HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
KHOA CÔNG NGHỆ THỰC PHẨM
***************

BÁO CÁO ĐỘC TỐ THỰC PHẨM
ĐỀ TÀI: TÌM HIỂU VỀ ĐỘC TỐ TETRODOTOXIN

GV hướng dẫn: Lê Minh Nguyệt

HÀ NỘI 2018
1


MỤC LỤC Trang

Lời mở đầu
I.Thực trạng nhiễm độc tố tetrodotoxin
iới thiệu về độc tố tetrodotoxin.
III.Độc tính,cơ chế và liều lượng gây độc của tetrodotoxi
1. Độc tính.
2. Cơ chế gây độc.
3. Liều lượng gây độc.

Cách phát hiện chất độc tetrodotoxin
1.Cách phát hiện chất độc TTX.
2.Cách phát hiện độc tố có trong các loại hải sản.

V. Cách phòng ngừa độc tố tetrodotoxin
VI. Ứng dụng của tetrodotoxin
VII. Kết luận
Tài liệu tham khảo

4
5
6
8
8
8
9
10
10
12
15
19
21
23

Lời mở đầu
•

Tại Việt Nam, mặc dù các cơ quan chức năng và phương tiện truyền thông đã
tuyên truyền nhiều tới người dân, ngộ độc tetrodotoxin vẫn xảy ra ở nhiều nơi thành
các vụ ngộ độc, dọc các tỉnh từ Bắc vào Nam, tỷ lệ tử vong cao (tới 60%).

2


•

Tetrodotoxin không bị nhiệt phá huỷ, nấu chín hay phơi khô, sấy, độc chất vẫn
tồn tại (có thể bị phân huỷ trong môi trường kiềm hay acid mạnh). Tetrodotoxin được

hấp thu nhanh chóng qua đường tiêu hóa trong vòng 5-15 phút, nồng độ đỉnh đạt sau
20 phút, nửa đời sống là 30 phút đến 4 giờ, phần đáng kể được thải trừ qua nước tiểu.

•

Tetrodotoxin rất độc với thần kinh, ức chế kênh natri, đặc biệt ở cơ vân, ngăn
cản phát sinh điện thế và dẫn truyền xung động, hậu quả chính là gây liệt cơ và suy hô
hấp, dễ tử Để được cứu sống, bệnh nhân cần được đảm bảo hô hấp và nhanh chóng
đưa tới cơ sở y tế gần nhất để được đặt nội khí quản kịp thời và thở máy.

I. Thực trạng nhiễm độc tố tetrodotoxin

3


Trên thế giới hiện nay,vấn đề ngộ độc các thực phẩm chứa tetrodotoxin mà đặc
biệt là ngộ độc cá nóc đã và đang là thực trạng nổi cộm, gây hậu quả nghiêm trọng về
sức khoẻ và tính mạng của người tiêu dùng.
Tại Nhật Bản con số thống kê cho thấy trong 10 năm (1954-1963) nước Nhật
có tới 1.962 người bị ngộ độc do ăn cá nóc, trong đó 1153 người bị tử vong (87,76%
số người mắc). Con số thống kê của Ngành Vệ sinh Dịch tễ thế giới cho thấy, số
người bị ngộ độc và chết vì cá nóc lên đến 60% trong tổng số các vụ ngộ độc do ăn
các sản phẩm thuỷ sản.
Năm 1977 ở Ý có 3 người chết do tiêu thụ thịt cá nóc đông lạnh nhập khẩu từ
Đài Loan do gắn sai nhãn hiệu là cá vảy chân.
Ở vùng biển nước ta có rất nhiều loài thủy sản có khả năng tạo ra độc tố. Có sáu loại
độc tố tìm thấy trong thủy sản: tetrodotoxin - độc tố thần kinh, ciguatera, DSP - độc tố
gây tiêu chảy, PSP - độc tố gây chứng liệt cơ, NSP - độc tố gây loạn thần kinh, ASP độc tố gây chứng mất trí nhớ.
Trong các loài thủy sản, cá nóc chứa nhiều độc tố nhất. Người ta tìm thấy
nhiều chất độc có ở các bộ phận khác nhau của cá như: trong buồng trứng có

tetrodonin, axit tetrodonin, tetrodotoxin; trong gan có hepatoxin. Ở da và trong máu
cá cũng tìm thấy các loại chất độc trên. Thịt cá thường không độc, nhưng khi cá chết,
cá bị ươn thối, chất độc từ buồng trứng, gan sẽ ngấm vào thịt cá. Khi đó thịt cá trở nên
độc.
Thống kê dựa trên báo cáo các vụ ngộ độc thực phẩm giai đoạn 2010 – 2014 tại Việt
Nam của Cục An toàn thực phẩm cho thấy, hàng năm trung bình có khoảng 40 vụ ngộ
độc thực phẩm do độc tố tự nhiên với trên 150 người mắc và 20 người tử vong. Trong
đó ngộ độc cá nóc (16,6 người/năm), tập trung nhiều nhất tại vùng Duyên hải Miền
trung, tỷ lệ tử vong/mắc là 21,69%.
4


II.Giới thiệu về độc tố tetrodotoxin.
Tetrodotoxin, thường được viết tắt là TTX, có công thức phân tử là C 11H17O8N3, là
một chất độc thần kinh mạnh, gây tử vong cao, sinh ra do sự cộng sinh giữa vi sinh
vật lên cơ thể cá nóc, nó được xếp vào danh sách “5 chất độc tự nhiên (Toxin) có sức
hủy diệt khủng khiếp nhất thế giới”. Tên của nó bắt nguồn từ bộ Cá nóc, một bộ bao
gồm cá nóc, họ cá nóc nhím, cá mặt trăng, và họ Cá nóc gai; một số loài mang độc tố.
Chất độc TTX ngoài có ở trên cơ thể cá nóc ra, nó còn được phân lập từ một số loại vi
khuẩn: epiphytic bacterium, phảy khuẩn (vibrio species), pseudomonas species, ở da
và nội tạng con sa giông, kỳ nhông, bạch tuộc vòng xanh, cóc.

Tetrodotoxin không phải là protein, tan trong nước, không bị nhiệt phá hủy, nấu
chín hay phơi khô, sấy, độc chất vẫn tồn tại (có thể bị phân hủy trong môi trường
kiềm hay acid mạnh). Tetrodotoxin có tính bền vững rất cao: Cho vào dung dịch HCL
(axitclohidric) 0,2 đến 0,3% sau 8 giờ mới bị phân hủy; đun sôi (100) thì sau 6 giờ
mới giảm được một nửa độc tính; muốn phá hủy hoàn toàn độc tính phải đun sôi ở
200 trong 10 phút.
5



Công thức cấu tạo của Tetrodotoxin
Tetrodotoxin có trong cá nóc được coi là một trong những chất có độc tính mạnh nhất
đối với hệ thần kinh và tim mạch, song những nghiên cứu khoa học trước đây cho
thấy có thể sử dụng chất độc này để điều chế thuốc tê, hạ huyết áp, điều trị các bệnh
viêm phế quản, kích thích hoạt động của hệ thần kinh, hệ tuần hoàn và hỗ trợ điều trị
nghiện ma túy, rượu, thuốc lá...
Ở Việt Nam có khoảng 67 loài cá nóc chứa tetrodotoxin thuộc 4 họ
(diodontidae, ostraciidae, tetradontidae, triodontidae), trong đó họ cá nóc
tetradontidae là chủ yếu, chiếm 85% tộc trữ lượng cá nóc ở biển Việt Nam.

6


III.Độc tính,cơ chế và liều lượng gây độc của tetrodotoxin
1. Độc tính:
-

Độc tính của Tetrodotoxin có tỷ lệ tử vong gấp 1.000 lần so với mức độ độc của

-

xyanua.
Sự biến động độc tính khác nhau không chỉ giữa các loài mà còn giữa các bộ
phận trong một loài. Mức độ độc của đa số các loài có thể được sắp xếp theo
thứ tự: trứng, tinh sào, gan, ruột, da, thịt, chỉ riêng ở 2 loài thuộc họ cá nóc
chuột (Arothron) được xác định có hàm lượng độc tính khá cao ở da.

2. Cơ chế gây độc:
-


Tetrodotoxin gây ức chế sự vận chuyển ion Na+ qua kênh natri ở màng tế bào,
từ đó ức chế sự khử cực và truyền điện thế hoạt động của tế bào thần kinh. Độc

-

tố này tác động lên cả hệ thần kinh trung ương và ngoại biên.
Cơ chế gây độc của TTX chưa được giải thích rõ ràng, thuyết phục. Là chất độc

-

cực mạnh nhưng chỉ độc với người và hoàn toàn vô hại với vật chủ.
Bình thường độc tố này tồn tại ở dạng tiền độc tố tetrodomin không độc. Phân
bố chủ yếu ở gan, buồng trứng; độc tố tăng lên trong mùa đẻ trứng từ tháng 3

7


đến tháng 7 hằng năm. Khi cá chết thì tetrodomin sẽ chuyển hóa thành TTX
gây độc.
3. Liều lượng gây độc:
-

Liều lượng gây độc là 0.5-2mg.
LD50 từ 8-10 mg/kg thể trọng.
Độc tố trong bạch tuộc đốm xanh rất độc. Một con bạch tuộc đốm xanh nặng
chỉ khoảng 25gram cũng đủ chất độc làm chết 10 người có trọng lượng cơ thể
trung bình 70kg.

Bạch tuộc đốm xanh

-

TTX trong tự nhiên có nhiều nhất ở cá nóc nên còn được gọi là độc tố cá nóc:
• Độc tố cá nóc không có trong thịt cá nóc, tuy nhiên khi đánh bắt, chế biến
hoặc cá để ươn, bị dập nát, độc tố ngấm vào thịt sẽ gây độc khi dùng. Độc tố
cá nóc rất độc, chỉ cần 4mgr thịt cá có độc tố đã giết chết 1 con thỏ 1kg. Với
•

người chỉ ăn 10gr thịt cá nóc có độc tố là bị ngộ độc.
Độc tố cá nóc có tính bền vững cao. Nếu đun sôi ở 100 độ C độc tố mới
giảm một nửa, đun sôi ở 200 độ C trong 10 phút độc tố mới bị phá hủy hoàn
toàn. Như vậy, nếu chỉ đun nấu thông thường ngộ độc cá nóc vẫn có thể xảy

•

ra, do độc tố chưa bị phá hủy hết.
Người ăn phải cá nóc có độc tố TTX ,chất độc này hấp thụ nhanh qua đường
ruột , dạ dày trong 5-15 phút. TTX cao nhất trong máu là sau 20 phút và thải
qua nước tiểu trong khoảng từ 30 phút đến 3-4 giờ.
8


•

Ăn cá nóc có TTX từ 4-7mg sẽ gây ra triệu chứng ngộ độc.

Triệu chứng:
•

•


Triệu chứng nhẹ: Xuất hiện sớm sau khi ăn cá nóc (tươi, khô, mắm cá) từ 510 phút, muộn hơn có thể đến 3 giờ.
Tê lưỡi, miệng, môi, mặt . Tê ngón và bàn tay, ngón chân và bàn chân.
Đau đầu, vã mồ hôi.
Đau bụng, buồn nôn và nôn, tăng tiết nước bọt.
Triệu chứng nặng:
Loạn ngôn, mất phối hợp, mệt lả.
Yếu cơ, liệt cơ tiến triển, suy hô hấp, tim ngừng thở, co giật.
Mạch chậm, huyết áp hạ, hô mê.

IV.Cách phát hiện chất độc tetrodotoxin
1.Cách phát hiện chất độc TTX
•
•

Dịch tễ học: Có ăn hải sản có chứa tetrodotoxin trước đó vài phút hoặc vài giờ.
Triệu chứng lâm sàng của ngộ độc tetrodotoxin xuất hiện nhanh sau khi ăn phải
(thường 10-45 phút, có thể sớm tới 5 phút) bao gồm mệt, hoa mắt chóng mặt, tê
bì ở mặt và các chi, nôn mửa và mất các phản xạ. Với liều cao hơn có thể gây

•

hạ huyết áp nghiêm trọng, liệt toàn thân.
Tác dụng độc của tetrodotoxin trên lâm sàng được chia độ theo mức độ bị ảnh
hưởng về thần kinh và tim mạch như sau:
+ Độ 1: Tê bì và dị cảm quanh miệng, có thể có hoặc không các triệu
chứng tiêu hóa như buồn nôn, tăng tiết nước bọt, tiêu chảy.
+ Độ 2: Tê bì ở lưỡi, mặt, đầu chi và các vùng khác của cơ thể, liệt vận
động và thất điều, nói ngọng, đau đầu vã mồ hôi, các phản xạ vẫn bình
thường.


9


+ Độ 3: Co giật liệt mềm toàn thân, suy hô hấp nói không thành tiếng,
đồng tử giãn tối đa mất phản xạ ánh sáng. Bệnh nhân có thể vẫn còn tỉnh.
+ Độ 4: Liệt cơ hô hấp nặng, ngừng thở, hạ huyết áp, nhịptim chậm hay loạn nhịp,
hôn mê.
•

Bệnh nhân thường tiên lượng nặng và tử vong trong vòng 4-6 giờ do suy hô
hấp và hạ huyết áp. Một số ít trường hợp bệnh nhân vẫn còn tri giác trong

•

khi liệt toàn thân nhưng được thông khí nhân tạo kịp thời.
Xét nghiệm, thăm dò:
+ Kiểm tra SpO2, điện tim và theo dõi liên tục, khí máu động mạch, điện
giải.

+ Xác định độc tố TTX (nếu có điều kiện) bằngthử nghiệm sinh học, sắc
kí lớp mỏng, sắc kí lỏng hiệu năng cao, sắc kí khối phổ,…

10


2.Cách phát hiện độc tố có trong các loài hải sản.
- Cá nóc: Loại cá nóc độc người dân ăn thường có thân dài từ 4 - 40cm, chắc, vây
ngắn, đầu to, mắt lồi, thịt trắng. Chất độc của cá tập trung ở da, ruột, gan, cơ bụng,
tinh hoàn và nhiều nhầt ở trứng cá, vì vậy con cái độc hơn con đực và đặc biệt là trong

mùa cá đẻ trứng.

- Bạch tuộc đốm xanh: Bạch tuộc đốm xanh thường sống ở những vùng biển nước
nông, có độ sâu dưới 50m, hay gặp ở Ấn Độ Dương, Bắc Úc, phía Tây của Thái Bình
Dương, trong đó có khu vực biển Đông của nước ta. Bạch tuộc thường sống ở các dải
san hô, khe đá, có thể chúng còn ẩn mình trong vỏ con trai biển, chai lọ hoặc ống bơ
vứt xuống dưới biển.
Cũng như ở cá nóc, maculotoxin và tetrodotoxin ở bạch tuộc rất độc và rất bền vững,
có thể tồn tại với nồng độ cao ngay cả khi bạch tuộc đã chết và dù đã chế biến ở nhiệt
độ cao. Chính vì vậy, ăn bạch tuộc đốm xanh rất dễ bị ngộ độc nặng và có thể dẫn tới
tử vong. Biểu hiện ngộ độc thường là chóng mặt, buồn nôn, nôn, mất tiếng, mệt lả,
khó thở, liệt tăng dần, dẫn tới trụy tim mạch. Không ít trường hợp ngộ độc dẫn tới tử
vong.

11


TTX có ở tuyến nước bọt, nó có thể dễ dàng được phóng ra qua vết cắn để tấn công
hay tự vệ khi bị đe dọa.

- Cua mặt quỷ: Loài cua này phần vỏ ngực rộng nhất khoảng gần 90mm, dài khoảng
55mm, có nhiều u lồi dẹt. Cua sống có màu xanh da trời pha xanh lá cây với những
nốt màu trắng, nâu và vàng. Ngón các chân kìm có màu nâu đen. Cua mặt quỷ có ở
các tỉnh ven biển miền Trung từ Đà Nẵng đến Vũng Tàu, thường gặp ở các rạn cạn,
vùng triều thấp.
Độc tố trong cua có dạng "Saxitonin" nằm trong thịt và trứng, nhiều nhất là trong thịt
càng và chân cua. Một người ăn chỉ 0,5g thịt càng cua loại này là có thể ngộ độc dẫn
đến tử vong.

12



- So biển: TTX của so biển tập trung chủ yếu ở buồng trứng. Vào mùa sinh sản, hàm
lượng chất độc TTX trong con so rất lớn, chất độc từ buồng trứng có thể lây lan sang
các bộ phận khác của con so. Con so và con sam khá giống nhau nên dễ gây nhầm lẫn
cho những người bất cẩn. Con sam đuôi có tiết diện hình tam giác, ba cạnh kéo dài
đến tận cuối đuôi, ở đỉnh tam giác có các gai nhọn giống như lưỡi cưa, nó không có
độc tố. Ngược lại đuôi con so tiết diện hình tròn hoặc bầu dục, không có gai.

- Trong cóc: Trên thế giới cũng như Việt Nam đã có nhiều trường hợp ngộ độc do ăn
thịt cóc, xuất phát từ quan điểm loại thịt này bổ dưỡng hơn thịt gà, bò, rất có lợi cho
những người suy dinh dưỡng, còi cọc hoặc suy kiệt. Thực ra ở Việt Nam chưa có tài
liệu khoa học hiện đại nào khẳng định điều này. Một số tài liệu Đông y có đề cập đến
thịt cóc như một nguồn dinh dưỡng rất giàu đạm, là một trong những bài thuốc chữa
bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em.
Các tuyến trên da cóc bài tiết ra chất nhầy màu trắng, dính keo, dân gian gọi là
"nhựa cóc". Đây là hỗn hợp độc tố có khả năng gây ảo giác, nghẽn mạch và tăng áp
suất máu. Ngoài ra, một số loài cóc còn chứa cả độc tố tetrodotoxin (có ở cá nóc)
thông qua cơ chế cộng sinh với một số vi khuẩn.

13


-

Ốc mặt trăng, ốc tù, ốc bùn, ốc ngọc, ốc hương Nhật Bản: độc tố thường chỉ có ở
tuyến nước bọt.

V.Cách phòng ngừa độc tố tetrodotoxin
- Biện pháp tốt nhất là không nên ăn các loại hải sản chứa TTX như cá nóc, bạch tuộc

vòng xanh…
- Không chế biến và lưu trữ các loại hải sản chứa TTX.
- Khi ăn hải sản nghi có chứa độc tố (có dấu hiệu tê môi, tê bàn tay) gây nôn thì phải
uống thuốc than hoạt ngay, đồng thời phải đến ngay các cơ sở y tế có điều kiện hồi
sức để cứu chữa kịp thời.
+ Liều lượng sử dụng than hoạt:
Người lớn: 30g + 250 ml nước, quấy đều và uống.
Trẻ từ 1-12 tuổi: 25g + 200ml nước, quấy đều.
Trẻ dưới 1 tuổi: 1g/kg cân nặng của trẻ + 50ml nước, quấy đều và uống.
Ngoài ra, người lớn và trẻ em trên 12 tuổi có thể uống một lọ than hoạt nhũ 30ml.
14


- Các tàu vận tải hoặc đánh cá, đặc biệt đánh cá xa bờ, mất nhiều giờ mới về được đất
liền thì cần tập hợp thành các nhóm và có người tập huấn về cấp cứu ban đầu như
khai thông hô hấp, hồi sinh tim phổi và hỗ trợ hô hấp cơ bản, cùng các trang thiết bị
cho tình huống cấp cứu. Trong đó có than hoạt dạng nhũ, canuyn Mayo hai chiều…

Biện pháp phòng ngừa ngộ độc thực phẩm do cá nóc
Đối với ngư dân:



Nhận biết được các loại cá nóc và loại bỏ ngay các loại cá nóc ra các loại cá
khác khi kéo lưới, từ các tàu giã cào hoặc thu gom cá tại bãi cá. Không bán cá
nóc và các sản phẩm của cá nóc.


Đối với người chế biến cá:
Không phơi cá nóc lẫn cá thường để bán .Không làm chả cá lóc để bán. Không

làm cá nóc đông lạnh hoặc bất cứ hình thức nào để bán



Đối với người buôn cá :
Không buôn bán cá nóc, sản phẩm chế biến từ cá nóc.Phải cam kết trước cơ
quan quản lý về sản phẩm cá của mình là không có cá nóc.



Đối với chính quyền các cấp :
15


Chỉ đạo cơ quan y tế , thủy sản ,thương mại và các ngành có liên quan thực
hiện đầy đủ thông tư liên tịch số 15 ngày 18/07/2001 về việc phối hợp trong
việc phòng chống ngô độc cá nóc giữa y tế và thủy sản. Xử lý nghiêm minh đối
với hành vi cố tình sơ chế , chế biến, kinh doanh, cá nóc làm thực phẩm cho
con người.
Đối với ngành y tế :Phối hợp các cơ quan có liên quan tuyên truyền giáo dục



cho nhân dân, đặc biệt là ngư dân về tính độc hại của cá nóc , không sử dụng
cá nóc làm thực phẩm. Củng cố kiến thức về ngộ độc thực phẩm do cá nóc.
Nghiên cứu độc tố của cá nóc .ban hành phác đồ xử lý ngộ dộc do cá nóc.
Đối với ngành thủy sản :




Tuyên truyền giáo dục cho ngư dân về độc hại của cá nóc, không quy hoạch sử
dụng kinh doanh các loại cá nóc làm thực phẩm. Nghiên cứu độc tố của cá
nóc ,cách nhân dạng, phân loại cá nóc


Đối với người tiêu dùng :

Không ăn cá nóc dưới bất kì hình thức nào.
Biện pháp phòng ngừa ngộ độc thực phẩm do bạch tuộc vòng xanh
-

Chất độc TTX trong nước bọt bạch tuộc vòng xanh có thể khiến nạn

-

nhân suy hô hấp, suy tim, tử vong trong 2 phút.
Không tiếp xúc với các loại bạch tuộc.
Không dùng bạch tuộc để làm thực phẩm.
Khi bị bạch tuộc cắn cần phải đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu
kịp thời.

16


* Để giảm tử vong :
•

•

•


Tại nơi ngộ độc:
- Gây nôn, đề phòng bị sặc (cho nạn nhân nằm nghiêng, đầu sấp).
- Cho uống than hoạt sớm trong vòng 1 giờ sau khi ăn để loại bỏ chất độc.
- Nếu nạn nhân khó thở hoặc ngừng thở : Hô hấp nhân tạo rồi cho đi cấp cứu.
Trên xe cấp cứu :
- Ðể bệnh nhân nằm nghiêng, đầu thấp tránh sặc chất nôn vào phổi.
- Thở oxy và bóp bóng ambu nếu bệnh nhân bị suy hô hấp do liệt cơ.
- Duy trì huyết áp tâm thu trên 90mmHg:truyền dịch Natriclorua 0,9%
hoặc Ringer lactat
- Nếu bị co giật tiêm tĩnh mạch diazepam + đảm bảo hô hấp.
Tại bệnh viện :
- Đến sớm trước 3h : Rửa dạ dày bằng dung dịch kiềm 2% hoặc 1,4%.
+ Nếu có dấu hiệu ho khạc kém, suy hô hấp, rối loạn ý thức, cần đặt nội
khí quản, bơm bóng chèn trước khi rửa dạ dày.
- Đến muộn sau 3h : Hồi sức hô hấp, đảm bảo huyết động + Duy trì huyết
áp.
+ Theo dõi chức năng sống liên tục trong 24 giờ đầu hoặc tới khi hồi
phục.
+ Ðảm bảo thông khí: nếu có ho khạc kém, suy hô hấp hoặc rối loạn ý
thức nặng thì đặt nội khí quản và thở máy.

17


+ Duy trì huyết áp, nếu có tụt huyết áp thì truyền dịch và nên đặt
catheter tĩnh mạch trung tâm đo CVP để xét bù dịch và sử dụng thuốc
vận mạch.
Hiện nay các nhà khoa học chưa tìm được thuốc giải được độc tố TTX vì vậy các biện
pháp điều trị chỉ mang tính hỗ trợ.


VI.Ứng dụng của tetrodotoxin
-

Một công ty Canada đã tận dụng chất độc tetrodotoxin trong loài cá blowfish loại hợp chất độc hơn cả xyanua - để giúp bệnh nhân ung thư vượt qua được
những cơn đau hoặc giúp con nghiện heroin cắt cơn.

-

Công ty International Wex Technologies đặt tại Vancouver cho biết, thử nghiệm
ban đầu trên chất tetrodotoxin đã cho ra kết quả tích cực. Tuy vậy, vẫn cần thêm
nhiều cuộc kiểm tra kỹ lưỡng và toàn diện hơn để đưa sản phẩm ra thị trường.
Nếu thành công, loại thuốc giảm đau này sẽ được bán trong vòng 3 năm tới.

-

Loại thuốc mới lấy từ chất độc tetrodotoxin trong cá blowfish - loại chất độc nguy
hiểm đến mức chỉ một lượng rất nhỏ cũng có thể làm tê liệt một người trong vài
phút.

-

Những loại thuốc làm từ chất độc tetrodotoxin đã vượt qua 2 cuộc thử nghiệm và
các bác sĩ cho biết nó có thể giảm đau của bệnh nhân ung thư ở giai đoạn cuối,
trong khi với các cơn đau kiểu khác lại không hiệu nghiệm.
18


-


Bác sĩ Edward Sellers tại Đại học Toronto đã thử nghiệm trên 22 bệnh nhân.
Trong đó có một bệnh nhân ung thư ngoài 50 tuổi, bị đau dữ dội mỗi khi mặc
quần áo. Nhưng sau khi tiêm Tectin, tên sáng chế của tetrodotoxin, cơn đau của
người bệnh giảm đi trong hơn nửa tuần.

-

Nghiên cứu của Lesort cho thấy TTX có khả năng liên kết với protein của HIV,
đặc biệt là gp-120, do đó làm cho genom của HIV không thể gắn vào genom của
người. Vì vậy, HIV không thể phát triển thành AIDS được. Đây là tín hiệu
đáng mừng cho quá trình đi tìm thuốc điều trị căn bệnh thế kỉ HIV-AIDS.

-

TTX có tác dụng kích thích hoạt động của hệ tuần hoàn, làm thay đổi nhịp tim,
thay đổi trương lực cơ của thành mạch, dẫn đến sự thay đổi của huyết áp. Sử dụng
TTX với liều lượng 1,3.10-3 mg/kg trong việc phòng ngừa có hiệu quả các trạng
thái xơ cứng động mạch và bào chế các loại thuốc đặc trị chữa bệnh huyết áp, rối
loạn nhịp tim.

-

TTX làm giảm tính thấm của mang tế bào đối với việc vận chuyển
ion Na+ mà không ảnh hưởng đến quá trình vận chuyển ion K+, trong khi đó các
thuốc gây tê khác lại có tác dụng đối với cả hai kênh vận chuyển này. Điều này rất
có ý nghĩa trong việc nghiên cứu sinh lí màng tế bào.

-

TTX được dùng để điều chế thuốc gây tê, gây mê trong phẫu thuật.

Ngoài những tác dụng gây tê giống thuốc: novocain, procain, cocain, TTX có
nhiều ưu điểm hơn ở khả năng gây mê tại chỗ và tác dụng mạnh hơn nhiều so với
thuốc gây tê khác. Ví dụ: để kìm hãm hoạt động của hệ thần kinh bằng cocain phải
cần đến nồng độ 500mg, trong khi đó TTX chỉ cần 0,03mg (hiệu quả tác dụng của
TTX mạnh gấp 60.000 lần cocain).

-

Các nhà nghiên cứu đã tiêm cho bệnh nhân vài microgram Tectin - lượng cực nhỏ
không thể nhìn thấy bằng mắt thường - 2 lần/ngày, trong 4 ngày, và nhận thấy gần
70% số người thử nghiệm có cơn đau giảm đi. Cơn đau giảm vào ngày điều trị thứ
3 và kéo dài sau cả đợt tiêm sau cùng. Trong một số trường hợp, hiệu quả của
19


thuốc còn kéo dài thêm 15 ngày.
-

Theo các chuyên gia, Tectin có thể ngăn chặn tế bào thần kinh chuyển tín hiệu đau
đến não. Tectin khác các loại thuốc giảm đau khác ở chỗ nó không gây ra tác dụng
phụ như morphine, không xung đột với các loại thuốc khác và cũng không gây
nghiện. Mỗi con cá blowfish có thể cung cấp 600 liều thuốc lấy từ gan, thận và cơ
quan sinh sản của nó, vì thế sẽ không lo thiếu chất độc. Các nhà nghiên cứu còn
hy vọng, thuốc sẽ giúp cắt cả những cơn đau cai nghiện.

-

-

Phát triển loại thuốc sử dụng độc chất của cá nóc

Mới đây, các nhà khoa học Triều Tiên đã giải quyết được những vấn đề về khoa
học và kỹ thuật trong việc bào chế thuốc chữa bệnh sử dụng độc chất của cá nóc.
Theo đó, các nhà khoa học Triều Tiên đã thiết lập quy trình sản xuất hàng loạt
chất tetrodotoxin có độc tố chiết xuất từ cá nóc. Một cơ sở sản xuất chất tiêm
tetrodotoxin đã được xây dựng để sản xuất các loại thuốc có thành phần chiết xuất
từ da cá nóc để chữa các bệnh gan, tuyến tụy và một số bệnh khác.

- Tạo ra nhiều loại thuốc có tác dụng giảm đau , gây mê.

20


VII.Kết luận
Để hạn chế nguy cơ ngộ độc thực phẩm do tetrodotoxin từ một số loài thủy sản, đặc
biệt là cá nóc, các cơ quan chức năng cần phối hợp tổ chức tuyên truyền, phổ biến cho
người dân và đào tạo, tập huấn cho các đối tượng được phép khai thác, chế biến xuất
khẩu về đặc tính và độc tính của độc tố tetrodotoxin, đặc tính và hàm lượng tùy thuộc
giống loài thủy sản mang độc tố, gồm một số nội dung chính sau:
- Khuyến cáo người dân không nên ăn các loại cá nóc và các loại thủy sản khác có
chứa độc tố tetrodotoxin dưới bất cứ hình thức nào, dù là sản phẩm thủy sản tươi, ướp
lạnh, làm khô hay nước mắm.
- Kiểm soát, kiểm tra việc thực hiện đúng quy định về “Kiểm soát trong khai thác, thu
mua, bảo quản, vận chuyển, chế biến, xuất khẩu và xử lý chất thải cá nóc trên địa bàn
tỉnh Khánh Hòa”, ban hành kèm theo Quyết định số 3405/QĐ-UBND, ngày 28 tháng
12 năm 2010 của Uỷ ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa. Quy định đã được nêu rõ tại Điều
1: “Sản phẩm cá nóc sau khi khai thác, thu mua, chế biến chỉ được phép xuất khẩu,
tuyệt đối không được tiêu thụ nội địa”.
Ngoài ra, việc nghiên cứu sâu về đặc tính, độc tính và hàm lượng độc tố tetrodotoxin
của từng loài, phân loại loài không mang độc tố và mang độc tố, tạo cơ sở khoa học
cho việc quản lý, sử dụng hợp lý nguồn lợi thủy sản, tránh lãng phí và gây ô nhiễm

môi trường, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm và sức khỏe cộng đồng hoặc nghiên
cứu chiết xuất tetrodotoxin phục vụ trong công nghệ dược phẩm mang lại hữu ích cho
cộng đồng.

21


22


Tài liệu tham khảo
/> />%20Thi%20Dan%20Phuong.pdf
/> /> />
23