiều khi
báo chí đưa tín thiếu chính xác, hoặc thiếu trách nhiệm xã hội khi chưa cân nhắc
đến thời điểm đưa tin, điều này đã gây bất lợi không chỉ cho cá nhân, doanh
nghiệp, ngành kinh tế, mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển của toàn xã hội.
Với trách nhiệm của mình, những người làm báo phải thông tin công khai
cho người dân,đảm bảo quyền đượcthông tin của nhân dân, nhưng cũng đồng thời


phải cân nhắc, lựa chọn thông tin như thế nào để không làm mất ổn định kinh tế xã hội. Đó là bài toán khó mà trong thực tiễn hàng ngày các nhà báo phải đối mặt.
7.3. Khi thông tin về các vấn đề quốc tế
Trong quá trình hội nhập quốc tế, thông tin về các vấn đề quốc tế thực sự đang trở
thành nhu cầu thường nhật của người dân. Thông qua các phương tiện truyền thông
đại chúng, người dân vừa biết được tin tức xảy ra hàng ngày, hàng giờ trên thế giới,
vừa nắm được chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà
nước ta về các vấn đề quốc tế. Tuy nhiên trong thời gian qua, nhiều nhà báo đã
thiếu trách nhiệm, thiếu cân nhắc khi ddwa lại các thông tin quốc tế từ cá nguồn tin
nước ngoài. Điều này dẫn đến thông tin một chiều, thông tin bị áp đặt theo tư
tưởng, quan điểm chính trị của nước ngoài trái với quan điểm, đường lối, chính
sách của Đảng vàNhà nước ta.
Mặc dù là thông tin quốc tế, nhưng nhiều khi nó lại làm ảnh hưởng trực tiếp

tới tình hình kinh tế, chính trị, xã hội trong nước, đến tình cảm, thái độ của người
dân nên việc nhà báo thiếu trách nhiệm hi đưa tin có thể gây những hiểu lầm, thù
hằn, kích động gây bất lợi cho quan hệ giữa các dân tộc.
8. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn của nhà báo, cơ quan báo chí để trục

lợi
Bên cạnh phần đông các nhà báo vững vàng trước các thử thách, luôn giữ
cho ngòi bút trong sáng, cũng có những nhà báo vì tư lợi các nhân mà viết bài. Số
nhà báo vi phạm đạo đức nghề nghiệp, lợi dụng nghề báo để thực hiện những hành
vi vụ lợi không còn là cá biệt. Họ đã lợi dụng cuộc đấu tranh chống tiêu cực, có
hành vi hù dọa cơ sở với mục đích vụ lợi cá nhân (có thể vì tiền, có thể vì quyền và
cũng có thể vì ân nghĩa, yêu ghét cá nhân…), thậm chí chà đạp lên lương tâm nghề
nghiệp mà cố tình tính viết sai sự thật, viết không đúng bản chất sự việc. Hiện đã


xuất hiện một số “câu lạc bộ” hoặc nhóm nhà báo kết hợp với nhau để làm ăn, tung
hô người này, hạ bệ người kia, “đánh hội đồng” các doanh nghiệp, cơ quan hay cá
nhân nào đó vì ác ý hoặc vụ lợi. Thậm chí có người còn vu cáo, nói xấu cán bộ chỉ
đạo, quản lý báo chí vì họ đã thẳng thắn phê bình, xử lý các sai phạm.
Trong tổng số nhắc nhở, vi phạm của các cơ quan quản lý báo chí thì loại vi
phạm này chiến số lượng ít nhất. Tuy nhiên trên thực tế, số nhà báo có động cơ đen
tối, làm việc xấu một cách trắng trợn, có ý thực bị đưa ra xét xử ít, nhưng số nhà
báo có hành vi kiêu ngạo, coi thường mọi người, nhờ vả, thường xuyên “kiếm vặt”
như ép cơ sở để chạy một vài quảng cáo, yêu cầu chi phí cho bài viết hay gây phiền
hà, nhũng nhiễu cho xã hội thì lại không ít.
8.1. Tống tiền
Trong nền kinh tế thị trường cũng có không ít doanh nghiệp đã luồn lách,
hoạt động làm ăn phi pháp, sai trái. Chính tình trạng này đã làm cho một số nhà
báo lợi dụng để đe dọa, tống tiền các doanh nghiệp đó. Sau khi thực hiện các bài
điều tra chống tiêu cực, tham nhũng, họ đã thu thập được những chứng cứ, tài liệu

quan trọng. Đáng ra họ phải công bố thông tin này, song vì “nhiều lý do”, trong đó
có trường hợp nhà báo tống tiền và nhận hối lộ để không đăng những thông tin
trên. Đôi khi, có nơi từng nhóm nhà báo đến “thăm”, đến gợi ý các cơ sở, doanh
nghiệp sai phạm. Họ tự mình ra giá, đòi tiền… bằng việc liên kết lại để gây áp lực,
đe dọa hoặc “đánh hội đồng” cơ sở. Đây là biểu hiện vi phạm đạo đức nghề nghiệp
hết sức nghiêm trọng.
Với lương tâm, trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp đối với Đảng, Nhà
nước, nhân dân, những nhà báo này phải dung ngòi bút sắc bén của mình để đưa
các vi phạm ra trước ánh sáng pháp luật thì họ lại sử dụng những thoogn tin đó để
vụ lợi, tống tiền. Họ đã tự biến mình từ người chống tiêu cực thành kẻ lợi dụng


hanh vi tiêu cực để vi phạm pháp luật. Họ đã vi phạm nghiêm trọng Điều 4 trong
quy trình đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam.
8.2. Nhận hối lộ, bảo kê cho thế lực xấu
Tiếp theo hành vi tống tiền các doanh nghiệp làm ăn phi pháp là một hành vi
“cao tay hơn”, đó là bảo kê, uốn bút trở thành “đệ tử” cho những đại gia, thế lực
đen, viết bài bênh vực, bao che tội ác, tung hỏa mù vào dư luận làm công chúng
không biết đâu là thông tin đúng, đâu là thông tin sai. Những nhà báo này đã tự
nguyện trở thành những người cầm bút thiếu nhân cách, vào hùa với thế lực xấu để
biến trắng thành đen, biến phải thành trái, làm đảo lộn sự thật, làm hoang mang dư
luận. Đặc biệt những bài biết không trung thực của họ đã làm tấm bình phong che
chắn bằng công luận hết sức hữu hiệu cho hàng loạt những hành vi sai trái, tội lỗi.
Những bài viết cảu bộ phận nhà báo này đã tung hỏa mù vào cuộc sống, làm cho
người đọc nhầm lẫn.
8.3. Lợi dụng danh nghĩa nhà báo để giải quyết mục đích cá nhân
Trong báo chí hiện nay đang có hiện tượng đáng lo ngại là sự liên kết không
lành mạnh giữa một số phóng viên, hoặc một số lãnh đạo cơ quan báo chí hình
thành nên những nhóm nhà báo khen cùng khen, chê cùng chê, một tổ chức, cá
nhân theo kiểu “hội đồng”.

Ngòi bút sắc sảo của họ thay vì phục vụ cho sự phát triển chung của xã hội
lại dùng để bới móc, nặng nề về phê phán khuyết điểm, khoét sâu những yếu kém,
thông tin thiếu khách quan, sai sự thật làm ảnh hưởng xấu đến sự ổn định của xã
hội. Họ thay mặt các cơ quan chức năng để kết tội người này có liên quan đến
tham nhũng, người kia có liên quan đến tiêu cực gây hỗn loạn trong nhận thức của
quần chúng. Biểu hiện này khác phong phú nhưng khó “điểm mặt chỉ tên”, vì nó
thường núp bóng dưới danh nghĩa chống tiêu cực. Đọc bài thì tưởng họ là những


nhà báo đang tích cực đấu tranh chống tiêu cực, song chính họ lại đang lợi dụng
chống tiêu cực để làm điều bất chính.
Loại hình thứ hai cũng lợi dụng danh nghĩa nhà báo, cơ quan báo chí, đó là
nhà báo nhận phong bì, quá cáp hay các lợi ích để viết bài theo kiểu quảng cáo
“núp bóng” gương người tốt, việc tốt, quảng cáo trá hình cho các doanh nghiệp,
đơn vị kinh tế. Hành vi này vi phạm quy tắc đạo đức nghề nghiệp, nhưng khá tinh
vi, không dễ phê phán, nhất là trong bối cảnh báo chí Việt Nam có nhiệm vụ tuyên
truyền, cổ vũ gương người tốt, việc tốt, đơn vị tốt. Một số nhà báo được giao viết
tin bài về kinh tế đã kết hợp vừa viết tin về doanh nghiệp, đơn vị kinh tế lại vừa
bán quảng cáo cho chính doanh nghiệp, đơn vị đó.
Bên cạnh đó, số khác lại lợi dụng danh nghĩa nhà báo để chạy quảng cáo, ép
doanh nghiệp phải quảng cáo, chi tiền cho quảng cáo. Nhiều cơ quan báo chí lấy
tiêu chí chạy được nhiều quảng cáo để đánh giá năng lực của phóng viên. Vì vậy
nhiều người ngại nhà báo, nhiều doanh nghiệp tránh né, không muốn tiếp xúc với
nhà báo. Điều này là một thực trạng đáng buồn trong báo chí hiện nay. Đó là những
hành vi vi phạm đạo đức nghề nghiệp của nhà báo, gây bất bình trong nhân dân,
làm ảnh hưởng đến uy tín của giới báo chí.


CHƯƠNG III. ĐẠO ĐỨC NHÀ BÁO GẮN LIỀN VỚI PHẨM CHẤT NGHỀ
NGHIỆP

1. Nâng cao đạo đức nghề báo


Việc nâng cao đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ những người làm báo cũng
chính là nâng cao tính tư tưỏng, tính chân thật, tính chiến đấu của các sản phẩm
báo chí, hướng nội dung thông tỉn vào nhiệm vụ trung tâm là phục vụ sự nghiệp
bảo vệ độc lập dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Nâng cao đạo đức nghề nghiệp của nhà báo, xét cho cùng cũng chính là
nhằm nâng cao trình độ tư duy, phẩm chất chính trị và nghiệp vụ của người phóng
viên.
Đạo đức của người làm báo khi viết bài trước hết là sự trung thực với nguồn
tin. Bản chất của thông tin phải là trung thực, khách quan, nhất là đốỉ với những
biểu hiện tham nhũng tiêu cực. Tác phẩm báo chí phải thể hiện được quan điểm,
chính kiến của nhà báo, của cơ quan báo chí. Một bài báo chỉ cung cấp thông tin
một cách thuần tuý thì chưa đủ, nhất là đốì với những bài viết về tham nhũng, tiêu
cực. Chính kiến ở đây trước hết là phải được đặt trên cơ sở của tính khách quan,
trung thực, phản ánh đúng bản chất của sự thật.
Việc phát hiện những tiêu cực và tích cực tham gia vào cuộc đấu tranh chống
lại nó là thế hiện phẩm chất đạo đức, trách nhiệm của nhà báo đối Đảng, Nhà nước,
đối với xã hội, với cơ quan báo chí. Một trong những nhiệm vụ hàng đầu của nhà
báo là kịp thời phát hiện vấn đề mới nảy sình, cảnh báo cho xã hộỉ trước những
nguy cơ để phòng tránh, chống lại nó. Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo chính là
lương tâm là trách nhiệm của nhà báo với tư cách là một công dân. Khi viết về tiêu
cực, yếu tố đạo đức nghề nghiệp của người làm báo trước hết là trách nhiệm của họ
với cơ quan báo chí, với đồng nghiệp.
Nhà báo phải có trách nhiệm với công chúng. Đạo đức nghề nghiệp của nhà
báo thể hiện trong việc cung cấp thông tin kịp thời, đáp ứng nhu cầu của công
chúng. Trước một vấn đề bức xúc, công luận quan tâm thì báo chí phải có trách



nhiệm làm rõ và trả lời. Nhà báo phải là chỗ dựa tin cậy, vững chắc để nhân dân
tham gia vào đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực. Không chỉ cung cấp thông tin,
trách nhiệm của người viết báo còn là định hướng dư luận. Một nhà báo có đạo đức
nghề nghiệp phải nghiêm túc với công việc của mình, tôn trọng công chúng.
Đạo đức nghề nghiệp là một trong những yếu tố quan trọng để thông qua đó,
nhà báo thể hiện lương tâm, trách nhiệm của mình trước nhân dân, đất nước.
Những phát hiện của nhà báo về tham nhũng tiêu cực trong xã hội không chỉ tạo
nên dư luận xã hội mà còn cung cấp cho nhiều thông tin các cơ quan chức năng để
phát hiện ra những sở hở, những điều chưa hợp lý trong cơ chế chính sách, giúp
cho Đảng và Nhà nước kịp thời điều chỉnh.
2. Đạo đức nhà báo gắn liền với phẩm chất nghề nghiệp

Đạo đức của người làm báo phải gắn liền với những phẩm chất nghề nghiệp.
Những phẩm chất này được biểu hiện qua các mặt như:
2.1.

Tính khoa học

Một trong những đặc điểm nổi bật của phẩm chất nghề nghiệp của người phóng
viên là tính khoa học. Tính khoa học của tư duy báo chí tạo ra cho người phóng
viên có khả năng lựa chọn những dữ kiện để phân tích, đánh giá thực tiễn một cách
đúng đắn, hợp lý. Tính khoa học xét cho cùng chính là năng lực tư duy lý luận của
người phóng viên báo chí. Nó giúp cho người phóng viên có thể nhìn thấy bản chất
của các sự kiện, hiện tượng trong quy luật vận động của nó.
2.2.

Tính chính trị

Nghề báo là một nghề thuộc lĩnh vực chính trị - xã hội thông qua hoạt động
nghiệp vụ. Tư duy báo chí thể hiện rõ tính chính trị. Nó cho phép người phóng viên

có thể xác định vị trí chính trị của mình trong quá trình thông tin. Trong thực tế của


hoạt động báo chí, tính chính trị luôn chi phối toàn bộ quá trình hoạt động sáng tạo
tác phẩm của người phóng viên - kể từ việc lựa chọn chủ đề, đề tài đến các hoạt
động thực tiễn khác như phỏng vấn, quan sát, nghiên cứu tài liệu...
Có thể nói tính chính trị là một đặc điểm gắn liền với hoạt động tư duy báo chí.
Nó đòi hỏi người phóng viên phải luôn luôn xác định vị trí chính trị của mình trong
quá trình thông tin về sự thật. Chính vị trí đó sẽ chi phối nội dung và cách thức
thông tin, gắn liền với thái độ chính trị của người phóng viên và tờ báo của họ.
Tư duy chính trị luôn luôn chi phối toàn bộ quá trình hoạt động sáng tạo tác
phẩm của người phóng viên - từ việc lựa chọn chủ đề, đề tài cho đến hoạt động
thực tiễn (phỏng vấn, quan sát, nghiên cứu tài liệu...) và nhất là trong việc thể hiện
tác phẩm báo chí. Cùng phản ánh một sự kiện, vấn đề nhưng hai phóng viên có
quan điểm chính trị khác nhau sẽ có cách phản ánh hoàn toàn khác nhau.
Trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay, nghề làm báo cũng trở thành lực
lượng sản xuất trực tiếp. Nó vừa phải đáp ứng được nhu cầu của số đông độc giả
thuộc nhiều đổì tượng khác nhau, đồng thời lại phải luôn giữ vững được định
hướng chính trị trực tiếp trong quá trình thông tin. Do đó, có thể nói thông tin trên
báo chí là một nghệ thuật, đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa nhiều yếu tố, nhu cầu, thị
hiếu và sở thích. Làm báo là một nghề đòi hỏi trình độ rất cao về nhiều mặt, gắn
liền với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ thông tin hiện đại.
Bản lĩnh chính trị vững vàng là một yêu cầu không thể thiếu đối với mỗi người
phóng viên báo chí hiện nay. Khác với báo chí trong cơ chế thị trường tư bản chủ
nghĩa, báo chí của chúng ta phải làm tốt chức năng thông tin giáo dục vận động và
tổ chức quần chúng thực hiện những nhiệm vụ của Đảng. Nhà báo phải năng động
trong nền kinh tế thị trường, phấn đấu tăng nguồn thu nhưng không hạ thấp tính


chiến đấu của báo chí; tích cực và chủ động hội nhập với thế giới nhưng vẫn giữ

vững bản sắc người phóng viên báo chí cách mạng.
2.3.

Sự nhay cảm nghề nghiệp

Sự nhạy cảm nghề nghiệp cũng được coi là một trong những phẩm chất nghề
nghiệp quan trọng trong hoạt động sáng tạo của người phóng viên báo chí hiện nay.
Nhạy cảm để phát hiện những nhân tố mới, điển hình mới. Nhạy cảm để nhận ra
đúng bản chất đích thực của những vấn đề, con số, sự kiện... Người phóng viên khi
thông tin phải luôn tỉnh táo và có sự nhạy cảm nghề nghiệp. Sự nhạy cảm trong tư
duy báo chí giúp cho người phóng viên có thể nhanh chóng nhận biết, nắm bắt
được những quy luật vận động của đời sống và thông tin về nó đảm bảo các yêu
cầu khách quan, thời sự và tính định hướng.
Có thể khẳng định nhạy cảm nghề nghiệp là một yêu cầu quan trọng đối vối
phẩm chất cần có của một nhà báo. Thực tế cho thấy rằng, thông tin dù có tính
chân thật cao nhưng còn phải xem thông tin đó có lợi hay hại. Đã có rất nhiều
thông tin khi được ra mặt báo rất chính xác nhưng có hại cho xã hội, thiệt hại cho
nhân phẩm con người hoặc cho nền kinh tế đất riưốc. Như vậy, tuy tin tức đưa ra là
hoàn toàn đúng, nhưng đúng mà không có lợi thì vẫn chưa đủ. Chính vì thế mà nhà
báo phải luôn tỉnh táo và phải biết quan tâm đến cái lợi, cái hại của mỗi thông tin
trước khi quyết định truyền đi trên các phương tiện thông tin đại chúng.
2.4.

Vốn tri thức phong phú

Trong thời đại bùng nổ thông tin, một trong những yêu cầu nóng bỏng đang đặt
ra đối với người phóng viên báo chí nước ta là phải có vốn tri thức phong phú. Có
thể coi đây là một trong những yêu cầu khách quan, đòi hỏi sự nỗ lực của mỗi
phóng viên nếu họ muôn vươn lên trong xu thế khu vực hoá và toàn cầu hoá mạnh
mẽ như hiện nay.