TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN

Số 20 (45) - Tháng 9/2016

Nói thêm về Nguyễn Huy Tự và Truyện Hoa Tiên
More information about Nguyen Huy Tu and Hoa Tien Story

Nguyen Tung Linh
Department of Tourism Ha Tinh Province
Tóm tắt
Hoa Tiên iế dự e
bả Đệ bát tài tử Hoa Tiên ký ủ r
Q ố ội d
k ề mối ì
iữ
ươ P ươ C â
ươ
iê kế ấ
e mơ ip ặp ỡ i biế
đ
ụ. Bằ
ấ iệ
ụ bá
iệ q
ì
ứ mộ r ệ
ơ ơm Hoa Tiên
â
ệ ì
ê ự d đầ iê đượ
i ại r

k
ọ
ủ ướ
m đầ
ại r ệ
ơm bá ọ . Hoa
Tiên đã ừ đượ á ọ iả
iê ứ đá
iá rấ
.
C ộ đời rứ á
phá.

ủ

ự ũ

ư Truyện Hoa Tiên ẫ

ầ đượ iếp ụ ìm i , khám

Từ khóa: Nguyễn Huy Tự, Hoa tiên ký, Hoa tiên truyện.
Abstract
Hoa Tien is based on Di Ba Cai Xi Huan Jian Ji (第八才子花箋 記), The eighth gifted scholar: story of
the flowery notepaper) by a Chinese writer. Narrating the love between Luong Phuong Chau and Duong
Dao Tien, the Hoa Tien story is constructed with the main motif: meeting - separation - reunion. Written
in Nom characters in the six-eight poetic form, Hoa Tien was the first story appraising free love that has
been recorded in our written literature, initiating Nom-character story written by intellectuals. Hoa Tien
has been highly appraised by scholars and researchers.
Life and works by Nguyen Huy Tu worth furder study and exploration.

Keywords: Nguyen Huy Tu, Hoa Tien diary, Hoa Tien Story.

ự, ự ữ C i iệ Uẩ
r i si
Ấ M i á 7 m Cả
ư
ứ 4 (1743) mấ
m 1790 q ê
r
ư ổ
i ạ
ệ
ơ
xã rườ
ộ
ệ
C
ộ
ơ
r i
rư
Đì
ê
ám
Huy nh.
m 17 ổi ơ
đi i đỗ ươ

ố


ụ â si
ám
đ
iữ ứ “ ập
ội
i ” riề Cả
ư
s đ
ự đượ bổ iệm ội …
iúp iệ
ướ .
m 25 ổi
(1768), ơ đượ bổ iệm iữ ứ ri
p ủ Q ố O i (
Đơ )
m 1774 ải
s
m õ ứ rấ
ủ
ư
.
m 1779 đượ b
ứ “ iế riề ứ
53

ú


ụ” iữ ứ
iệp ý ươ

ướ
á
rấ ơ - ư
ê rồi s
ứ Đố
đồ
rấ
ủ
ư
.
m 1783 mẹ mấ ô
ềq ê r
ư
mẹ. ú
ô
Oá đã
ư
ậ
ấ
riề đì
ê r
ối á ê ô đã á
q
ại q ê
iê ứ
ọ m
ư iệ
m dạ ọ đ
ạ
â

i xâ dự
q ê ươ .
m
1786 Q
r
iế q â r Bắ ầ
ứ ấ dừ
â
ệA
iế s
rầ Kỷ đế ế kiế ụ
i m
(
iX â )
ê
ướ
riề ê đ
ỏi ý kiế ề iê ồi
ự q â
sự.
i m đã rả ời rằ “ ế
cầ đạ sỹ mư ượ ì ặp
ơ p
ử
iếp ế ầ
í
r iỏi ì
ặp ám
Oá
ế ầ

d
ướ
ì ặp
ự”.
k i
ơ p
ử
ậ r iúp
â ơ ô đã đế ặp
ự
đ b
iệ ướ
ự đã iềm
đ
iếp
k ẳ
đ
rằ : “ ậ
mệ
ướ
ầ
ì ười
ươ
ri
p ải r iúp ướ ” rồi ô
ả rú
bỏ á mũ ậ
ầ
ê p
á riề đại

â ơ
đượ iế ử ứ “ iế riề
đố đồ
ữ
”
Q
Trun iế q â r Bắ “P
ê diệ
r ”. r
ời i
Q
r
đư q â r đá
iặ
ô
iữ ứ
ữ
m ri bộ Bi
đượ i
m iệ
ại ki .
C ối
m 1789 ô
đượ
s i
m
r ề ừ ề q ê riệ mời
iáp B i ươ
h
iế sỹ P

Bả
Đ
ki
iúp â riề . Đầ
ms
ự r ại P ú X â
iê đế
á bả
mđ
ì mấ .
ề
mấ ủ
ự á
ư iệ
b i iế ủ
iê ứ
ái

Kim Đ
đề
ố
ấ rằ
Huy Tự mấ
5 á 9 m 1790 ọ
47 ổi. Cò G Đ
A
ì
rằ
“ mC
ấ (1790) b riề â ơ

đòi
P úX â
27 á 7 b bệ
mấ bấ iờ 48 ổi đượ q
á
q ê ê
ụ
ô Mẫ ”.
r ứ ại ời i
m 1790, chúng
ôi ấ rằ
27 á 7 m 1790
ưG Đ
A
i
âm
ò
mồ 5 á 9 m 1790 ư
ô
i
ủ
ái Kim Đ
dươ
. ư ậ ả i số iệ
đề
r
ứ
mộ bê
i
âm

mộ bê
i
dươ
k á
G Đ
A
rằ
ự ọ 48 ổi ứ
í
e ả ổi âm
( ổi mụ) ư q
iệm dâ i
iệ
m ò
ái Kim Đ
47 ổi
ứ
í
e
ổi dươ
m ôi.
ề rứ á ủ
ự e
ái Kim Đ
ì
ự
i
á p ẩm Hoa Tiên và Tây Hưng đạo sử
tập. r
k iđ

ại
ê Â và Bùi
rọ Cườ trong Từ điển văn học
Việt Nam từ nguồn gốc đến hết thế kỷ XIX,
xb Giá dụ
ội (1997) thì ch rằ
qua sách Lai Thạch tân khoa ký
biế
ự sá
á k á iề r
đ iệ ò 3 bả k á
r ệ
ơ ôm Hoa Tiên, Tây Hưng đạo sử tập
và Quảng Thuận đạo sử tập. Còn theo sách
Lai Thạch xã khoa danh ký thì Hoa Tiên là
ủ
ự Tây Hưng đạo sử tập
và Quảng Thuận đạo sử tập
ủ
Q ý
úr ộ
ự.
Ở đâ
e
ú
ôi ì ô
i ừ
sách Lai Thạch xã khoa danh ký là chính
xá ì q
iê ứ i sử

Quýnh (1734 - 1785), chú
ôi đượ biế
m 1781 ú đ
mq
rự iả
Q ố
ử Giám
Q ý đã
54


đượ
ư

ử đi k ả sá ì
ì
ơ â
; ề s đượ
ứ Đố
ậ Q ả
Đề đố ọ
í
kiêm ý
ươ
ướ
ậ
ướ
âm
Đãi ế. r
ời i đi k ả sá ì

ì
ơ â
ư
m iệ
xứ
ậ Q ả
ậ
Q ý đã iế i á p ẩm rê .
G i ậ
ữ đ
p ủ
ự đối ới
sử ướ
m
1993
kỷ iệm 250
m
si
ự đã đượ ổ ứ
q mô
ấp q ố i . rướ đ
m 1991 đề
ờ
ự đã đượ xếp ạ di í
sử ấp q ố i .
ề Truyện Hoa Tiên đâ
mộ
r ệ
ơ ôm iế e
ụ bá

ại sớm ấ ủ ướ
dự
e
bả
Đệ bát tài tử Hoa Tiên ký ủ r
Q ố .
ê á
ữ á ủ
bả Hoa
Tiên ký iệ
ư rõ á iả
biế rằ
r đời
ối riề
ê đầ
riề Mi ( ế kỷ X ) ú đầ
i
60 ồi ới
đề Tiếu tượng đệ bát tài
tử tiên chú
ười đươ
ời đá
iá rấ
á p ẩm
xếp
ứ8
r
ại “sá
i ừ” ủ r
ì ậ ê

ê
Đệ bát tài tử Hoa
Tiên ký.
Truyện Hoa Tiên k ề mối ì
iữ
ươ P ươ C â
ươ
iê .
ươ si
q
ướ
ười ô
C â
ô mi
ọ iỏi. C
đế rọ
ọ ại
ười ậ
r
C â . Mộ
đêm dạ bướ dưới á
r
ì
ờ ặp mấ ô ái đá
ờ bê đì
r
đ
iê
q
đô đố

ọ
ươ đ
r
ậm
r
C â bè
đem ò
ươ
ớ. C
ờ i ô
ầ ái ủ
iê
â
ướ
Bí
ệ iúp đỡ m q e .
r
mộ ầ
e ậ đế
ọ

ươ
ơi ấ rê ườ
b i ơ
iê iế
bè ọ ại ửi ắm ò
mình. Da iê xú độ k i đọ b i ơ
ủ ươ si
i ô ầ ái ũ r sứ
.

â mộ đêm r
đẹp ươ
si đã ỏ ì
ới
iê .
ữ e
ại b đầ
i ười đã ề
ề ới
sự ứ
iám ủ
i ô ầ ái.
ời ề đượ
i rê iấ
iê .
iê
ươ
ô
rê đườ
ề
rí s đã ặp ư ô
ỏi
ái ư
ô
ư
ọ K
ươ si .
ươ si rấ đ k ổ ư k ô
rái ời
p ải p ụ

i p áp.
K i
e i
ươ
i
đí
ô
ới
ười k á
iê đã rấ ấ ứ
á
rá
bội ướ . Cũ
r
ời i
ươ
ô p ải ê ki đô ậm
ứ
đem e ả i đì
mẹ
iê đế
ờ ười ậ ọ iề . ươ
si
r ại r
C â ìm
iê
ư k ô
ặp
á ả bỏ bê
ọ

.
ờ iê si
k ê
ủ
đã i đậ đượ bổ m q
ki
đô. ì
ờ
ại
ạ
iê .
i
ười ặp
k ế
ọ
ồ . ú
ươ
ô đ
đi dẹp
iặ
iế rườ
b iặ â . ươ
si bè xi r rậ iải â
ươ
ô
đ ỏ ấm ò
ới
ười ê ũ
ư k ô m
ũ b iặ â .

e i đồ ươ si
ử rậ
ư
ọ K
ề ủ iế
ư b mẹ ép ái
iá.
ả x ố sô
ự ẫ
ư
đượ
ề ủ q
Đề ọ rẩ
ki đi
q
ứ đượ . iê si
ại
xi r rậ iê ạ đượ ới ươ si
ươ
ô p ối ợp p á
q â đ .
r
iệ mừ
iế
ắ
biế
đượ mối ì
ủ
ươ
si

iê ại
e i
ư
ọ K
đã ự
ử bè
i ười kế d ê . ú
55


ề ủ q
Đề ọ ũ
ới
ki đô. K i
i
ươ si đã ưới
iê
ư
ọ K
đ
ắ
đi
.
iê
Đề ọ dâ sớ ê
ại
kế d ê
ươ
si .
đế ô

ủ
i
ầ
â
ướ
Bí
ệ
ươ si bè ưới i
m ợ ẽ.
ừ đ
ả i đì số
r
ả đ
iê
ạ p ú .
e
ái Kim Đ
ì
ười iếp
ậ q
âm
đặ dấ ấ ê Truyện
Hoa Tiên
iệ đâ hính là
ười đầ iê đã iế
ậ
í
Truyện Hoa Tiên ủ
ự:
“Hoa Tiên

ậ
í
k ắ i
m Ấ
ợi đời ự Đứ (1875) bả
ôm
ại
ổ ấ iệ
bả d
iệ
ậ sắ d i 1766 â ”. ề iệ
ũ
ọ K á
õ ồ
ái Kim
Đ
r
ô
rì
Tiếng Kiều đồng
vọng - Đất non Hồng đã iế : “Mộ
ười
á
iệ ( ọi
bằ
ú
em ợ đườ
ú bá ủ
ự) đã
sá kiế

dự
e
ệ
ậ ủ Truyện Kiều đ
ậ
sắ ại truyện Hoa Tiên. iệ
m
đã
đư đế
ô
ê
ú
i bả : Hoa Tiên nguyên bản ủ
ự
Hoa Tiên nhuận sắc
ủ
iệ mỗi bả đề
iá r
riê đượ
sử
ọ râ rọ ”.
iếp e
iệ
ũĐ i ấ
ũ
m i
ậ sắ Truyện Hoa Tiên.
r
ời ự Hoa Tiên ký iế
m 1829

ũ Đ i ấ
i rõ: “ đượ q
Hoa
Tiên d ô
ười xã i ạ
ệ
ơ đầ iê di r q ố âm”.
i ầ
ậ sắ ủ
iệ
ũ Đ i ấ Truyện Hoa Tiên còn
đượ C Bá Q á (1808 - 1855) sử
ữ
êm í
iề
đề ự
m 1843. C

Bá Q á
rằ : “Đế
ư ái iỏi ề
r ệ
ì
ò
ấ đượ Hoa Tiên và
Truyện Kiều... Kim â Kiề
ời i i
đời;
iê
ời i r đời ậ ”.

ề ấ đề bả ố
bả
ậ sắ
iê G Đ
A
r
b i
Truyện Hoa Tiên, in trong Nghiên cứu văn
hóa và ngữ văn (2005) k ại rằ :
27 á
ạp ứ
4 er Fé rier 1943
ô
ề
rườ
ư
ệ C
ộ
đ ìm mộ í
i iệ
ề
ự. ại đâ G Đ
A đã đượ iếp ậ bả ố Hoa Tiên ký
ủ
ự: “… mộ q
Hoa
Tiên ký bằ
ữ ôm ô
Cừ i rằ d ô s
ại mộ bả ố

iệ
đã ư á
mấ í . ôi ờ
rằ bả
ê á ủ
ự
ư rải q
iệ
ậ sắ ”.
m 1993
â d p kỷ iệm 250 m
mấ ủ
ự
i ại Truyện Hoa Tiên theo
bả
ôm ủ ọ
rườ
ư G
Đ Duy Anh phiên âm và chú thích; Thái
Kim Đ
iế ời ự . Bả
ồm 59
ồi 1532 â r
đ
mộ số â ừ
ư rõ p ải đ rố
ư
â 13 â
1531... d k ô
ìm đượ bả ố .

ư đã i s k i Hoa Tiên r đời
iệ
ười
ầ úy
ậ sắ m k ô
d
mộ ời bì
. ầ ượ s đ
ũ Đ i ấ C Bá
Q á ả Đ K ắ iế
ươ
Q ả
m... r
q á rì
ậ sắ
iê ứ đã
ữ
ời bì
ời iới
iệ xá đá . ầ ế á ý kiế đề
rằ
Truyện Hoa Tiên mộ iê ì sử
đẹp ủ đôi r i i gái sắ ươ P ươ
C â
ươ
iê . C Bá Q á đã
iế r
ời ự : “Câ
ệ bắ đầ ừ
k i ặp ỡ ứ đôi â riê â ái m đạ

56


đế đạ
ôi ý ã â
iế bạ bè ì
â ê mế
em...”.
C
i rằ
r
sử
ọ
iệ
m rướ đ
ư
mấ á p ẩm
đề ập sâ đế đề i ì
ê đôi ứ đế
k á ọ
ự d ê đươ
ư Truyện
Hoa Tiên. Bằ
ấ iệ ụ bá đượ
iệ q
ì
ứ mộ r ệ
ơ ôm
giai nhân - i ử Truyện Hoa Tiên đượ
i

â
ệ ì
ê ự d đầ iê
đượ
i ại r
k
ọ
ủ ướ
m đầ
dò
r ệ
ôm bá ọ ủ dâ ộ .
Trong Truyện Hoa Tiên
ú
ấ
rằ
ữ
â
ơ iế ề ì
ê
ợi ì
ê ứ đôi
ẽ
ữ
â
ơ
ấ r
á p ẩm
đồ
ời đâ

ũ
ồi (p ầ ) đượ á iả dụ
ô
miê ả iề
ấ. K i
Hoa Tiên
ký sang Truyện Hoa Tiên
ự
đã iữ
ê ê
ồi 23 ới ê ọi “Thệ
biểu chân tình” (Thề tỏ thật lòng), tuy
iê
ế
ư r
bả ủ
r
Q ố
ồi
đượ
i
ip ầ
p ầ
ượ
p ầ
ạ ì Truyện Hoa
Tiên ại đượ iế đế ầ 100 â
ơ ụ
bá . ì
ê ủ ặp đôi i ử - giai nhân

ươ si
iê đượ di
ả ới
đầ đủ
bậ
ảm xú ừ ớ
ươ
ư ỏ ì
ề
ề ... Điề
ứ
ỏ q
iệm ề ì
ê
iế ề
ì
ê ủ
ự đã
rấ
iề
đổi
biế í
ự
phón k á
ơ á
rướ đ rấ
iề .
bắ ặp rấ
iề â
ơ rấ

ề ì
ê r
ồi 23.
Trong duyên gặp gỡ với duyên,
Trong tình vẹn vẽ đôi bên mới tình.
Trong quyền song chẳng rời kinh.
Dám xin rộng chuẩn tấm thành tôi con.
Gặp nay người họp trăng tròn,
Niềm son giãi một chén son cùng thề.

Hay:
Trăm năm chùng vụng tấm nguyền
Vừng soi đã hổ với trên đỉnh đầu.
Thề lòng đợi bến Hà châu
Đợi nhau nghĩa Bộc ca dâu ru mà!
Hoa Tiên iố
ư mộ
ười đẹp d
d
kí đá
k
ắm bắ
ư k i
đã ắm bắ ảm ậ đượ âm ồ
ười
đẹp ì ắ
ắ mọi ười sẽ s đắm
đ m mê.
C Bá Q á đã rấ đề
Hoa Tiên

truyện k i
rằ : “ ố
ướ
ời
q ố
ữ
p ế bỏ
?K ô
bỏ đượ . Đọ q ố
ữ
ư Hoa Tiên,
Kim Vân Kiều
bỏ
?K ô
bỏ ậ . Ôi! âm
ế ủ
ười xư
đ
ắp á
ươ
ủ
ê
i ẹ ậ
! Ôi ổ â
ẳ
ik ô k ổ ì ì
ũ
ẳ
i
k ô p ải k k

ì sự ặp ỡ ợp ại
rồi p ô di r
e
ại m s rộ r
ái ý r
iê ạ iế ư
ũ biế
đượ q á ử rồi. ôi đối ới ý
ủ
Hoa Tiên rấ
ảm ì
ậ ”.
Còn tr
b i di
ế ại
ế
8/2/1937 di
iả
iế
ã
ê C á
p ò đặ rá
bá
í
ư ại
ự iề
p ò
ủ
Bả Đại đã i: “C ú
dự

â p ươ đ đổi mới
r
ự
ươ đ
iệ p ối ẫ
đá
ướ iữ
ọ bú ô
ọ
bú sắ ” đồ
ời ụ
iế
ã
ũ
ắ ại ời ủ Đi X â
ội r
b i ự Hoa Tiên x ấ bả
m 1930 rằ :
“C ố Hoa Tiên dẫ iải
p ải x ấ
bả
ẳ
ữ
ìs
bái
ươ
ủ
i ô
ự ô
iệ đã k é

â
ái á ọ m ại k ế k í
ươ
ủ
ì ô
ựô
iệ
ại k é d
ò â ọ s
”.
ụ
iế ã kế ậ : “ ôi k ô
57


á
k á
b
ỏ iệ
í
ảm
ì
ủ mì đối ới ữ
é đẹp â
chính ng xư ò đ ại; p ải biế iới
iệ đú
ữ
é đẹp ấ đề
iá r
ê ”. . .

ừ mộ
i điề “ i êm” ư ậ
đ
ấ rằ
đã
250 m k ừ ngày
Hoa Tiên r đời
đọ ại á p ẩm
ú
ẫ
ấ
ấp dẫ và ố ú
rấ
iề ái
, ái mới ầ đượ
ười
s
iếp ụ ìm i
k ám p á. Vì ậ
iế
ũ
ầ p ải iếp ụ có ữ
ô
rì
iê ứ sâ ơ ề ộ đời
sự
iệp, rứ á ủ
ự,
ũ
ư ới á p ẩm Truyện Hoa Tiên,

q đ đá
iá đú
ô
,đ
p
ủ
ự đối ới
sử
ọ ướ
xá đ
mộ
rí xứ
đá
Truyện Hoa Tiên trong dò
ả
ọ
iệ
m đặ biệ
r
ại r ệ
ôm khai thác, phát huy ố
á iá r ủ á iả á p ẩm
r

ậ b i: 08/8/2016

Biê

ời đại


nay.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

2.
3.
4.

5.

6.
7.

8.

ập x

ại
ê Â ( ủ biê ) B i
rọ
Cườ (1997) Từ điển văn học Việt Nam từ
nguồn gốc đến hết thế kỷ XIX xb Giá dụ
ộ.
ái Kim Đ
(2004) Các nhà khoa bảng
Hà Tĩnh
x ấ bả .
ươ Q ảng Hàm (1941), Việt Nam văn học
sử yếu, Nxb Hà Nội, Hà Nội.

ũ
ọ K á
õ ồ
ái Kim
Đ
(2010) Tiếng Kiều đồng vọng Đất non
Hồng, xb
.
rầ
B
ại
( ủ
biên) (2005), Tìm hiểu quan niệm và sự hình
thành dòng văn trong văn học Việt Nam, Nxb
ội
ội.
ự (1993) Truyện Hoa Tiên,
VHTT
x ấ bả .
Sách Nguyễn thị gia tàng và Lai Thạch xã
khoa danh ký d dò
ọ
rườ
ư C
ộ
ấp.
Sách “Thạc đình di cảo” (bả
á ôm) d
dò
ọ

rườ
ư C
ộ
ấp.

: 15/9/2016

58

ệ đ

: 20/9/2016