A - phần mở đầu
I. Lý do chọn đề tài:
Cho dù ở thời đại nào thì vấn đề cốt lõi của việc dạy tác phẩm văn chơng ở trờng
phổ thông vẫn là giúp các em học sinh vơn tới những gí trị thẩm mỹ, giá trị nhân văn,
hớng học sinh tới những hành động cao cả và những ớc mơ đẹp. Chính vì vậy, việc dạy
tác phẩm trong nhà trờng có vai trò vô cùng quan trọng.
Tuy vậy, việc cảm thụ văn chơng của học sinh phổ thông hiện nay còn rất nhiều
vấn đề phải bàn. Theo khảo sát của các nhà giáo dục Việt Nam, trong những năm gần
đây, chất lợng học văn của học sinh THPT ở nớc ta thể hiện qua các hoạt động nh sự t
duy lôgíc, tính liên tởng và thông qua các lời phát biểu trên lớp trong giờ học tác phẩm
tỏ ra ngày càng giảm sút. Điều này đã dẫn tới một yêu cầu tất yếu là phải đổi mới ph-
ơng pháp dạy học văn.
Đã có nhiều cuộc hội thảo, khảo sát về đổi mới phơng pháp dạy học vn đợc tổ chức
ở các cấp. Hàng loạt các phơng pháp dạy học đợc đề xuất thử nghiệm. Trong số các
phơng pháp đợc đề ra và áp dụng rộng rãi gần đây, phơng pháp dạy học nêu vấn đề
đang tỏ ra có hiệu quả hơn cả. Mặc dù nó không thể thay thế hoàn toàn các phơng
pháp khác và quá trình sử dụng ngời dạy vẫn phải kết hợp nó với một số phơng pháp
khác nh: thuyết trình, đàm thoạivvnhng dạy học nêu vấn đề vẫn là phơng pháp tỏ
rõ hiệu quả tối u trong giảng dạy văn học ở trung học phổ thông.
Là một giáo viên dạy văn học, hớng tới mục tiêu dạy tốt học tốt, tôi thiết nghĩ
dạy học nêu vấn đề là phơng pháp cần đợc phát huy và áp dụng phug hợp ở các tiết
dạy. Xuất phát từ những suy nghĩ trên, tôi chọn đề tài Tìm hiểu năng lực văn học của
học sinh từ những lời phát biểu trên lớp trong giờ học tác phẩm.
II. Mục đích nghiên cứu:
Với đề tài trên, tôi muốn tìm hiểu năng lực cảm thụ văn học của học sinh ra sao?
Tình trạng học văn, vốn kiến thức về văn học của học sinh khi chuyển từ bậc học
THCS lên THPT nh thế nào? Nhằm giải quyết những vớng mắc tồn tại, giúp học sinh
hiểu rõ tầm quan trọng của bộ môn văn học, từ đó giúp các em học tốt hơn, khuyến
khích, gợi mở cho các em tìm hiểu tác phẩm, tích cực tham gia phát biểu trên lớp
nhằm tạo không khí học tập sôi nổi, nâng cao chất lợng giờ dạy văn.

Hiện nay, trong giờ học văn, tình trạng học sinh không chịu vận động suy nghĩ,
không chịu phát biểu, phát biểu sai, phát biểu thụ đọng theo tài liệu tham khảo còn rất
phổ biến. Phần lớn giờ dạy học tác phẩm trên lớp do giáo viên làm việc. Vậy làm sao
cho những lời phát biểu trên lớp có hiệu quả và qua đó nâng cao chất lợng giờ học văn
trên lớp? Đó là mục đích nghiên cứu của đề tài này.
III. Đối t ợng, phạm vi nghiên cứu:
Đợc phân công giảng dạy môn văn học ở khối lớp 10 nên đối tợng nghiên cứu
trong đề tài của tôi chính là các em học sinh lớp 10 trờng THPT
Với yêu cầu và quy định của một đề tài nghiên cứu khoa học dành cho giáo sinh
thực tập s phạm nên phạm vi khảo sát đề tài của tôi chỉ bó hẹp trong phạm vi hai bài
giảng văn là: Độc Tiểu Thanh Kí (thơ chữ Hán) và Thúc Sinh từ biệt Thuý Kiều
(trích Truyện Kiều) của đại thi hào Nguyễn Du.
IV. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Đề tài nhằm tìm ra, thấy đợc vai trò của phơng pháp dạy học nêu vấn đề, khẳng
định tính u việt của dạy học nêu vấn đề trong tình hình dạy văn học thực tế hiện nay.
Huy động toàn bộ những kiến thức, năng lực của giáo viên để giúp học sinh có đợc giờ
học tốt. Thấy đợc sự tiến triển của phơng pháp dạy học nêu vấn đề, làm sao cho học
sinh phát huy một cách chủ động, tích cực t duy sáng tạo trong giờ học qua đó thấy đ-
ợc khó khăn và biện pháp khắc phục thông qua lời phát biểu của học sinh trên lớp.
V. Các ph ơng pháp nghiên cứu:
Phơng pháp nghiên cứu chủ yếu của đề tài này là khảo sát từ thực tiễn giảng dạy
văn ở trên lớp nói chung và đặc biệt là qua hai tiết dạy đợc chọn để khảo sát nói riêng.
Qua việc học sinh trả lời các câu hỏi của giáo viên đặt ra ở trên lớp, giáo viên sẽ thống
kê số phần trăm các câu hỏi mà học sinh trả lời đợc từ đó biết đợc tầm hiểu biết, tình
yêu văn chơng của các em sau đó trao đổi với các em về phơng pháp học và điều chỉnh
phơng pháp dạy cho phù hợp.
* * *
B Phần nội dung

Chơng I. Cơ sở lí luận chung

Việc học và cảm thụ sâu sắc một tác phẩm văn chơng từ phía học sinh chính là vấn
đề quan trọng của một giờ dạy văn. Để đạt đợc kết quả cao trong công tác giảng dạy,
tôi thiết nghĩ, giáo viên cần định hớng cho học sinh hiểu tác phẩm một cách nhanh
nhất (nắm đợc nội dung tác phẩm), từ đó giáo viên mới hớng cho các em tìm hiểu tác
phẩm. Vậy để tiếp cận tác phẩm trớc hết ngời giáo viên phải nắm đợc mục đích, yêu
cầu, nội dung, kiến thức trọng tâm của bài dạy từ đó có định hớng về vấn đề sẽ giảng
dạy. Vấn đề đợc đặt ra trong bài một cách khá quan trọng thể hiện qua những câu hỏi
của giáo viên qua quá trình lên lớp. Ngời thầy giáo là ngời định hớng cho học sinh đi
vào thâm nhập và nghiên cứu tác phẩm. Qua những lời phát biểu và những ý kiến thắc
mắc của học sinh, giáo viên có thể hiểu đợc năng lực và trình độ cảm thụ tác phẩm văn
chơng của học sinh trong giờ học.
Mỗi bài dạy phải có một hệ thống câu hỏi cụ thể. Vì vậy khi soạn bài, giáo viên cần
đặt câu hỏi sao cho dễ hiểu và có lôgíc theo trình độ của học sinh và nội dung bài dạy.
Trong giờ day văn, ngời giáo viên là ngời dẫn dắt, điều khiển quá trình dạy học. Với
hệ thống câu hỏi, giáo viên có thể đa ra ý kiến gợi mở, giúp các em liên tởng t duy, tạo
cho các em thói quen tự làm việc để học sinh dần say mê và ngày càng dầy dạn trong
việc cảm thụ văn chơng.
Để có đợc những điều đó, hệ thống câu hỏi của giáo viên phải phù hợp, giáo viên
không nên đa ra những câu hỏi khó hiểu, đơn giản hóa cách hỏi là điều cần thiết trong
khi đặt câu hỏi.
Trau dồi năng lực của của học sinh là điều cần thiết và đó cũng là một điều còn nan
giải. Muốn học tốt đợc văn thì thầy giáo và học sinh phải nỗ lực trong công tác dạy và
học. Thầy giáo phải hớng dẫn các em cảm thụ tác phẩm, chiếm lĩnh tác phẩm, mở
rộng kiến thức để các em có khả năng t duy và phát triển xa, hiểu xa, hiểu rộng vấn đề.
Phơng pháp dạy học mới, lấy học sinh làm trung tâm, vì vậy những lời phát
biểu của các em ở trên lớp là rất cần thiết. Nếu nh cứ áp dụng phơng pháp cũ (thuyết
giảng) thì học sinh chỉlà ngời thụ đọng ghi chép, các em không có tính sáng tạo,
không tự chủ phát huy đợc khả năng kiến thức của mình mà luôn luôn bị động trớc
kiến thức mà giáo viên truyền đạt trong giờ. Vậy trong giờ học tác phẩm, việc đa ra
những câu hỏi phù hợp rất có ích cho học sinh. Những câu hỏi mà giáo viên đa ra

trong 45phút của tiết dạy cần thiết thực, phù hợp với trình độ hiểu biết và khả năng
kiến thức của học sinh. Không nên đa ra những câu hỏi quá khó khiến học sinh khó
tiếp nhận, khó trả lời. Có rất nhiều dạng năng lực của các em đợc phát huy khi giáo
viên đặt câu hỏi cho các em trả lời, nhng chủ yếu và phổ biến hơn cả vẫn là hai dạng
câu hỏi cơ bản, đó là loại câu hỏi giúp các em có sự sáng tạo và liên tởng đợc tốt và
loại câu hỏi tái hiện. Tuy nhiên ,giáo viên nên đa ra những câu hỏi sáng tạo thì tốt hơn.
Sự tiếp nhận kiến thức văn chơng của học sinh bao giờ cũng mang tính chủ quan.
Và tác phẩm văn chơng bao giờ cũng tạo ra những tiền đề cho việc mở rộng đại lợng
nghệ thuật mới trong tiếp nhận của bạn đọc. Đó là quy luật của văn chơng. Nhng trong
nhà trờng phổ thông, sự vận động cảu tác phẩm văn chơng cũng có quy luật, nguyên lí
riêng. Trong môi trờng s phạm, đời sống cũng nh cơ chế vận hành của tác phẩm không
còn giữ nguyên cho nên không thể đồng nhất tác phẩm văn học ngoài nhà trờng với
những tác phẩm văn chơng đợc giảng dạy trong nhà trờng. Không thể đồng nhất bạn
đọc ngoài nhà trờng với bạn đọc là học sinh bởi bạn đọc ngoài nhà trờng đọc tác phẩm
với nhiều mục đích khác nhau, còn bạn đọc là học sinh đọc tác phẩm với với một mục
đích duy nhất là học, tìm hiểu giá trị, t tởng của tác phẩm văn chơng ấy từ đó hình
thành thế giới quan, nhân sinh quan, bồi dỡng vẻ đẹp tâm hồn mình. Cũng không thể
đồng nhất hiệu quả chức năng của tác phẩm văn chơng ngoài nhà trờng với hiệu quả
trong nhà trờng. Tiếp nhận văn chơng trong giờ giảng văn không phải hoàn toàn nh
vậy.
Tác phẩm văn học lớn nào cũng là tác phẩm chứa đựng những nội dung nhân sinh,
nhân văn sâu sắc, đa dạng và phong phú. Giáo viên biết nắm đợc những câu hỏi,
những tình huống có vấn đề từ tác phẩm, từ tầm đón nhận của học sinh theo dự báo,
theo điều tra của giáo viênđể học sinh trao đổi.
Qua đó, giúp học sinh có dịp bộc lộ sự cảm nhận chân thành về những vấn đề mà
giáo viên đa ra. Mặt khác, qua những giờ học nh vậy, giáo viên cũng có cơ hội để nắm
đợc trình độ tiếp nhận của học sinh với những mặt mạnh, mặt yếu của họ để biểu d-
ơng, phát huy, điều chỉnh. Những giờ học nh thế, mỗi học sinh là một chủ
thể nhiều mặt.
Kinh nghiệm dạy học văn thành công của nhiều giáo viên cho thấy, trong giờ học

phát vấn câu hỏi học sinh đợc tự do biểu thị thái độ riêng của mình trớc những vấn đề
do nhà văn, tác phẩm đặt ra.
Để tổ chức một giờ học đói thoại có kết quả, giáo viên phải sử lí nhiều quan hệ
phức tạp trong quá trình giảng dạy. Trong giờ học theo kiểu cũ (chỉ thiên về thuyết
giảng) giáo viên chỉ yêu cầu học sinh hiểu tác phẩm là đủ. Công việc chủ yếu của giáo
viên ở trên lớp là trình bày sự hiểu biết của mình về tác phẩm một cách trôi chảy, sao
cho hấp dẫn học sinh. Trong giờ nêu vấn đề, giáo viên không những phải nắm vững tác
phẩm mà còn phải dự đoán những tình huống xảy ra sự tiếp nhận của học sinh. Giáo
viên không chỉ thuyết trình mà con phải biết tổ chức cho học sinh tham gia đối thoại
sao cho trật tự kiến thức trong bài diễn ra lôgíc, có định hớng mà vẫn đảm bảo giờ giấc
quy định của tiết học. Có không khí cởi mở của một giờ văn chơng. Giờ học đối thoại
chỉ có thể tiến hành khi giáo viên đã phát hiện và đạt đợc những vấn đề có tình huống
vừa không thoát lời tác phẩm, vừa phù hợp với sự tiếp nhận của học sinh lại đảm bảo
theo yêu cầu quỹ thời gian dạy học cho phép.
* Bản chất dạy học nêu vấn đề:
Bản chất của dạy học nêu vấn đề là chuyển những nội dung tri thức, lẽ ra thầy giáo
thông báo truyền đạt thành một hệ thống câu hỏi chứa vấn đề để học sinh suy nghĩ, tự
tìm giải pháp trả lời, tự tiếp nhận tri thức, giáo viên chỉ trên cơ sở kiến thức học sinh
trả lời mà củng cố, đính chính, sửa lại ở những chỗ mà giáo viên thấy cha đạt yêu cầu.
Nhà tâm lý học ngời Nga: Rubimstêin đã viết trong một công trình nghiên cứu của
mình: T duy con ngời chỉ bắt đầu từ một vấn đề đặt ra chủ thể. Coi nh vấn đề đó
không cần thiết. Muốn cho vấn đề đợc các chủ thể tiếp nhận thì ta phải tạo ra đợc
mối liên hệ, mối quan hệ giữa vấn đề chủ thể của học sinh
Bí quyết dạy học nêu vấn đề trong giáo viên không phải tìm ra vấn đề, tạo ra khó
khăn, tạo ra mâu thuẫn mà là khai thác đợc năng lực văn học cho học sinh. Đánh thức
đợc nhu cầu cho học sinh, để cho mỗi học sinh đủ tự tin, hào hứng tiếp nhận suy nghĩ
và giải quyết các vấn đề của tác phẩm. Chính vì thế mà nhà tâm lý học Rubimstêin
nói: Vấn đề chỉ xuất hiện khi nào hình thành các điều kiện để giải quyết chúng
Điều khó nhất khi vận dụng phơng pháp này là giáo viên phải lôi cuốn cả lớp tham
dự vào buổi thảo luận và tìm hiểu tác phẩm thông qua hệ thống câu hỏi của mình.

Giáo viên cần chú ý đến tất cả nội dung và hình thức phát biểu của học sinh. Nhất là
những vấn đề quan điểm và ý kiến cơ bản trong quá trình dẫn dắt học sinh thảo luận
theo câu hỏi, giáo viên luôn hớng học sinh đi vào quỹ đạo của quá trình phân tích.
Tóm lại, dạy học nêu vấn đề nói một cách dễ hiểu chính là phơng pháp dạy hcọ mà
giáo viên chỉ lài ngời dẫn dắt, khơi gợi để học sinh tự tìm hiểu và giải quyết vấn đề.
Dạy học nêu vấn đề coi học sinh phát biểu trên lớp là mục đích chính của giờ dạy. Ph-
ơng pháp này góp phần đào tạo học sinh thành những con ngời tích cực chủ động, nó
đang dần phủ định phơng pháp dạy học thầy đọc trò chép tạo cho học sinh cách học
máy móc, thiếu t duy sáng tạo.
Chơng II. Kết quả điều tra, khảo sát thực tiễn:
Qua các tiết dạy trực tiếp, tôi thấy áp dụng phơng pháp dạy học nêu vấn đề là điều
khá quan trọng. Với hệ thống câu hỏi phù hợp, tôi thấy học sinh trả lời khá chính xác.
Qua các câu hỏi, đại bộ phận các em đã chứng tỏ đợc khả năng cảm thụ văn chơng của
mình. Bên cạnh đó với những em có thói quen học theo phơng pháp truyền thống, khi
giáo viên nêu câu hỏi, các em rất lúng tong. Có những em mặc dù đã hiểu vấn đề nhng
không diễn đạt đợc. Điều này chứng tỏ phơng pháp thầy đọc trò ghi khiến các em
rất thụ động trong việc học tác phẩm.
Để minh chứng cho điều tôi nói ở trên, tôix in trích dẫn một hệ thống các câu hỏi
cụ thể trong bài soạn của tôi mà tôi đã dạy thử nghiệm và khảo sát trong giờ dạy văn.
* bài: độc tiểu thanh ký
(Đọc tập thơ của Tiểu Thanh) Nguyễn Du
Trớc hết tôi đa ra những câu hỏi khái quát giúp các em hình thành đợc xuất xứ, vị
trí, nội dung của bài thơ.
+Câu hỏi: Sauk hi đọc xong phần tiểu dẫn, em cho biết xuất xứ, vị trí, nội dung của
bài thơ?
- Trong phần này có khoảng 90% các em trả lời đợc bởi các nội dung trên đều có
ở SGK, tôi chỉ bổ xung thêm những điều các em cha biết.
- Sau đó, tôi đi vào nội dung cụ thể hơn:
+ Câu hỏi: Sauk hi đọc các phần của bài thơ, cho biết bài thơ làm theo thể thơ gì?
bố cục của nó ra sao?

- Với câu hỏi này đa số các em trả lời đợc và trả lời chính xác.
+ Câu hỏi: ở những câu đầu, sau khi đọc tập thơ của Tiểu Thanh, Nguyễn Du tởng
tợng ra cảnh Tây Hồ nh thế nào?
- Đây là câu hỏi về câu thơ thứ nhất tức là câu đề, vì vây tôi định hớng cho học sinh
để triển khai ở câu tiếp. Trong câu hỏi này đa số học sinh trả lời tốt.
+ Câu hỏi: Từ cái đẹp tàn phai của cảnh đẹp Tây Hồ, tác giả đã viếng Tiểu Thanh