NGHIÊN CỨU PHÁP QUY HẠT NHÂN
CHUẨN BỊ KẾ HOẠCH
ỨNG PHÓ SỰ CỐ BỨC XẠ VÀ HẠT NHÂN QUỐC GIA
Đặng Thanh Lương
I. MỞ ĐẦU
Khác với các loại bức xạ khác, bức xạ ion hoá không thể nhận biết bằng các giác quan của
con người. Do vậy,để nhận biết được loại bức xạ này cần phải sử đụng đến các loại thiết bị ghi
đo bức xạ khác nhau. Điều này khiến cho nhận biết và ứng phó sự cố bức xạ trở nên phức tạp và
khó khăn hơn so với các loại sự cố khác.Hơn thế nữa, ảnh hưởng của sự cố bức xạ và hạt nhân
không chỉ giới hạn trong phạm vi của một quốc gia, đặc biệt là những sự cố xuyên quốc gia như
sự cố hạt nhân Chernobyl (1986), sự cố tại nhà máy chế biến thép Acerinox của Tây Ban Nha
(1998) và sự cố Fukushima (2011). Thiệt hại và hậu quả do sự cố bức xạ và hạt nhân gây ra có
thể rất trầm trọng, để lại di chứng cho nhiều thế hệ sau và cũng có thể sẽ để lại gánh nặng cho
tương lai nếu không được xử lý kịp thời và đúng cách.
Sau sự kiện 11.9, chủ nghĩa khủng bố ngày càng phát triển, chất phóng xạ cũng vì thế mà
có nhiều nguy cơ được sử dụng vào mục đích xấu bằng việc phá hoại các cơ sở bức xạ và hạt
nhân, chế tạo bom bẩn, thiết bị phát tán chất phóng xạ nhằm gây hoang mang,hoảng loạn trong
công chúng và tạo dựng sự bất ổn trong xã hội. Vì vậy từ thời điểm đó đến nay, vấn đề an ninh
hạt nhân đã trở thành vấn đề thời sự: Hội nghị Thượng đỉnh An ninh Hạt nhân lần đầu tiên được
tổ chức vào tháng 4/2010 tại Hoa Kỳ; IAEA thành lập thêm Văn phòng an ninh hạt nhân nay
được nâng cấp thành Ban An Ninh hạt nhâncó vai trò điều phối và thực hiện Chương trình an
ninh hạt nhân nhằm bảo vệ, phát hiện và ứng phó với các hành động tội phạm hạt nhân hoặc các
hành động khủng bố hạt nhân và các nguy cơ của chúng. Cũng chính vì thế màứng phó sự cố bức
xạ có thêm sắc tố mới đó là ứng phó với các tình huống mất an ninh hạt nhân.
Theo Khoản 4Điều 83 của Luật Năng lượng nguyên tử [1], Bộ Khoa học và Công nghệ có
trách nhiệm phối hợp với Bộ Quốc phòng, Công an, Y tế xây dựng Kế hoạch ứng phó sự cố bức
xạ, hạt nhân quốc gia. Tháng 11/2011, Bộ Khoa học và Công nghệ đã quyết định giao cho Cục
An toàn bức xạ và hạt nhân thực hiện đề tài độc lập cấp nhà nước mã số ĐTĐL.2011-G/78, với
tiêu đề là “Nghiên cứu, xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân cấp quốc gia” do
TS. Đặng Thanh Lương làm chủ nhiệm đề tài.
II. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VÀ TRONG NƯỚC VỀ XÂY DỰNG KẾ HOẠCH ỨNG

PHÓ SỰ CỐ BỨC XẠ VÀ HẠT NHÂN
Kinh nghiệm quốc tế: Thế giới trải qua thảm hoạ hạt nhân đầu tiên vào năm 1945, khi Mỹ
ném bom nguyên tử xuống Hiroshima của Nhật Bản. Ngày 26 tháng 4 năm 1986nhà máy điện
nguyên tửChernobyl ở Pripyat, Ukraina (khi đó còn là một phần của Liên bang Xô viết) bị nổ.
Đây được coi là vụ tai nạn hạt nhân trầm trọng nhất trong lịch sử năng lượng hạt nhân. Ngày 11
tháng 3 năm 2011, chính phủ Nhật Bản tuyên bố: "tình trạng khẩn cấp điện hạt nhân" do mất
chất làm nguội và di tản hàng ngàn người dân sinh sống gần nhà máy Fukushima I sau trận động
đất và sóng thần Sendai 2011. Sau các thảm hoạ này thế giới lại càng nhận thức được rằng cần
phải có nhiều biện pháp bảo đảm an toàn hơn nữa đối với chương trình phát triển điện hạt nhân
bao gồm các giải pháp kỹ thuật và xây dựng hành lang pháp lý.Ngày18/11/1986, Công ước
Thông báo sớm sự cố hạt nhân và Công ước Trợ giúp trong trường hợp sự cố hạt nhân hoặc tình


NGHIÊN CỨU PHÁP QUY HẠT NHÂN
trạng khẩn cấp bức xạ đã được ký kết. Sau sự cố hạt nhân Fukushima I, nhiều nước trên thế giới
đã tiến hành cải tổ hệ thống cơ quan pháp quy hạt nhân cũng như hệ thống ứng phó sự cố bức xạ
hạt nhân của quốc gia cho phù hợp với chuẩn mực quốc tế. Đặc biệt Nhật Bản và Hàn quốc đã
củng cố và trao thêm quyền hạn và tính độc lập cho cơ quan pháp quytrong việc đưa ra quyết
định thông qua các kênh trực tiếp báo cáo chính phủ.Trong quá trình nghiên cứu xây dựng kế
hoạch ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân quốc gia, nhóm nghiên cứu đã tiến hành nghiên cứu mô
hình tổ chức ứng phó của Hoa Kỳ, Nga, Hàn Quốc, Nhật Bản, Philipine, Malaysia, Úc…Nhìn
chung các nước đều có cấu trúc tổ chức ứng phó sự cố khá giống nhau: xây dựng hệ thống ứng
phó sự cố bức xạ và hạt nhân trên nền tảnghạ tầng cơ sở của hệ thống ứng phó sự cố chung đã
được xây dựng ở mỗi quốc gia. Tuỳ thuộc vào mức độ ứng dụngcông nghiệp hạt nhân và tổ chức
hành chính của mỗi quốc gia mà hệ thống ứng phó sựcố bức xạ hạt nhân có những đặc điểm
riêng mà Việt Nam có thể học tập:
- Tại Hoa Kỳ[2], sự phân công trách nhiệm giữa các Bộ ngành rất rõ, hệ thống có thể tự vận
hành khi sự cố xảy ra. Sự cố bức xạ, hạt nhân được phân loại, ngoài cách theo mức độ nguy
hiểm, mức độ trầm trọng như vẫn thường làm mà còn phân loại theo nguồn gốc xuất xứ, theo
lĩnh vực do các Bộ ngành quản lý. Điều này giúp cho hệ thống điều hành, chỉ đạo trong ứng phó

sự cố rấtlinh động, chuyên nghiệp và rõ ràng. Ví dụ: Cơ quan pháp quy hạt nhân (NRC) chịu
trách nhiệm chỉ đạo ứng phó sự cố đối với các sự cố xảy ra đối với các hoạt động, tại các cơ sở
hạt nhân và bức xạ do cơ quan này cấp phép bao gồm cả nhà máy điện hạt nhân; Bộ Môi trường
–EPA chịu trách nhiệm chỉ đạo ứng phó với các sự cố liên quan tới ô nhiễm phóng xạ, các chất
phóng xạ nằm ngoài sự kiểm soát bao gồm cả sự cố bức xạ, hạt nhân xuyên biên giới; FBI chịu
trách nhiệm ứng phó với các hành động phá hoại, gây mất an ninh hạt nhân… Các cơ quan chỉ
đạo trung ương này (LFA) phối hợp với FEMA - cơ quan chịu trách nhiệmvề các tình trạng khẩn
cấp trong công tác chỉ đạo ứng phó sự cố. FEMA chịu trách nhiệm điều phối các lực lượng ứng
phó phi bức xạ. Một điểm đặc biệt là Hoa Kỳ có những đơn vị chuyên trách về quan trắc, đánh
giá phóng xạ. Các đơn vị này chịu trách nhiệm trong các giai đoạn ứng phó như: Bộ Năng lượng
(DOE) chịu trách nhiệm trong giai đoạn đầu, Bộ Môi trường (EPA) trong giai đoạn trung gian và
giai đoạn cuối.
- Tại Liên Bang Nga: Hệ thống ứng phó sự cố bức xạ hạt nhân của Liên Bang Nga được hình
thành năm 1991, sau khi sự cố Chernobyl xảy ra được 5 năm. Từ đó đến nay hệ thống ứng phó
sự cố hạt nhân của Liên Bang Nga ngày càng được hoàn thiện. Cũng như nhiều quốc gia khác,
hầu hết các bộ ngành của Liên Bang Nga tham gia vào các hoạt động ứng phó sự cố bức xạ hạt
nhân theo chức năng và nhiệm vụ được quy định theo pháp luật. Theo các tài liệu và những
thông tin chúng tôi có được, ROSATOM giữ vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các hoạt động
giảm thiểu tác động của tình huống khẩn cấp tại nhà máy điện hạt nhân. Một điều đáng lưu ý
trong hệ thống ứng phó của Liên Bang Nga là hệ thống giám sát hoạt động của nhà máy điện hạt
nhân từ xa thuộc Cơ quan pháp quy và cơ quan chủ quản về phát năng lượng hạt nhân rất được
quan tâm và phát triển. Từ Moscow có thể theo dõi, phân tính tình trạng hoạt động của tất cả các
nhà máy điện hạt nhân và có thể cung cấp tư vấn cho các nhà vận hành. Trong mô hình ứng phó
sự cố của Liên Bang Nga, hệ thống các trung tâm, viện trường nghiên cứu giữ vai trò tư vấn rất
nhiều cho nhà máy, cho các cơ quan quản lý về các lĩnh vực khác nhau khi có yêu cầu;
- Tại Hàn Quốc và Nhật Bản: Sau sự cố FUKUSHIMA, chính phủ các nước này đã tiến hành
cải tổ hệ thống cơ quan pháp quy, trao thêm quyền lực và có quyền tự ra quyết định cho các cơ
quan này. Đặt cơ quan pháp quy dưới sự chỉ đạo trực tiếp của chính phủ.Hệ thống ứng phó sự cố
của Nhật đang trong giai đoạn hoàn thiện sau sự cố hạt nhân FUKISHIMA



NGHIÊN CỨU PHÁP QUY HẠT NHÂN
- Tại Malaysia, Philipine: Kế hoạch ứng phó sự cố bức xạ, hạt nhân của hai quốc gia này mới
chỉ hạn chế trong phạm vi sự cố bức xạ, mang tính nguyên tắc, có sự phân công trách nhiệm giữa
các bộ ngành, chưa cụ thể đặc biệt là phần tác nghiệp trong các giai đoạn ứng phó với các cấp địa
phương và cơ sở.
Kinh nghiệm quốc gia: Khác với nhiều nước trên thế giới, Việt Nam chưa có Bộ quản lý về
tình trạng khẩn cấp, có nghĩa là chưa có một tổ chức chịu trách nhiệm tổ chức, quản lý, điều phối
chung các hoạt động ứng ứng phó cho tất cả các loại hình sự cố. Tuy nhiên, Hệ thống quốc gia
tìm kiếm, cứu nạn đã được thành lập dựa trên các căn cứ pháp lý sau:Pháp lệnh Phòng chống lụt
bão năm 1993 và Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh Phòng chống lụt bão
ngày 24 tháng 8 năm 2000; Luật Phòng chống thiên tai 2013 được Quốc hội nước Cộng hòa xã
hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII, kỳ họp thứ 5 thông qua ngày 19 tháng 6 năm 2013; Cơ quan
cao nhất hiện nay chịu trách nhiệm ứng phó là Uỷ ban quốc gia tìm kiếm cứu nạn, ngoài ra còn
có các Ban chỉ đạo nhà nước/trung ương chịu trách nhiệm điều phối, chỉ đạo đối với các loại sự
cố cụ thể như Ban Chỉ đạo Phòng chống lụt bão Trung ương. Tuy nhiên, hiện tại vẫn còn có sự
chồng chéo, không rõ ràng trong việc phân công trách nhiệm chỉ đạo ứng phó. Ví dụ Cục phòng
cháy chữa cháy, Bộ Công an cùng có vai trò trong việc tìm kiếm cứu nạn.Mối quan hệ trong điều
hành và chỉ đạo giữa Uỷ Ban quốc gia tìm kiếm cứu nạn và Ban chỉ đạo nhà nước /trung ương
vẫn chưa thật rõ ràng. Tuy nhiên, Việt Nam là quốc gia trong vùng đã có những thành tích nhất
định trong việc phòng chống thiên tai, vì vậynhóm nghiên cứu cũng đã tham khảo những bài học
kinh nghiệm và những nguyên tắc đã áp dụng trong việc ứng phó với thiên tai và tìm kiếm cứu
nạn để xây dựng Kế hoạch ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân quốc gia.
III. KẾ HOẠCH ỨNG PHÓ SỰ CỐ BỨC XẠ VÀ HẠT NHÂN QUỐC GIA
Như trên đã nêu, Kế hoạch ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân quốc gia được xây dựng
trên cơ sở quy định của khoản 4 Điều 83 Luật Năng lượng nguyên tử 2008. Nội dung bản kế
hoạch được tham khảo Thông tư 25/2014/TT-BKHCN ký ngày 8/10/2014 quy định về việc
chuẩn bị ứng phó và ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân, lập và phê duyệt kế hoạch ứng phó sự cố
bức xạ và hạt nhân [3]. Ngoài ra nhóm nghiên cứu còn tham khảo nhiều văn bản khác có liên
quan.

Bộ văn bản liên quan tới kế hoạch UPSCBXHN quốc gia sẽ gồm 2 văn bản chính sau:
1. Dự thảo Quyết định của Thủ tướng hoặc Nghị định của Chính phủ quy định về thành lập tổ
chức, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ chế phối hợp của Ban Chỉ đạo nhà nước về ứng phó sự cố bức
xạ, hạt nhân, Ban Chỉ huy ứng phó sự cố bức xạ, hạt nhân cấp tỉnh và bộ ngành có liên quan và
Uỷ ban Quốc gia tìm kiếm cứu nạn [4].
2. Dự thảo Kế hoạch UPSCBXHN QG [5]
Dự thảo Kế hoạch UPSCHNQG gồm 4 chương:
Chương 1. Các quy định chung
Chương 2. Nhiệm vụ của các tổ chức tham gia ứng phó sự cố
Chương 3. Tác nghiệp trong ứng phó sự cố
Chương 4. Quy định về tài chính và các công tác chuẩn bị
Do tính đặc thù của sự cố bức xạvà hạt nhân có liên quan tới bức xạ ion hoá nên việc chuẩn bị và
ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân có nhiều nét riêng như đã trình bày ở phần trên. Trong chuẩn


NGHIÊN CỨU PHÁP QUY HẠT NHÂN
bị và ứng phó sự cố có hai mảng cần phải quan tâm và phối hợp chặt chẽ với nhau đó là mảng
phóng xạ và mảng phi phóng xạ. Các thông tin, quyết định và xử lý liên quan tới phóng xạ phải
chính xác, kịp thời, đúng thời điểm để các quyết định, các biện pháp xử lý liên quan tới phi
phóng xạ mới được bảo đảm hiệu quả nhằm bảo vệ con người và môi trường trong cả hai lĩnh
vực bảo vệ chống bức xạ và phi phóng xạ. Điều này giải thích vì sao trong Chương 2 và Chương
3 lại rất chú trọng đến việc phân công trách nhiệm liên quan tới quan trắc, ra quyết định liên
quan tới các vấn đề phóng xạ và phi phóng xạ cũng như tác nghiệp giữa các cơ quan trong từng
giai đoạn ứng phó. Đây là điểm khác biệt so với các bản kế hoạch ứng phó khác.
Cụ thể là :
Chương 1. Quy định chung: Mục tiêu, phạm vi và đối tượng áp dụng; Giải thích từ ngữ; cơ sở
pháp lý; Các cơ quan tham gia ứng phó;các đơn vị hỗ trợ kỹ thuật, phân nhóm sự cố bức xạ và
hạt nhân; mức báo động;áp dụng các biện pháp bảo vệ khẩn cấp; Các nguyên tác phối hợp và chỉ
đạo.
Chương 2. Quy định trách nhiệm của các bên tham gia trong phối hợp tại hiện trường; quản lý tại

hiện trường; quan trắc và đánh giá phóng xạ; theo dõi và đánh giá tình trạng hoạt động của nhà
máy điện hạt nhân; áp dụng các biện pháp bảo vệ; các nguồn lực quốc gia; công tác thông tin đại
chúng; Báo cáo Quốc Hội và Chính phủ; Hợp tác quốc tế.
Chương 3. Quy định trách nhiệm và cơ chế chỉ đạo và điều phối trong ứng phó giữa các bên có
liên quan đặc biệt là giữa Ban chỉ đạo nhà nước về ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân và Uỷ ban
Quốc gia tìm kiếm và cứu nạn trong các giai đoạn ứng phó: Thông báo sự cố; Khởi động và triển
khai ứng phó; hoạt động ứng phó ngoài hiện trường; Ngừng hoạt động ứng phó; Khôi phục và tái
thiết sâu sự cố; Điều tra và báo cáo tổng kết.
Chương 4.Quy định về tài chính và công tác chuẩn bị.
III. KẾT LUẬN
Có ý kiến nói rằng Việt Nam quá sớm để triển khai xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố bức xạ
và hạt nhân quốc gia, chúng ta chưa có nhiều ứng dụng bức xạ và hạt nhân nên chưa cần làm vội.
Theo tôi, trong bối cảnh hiện nay việc xây dựng Kế hoạch ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân
quốc gia là cần thiết khi các ứng dụng bức xạ tại Việt Nam trong thời gian qua đã có nhiều bước
tiến nhảy vọt nhất là trong y tế và trong công nghiệp. Việt Nam đang thực hiện dự án nhà máy
điện hạt nhân đầu tiên. Trong năm 2015, Trung Quốc sẽ vận hành nhà máy điện hạt nhân tại
Phòng Thành cách Móng Cái (Quảng Ninh) chừng 45km. Mặt khác xây dựng Kế hoạch ứng phó
sự cố bức xạ và hạt nhân quốc gia sẽ đồng bộ với việc xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố cấp tỉnh
và cấp cơ sở, là cơ sở để các tỉnh và cơ sở bức xạ xây dựng và hoàn chỉnh kế hoạch ứng phó sự
cố của mình. Hơn nữa, Kế hoạch UPSCBXHN là cơ sở pháp lý để các bộ ngành, các lực lượng
tham gia ứng phó xây dựng lực lượng tương ứng nhằm ứng phó sự cố kịp thời hiệu quả.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
[1] Luật Năng lượng nguyên tử, 2008
[2] US Federal Radiological Emergency Response Plan- Operational Plan
[3] Thông tư 25/2014/TT-BKHCN ký ngày 8/10/2014 quy định về việc chuẩn bị ứng phó và ứng
phó sự cố bức xạ và hạt nhân, lập và phê duyệt kế hoạch ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân


NGHIÊN CỨU PHÁP QUY HẠT NHÂN
[4]Dự thảo quyết định của Thủ tướng hoặc Nghị định của Chính phủ Quy định về thành lập tổ

chức, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ chế phối hợp của Ban Chỉ đạo nhà nước về ứng phó sự cố bức
xạ, hạt nhân, Ban Chỉ huy ứng phó sự cố bức xạ, hạt nhân cấp tỉnh và bộ ngành có liên quan và
Uỷ ban Quốc gia tìm kiếm cứu nạn trong báo cáo đề tài độc lập cấp nhà nước mã số
ĐTĐL.2011-G/78
[5] Dự thảo kế hoạc ứng phso sự cố bức xạ và hạt nhân quốc gia báo cáo đề tài độc lập cấp nhà
nước mã số ĐTĐL.2011-G/78