Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thức
đến khoa học tri thức
From artificial intelligence and
knowledge management to knowledge science
Hồ Tú Bảo
Viện Công nghệ Thông Tin, TTKHTN & CNQG

School of Knowledge Science
Japan Advanced Institute of Science and Technology (JAIST)


Nội dung

Tri thức
trong trí tuệ
nhân tạo và
các hệ hỗ
trợ quyết
định

ICT-RDA 03

Tạo
dụng tri
thức
(KM)

Tạo dụng
tri thức
và khoa
học tri

thức ở
Nhật bản
2


Gần đây ta thường nghe
Tri thức đang trở nên tiềm
lực cạnh tranh
Tri thức là sức mạnh và tài
nguyên
Nâng cao dân trí
Kinh tế tri thức
…
ICT-RDA 03

3


Tri thức là gì?
Phương Tây nói chung đồng ý xem tri thức
là những hiểu biết đã được kiểm
nghiệm (“justified true belief”, Plato).
Phương Tây quan niệm và thường chỉ quan
tâm đến các tri thức có thể được diễn giải
minh bạch bằng các ngôn ngữ hình thức,
như các mệnh đề, biểu thức toán học, các
đặc tả, tài liệu, …
Cùng nhìn nhận lại một lần các khái niệm
dữ liệu, thông tin và tri thức.
ICT-RDA 03


4


Dữ liệu, thông tin, tri thức
Thông tin là
dòng chảy
các thông
điệp, trong
khi tri thức
được tạo ra
bởi tích lũy
thông tin
(kho)

Hiểu biết đã được kiểm
nghiệm, cần cho quyết
định và hành động
Chuồn chuồn bay thấp thì mưa

Dữ liệu kèm theo ý
nghĩa (do được xử lý)
Chuồn chuồn bay vậy là bay
thấp

Tín hiệu quan sát, đo
đạc được
Hầu hết chuồn chuồn bay
không cao hơn nửa mét
ICT-RDA 03


5


Dữ liệu, thông tin, tri thức
Dữ liệu
10/2002: 567,000 đồng
2/2003: 644,000 đồng

Thông tin
Giá vàng tháng 2/2003
tăng 11,7% so với
tháng 10/2002

Tri thức
Giá vàng có chu kỳ tăng
giảm
ICT-RDA 03

Dữ liệu
Kết quả xét nghiệm máu
của bệnh nhân viêm gan
B (GPT, GOT,)

Thông tin
B/n điều trị interferon 1
năm sau khi biết bệnh

Tri thức
Interferon không có tác

dụng nếu trạng thái cơ
sở của GPT đã rất cao.
6


Lịch sử ngành trí tuệ nhân tạo
1982-1992: FGCS Project
(đề án máy tính thế hệ thứ năm)

máy tính
thương mại
đầu tiên
The birth of AI
máy tính
Dartmouth
điện tử đầu
conference
tiên
1941

1949

1956

1958

hệ chuyên gia
đầu tiên
1968


1970

1972

tạo ra SHRDLU
ngôn ngữ LISP
ngôn ngữ PROLOG

ICT-RDA 03

1982

sự sống nhân tạo,
giải thuật di truyền,
mạng nơron
AI phân tán,
công nghệ tác tử,
phát hiện tri thức và
khai thác dữ liệu, ...
1986

1990

1997

hệ AI hạ kỳ
thủ cờ vua
RoboCup

7



Trí tuệ nhân tạo và tiến bộ công nghệ
=

+
knowledge

inference

ƒ Micro computers
ƒ The Internet

=

+
knowledge

ICT-RDA 03

+
inference

environment
8


Các hệ thông tin trong quản lý
Hệ hỗ trợ quyết
định (DSS)

Hệ thông tin
quản lý (MIS)
các năm 80’s
Hệ xử lý dữ
liệu điện tử
(EDP) các
năm 60’s,
70’s
ICT-RDA 03

9


Khó khăn khi phải quyết định
Gả công chúa cho Sơn Tinh hay Thủy Tinh?
Xây đường dây 500 Kv?
Cho hay không cho đăng ký xe máy năm
2003?
Tiếp tục thi đại học như năm 2002?
Đến 2005 cần bao nhiêu chuyên
về công nghệ thông tin?

viên

etc.
ICT-RDA 03

10



Tạo quyết định là gì?
Tạo quyết định là một quá trình
chọn lựa trong nhiều hành động
có thể thực hiện nhằm đạt mục
đích.
Toàn bộ quá trình quản lý
đồng nghĩa với việc ra quyết
định (H. Simon, 1911-2001).
ICT-RDA 03

11


Hệ hỗ trợ quyết định dựa trên tri thức
Các hệ
thống khác

Dữ liệu: nội bộ
và bên ngoài

Quản trị
dữ liệu

Quản trị
mô hình

Knowledge
Management

DSS

- Hệ cơ sở dữ liệu
- Hệ cơ sở tri thức
ICT-RDA 03

Giao diện
người sử dụng
Manager
(user)

DSS = DDM
(Data, Dialog, Model)
12


Nội dung

Tri thức
trong trí
tuệ nhân
tạo và các
hệ hỗ trợ
quyết định
ICT-RDA 03

Tạo dụng
tri thức
(KM)

Tạo dụng
tri thức và

khoa học
tri thức ở
Nhật bản
13


Các khía cạnh của tạo dụng tri thức?
Lịch sử
Khái niệm
Quá trình
Hạ tầng cơ sở của CNTT
Tổ chức
Quản lý
Thực thi
ICT-RDA 03

14


Sự kiện chính

(Knowledge Management Handbook, 1999)

ICT-RDA 03

15


Tạo dụng tri thức là gì?
Tạo dụng tri thức là lĩnh vực mới, với nhiều

định nghĩa khác nhau

ICT-RDA 03

16


Tạo dụng tri thức là gì?
Tạo dụng tri thức nhằm đến các
quá trình sáng tạo, nắm bắt,
chuyển giao và sử dụng tri
thức để nâng cao hiệu quả hoạt
động của tổ chức
(Public Service Commission
of Canada, 1998)
ICT-RDA 03

17


Tạo dụng tri thức là gì?
Các quá trình xác định, sáng tạo, nắm
bắt, xử lý, chuyển giao, lưu trữ, và
sử dụng tri thức để đạt những giá
trị chiến lược.
Tạo dụng tri thức là một tập
hợp các quá trình điều hành
sự sáng tạo, phổ biến, và
sử dụng tri thức.
ICT-RDA 03


18


Tạo dụng tri thức là gì?
Chiến lược có ý thức để có được tri thức
cần thiết cho đúng người cần ở đúng
lúc cần, giúp mọi người chia sẻ và đưa
tri thức vào hành động theo nhiều cách
để nâng hiệu quả hoạt động của tổ chức.
Tạo dụng tri thức là cách các tổ
chức sáng tạo, nắm giữ, và tái
sử dụng tri thức để đạt các mục
tiêu của mình.
ICT-RDA 03

19


Tạo dụng tri thức là gì?
Sử dụng và quản trị tri thức của tổ chức dựa
trên thực tiễn quản lý thông tin, tập trung
vào việc học tập của tổ chức, nhận thức về
đóng góp và giá trị của người lao động, và có
thể thực thi nhờ vào công nghệ.
Một khái niệm trong đó một doanh nghiệp
thu thập, tổ chức, chia sẻ, và phân
tích tri thức như tài nguyên, tài liệu,
kỹ năng của con người một cách có ý
thức và toàn diện.

ICT-RDA 03

20


Tạo dụng tri thức là gì?
Tạo dụng tri thức tôi dùng đây không phải là sản phẩm
phần mềm hoặc một phạm trù phần mềm nào cả. Tạo
dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ.
Nó bắt đầu với mục tiêu kinh doanh và các quá trình và
nhận thức về sự cần thiết của việc chia sẻ thông tin.
Tạo dụng tri thức không là gì khác
ngoài việc quản trị dòng thông tin,
nắm lấy thông tin chính xác cho
những người cần đến thông tin sao
cho họ có thể hành động nhanh chóng
với thông tin (Bill Gates).
ICT-RDA 03

21


Tạo dụng tri thức là gì?
Tạo dụng tri thức liên quan đến việc nâng
cao hiệu quả hoạt động của mọi tổ chức,
gồm hai vấn đề chính:
Tạo được tri thức cần thiết
Dùng được tri thức để nâng hiệu quả
(Khái niệm “quản trị” không thích hợp ở đây, đơn
giản vì tri thức là thứ không quản trị được.)

ICT-RDA 03

22


Quá trình tạo dụng tri thức
Marquard

Wiig

Ruggles

Thu nhận
Sáng tạo
Chuyển
giao và sử
dụng
Lưu trữ

Sáng tạo và
tạo nguồn
Chuyển dich
Phổ biến
Ứng dụng
và thực hiện
giá trị

Tạo sinh
•
•

•
•

Sáng tạo
Thu nhận
Tổng hợp
Thích nghi

Tạo luật lệ
• Nắm bắt
• Biểu diễn

Chuyển giao
ICT-RDA 03

23


Hạ tầng cơ sở CNTT và tạo dụng tri thức
Kiến trúc và chuẩn của CNTT
Nền CNTT: máy tính
Truyền thông: data, voice, image, network,
security
Office automation and groupware
Transaction systems
Giao diện
Process modeling and simulation
Decision support systems
Dữ liệu/Thông tin
Functional information systems:

Phần mềm ứng dụng finance, marketing, manufacturing, etc.
Intelligent systems: Expert systems,
Hỗ trợ người dùng
Machine learning, Knowledge
ICT-RDA 03

discovery, Integrated Performance
Support Systems

24


Khía cạnh tổ chức của tạo dụng tri thức
Đặc trưng của tổ
chức tri thức
Cấu trúc tổ chức
Centers of
Expertise
KM Project Offices

Corporate
Culture
ICT-RDA 03

Vai trò và trách
nhiệm
Nhân viên định
hướng tri thức
Chuyên viên tạo
dụng tri thức

Cán bộ dự án tri
thức
Trưởng ban tri thức
25