DC LUẬT BÁO CHÍ VÀ ĐẠO ĐỨC NHA BAO
I.

Tìm hiểu một số khái niệm đạo đức, đạo đức nghề nghiệp, đạo đức nghề
nghiệp nhà báo
 Đạo đức là gì?
- Theo quan niệm phương Đông, đạo đức có nghĩa là “ đạo làm người”, bao
gồm các chuẩn mực về các mối quan hệ vua tôi, cha con, chồng vợ, bạn bè,
làng xóm….Ở phương Tây, khi nói đến đạo đức là nói đến các lề thói và tập
tục biểu hiện trong mối quan hệ giữa người với người.
- Ngày nay, đạo đức được định nghĩa là “một hình thái ý thức xã hội tập hợp
những nguyên tắc, quy tắc chuẩn mực xã hội nhằm điều chỉnh và đánh giá
cách ứng xử của con người trong quan hệ với nhau và quan hệ với xã hội,
chúng được thực hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh của
dư luận xã hội.
 Đạo đức nghề nghiệp
Là một bộ phận của đạo đức xã hội, là đạo đức trong một lĩnh vực cụ thể, là đạo
đức chung của xã hội. Đạo đức nghề nghiệp bao gồm những yêu cầu đạo đức
đặc biệt, các quy tắc và chuẩn mực trong lĩnh vực nghề nghiệp nhất định,
nhằm điều chỉnh hành vi của các thành viên trong nghề nghiệp đó sao cho phù
hợp với lợi ích và sự tiến bộ của xã hội.
 Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo
- Trong cuốn Thuật ngữ Báo chí – truyền thông, tác giả cho rằng đây là “ khái
niệm chỉ tư cách, lương tâm nghề nghiệp trong hoạt động báo chí, biểu hiện
qua hành vi, nguyên tắc ứng xử của người làm báo”.
- Trong cuốn Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo (Nguyễn Thị Trường Giang) thì
đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là “những quy tắc, chuẩn mực quy định thái
độ và hành vi ứng xử của nhà báo trong các mối quan hệ nghề nghiệp”.
II. Tìm hiểu cơ sở hình thành đạo đức nghề nghiệp
Cơ sở hình thành đạo đức nghề nghiệp:
- Đạo đức học nghề nghiệp của nhà báo – đó là những quy định đạo đức không

được ghi trong các đạo luật, nhưng được chấp nhận trong giới báo chí và được
duy trì bởi sức mạnh của dư luận xã hội, bởi các tổ chức sáng tạo – nghề
nghiệp – đó là những nguyên tắc, những quy tắc, những quy định về hành vi
đạo đức của người làm báo.
Báo chí càng phát triển càng có nhiều vấn đề đặt ra cho chính mình trong các mối
quan hệ nghề nghiệp và xã hội
- Đạo đức nghề nghiệp của người làm báo còn dựa trên cơ sở của những quan
niệm riêng, về nghĩa vụ nghề nghiệp và về việc hình thành những nghĩa vụ ấy
thông qua việc tôn trọng danh dự và phẩm giá nghề nghiệp, bằng lương tâm
nghề nghiệp của người làm báo.
Tùy thuộc vào tính chất của hành vi mà lương tâm sẽ làm người làm báo kiêu
hãnh, thỏa mãn hoặc tự cảm thấy hổ thẹn, bị sỉ nhục, bị lên án.
1


- Cở sở quy định đạo đức nghề nghiệp của nhà báo Việt Nam: Đảm bảo tính
Đảng là cơ sở đầu tiên trong nguyên tắc báo chí vô sản
+ Xuất phát từ từ vai trò lãnh đạo của Đảng đối với dân tộc, đối với cách mạng.
Báo chí là một vũ khí tinh thần của ĐCS trong việc lãnh đạo cách mạng, do
vậy báo chí cần có tính Đảng
+ Xuất thân từ nhận thức sâu sắc của Đảng đối với vai trò của báo chí
+ xuất phát từ vai trò to lớn của các phương tiện thông tin đại chúng, sự phát triển
nhanh chóng của KHKT, CN – PTTTDC trở thành bộ phận cấu thành xã hội
hiện đại, tác động tới mọi lĩnh vực. Thông tin trên các PTTTĐC ngày càng
chiếm tỷ lệ cao trong luồng thông tin tiếp cận của con người, ý nghĩa to lớn
trong chiều hướng và tính chất của dư luận xã hội, nhiều điều kiện có thể thúc
đẩy cách mạng xã hội phát triển
- Báo chí tự giác và kiên quyết trên lập trường của giai cấp công nhân, trở thành
tiếng nói thể hiện quyền lợi của mọi tầng lớp nhân dân lao động, đồng thời
chịu sự lãnh đạo và tuyên truyền tổ chức, thực hiện đường lối chính sách của

ĐCS
- Tính Đảng là bạn đồng hành, đòi hỏi trong cuộc đấu trang giai cấp của giai cấp
vô sản
- Xem xét góc độ thể hiện tính Đảng trên 3 mặt:
+ Mặt xã hội: hoạt động của báo chí, của nhà báo: đường lối của Đảng
+ Mặt tổ chức: đứng trên luật pháp, theo khuôn khổ, mục đích.
+ Mặt tinh thần tư tưởng: tuyên truyền, phổ biến và hình thành dòng chủ lưu tích
cực trong tư tưởng xã hội.
III.

Phân tích, chứng minh vai trò của đạo đức nghề nghiệp trong hoạt động
báo chí
- Đạo đức nghề nghiệp có một vai trò vô cùng quan trọng, song một số nghề có
vị trí quan trọng đặc biệt và mối quan hệ rộng rãi tới nhiều người trong xã hội
như nghề giáo, nghề báo, nghề y, nghề luật, an ninh….thì đạo đức nghề nghiệp
được coi trọng hơn cả. Với nghề báo, đây là nghề gắn liền với nhiều người, bất
kì một thông tin nào đưa ra trên báo chí (dù tốt hay xấu) cũng sẽ ảnh hưởng rất
lớn đối với dư luận xã hội nên khi hành nghề, nhà báo phải thật sự coi trọng.
- Vai trò quan trọng của đạo đức nghề nghiệp trong hoạt động báo chí thể hiện ở
chỗ:
+ đạo đức nghề nghiệp quy định một hệ thống các quy tắc, nguyên tắc sử xự,
những chuẩn mực đạo đức nhất định đòi hỏi nhà báo phải tuân theo. Bất kì
một nghành nghề, một lĩnh vực nào trong đời sống xã hội cũng yêu cầu phải
tuân thủ những chuẩn mực đạo đức cơ bản. Ví dụ, ở Việt Nam, chúng ta có
hẳn 9 điều Quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam quy
định những quy tắc xử sự nhất định của nhà báo khi hành nghề. Đạo đức nghề
nghiệp của người làm báo VN được xác định trên cơ sở thống nhất với báo chí
thế giới và dựa trên cơ sở hoạt động thực tiễn của báo chí VN. Những nguyên
2



tắc, chuẩn mực này vừa đảm bảo cho những hoạt động của nhà báo hòa đồng
với xã hôi vừa không vượt quá giới hạn của những nguyên tắc, chuẩn mực
chung đạo đức nghề báo. Chính vì thế, những phẩm chất đạo đức nghề báo
như chân thật, khách quan, lòng trung thành, yêu nước, thương dân, lòng nhân
đạo….đã trở thành nền tảng của đạo đức nhà báo Việt Nam.
+ ngoài ra, đạo đức nghề nghiệp giúp nhà báo điều chỉnh hành vi, thái độ ứng xử
của mình trong các mối quan hệ nghề nghiệp (đồng nghiệp, với tòa soạn, với
nhân vật, nguồn tin…..). Không phải tuân thủ tất cả những quy tắc đạo đức
trong 9 điều Quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam là trở
thành một nhà báo có đạo đức. Có những điều không có trong quy tắc nhưng
lương tâm nhà báo, trách nhiệm với nghề đòi hỏi nhà báo không được làm như
vậy.
Ví dụ như sự việc một em bé 8 tháng tuổi ở Bắc Giang (2000) bị xâm hại tình
dục. Một số tờ báo đã công khai hình ảnh, đăng cả tên tuổi, địa chỉ gia đình,
địa chỉ tên tội phạm và nạn nhân rất tỉ mỉ, chi tiết. Đáng lẽ, trong trường hợp
này, lương tâm và trách nhiệm nhà báo không cho phép họ làm như vậy vì
không chỉ nạn nhân mà cả gia đình em bé sẽ phải chịu nỗi ô nhục suốt đời nếu
như sự việc được lan truyền rộng rãi. Có rất nhiều người đã trở thành nạn nhân
của báo chí, bị báo chí phanh phui đời tư, cuộc sống cá nhân dẫn đến bị họ
hàng xa lánh, mất việc, bị ghét bỏ, trù dập…..Vì vậy, trong quá trình tác
nghiệp, trách nhiệm của nhà báo đòi hỏi lương tâm và đạo đức từ chính người
làm báo chứ không đơn thuần chỉ từ những điều có trong quy định đạo đức
nghề nghiệp của người làm báo.
IV. Phân tích 9 điều quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt
Nam? Nêu ý kiến,quan điểm của mình về những quy định đó.
Người làm báo Việt Nam cần thực hiện những quy định về đạo đức nghề nghiệp
sau đây
1. Tuyệt đối trung thành với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã
hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Đây là phẩm chất số một, là yêu cầu đạo đức nghề nghiệp mà nhà báo ở thời nào
cũng cần có. Nhà báo không có lòng yêu nước, không xuất phát từ lợi ích nhân
dân thì mọi người không coi trọng dù có tài năng xuất chúng đến đâu. Không
phải tự nhiên mà trong 9 điều Quy định về đạo đức nghề nghiệp của nhà báo,
đây là điều đầu tiên được đưa lên hàng đầu. Ở VN, chúng ta chỉ công nhận một
Đảng duy nhất là ĐCSVN, chính vì thế những phẩm chất như yêu nước, trung
thành với đất nước, nhân dân phải trở thành nên tảng của đạo đức của nhà báo
VN.
- Nhà báo trung thành với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ, phát triển đất nước tức
là phải luôn có ý thức làm cho đất nước giàu mạnh, sánh vai với các nước bạn
trên thế giới.
3


Hiện nay đa số nhà báo đều có lòng trung thành với đất nước, không những góp
phần làm lành mạnh hóa xã hội mà còn tham gia vào việc tìm tòi, phát hiện
những con đường, phương pháp giải quyết các nhiệm vụ thực tiễn của đất
nước, góp phần củng cố và xây dựng niềm tin cho xã hội. Thông qua những
bài báo biểu dương người tốt, việc tốt, phê phán những cái xấu xa, tiêu cực,
nhà báo góp phần xây dựng một xã hội văn minh, giàu đẹp, lành mạnh hóa đời
sống xã hội.
- Nhà báo trung với nước nghĩa là không được làm gì tổn hại đến lợi ích quốc
gia, dân tộc, đồng thời nhà báo phải đấu tranh không khoan nhượng, chống lại
mọi hành vi làm tổn hại đến đất nước, đến nhân dân, vừa góp phần hun đúc
tình yêu, tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, vừa đấu tranh không khoan
nhượng với những kẻ chống phá thù địch trong và ngoài nước.
Ví dụ: Chiến dịch vận động “ Góp đá xây trường Sa” do báo Tuổi trẻ TP.HCM
phát động thực sự đã mang lại thành công và để lại nhiều ấn tượng tốt trong
lòng công chúng. Thông qua chiến dịch, báo Tuổi Trẻ đã khích lệ được tinh
thần yêu nước, tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái của những người con

VN trong và ngoài nước đối với Trường Sa thân yêu, góp phần giữ vững chủ
quyền của đất nước. Chiến dịch này là một ví dụ tiêu biểu cho sức mạnh và vai
trò to lớn của báo chí đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc VN.
2. Luôn gắn bó với nhân dân, hết lòng phục vụ nhân dân
- Báo chí luôn chịu sự giám sát của nhân dân và nếu đi ngược lại với lợi ích của
nhân dân sẽ bị nhân dân gạt bỏ
- Phục vụ nhu cầu được thông tin của nhân dân, trở thành một diễn đàn ngôn
luận của nhân dân
Nhà báo phải tham gia vào quá trình thông tin cho nhân dân, để nhân dân hiểu
được tất cả các vấn đề của đời sống xã hội, trong và ngoài nước, làm cho dân
hiểu được rõ đường lối chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà
nước trong công cuộc xây dựng đất nước
→ Thông tin phải đem lại lợi ích cho đất nước, cho nhân dân.
3. Hành nghề trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật
- Chân thật, khách quan là một trong những đặc trưng cơ bản của báo chí, là một
tiêu chuẩn đạo đức của người làm báo ở bất kì thời kì nào. Biểu hiện của hành
nghề trung thực, khách quan được thể hiện ở chỗ:
+ nhà báo biết tôn trọng sự thật, đưa tin đúng sự thật, trước mỗi vấn đề, trước mỗi
sự kiện, nhà báo phải có nhiệm vụ tìm hiểu và phát hiện ra bản chất bên trong
của sự thật, cung cấp cho người đọc những thông tin nhanh nhất, chính xác
nhất, không chạy theo nhu cầu, thị hiếu của độc giả mà đưa thông tin sai lệch,
thông tin thiếu kiểm chứng

4


+ thông tin có định hướng, có liều lượng. Trách nhiệm xã hội buộc nhà báo phải
suy nghĩ nên đưa tin vào lúc nào, đưa tin như thế nào là đủ, đưa tin như thế
nào là có lợi cho đất nước, cho nhân dân.
+ phải biết cải chính, xin lỗi khi mắc sai lầm. Ở nước ta, có rất nhiều tờ báo khi

biết mình mắc sai lầm thì không chịu cải chính, cố tình làm ngơ như không
biết gì, hoặc nếu có cải chính, xin lỗi thì cũng rất sơ sài, qua loa đại khái.
Chính điều này lại khiến cho tình trạng thông tin sai lệch, thiếu sự kiểm chứng
diễn ra ngày càng nhiều.
Ví dụ: Thông tin về bưởi, sầu riêng gây ung thư, sự việc Thánh vật ở sông Tô
lịch, rau Thanh trì nhiễm độc, thông tin về giá lúa…..đã gây ảnh hưởng không
nhỏ tới đời sống sản xuất, sinh hoạt của nhân dân. Hoặc khi bàn về vấn đề cải
chính, đưa thông tin sai lệch trên báo chí, qua vụ PMU18, có rất nhiều tờ báo
đã đưa thông tin sai lệch, không đúng với bản chất của sự việc, thổi phồng
thông tin gây nên nhiều bức xúc trong dư luận xã hội. Ngay cả khi việc đã rồi
thì những tờ báo này cũng không chịu xin lỗi hay cải chính trước công chúng
vì đã đưa thông tin sai lệch như vậy.
4. Sống lành mạnh, trong sáng, không lợi dụng nghề nghiệp để vụ lợi và làm trái
pháp luật
Nhà báo phải là người có cái tâm trong sáng “bút sắc, lòng trong”. Không lợi
dụng nghề nghiệp của mình để làm những việc có lợi cho bản thân và trái pháp
luật. Hơn bao giờ hết, nhà báo luôn là những người đại diện cho công lý, lẽ
phải, đấu tranh những cái xấu, cái tiêu cực. Vì vậy, nghề này luôn đòi hỏi nhà
báo phải biết dấn thân, dũng cảm, trung thực khi hành nghề…..trên thực tế, có
một số bộ phận nhà báo là những “con sâu làm rầu nồi canh”:
- Ví dụ: Nhà báo Phan Hà Bình (bút danh Hà Phan) nguyên Phó TTKTS báo
Tiền phong đã bị bắt với tội danh “cưỡng đoạt tài sản”. Trong quá trình còn
làm PV, nhà báo này đã lợi dụng chuyên môn của mình để thu thập thông tin,
viết các bài báo rồi yêu cầu các doanh nghiệp liên quan phải đưa tiền cho
mình, nếu không sẽ viết các bài bất lợi cho họ. Khi biết được Tập đoàn đầu tư
Sài Gòn gặp nhiều khó khăn khi thực hiện dự án kinh tế, PV này đã nhiều lần
đòi tiền chuộc và đưa ra điều kiện nếu không đưa sẽ viết những bài bất lợi cho
tập đoàn này.
5. Gương mẫu chấp hành pháp luật, làm tròn nghĩa vụ công dân và nghĩa vụ xã
hội

- Trước khi trở thành một nhà báo, phóng viên phải thực hiện tốt nghĩa vụ của
một công dân, trách nhiệm của một công dân đối với đất nước, xã hội, sau đó
mới là nghề nghiệp của mình. Do đó, trước khi trở thành một nhà báo giỏi, nhà
báo đó phải là một công dân tốt đã: không làm những điều trái pháp luật, đi
ngược lại với lợi ích quốc gia, dân tộc, làm tròn bổn phận của một công dân
với đất nước, yêu nước, trung thành với Tổ quốc…v….v…v.
6. Bảo về bí mật quốc gia, bí mật nguồn tin và những người cung cấp thông tin
5


- Đây là yêu cầu quan trọng cần có trong mỗi nhà báo. Trên hết, nhà báo khi tác
nghiệp phải hiểu được tầm quan trọng của thông tin. Trong một số trường hợp,
những người nắm giữ nguồn tin thường là những người trong cuộc, được
chứng kiến sự việc, do đó, họ có thể gặp phải nguy hiểm nếu như thông tin bị
phung phui ra ngoài. Càng những thông tin quan trọng thì người nắm giữ
thông tin càng gặp nguy hiểm. do đó, nhà báo khi tác nghiệp cần phải biết bảo
vệ nguồn tin của mình và những người cung cấp thông tin. Có rất nhiều trường
hợp những người cung cấp thông tin bị trả thù, bị trù dập vì cung cấp thông tin
cho báo chí.
- Trong mối quan hệ với đất nước, nhà báo cần phải biết bảo vệ bí mật quốc gia.
Có những thông tin được phép đăng trên mặt báo, nhưng cũng có những thông
tin liên quan đến an ninh quân sự, kinh tế, đất nước thì không thể đăng tùy
tiện, cần phải có kiểm chứng và sự cho phép của các cơ quan quản lý báo chí.
Chỉ cần một sơ suất nhỏ cũng có thể làm ảnh hưởng đến mối quan hệ ngoại
giao của đất nước.
7. Tôn trọng, hợp tác, đoàn kết, giúp đỡ đồng nghiệp trong hoạt động nghề
nghiệp
- Sản phẩm báo chí là sản phẩm tập thể, do đó, một bài báo viết ra dựa trên sự
giúp đỡ của rất nhiều người, trong đó bao gồm cả đồng nghiệp hoạt động trong
nghề. Sự đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau giữa các đồng nghiệp được biểu hiện ở

chỗ: sẵn sàng chia sẻ nguồn tin, tài liệu cho nhau nếu cần thiết, giúp đỡ nhau
trong quá trình tác nghiệp, hành nghề, chia sẻ những thông tin quý báu cho
nhau….Trên thực tế, việc các nhà báo chia sẻ tài liệu cho nhau có thể giúp cho
họ có được những thông tin đắt giá mà người khác không có được..v…v…
- Đoàn kết, giúp đỡ nhau giữa các nhà báo không chỉ bó hẹp trong phạm vi nghề
nghiệp mà còn trong cả cộng đồng những người làm báo. Nhà báo phải biết
bảo vệ đồng nghiệp của mình khi họ gặp nguy hiểm. Tôn trọng nhau, giúp đỡ
lẫn nhau trong hoạt động nghề nghiệp, không vì ghen ghét, đố kị mà đá xoáy
nhau, nói xấu nhau trên mặt báo. Tình đồng nghiệp trong nghề báo không loại
trừ sự thi đua trong sáng tạo để vươn lên trở thành người đầu tiên tìm ra sự
kiện. tuy nhiên nó khác xa với việc trang giành để đạt được mục đích bằng mọi
cách, bỏ qua những nguyên tắc về đạo đức.
8. Thường xuyên học tập, nâng cao trình độ chính trị, văn hóa, nghiệp vụ, khiêm
tốn, cầu thị
Nghề báo đòi hỏi những người làm nghề phải có kiến thức uyên thâm, sâu rộng,
có những trải nghiệm sâu sắc. Những kiến thức này sẽ là hành trang tốt, thuận
lợi cho nhà báo mỗi khi viết bài. Do đó, mỗi nhà báo cần phải trau dồi kiến
thức, trình độ của mình, khiêm tốn, học hỏi những người đi trước và các bạn
đồng nghiệp. có rất nhiều trường hợp phóng viên vì thiếu kiến thức xã hội mà
đã viết ra những bài báo sai lầm, gây ra ảnh hưởng không nhỏ tới dư luận xã
hội
6


9. Giữ già phát huy văn hóa dân tộc đồng thời tiếp thu có chọn lọc các nền văn
hóa khác.
Đây là nét đặc thù của quy định đạo đức VN khi đề cao nghĩa vụ của nhà báo
trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa, dân tộc tronh thế giới hội
nhập.
 Ý kiến, quan điểm của bản thân về những quy định này?

- Những quy định này đã đưa ra được những quy định cần thiết của người làm
báo mà mọi nhà báo trên thế giới đều cần phải có như: trung thực, khách quan,
tôn trọng sự thật, gắn bó với nhân dân, hành nghề trong sáng, dũng cảm……
Tuy nhiên, nếu xét trên tổng thể thì những quy định này còn mang tính chất
chung chung, hình thức, chưa thật sự bám sát vào đời sống của những người
làm báo.
Ví dụ, một số vấn đề không được nhắc đến trong quy định như vấn đề đưa thông
tin sai sự thật, ăn cắp thông tin, vu khống, làm tổn hại danh dự đến người khác,
cải chính thông tin, vi phạm bản quyền báo chí, vấn đề đưa thông tin có liều
lượng…..
- Bản thân những quy định này vẫn còn nặng nề, chưa đủ sức hấp dẫn, thuyết
phục, chưa thực sự gắn với đời sống báo chí….cách biểu đạt vẫn chưa đủ sức
nặng và có ảnh hưởng tới nhà báo.
V.

Nêu, phân tích những biểu hiện vi phạm đạo đức nghề nghiệp của người
làm báo
1. Chạy theo những thông tin tiêu cực
- Đăng tải quá nhiều các vụ án mạng và mặt trái của xã hội
- Lợi dụng đưa tin, bài về đề tài giới tính, tình yêu, hôn nhân, tình dục nhằm câu
khách, khêu gợi trí tò mò
- Khai thác thông tin, đề tài mê tín dị đoan, trong đó “đời sống tâm linh” của
con người được đề cập, bàn luận nhiều nhất
- “ Chạy” quảng cáo, quảng cáo thiếu trung thực
2. Xa rời nguyên tắc khách quan, chân thật của báo chí
- Viết sai sự thật, gây hậu quả nghiêm trọng
• Thông tin gây tổn hại đến đời sống sản xuất của nhân dân
• Làm tổn hại đến uy tín, lợi ích của tổ chức, doanh nghiệp
• Gây tổn hại đến danh dự, nhân phẩm cá nhân
Ví dụ: Bài viết “Bà ăn xin bên cháu bé hai tuổi – Sự thật nhói lòng” được đăng

trên Kenh14.vn. Bằng nhiều cách khác nhau, phóng viên báo này đã tiếp cận
bà lão để lấy thông tin, rồi xuyên tạc, bịa đặt một số chi tiết hoang đường,
không có thật về cuộc đời của bà lão ăn xin này, như: bà Hường (tên nhân vật)
ngày xưa không cưới chồng, bà Hường có con phạm tội, đi tù thế nào, bà
Hường có ông chồng là Phước Súng, buôn bán ma túy mấy chục năm trước ra
sao….đều được báo kể rành mạch. Nội dung bài viết khá giống với một chân
dung nhân vật trên báo chí. Bài viết đưa ra những dẫn chứng rằng bà là người
7


lừa đảo, lợi dụng cháu gái để kiếm tiền…v…v. Theo đó, hàng nghìn lượt
người đã vào chửi và lão không thương tiếc: “ Xã hội bây giờ khó lường quá”;
“ Rõ mặt lừa đảo nhé”…v…v, thậm chí ra đường, bà còn bị người khác sỉ
nhục, đuổi đánh.
→ đây là một ví dụ vi phạm đạo đức nghiêm trọng. Trước hết là phóng viên đã lợi
dụng nghề nghiệp để lấy thông tin một cách thiếu chính đáng, viết thông tin sai
sự thật, làm ảnh hưởng đến uy tín, danh dự của người trong cuộc, thông tin sai
nhưng không cải chính, xin lỗi….
- Viết sai không cải chính
- Thiếu dũng cảm trước sự thật
- Sử dụng tin, bài ảnh của người khác mà không xin phép
3. Thiếu tính nhân văn, vô cảm
- Mô tả xã hội thiên lệch, trần trụi
- Thiếu bao dung
Sự vô cảm của nhà báo hiện nay chúng ta có thể gặp ở rất nhiều nơi, trong rất
nhiều vụ việc mà hậu quả của nó tác động xấu tới đời sống xã hội mà hậu quả
của nó thật khôn lường, đôi khi phải trả giá đắt bằng cả mạng sống của người
dân. Ví dụ, trong việc đưa tin, khai thác thông tin vụ cưỡng chế, thu hồi đất ở
Tiên Lãng, Hải Phòng, trong khi chờ Thủ tướng Chính phủ đưa ra kết luận
cuối cùng đúng – sai, rất nhiều cơ quan báo chí, các nhà báo khi khai thác

thông tin và đưa thông tin một cach trái ngược nhau hoàn toàn khiến dư luận
hoang mang. Rất nhiều nhà báo viết về đối tượng nổ súng với lời lẽ miệt thị,
không dùng đại từ “ông, bà anh, chị” để viết về ông Đoàn Văn Vươn và những
người trong gia đình ông, trong khi họ chưa bị kết án, bị mất quyền công dân.
→ Đáng nhẽ, trong trường hợp này nhà báo lên đặt mình vào vị trí của người
nông dân để hiểu được nỗi đau mất mát của người nông dân khi bị cưỡng đất.
Không ai có thê bênh vực cho hành vi phạm tội của anh em ông Vươn, nhưng
người ta – nhất là những người làm báo, cần phải có sự đồng cảm, hiểu rõ lý
do vì sao họ buộc phải làm như vậy.
4. Thiếu trách nhiệm xã hội
- Khi thông tin những vấn đề hệ trọng của đất nước và về tham nhũng, tiêu cực
- Khi thông tin về các vụ tranh chấp, khiếu kiện
- Khi thông tin về kinh tế
- Khi thông tin về các vấn đề quốc tế
5. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn, cơ quan báo chí để trục lợi
- Tống tiền
- Nhận hối lộ, bảo kê cho thế lực xấu
Lợi dụng danh nghĩa nhà báo phục vụ mục đích cá nhân
 Ví dụ cụ thể
- Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để trục lợi

8


Nguyễn Trọng Giác (Phó TBT tạp chí Thị trường giá cả) đã có hành vi giả mạo là
Phó vụ trưởng Ban Vật giá Chính phủ, lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của nhiều
doanh nghiệp, cá nhân trong việc xin vay vốn
- Đăng tải quá nhiều thông tin tiêu cực, mặt trái của xã hội
Các thông tin như chồng giết vợ, cha giết con, học sinh đâm chém nhau, nữ sinh
rủ nhau đánh hội đồng, cảnh sát giao thông ăn chặn tiền của dân, cô nuôi dạy

trẻ hành hạ cháu gái….đã và đang khiến cho dư luận bức xúc vì những câu
chuyện thương tâm, nó tạo ra một tâm lý xấu cho công chúng về một xã hôi
mục nát, tiêu cực…
- Thông tin sai sự thật
Giữa tháng 7/2007, một số báo nước ngoài đưa thông tin “phụ nữ ăn nhiều bưởi
sẽ có nguy cơ ung thư vú”. Theo đó, một số báo trong nước (Thanh niên,
Khuyến học và Dân trí, Khoa học phổ thông…) trích dẫn nguồn tin này không
chính xác và gây ra sự nhầm lầm rất tai hại là “ăn bưởi gây ung thư”. Thông
tin này đã gây thiệt hại lớn cho nhân dân trồng bưởi (giá bưởi tại ĐBSCL rớt
xuống từ 8000 – 10000 đồng/kg xuống còn 1000 đồng/kg), gây tâm lý bất an
trong xã hội.
Tương tự, thông tin về quả sầu riêng ở Kiên Giang bị người sản xuất dùng hóa
chất carbendazin – thuốc trừ nấm phổ rộng để giữ cho quả tươi lâu. Một số
người cho rằng chất này có khả năng gây ung thư và một số báo Lao động,
Gia đình và xã hội, Nông thôn ngày nay đưa tin. Hậu quả là người tiêu dùng
đã quay lưng lại với sầu riêng!
VI.

Đánh giá việc thực hiện đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam
• Về mặt tích cực
- Có công lớn trong việc phát hiện, tố giác những hiện tượng tiêu cực, xấu xa
của đời sống xã hội, đặc biệt là các vấn nạn tham nhũng, đút lót, chạy bằng
cấp…,
- Khuyến khích, biểu dương, ca ngợi những tấm gương người tốt, việc tốt,
những anh hùng lao động trong thời kỳ đổi mới, doanh nghiệp làm ăn phát
triển. Rất nhiều hoàn cảnh, mảnh đời gặp khó khăn, éo le đều được báo chí tạo
mọi điều kiện giúp đỡ, đòi lại công lý, đem lại cuộc sống hạnh phúc cho chính
bản thân họ
- Tại những điểm nóng, những nơi nguy hiểm, báo chí luôn là lá cờ tiên phong,
mũi nhọn, không ít nhà báo đã bất chấp hiểm nguy đến tính mạng, gia đình của

mình để lấy được thông tin quý báu phục vụ cho công chúng, đó là những tấm
gương nhà báo dũng cảm, dám xông pha, hi sinh bản thân mình cho nghề
nghiệp
→ Nhìn chung, phần lớn đội ngũ những người làm báo là tốt, họ hiểu được trách
nhiệm xã hội của bản thân mình đối với nghề nghiệp và sự nguy hiểm, khó
khăn của nghề báo, hết mình phục vụ để đem đến cho công chúng những
9


thông tin nóng hổi nhất, mới nhất, hấp dẫn nhất, không ngại khó khăn, gian
nan lao vào những nơi hiểm nguy, chết chóc để có được tin tức. Đó là những
nhà báo có tâm và có tài.
• Về mặt tiêu cực
Bên cạnh những biểu hiện tích cực về đạo đức, những người làm báo VN vẫn còn
tồn tại nhiều hạn chế, đó là:
- Hiện tượng nhà báo đóng bút, vô cảm trước nỗi đau đớn, nghèo khổ của người
khác. Thông tin chụp giật, sai sự thật theo kiểu giật gân, câu khách, xâm phạm
đời tư cá nhân quá sâu làm ảnh hưởng đến uy tín, danh dự, nhân phẩm của gia
đình và bản thân người bị hại, thông tin thiếu khách quan, trung thực, chạy
theo số lượng mà không coi trọng chất lượng.
- Tình trạng nhà báo lạm quyền và cửa quyền ngày càng tăng, rất nhiều nhà báo
tự cho mình quyền được phán xét và đánh giá người khác, do đó khi biết mình
sai vẫn không chịu thừa nhận hoặc tìm cách lảng tránh; nhà báo câu kết với
người ngoài để nhận hối lộ, bưng bít thông tin, lấy danh nghĩa nhà báo để trục
lợi cho bản thân, vi phạm đạo đức nghề nghiệp
- Rủ nhau “đánh hội đồng”, câu kết với người này, người kia để đánh hội
đồng…làm mất hình ảnh tốt đẹp của báo chí trước mặt công chúng….
→những người làm báo VN cần phải rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, nhất là những
nhà báo trẻ mới ra trường, phải nắm vững pháp luật và những quy định về đạo
đức của nhà báo, không ngừng bồi đắp kiến thức để hoàn thiện bản thân.

VII. Phân tích nguyên nhân chủ quan, khách quan dẫn đến vi phạm đạo đức
nghề nghiệp của nhà báo trong thời gian qua
1. Nguyên nhân chủ quan
- Nhà báo thiếu bản lĩnh chính trị
- Nhà báo thiếu tu dưỡng, rèn luyện đạo đức
- Nhà báo thiếu kiến thức cơ bản về báo chí
2. Nguyên nhân khách quan
- Sự tác động tiêu cực của cơ chế thị trường
- Thu nhập thấp
- Sự quản lý, giám sát chưa chặt của cơ quan báo chí
- Hành lang pháp lý còn nhiều kẽ hở
- Sức ép về sự nhanh nhạy của thông tin
VIII. Đề xuất giải pháp kiến nghị để nâng cao đạo đức nhà báo trong giai đoạn
hiện nay
- Giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho nhà báo. Ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà
trường, sinh viên báo chí cần phải được tìm hiểu về những quy định trong đạo
đức nghề báo, được học về đạo đức nghề nghiệp của nhà báo, nhưng văn bản
Luật, nghị định, thông tư có liên quan đến báo chí để giúp cho những nhà báo
nắm vững pháp luật khi tác nghiệp, biết được những việc mình làm là đúng
hay sai, cái nào nên làm và cái nào là không được phép làm’
10


- Từng bước xây dựng, hoàn chỉnh hệ thống pháp luật để nhà báo thực hiện
được công việc của mình được tốt hơn. Những quy chế, xây dựng đạo đức của
nghề báo cần phải được cụ thể, rõ ràng, dễ nhớ, dễ thuộc và bám sát đời sống
thực tiễn của hoạt động báo chí
- Mỗi cơ quan báo chí phải xây dựng cho mình một bộ quy ước đạo đức nghề
nghiệp riêng để những vấn đề mang tính đạo đức nghề nghiệp phải trở thành
các chuẩn mực để xem xét, đánh giá hoạt động của nhà báo

- Xây dựng một cơ quan báo chí trong sạch từ trên xuống dưới, có hình thức xử
phạt nghiệm khắc, thưởng phạt rõ ràng, phân minh khi nhà báo phạm phải sai
lầm để làm gương cho những nhà báo khác, tòa soạn phải là cái nôi, là
- Phải có công tác phổ biến những quy ước, đạo đức nghề nghiệp của nhà báo ra
toàn thể xã hội để mọi người cũng biết đến, khi toàn xã hội cùng lên tiếng,
cùng đấu tranh cho một nền báo chí trong sạch thì những hiện tượng vi phạm
đạo đức báo chí sẽ giảm dần….
- Hội nhà báo thường xuyên tổ chức những đợt sinh hoạt để nêu những vấn đề
đạo đức của các hội viên, để thường xuyên nhắc nhở, giáo dục kịp thời
- Bản thân mỗi nhà báo phải không ngừng rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, kiến
thức, hiểu được vai trò và trách nhiệm xã hội của mình đối với đất nước, đối
với nhân dân.
IX. Câu hỏi
1. Theo anh (chị) “đạo báo” có nghĩa là gì? Đạo báo có thể khắc phục được hay
không?
- Đạo báo là hiện tượng ăn cắp bài báo hoặc sao chép nguyên xi bài báo của một
tác giả khác để làm bài của mình mà không có sự xin phép hoặc đồng ý của tác
giả bài báo đó
- Việc đạo báo có thể khắc phục được. Tuy nhiên nó còn phụ thuộc vào nhiều
yếu tố như: trách nhiệm của những người lãnh đạo của tờ báo, (nếu như những
người trong cuộc và cơ quan quản lý có một hình thức xử phạt đúng đắn và
nghiêm khắc răn đe nhà báo đó); môi trường làm việc trong sạch, ý thức,
lương tâm, trách nhiệm của người làm báo không cho phép nhà báo làm những
việc như vậy, …….
2. Liên quan đến hoạt động quảng cáo trên báo chí? Trường hợp nào vi phạm,
trường hợp nào không?
- Trường hợp vi phạm:
+ đăng, tải những hình ảnh thiếu thẩm mỹ, thiếu văn hóa, không phù hợp với
thuần phong mỹ tục của người Việt Nam trên mặt báo
+ quảng cáo thiếu trung thực, không đúng với giá trị thực của sản phẩm, lăng xê,

ca ngợi sản phẩm quá đà, kể cả những sản phẩm được coi là cấm ở VN như
rượu, thuốc lá, sữa hộp…..

11


+ lồng ghép yếu tố quảng cáo vào trong các bài viết, đưa các dẫn chứng (nhân vật
A, B, C, D…) nhằm tạo niềm tin cho công chúng vào sản phẩm của họ nhưng
thực chất lại không tốt như vậy…..
Ví dụ: Bài viết Mùa xuân nói về rượu (Sức khỏe và Đời sống) đưa thông tin về
các hình ảnh sản xuất và tiêu thụ rượu trên thế giới, trong đó có nhiều loại
rượu có nồng độ cao. Hay bài viết “Người uống rượu khỏe mạnh, giàu có và
thông minh hơn”….gây hiểu sai vấn đề , coi “rượu” là thần dược…..
Ví dụ: Trong một thời gian dài trên một số kênh TH như TV Shopping, Mua sắm
trực tuyến….có quảng cáo các loại đồ chơi thông minh cho trẻ nhỏ: Đĩa bay,
máy bay, trò chơi xếp hình, lắp ghép → vi phạm nghiêm trọng quảng cáo trên
báo chí. Các quảng cáo này đã đánh trúng tâm lý của trẻ nhỏ, thích các đồ chơi
thông minh, màu sắc, do đó, chúng tự cho mình là người thích hợp, phù hợp
với món đồ chơi đó và cha mẹ chúng là người có trách nhiệm thanh toán, (ở
đây có liên quan đến vấn đề chi phí). Như vậy, ở một chừng mực nào đó có thể
hiểu quảng cáo thiếu đạo đức là những quảng cáo không quan tâm đến việc
liệu có nhận được sự đồng ý từ các bậc cha mẹ đối với các sản phẩm tiếp thị
đến con cái của họ hay không, đó là chưa kể đến việc, lợi ích của các sản phẩm
này có thật sự tốt như quảng cáo đã đưa ra không??
- Trường hợp không vi phạm
+ đăng tải thông tin với thời gian, liều lượng cho phép, không đăng quá dài
+hình ảnh phải phù hợp với thị hiếu, văn hóa, phong tục tập quán của người VN,
không được phép đăng những hình ảnh mang tính kích động, cổ xúy cho thói
hư, tật xấu……
3. Phân tích trường hợp vi phạm đạo đức trong mối quan hệ đồng nghiệp

Một số trường hợp vi phạm như:
- Vì cạnh tranh thông tin mà cung cấp thông tin sai cho đồng nghiệp báo khác
- Không chấp nhận chia sẻ tài liệu, thông tin
- Ăn cắp ý tưởng hoặc sao chép nguyên si bài của đồng nghiệp về báo mình rồi
kí dưới tên mình
4. Những tờ báo tuyên truyền mà không phê phán thì có vi phạm đạo đức không?
(nhìn từ góc độ đạo đức nghề nghiệp)? Những tờ báo đó có làm tròn bổn phận
của mình không?
Những tờ báo tuyên truyền mà không phê phán thì vẫn bị vi phạm đạo đức nghề
nghiệp của nhà báo. Vì :
- Nghề báo là một nghề gắn liền với nhiều người, có tính xã hội rộng rãi. Mọi
thông tin trên báo chí đều có ảnh hưởng rất lớn đến dư luận xã hội. Một xã hội
thì luôn luôn có những mặt tốt, mặt xấu, trách nhiệm của nhà báo không chỉ là
cung cấp thông tin tới người đọc, công chúng mà còn có vai trò quan trọng
hơn là định hướng dư luận xã hội.
- Nếu một tờ báo chỉ viết những bài viết tốt, những tấm gương điển hình, tiên
tiến, những bài viết mang tính ca ngợi, tuyên truyền thì dễ tạo cho người đọc
12


sự lầm tưởng về một cuộc sống đơn giản, hạnh phúc (thậm chí là cổ vũ cho
thói ăn chơi, hưởng lạc) mà mất đi sự phấn đấu, cố gắng cho tương lai và
ngược lại.
- Việc tuyên truyền và phê phán là cần thiết, tuy nhiên cần phải có liều lượng,
cần phải biết đưa như thế nào là đủ, là đúng, không phải cứ có thông tin là đưa
hết lên mặt báo….Nếu một nhà báo chỉ biết ca ngợi mà không biết phê phán,
đấu tranh những thế lực xấu, những hiện tượng tiêu cực trong xã hội tức là nhà
báo đó thiếu đi sự dũng cảm, nhiệt huyết vốn có với báo chí.
5. Tìm hiểu về đạo đức nghề nghiệp trong vấn đề thông tin các vụ án ngày nay.
Có một hiện tượng khá phổ biến là hiện nay thông tin trên báo chí thường mang

tính giật gân, câu khách, nhất là thông tin về những vụ án mạng, “cướp, hiếp,
giết”…. được đăng tải quá nhiều, thậm chí lạm dụng trên các mặt báo. Một số
trường hợp như:
- Nhà báo can thiệp quá sâu vào đời tư, gia đình của nạn nhân, bị cáo trong vụ
án. Thậm chí, có một số trường hợp còn thổi phồng lên, thành không nói có,
không đúng sự thật nhằm thu hút độc giả
- Thông tin không có sự chọn lọc, định hướng, gây phản cảm cho độc giả. Việc
rút tít bài viết thường mang tính giật gân, khêu gợi trí tò mò của người đọc
- Nhà báo khi đưa tin vô tư đăng ảnh nhân vật, tên tuổi địa chỉ gia đình mà
không có sự thay đổi cho phù hợp
 Có rất nhiều người đã trở thành nạn nhân của báo chí. Việc đăng tải thông tin
các vụ án cần phải có liều lượng, có chọn lọc, tránh xa đà, lạm dụng, gây ảo
tưởng cho công chúng về mặt trái của xã hội. Trước khi đưa tin, nhà báo cần
có thái độ đúng đắn với nhân vật của mình, nếu không sẽ để lại rất nhiều hậu
quả nghiêm trọng cho họ về sau.

13