Män Âo Âảc Âëa Chênh

Täø män : Qun L Âáút Âai

PHÁƯN I: NHỈỴNG KIÃÚN THỈÏC MÅÍ ÂÁƯU
CHỈÅNG I. MÄÜT SÄÚ KIÃÚN THỈÏC CHUNG VÃƯ TRÀÕC ÂËA, TRẠI ÂÁÚT
V BN ÂÄƯ.
§1-1 : ÂÄÚI TỈÅÜNG NGHIÃN CỈÏU VA ÌNHIÃÛM VỦ
CA CÄNG TẠC TRÀÕC ÂËA
I. Âäúi tỉåüng nghiãn cỉïu ca tràõc âëa:
Tràõc âëa l khoa hc nghiãn cỉïu hçnh dảng, kêch thỉåïc trại âáút hồûc mäüt
pháưn ca bãư màût tỉû nhiãn trại âáút. Cạc kãút qu nghiãn cỉïu ca cäng tạc tràõc âëa
vãư bãư màût trại âáút âỉåüc biãøu thë dỉåïi dảng bn âäư, bçnh âä,ư bn v màût càõt âëa
hçnh.
Song song våïi nhiãûm vủ trãn cäng tạc tràõc âëa cn nghiãn cỉïu cạc phỉång
phạp sỉí dủng cạc tạc pháøm bn âäư, bçnh âäư, bn v màût càõt âëa hçnh âãø thãø hiãûn
âënh ci tảo bãư màût trại âáút ca con ngỉåìi, âỉa tỉåíng ca con ngỉåìi thnh
hiãûn thỉûc trãn bãư màût trại âáút âạp ỉïng cạc váún âãư âàût ra trong nãưn kinh tãú qúc
dán, qúc phng, nghiãn cỉïu khoa hc v vàn hoạ giạo dủc.
II.Cạc ngnh trong tràõc âëa
1.Tràõc âëa cao cáúp
Nghiãn cỉïu âo âảc hçnh dảng, kêch thỉåïc qu âáút hay mäüt pháưn räüng låïn
ca bãư màût trại âáút . Cung cáúp säú liãûu cho viãûc nghiãn cỉïu khoa hc vãư qu âáút
v cung cáúp nhỉỵng säú liãûu cå bn lm cå såí cho cạc cäng tạc tràõc âëa khạc.
2.Tràõc âëa phäø thäng
Nghiãn cỉïu âo v hçnh dảng màût âáút m sn pháøm l bn âäư, bçnh âäư v
màût càõt âëa hçnh. Cạc sn pháøm ny âỉåüc dng âãø âạp ỉïng cạc nhu cáưu khạc
nhau trong cạc ngnh kinh tãú qúc dán v qúc phng.
3.Tràõc âëa cäng trçnh
Gii quút cạc váún âãư trong âo âảc khi thi cäng v qun lê cạc cäng trçnh
4. Tràõc âëa nh

Nghiãn cỉïu âo v bn âäư v theo di sỉû biãún dảng cäng trçnh bàìng phỉång
phạp chủp nh trãn màût âáút v nh hng khäng.
5.Tràõc âëa m
Gii quút cạc váún âãư khi bäú trê, âo âảc âãø xáy dỉûng cạc cäng trçnh ngáưm,
háưm m.
6. Biãn soản bn âäư
Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy

Trang:1


Män Âo Âảc Âëa Chênh

Täø män : Qun L Âáút Âai

Nghiãn cỉïu phỉång phạp thnh láûp, v biãøu thë màût âáút lãn giáúy dỉåïi dảng bn
âäư, bçnh âäư
Tràõc âëa liãn hãû máût thiãút våïi toạn hc, váût l v thiãn vàn hc
III. Nhỉỵng nhiãûm vủ ch úu ca cäng tạc tràõc âëa
Cäng tạc tràõc âëa cọ nhỉỵng nhiãûm vủ ch úu sau:
Dng mạy v cạc dủng củ tràõc âëa âãø tiãún hnh âo gọc, âo khong cạch,
âo âäü cao giỉỵa cạc âiãøm trãn màût âáút våïi nhau hồûc giỉỵa cạc âiãøm trãn màût âáút
våïi cạc vãû tinh chun dủng hay cạc thiãn thãø.
Xỉí l cạc kãút qu âo âảc âãø thnh láûp bn âäư, bçnh âäư, bn v màût càõt âëa
hçnh v nghiãn cỉïu khoa hc.
Sỉí dủng bn âäư, bçnh âäư, bn v màût càõt âëa hçnh âãø gii quút cạc váún âãư
âàût ra trong thỉûc tiãùn, thãø hiãûn tỉåíng ci tảo bãư màût trại âáút ca con ngỉåìi, âỉa
tỉåíng ca con ngỉåìi thnh hiãûn thỉûc trãn bãư màût trại âáút.
IV. Vai tr ca tràõc âëa trong nãưn kinh tãú qúc dán v qúc phng.
1. Vai tr ca tràõc âëa âäúi våïi nãưn kinh tãú qúc dán

Dỉûa vo thnh qu ca cäng tạc tràõc âëa kãút håüp våïi cạc cäng tạc âiãưu tra
kho sạt khạc chụng ta cọ thãø nàõm âỉåüc tiãưm nàng ti ngun thiãn nhiãn ca
âáút nỉåïc.Tỉì âọ cọ thãø vảch ra cạc qui hoảch khai thạc khoạng sn, qui hoảch
trong näng, lám nghiãûp, trong xáy dỉûng nh mạy, xê nghiãûp, näng trỉåìng, lám
trỉåìng, khu kinh tãú måïi... nhàòm sỉí dủng mäüt cạch täút nháút ngưn ti ngun
thiãn nhiãn trong viãûc xáy dỉûng v phạt triãøn kinh tãú.
Viãûc xáy dỉûng, måí räüng cạc cäng trçnh âi hi cäng tạc tràõc âëa phi âi
trỉåïc mäüt bỉåïc âãø thnh láûp: bn âäư, bçnh âäư, bn v màût càõt âëa hçnh nhàòm
phủc vủ cho cäng tạc qui hoảch, thiãút kãú, lỉûa chn phỉång ạn thiãút kãú täúi ỉu âãø
xáy dỉûng cäng trçnh
Khi tiãún hnh xáy dỉûng cäng trçnh cäng tạc tràõc âëa cọ nhiãûm vủ dỉûa vo
bn v thiãút kãú ca cäng trçnh âãø chuøn vë trê ca cäng trçnh ra thỉûc âëa theo
âụng vë trê thiãút kãú ca nọ phuc vủ cho viãûc thi cäng cäng trçnh
Khi cäng trçnh tiãún hnh xáy dỉûng cäng tạc tràõc âëa cọ nhiãûm vủ âo v
hon cäng nhàòm so sạnh cạc chè tiãu k thût (Vë trê màût bàòng v âäü cao) ca
cäng trçnh â âỉåüc xáy dỉûng våïi cạc chè tiãu k thût trong bn v thiãút kãú âãø tỉì
âọ âạnh giạ cháút lỉåüng xáy dỉûng cäng trçnh chè ra cạc sai lãûch vãư vë trê màût bàòng
v âäü cao âãø âån vë thi cäng cọ biãûn phạp khàõc phủc, sỉía chỉỵa, trãn cå såí âọ tiãún
hnh nghiãûm thu cäng trçnh v âỉa cäng trçnh vo sỉí dủng
Âäúi våïi cạc cäng trçnh låïn cäng tạc tràõc âëa cn cọ nhiãûm vủ gàõn cạc mäúc
quan tràõc biãún dảng cäng trçnh v tiãún hnh quan tràõc biãún dảng cäng trçnh âãø cọ
Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy

Trang:2


Män Âo Âảc Âëa Chênh

Täø män : Qun L Âáút Âai


thãø xạc âënh cạc trë säú biãún dảng ca cäng trçnh tỉì âọ âãư ra cạc biãûn phạp gia cäú,
sỉía chỉỵa këp thåìi nhàòm lm cho cäng trçnh ln ln váûn hnh an ton v cọ tøi
th cao
2. Vai tr ca tràõc âëa âäúi våïi qúc phng
Dỉûa vo bn âäư, bçnh âä, bn v màût càõt âëa hçnh kãút håüp våïi cạc kiãún
thỉïc vãư qn sỉû ta cọ thãø bäú trê tuún phng th ca âáút nỉåïc mäüt cạch täút nháút,
láûp âỉåüc kãú hoảch tạc chiãún trong cạc hoảt âäüng qn sỉû khi cọ chiãún tranh xy
ra.

§ 1-2. HÇNH DẢNG KÊCH THỈÅÏC CA TRẠI ÂÁÚT
I. Bãư màût tỉû nhiãn trại âáút.
Qu âáút cọ hçnh dảng ráút phỉïc tảp, bãư màût tỉû nhiãn ca nọ ghäư ghãư, läưi
lm, bao gäưm khong 29% l lủc âëa, 71% l âải dỉång .Trãn màût âáút cọ nụi
cao, âäưng bàòng, thung lng, dỉåïi âải dỉång cọ chäù näng, chäù sáu ... nhỉ váûy bãư
màût tỉû nhiãn trại âáút khäng phi l mäüt bãư màût toạn hc vç khäng thãø cọ phỉång
trçnh toạn hc no biãøu thë âỉåüc chụng.
II. Màût thu chøn qu âáút.
1. Màût thu chøn:
Trong tràõc âëa ngỉåìi ta âỉa ra khại niãûm màût thu chøn l màût läưi, âàóng
thãú v phạp tuún tải mi âiãøm trãn bãư màût ny âãưu trng våïi phỉång trng lỉûc
qua âiãøm âọ.
Nhỉ váûy s cọ vä säú màût thu chøn, ta cọ thãø hçnh dung màût nỉåïc biãøn,
màût nỉåïc häư, ao åí trảng thại n ténh l mäüt pháưn ca cạc màût thu chøn. Cạc
màût thu chøn âãưu ún nãúp, gåün sọng chụng khäng song song våïi nhau nhỉng
cng khäng càõt nhau .
2. Màût thu chøn qu âáút
Màût thu chøn gáưn giäúng våïi bãư màût tỉû nhiãn trại âáút nháút âỉåüc gi l
màût thu chøn qu âáút hay màût Ghãäid . Âọ l màût nỉåïc biãøn trung bçnh, n
ténh, tỉåíng tỉåüng àn sáu vo cạc lủc âëa v hi âo tảo thnh mäüt màût cong khẹp
kên.

Màût thu chøn nọi chung v màût thu chøn qu âáút nọi riãng, chụng
khäng phi l cạc bãư màût toạn hc
3. Màût thu chøn Nh nỉåïc
Mäùi qúc gia trãn thãú giåïi âãưu chn mäüt màt thu chøn lm gäúc âãø tênh
âäü cao ca cạc âiãøm trãn màût âáút trong phảm vi qúc gia mçnh v gi l màût
thu chøn Nh nỉåïc. Âiãøm gäúc (Âiãøm cọ âäü cao âỉåüc coi l bàòng 0) ca màût
Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy

Trang:3


Män Âo Âảc Âëa Chênh

Täø män : Qun L Âáút Âai

thu chøn Nh nỉåïc âỉåüc xạc âënh båíi kãút qu âo âảc tải cạc trảm nghiãûm
triãưu.
III. Hçnh dảng, kêch thỉåïc qu âáút
1 . Elipxoid trại âáút
Âãø tçm bãư màût toạn hc âàûc trỉng cho hçnh dảng, kêch thỉåïc qu âáút v
dng nọ trong cạc phẹp chiãúu âãø thnh láûp bn âäư, ngỉåìi ta âỉa ra mäüt bãư màût
gáưn giäúng våïi màût Ghãoid nháút nhỉng lải cọ tênh cháút toạn hc v gi âọ l
Elipxoid trại âáút. Elipxoid trại âáút do mäüt elip cọ cạc bạn trủc låïn v bạn trủc
nhọ tỉång âỉång våïi bạn trủc låïn v bạn trủc nhï ca trại âáút quay xung quanh
trủc nh ca nọ tảo thnh.
2. Kêch thỉåïc ca Elipxoid
trại âáút:
B
Bạ
n

trủ
c
nh
(b)
Kêch thỉåïc ca
Elipxoid trại âáút âỉåüc âàûc
O
T
Â
trỉng båíi cạc thnh pháưn
Bạn trủc låïn (a)
bạn trủc låïn a, bạn trủc
nh b v âäü dẻt α . Cạc trë
N
säú a v b âỉåüc nhiãưu nh
Hçnh 1- 1
bạc hc khạc nhau trãn thãú giåïi xạc âënh bàòng cạc phỉång phạp khạc nhau v
cạc trë säú ny cng khạc nhau âäi chụt.
Theo kãút qu âo âảc tênh toạn ca nh bạc hc Nga Kaxäpxki thç:
a = 6378.245km
b = 6356.863km

α =

a −b
a

=

1

298 .3

Kêch thỉåïc Elipxoid trại âáút âỉåüc xạc âënh bàòng vãû tinh trong hãû toả âäü
WGS 84 l:
a = 6378.137km
b = 6356.752km

α=

a −b
a

=

1
298.257

Âäü dẻt α ráút nh nãn trong nhiãưu trỉåìng håüp khi
u cáưu âo âảc våïi âäü chênh xạc khäng cao làõm ngỉåìi ta
T
cọ thãø coi trại âáút l hçnh cáưu bạn kênh
R = 6371.110 km

B

O
R

Â


N

Hçnh 1- 2
Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy

Trang:4


Män Âo Âảc Âëa Chênh

Täø män : Qun L Âáút Âai

§ 1-3. CẠC ÂÅN VË THỈÅÌNG DNG TRONG TRÀÕC ÂËA
I. Âån vë âo chiãưu di, âäü cao.
Thäng thỉåìng trong tràõc âëa khong cạch ca cạc âoản thàóng ngoi thỉûc
âëa, chãnh lãûch âäü cao giỉỵa chụng thỉåìng âỉåüc xạc âënh theo âån vë l mẹt, khi
âo chiãưu di trãn bn âäư, bçnh âäư ngỉåìi ta thỉåìng tênh theo âån vë l cen ti mẹt.
1m = 10 dm = 100 cm = 1000 mm
II. Âån vë âo diãûn têch.
Trong thỉûc tãú täưn tải khạ nhiãưu âån vë âo diãûn têch, tuy nhiãn cạc âån vë
áúy âãưu l bäüi säú hồûc ỉåïc säú ca m2.
Trong tràõc âëa âån vë âo diãûn têch thỉåìng dng ngoi thỉûc âëa l m2 hồûc
hecta. Diãûn têch trãn bn âäư thỉåìng âỉåüc biãøu thë bàòng cm2 hồûc dm2
1km2 = 100ha =10000 a = 1000000 m2 = 100000000 dm2
= 10000000000 cm2 = 1000000000000 mm2.
III. Âån vë âo gọc.
Âån vë âo gọc thỉåìng dng trong tràõc âëa l âäü, phụt, giáy. ( Hãû tháûp lủc phán).
Mäüt gọc âáưy tỉång ỉïng våïi 3600
( 1o = 60' = 3600" )
Ngoi âån vë âäü ngỉåìi ta cn dng âån vë grad.

Mäüt gọc âáưy tỉång ỉïng våïi 400 grad.
Ta cọ thãø tênh chuøn tỉì âån vë âäü sang âån vë grad v ngỉåüc lải: 1 grad = 0,9o.
IV. Quan hãû tênh chuøn giỉỵa âån vë âo gọc v âo chiãưu di.
A

s

α

A'

O

Hçnh 1- 3
Ta cọ 360o ∼ 2π rad
1 rad = 360o/ 2π váûy rad ≈ 57,3o ≈ 3438' ≈ 206265"
Dỉûa vo hçnh v ta cọ 2πS ∼ 360o
Cung AA' ∼ α

AA'
αO
=
2πS 360 O

AA' = αO.S.

Trong âọ ρ o =

α O .S
2π

=
360 O
ρO

360 o
2π

Cúi cng ta cọ cạc cäng thỉïc tênh chuøn sau.
AA' =
Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy

α O .S
ρO

Trong âọ ρ o = 57,3o
Trang:5


Män Âo Âảc Âëa Chênh
AA' =

'

α .S
ρ'

Trong âọ ρ ' = 3438

Täø män : Qun L Âáút Âai
AA' =


α '' .S
Trong âọ ρ '' = 206265
ρ ''

§1-4: CẠC HÃÛ THÄÚNG TOẢ ÂÄÜ, ÂÄÜ CAO THỈÅÌNG DNG TRONG
TRÀÕC ÂËA
Trong tràõc âëa ngỉåìi ta dng toả âäü âëa lê, toả âäü tràõc âëa v âäü cao âãø xạc âënh
vë trê ca cạc âiãøm trãn màût âáút. Trãn bn âäư, bçnh âäư ngỉåìi ta dng toả âäü
vng gọc v toả âäü cỉûc phàóng âãø xạc âënh vë trê cạc âiãøm.
I. Cạc hãû thäúng toả âäü thỉåìng dng trong tràõc âëa
1. Toả âäü âëa lê
Khi xáy dỉûng hãû thäúng toả âäü âëa lê ngỉåìi ta coi trại âáút l hçnh cáưu v vë
trê ca mäüt âiãøm trãn màût âáút âỉåüc xạc âënh båíi hai toả âäü : âäü vé âëa lê ϕ v âäü
kinh âëa lê λ
Trong hãû toả âäü ny ngỉåìi ta chn kinh tuún âi qua âi thiãn vàn Grinwich åí
ngoải ä th âä Ln Âän v âỉåìng xêch âảo lm hãû trủc
a. Âäü vé âëa lê
Âäü vé âëa lê ca mäüt âiãøm trãn
A
B
màût âáút l gọc tảo båíi phỉång ca
Kinh tuún
âỉåìng dáy di âi qua âiãøm âọ våïi Kinh tuún gäúc
chỉïa âiãøm A
màût phàóng xêch âảo. Kê hiãûu âäü vé
O ϕ
âëa lê l ϕ giạ trë ca ϕ biãún thiãn
T
Â

Xêch âảo
λ
tỉì 0 âäü âãún 90 âäü. Âäü vé tênh tỉì xêch
âảo vãư phêa cỉûc bàõc ca trại âáút gi
l âäü vé bàõc. Âäü vé âỉåüc tênh tỉì xêch
N
âảo vãư phêa cỉûc nam ca trại âáút gi
l âäü vé nam
Hçnh 1- 4
b. Âäü kinh âëa lê
Âäü kinh âëa lê ca mäüt âiãøm trãn màût âáút l gọc nhë diãûn giỉỵa màût phàóng
kinh tuún âi qua âiãøm âọ v màût phàóng kinh tuún gäúc ( Màût phàóng chỉïa kinh
tuún âi qua âi thiãn vàn Grinwich åí ngoải ä th âä Ln Âän ca nỉåïc Anh )
Kê hiãûu âäü kinh âëa lê l λ giạ trë λ biãún thiãn tỉì 0 âäü âãún 180 âäü . Âäü
kinh âỉåüc tênh tỉì kinh tuún gäúc vãư phêa âäng gi l âäü kinh âäng. Âäü kinh
âỉåüc tênh tỉì kinh tuún gäúc vãư phêa táy gi l âäü kinh táy.
2. Toả âäü tràõc âëa
Khi xáy dỉûng hãû toả âäü ny ngỉåìi ta coi trại âáút l Elipxäid, vë trê ca mäüt
âiãøm trãn bãư màût trại âáút âỉåüc xạc âënh bàòng hai toả âäü : âäü vé tràõc âëa B v âäü
kinh tràõc âëa L
a. Âäü vé tràõc âëa
Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy

Trang:6


Mọn o aỷc ởa Chờnh

Tọứ mọn : Quaớn Lyù ỏỳt ai


ọỹ vộ trừc õởa cuớa mọỹt õióứm trón mỷt õỏỳt laỡ goùc taỷo bồới phaùp tuyóỳn vồùi
mỷt Elipxọid taỷi õióứm õoù vồùi mỷt phúng xờch õaỷo. Kờ hióỷu õọỹ vộ trừc õởa laỡ B, giaù
trở cuớa B bióỳn thión tổỡ 0 õọỹ
A
B
õóỳn 90 õọỹ. ọỹ vộ trừc õởa õổồỹc Kinh tuyóỳn gọỳc
Kinh tuyóỳn
tờnh tổỡ xờch õaỷo vóử phờa cổỷc
chổùa õióứm A
O B
bừc cuớa traùi õỏỳt goỹi laỡ õọỹ vộ
T

Xờch õaỷo
L
bừc, õọỹ vộ trừc õởa õổồỹc tờnh tổỡ
xờch õaỷo vóử phờa cổỷc nam cuớa
traùi õỏỳt goỹi laỡ õọỹ vộ nam.
N
b. ọỹ kinh trừc õởa
Hỗnh 1- 5
ọỹ kinh trừc õởa cuớa mọỹt õióứm laỡ goùc nhở dióỷn giổợa mt phúng kinh tuyóỳn
qua õióứm õoù vaỡ mỷt phúng kinh tuyóỳn gọỳc. Kờ hióỷu õọỹ kinh trừc õởa laỡ L giaù trở
cuớa L bióỳn thión tổỡ 0 õọỹ õóỳn 180 õọỹ
3. Toaỷ õọỹ vuọng goùc trừc õởa Gauss-Kruger
Khi xỏy dổỷng hóỷ toaỷ õọỹ naỡy ngổồỡi ta nhỏỷn kinh tuyóỳn giổợa cuớa caùc muùi
chióỳu laỡm truỷc X (coù chióửu dổồng chố vóử hổồùng bừc) vaỡ õổồỡng xờch õaỷo laỡm truỷc
Y(coù chióửu dổồng chố vóử hổồùng õọng) Hai truỷc toaỷ õọỹ naỡy chia mỷt phúng toaỷ
õọỹ thaỡnh 4 cung phỏửn tổ nhổ hỗnh veợ Cỏửn chuù yù rũng hóỷ toaỷ õọỹ naỡy ngổồỹc vồùi hóỷ
toaỷ õọỹ trong toaùn hoỹc

ióứm giao nhau cuớa xờch õaỷo vaỡ kinh tuyóỳn giổợa muùi chióỳu lỏỳy laỡ õióứm gọỳc cuớa
hóỷ toaỷ õọỹ (ióứm O ) coù toa ỷõọỹ laỡ XO ; YO
cung phỏửn tổ thổù nhỏỳt X > 0 vaỡ Y > 0
cung phỏửn tổ thổù hai
X < 0 vaỡ Y > 0
cung phỏửn tổ thổù ba
X < 0 vaỡ Y< 0
ớ cung phỏửn tổ thổù tổ
X > 0 vaỡ Y< 0
X
óứ khi tờnh toaùn traùnh
giaù trở Y mang dỏỳu ỏm ngổồỡi
IV
I
ta qui õởnh toaỷ õọỹ cuớa õióứm
gọỳc laỡ
XO = 0 , YO = 500 Km
óứ thuỏỷn tióỷn trong vióỷc ổồỡng xờch õaỷo
Y
sổớ duỷng hóỷ toaỷ õọỹ naỡy ngổồỡi ta
thaỡnh lỏỷp lổồùi toaỷ õọỹ vuọng
goùc.Lổồùi toaỷ õọỹ vuọng goùc
II
III
õổồỹc taỷo thaỡnh bũng nhổợng
õổồỡng thúng song song caùch
Kinh tuyóỳn giổợa cuớa muùi chióỳu
õóửu nhau lỏỳy caùc truỷc OX vaỡ
Hỗnh 1- 6
0


Giaùo vión: Nguyóựn ổùc Huy

Trang:7


Män Âo Âảc Âëa Chênh

Täø män : Qun L Âáút Âai

OY lm hỉåïng chênh .Khong cạch giỉỵa cạc âỉåìng tu thüc vo tè lãû bn âäư.
Âäúi våïi tåì bn âäư tè lãû 1/10000 ; 1/25000 ; 1/50000 thç khong cạch giỉỵa cạc
âỉåìng l 1 km. Âäúi våïi tåì bn âäư tè lãû 1/100000 ; 1/200000 ...thç khong cạch
giỉỵa cạc âỉåìng l 2 km .Nhỉ váûy toả âäü ca âiãøm báút kç trong mụi chiãúu no âọ
cọ thãø xạc âënh nhåì lỉåïi toả âäü vng gọc . Âãø phán biãût ngay âỉåüc toả âäü ca
âiãøm nàòm trong mụi chiãúu no, cạch âiãøm gäúc bao nhiãu km ngỉåìi ta qui âënh
cạch viãút toả âäü nhỉ sau :
X qui ïc = X thỉûc v Y qui ỉïåc = n.10 3+ 500 + Y thỉûc (km)
(Våïi n l säú thỉï tỉû mụi chiãúu)
Vê dủ âiãøm A cọ toả âäü qui ỉåïc l ( 315.84 , 18475.00 ) . Ta hiãøu l l âiãøm A
cạch xêch âảo 315.84 km vãư phêa bàõc, nàòm åí mụi thỉï 18 vãư phêa táy kinh tuún
giỉỵa v cạch kinh tuún giỉỵa l 25 km ( 475 - 500 )
Âãø tênh kinh tuún giỉỵa ca mụi chiãúu ta cọ thãø ạp dủng cäng thỉïc sau :
λ0 = n .60 - 30 ( Våïi n l säú thỉï tỉû mụi chiãúu )
(1 - 1)
4. Hãû toả âäü cỉûc phàóng
Khi xáy dỉûng hãû toả âäü ny ngỉåìi ta nháûn mäüt âiãøm lm gäúc cỉûc v mäüt
cảnh lm trủc cỉûc
X
Hçnh 1- 7

Vë trê ca mäüt âiãøm trong hãû thäúng toả âäü ny
âỉåüc xạc âënh båíi hai thnh pháưn: gọc cỉûc β v
β
khong cạch cỉûc D. Gọc cỉûc β l gọc håüp båíi trủc 0
A
d
cỉûc våïi nỉía âỉåìng thàóng näúi âiãøm gäúc cỉûc våïi âiãøm
cáưn xạc âënh, tênh theo thûn chiãưu kim âäưng häư. Khong cạch cỉûc ( Bạn kênh
vẹctå) l khong cạch nàòm ngang tỉì gäúc cỉûc âãún âiãøm cáưn xạc âënh.
II. Cạc hãû thäúng âäü cao thäng dủng
1. Âäü cao tuût âäúi
Âäü cao tuût âäúi ca mäüt âiãøm trãn màût âáút l khong cạch theo phỉång
ca âỉåìng dáy di tỉì âiãøm âọ âãún màût thu chøn Nh nỉåïc. Cạc âiãøm nàòm phêa
trãn màût thu chøn Nh nỉåïc âäü cao mang dáúu dỉång, cạc âiãøm nàòm dỉåïi màût
thu chøn Nh nỉåïc âäü cao mang dáúu ám, cạc âiãøm nàòm trng våïi màût thu
chøn Nh nỉåïc thç âäü cao bàòng "0".
Âäü cao tuût âäúi ca mäüt âiãøm thỉåìng k hiãûu bàòng chỉỵ H v tãn ca
âiãøm âọ ghi xúng phêa dỉåïi. Vê dủ âäü cao ca âiãøm A âỉåüc k hiãûu l HA
2. Âäü cao tỉång âäúi.
Trong nhiãưu trỉåìng håüp tải khu vỉûc âo v chỉa cọ cạc âiãøm âäü cao nh
nỉåïc khi âọ càn cỉï vo âàûc âiãøm, phảm vi, tênh cháút ca cäng viãûc âo v ngỉåìi

Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy

Trang:8


Mọn o aỷc ởa Chờnh

Tọứ mọn : Quaớn Lyù ỏỳt ai


HA

HB

H'A

H'B

hAB

ta coù thóứ sổớ duỷng hóỷ thọỳng õọỹ cao tổồng õọỳi õóứ xaùc õởnh õọỹ cao cuớa caùc õióứm
trong khu õo.
ọỹ cao tổồng õọỳi cuớa mọỹt õióứm trón mỷt õỏỳt laỡ khoaớng caùch theo phổồng
õổồỡng dỏy doỹi tổỡ õióứm õoù õóỳn mỷt thuyớ chuỏứn giaớ õởnh .(Mỷt thuyớ chuỏứn giaớ
õởnh coù õọỹ cao bũng o).
ọỹ cao tổồng õọỳi cuớa mọỹt õióứm thổồỡng kyù hióỷu bũng chổợ H' vaỡ tón cuớa
õióứm õoù ghi xuọỳng phờa dổồùi. Vờ duỷ õọỹ cao tổồng õọỳi cuớa õióứm A õổồỹc kyù hióỷu
laỡ H'A
Ngổồỡi ta coù thóứ tờnh chuyóứn õọỹ cao tổồng õọỳi vóử õọỹ cao tuyóỷt õọỳi bũng
caùch dỏựn õọỹ cao tổỡ mọỳc coù õọỹ cao tuyóỷt õọỳi õóỳn õióứm coù õọỹ cao tổồng õọỳi tờnh
theo mỷt thuyớ chuỏứn giaớ õởnh õóứ xaùc õởnh sổỷ chónh lóỷch giổợa hai hóỷ thọỳng õọỹ
cao.
3. Hióỷu sọỳ õọỹ cao
Hióỷu sọỳ õọỹ cao
giổợa hai õióứm trón mỷt
B
Mỷt thuyớ chuỏứn qua B
õỏỳt laỡ khoaớng caùch theo
phổồng õổồỡng dỏy doỹi

A
Mỷt thuyớ chuỏứn qua A
giổợa 2 mỷt thuyớ chuỏứn õi
B2
qua 2 õióứm õoù.
B1
Hióỷu sọỳ õọỹ cao
Mỷt thuyớ chuỏứn giaớ õởnh
A1
giổợa 2 õióứm thổồỡng õổồỹc
kờ hióỷu bũng chổợ h vaỡ
BO
Mỷt thuyớ chuỏứn Nhaỡ nổồùc
AO
tón cuớa 2 õióứm vióỳt luỡi
Mỷt õỏỳt tổỷ nhión
Hỗnh 1- 8
xuọỳng phờa dổồùi. Vờ duỷ
hióỷu sọỳ õọỹ cao giổợa 2 õióứm A vaỡ B kờ hióỷu laỡ h AB
h AB = HB - HA
h BA = HA - HB
AAo , BBo laỡ õọỹ cao tuyóỷt õọỳi cuớa caùc õióứm A, B ( HA vaỡ HB )
AA1 , BB1 laỡ õọỹ cao tổồng õọỳi cuớa caùc õióứm A, B ( H'A vaỡ H'B )
BB2 laỡ chónh lóỷch õọỹ cao giổợa B vaỡ A ( hióỷu sọỳ õọỹ cao ) ( h AB )

Đ 1- 5. GIẽI HAN CUA VIC DUèNG MT PHểNG THAY CHO
MT THUY CHUỉN

Giaùo vión: Nguyóựn ổùc Huy


Trang:9


Mọn o aỷc ởa Chờnh

Tọứ mọn : Quaớn Lyù ỏỳt ai

Ta thỏỳy rũng khi thóứ hióỷn mỷt õỏỳt lón giỏỳy õóứ thaỡnh lỏỷp baớn õọử ta phaới chióỳu
noù xuọỳng mỷt thuyớ chuỏứn theo phổồng dỏy doỹi, rọửi chuyóứn kóỳt quaớ hỗnh chióỳu
trón mỷt thuyớ chuỏứn lón hỗnh chióỳu phúng cuớa giỏỳy veợ. Quaù trỗnh chióỳu nhổ vỏỷy
rỏỳt phổùc taỷp ta khọng nghión cổùu ồớ õỏy.
ớ õỏy ta chố xem xeùt sai sọỳ do vióỷc chióỳu trổỷc tióỳp mỷt õỏỳt lón mỷt phúng
gỏy ra.
I. Sai sọỳ vóử khoaớng caùch.
A vaỡ B laỡ 2 õióứm trón mỷt õỏỳt. Cung AOBO laỡ õọỹ daỡi giổợa hai õióứm A vaỡ B
trón mỷt thuyớ chuỏứn. Cung AOBO' laỡ õọỹ daỡi giổợa hai õióứm A vaỡ B khi thay mỷt
thuyớ chuỏứn bũng mỷt phúng suy ra hióỷu sọỳ
D = AOBO' - AOBO chờnh laỡ sai sọỳ vóử khoaớng caùch do vióỷc thay thóỳ mỷt thuyớ
B
chuỏứn bũng mỷt phúng.
A
AOBO' = R. tg = D'
D'
A
R.
D
B'
AO BO =
= D => = .
D



R
B

R
Vỏỷy D = D' = D = R(tg )

R
Hỗnh 1- 9
0

0

h

0

3
3
3
+

=
R
(
+

)
=

R
.
suy ra D
3. 3
3. 3
3. 3
.D
D3
Thay =
ta õổồỹc D =
(1 - 2)
3. R 2
R

Khi nhoớ thỗ tg =

Khi thay giaù trở D tổồng ổùng ta seợ tờnh õổồỹc D vaỡ D/D
ọỹ daỡi D (km)
D (cm)
D/D
10
0.82
1:122000
50
102
1:49000
100
824
1:12000
Qua baớng trón ta thỏỳy rũng aớnh hổồớng cuớa vióỷc chióỳu trổỷc tióỳp lón mỷt phúng

gỏy ra sai sọỳ khoaớng caùch tổồng õọỳi nhoớ vỗ thóỳ vồùi khu õo coù dióỷn tờch
nhoớ hồn (20 x 20) km2 ta coù thóứ xem mỷt õỏỳt nhổ mỷt phúng.
II. Sai sọỳ vóử õọỹ cao.
Nóỳu thay mỷt nổồùc chuỏứn bũng mỷt phúng thỗ õióứm BO seợ trồớ thaỡnh BO' vaỡ
õoaỷn BO BO' = h laỡ sai sọỳ vóử õọỹ cao do aớnh hổồớng cuớa õọỹ cong cuớa traùi õỏỳt.
Ta coù 0BO = R suy ra 0BO' = R. Seùc trong õoù Seùc= 1/ Cos
Giaùo vión: Nguyóựn ổùc Huy

Trang:10


Män Âo Âảc Âëa Chênh
∆h = R. (Sẹcα - 1) = R .

α

2

2 .ρ

2

Täø män : Qun L Âáút Âai
D
D 2
m α = ρ .
váûy ∆ h =
(1 - 3)
2 .R
R


D (Km)
∆h (cm)
0.1
0.078
1.0
7.8
10.0
785
Qua bng trãn ta tháúy nh hỉåíng ca viãûc thay màût nỉåïc chøn bàòng màût
phàóng gáy ra sai säú âäü cao tỉång âäúi låïn do váûy ngay c våïi khong cạch ngàõn
100m cng phi xẹt tåïi sai säú âäü cao do nh hỉåíng ca âäü cong ca qu âáút gáy
ra.
§1- 6: KHẠI QUẠT CHUNG VÃƯ BN ÂÄƯ, BÇNH ÂÄƯ, BN V
MÀÛT CÀÕT ÂËA HÇNH
I. Khại niãûm vãư bn âäư, bçnh âäư, bn v màût càõt âëa hçnh.
1. Bn âäư
Bn âäư l bn v khại quạt, thu nh biãøu thë bãư màût tỉû nhiãn ca qu âáút
hồûc thiãn thãø khạc trãn màût phàóng nàòm ngang thäng qua mäüt qui tàõc toạn hc
nháút âënh. Näüi dung bn âäư âỉåüc thãø hiãûn bàòng hãû thäúng k hiãûu, chỉỵ viãút v
mu sàõc qui ỉåïc. Khi biãøu thë màût cong xúng màût phàóng táút nhiãn cọ sỉû biãún
dảng vç váûy trong quạ trçnh thnh láûp bn âäư ngỉåìi ta phi tênh âãún cạc nh
hỉåíng ca âäü cong trại âáút, nhỉng d sao kêch thỉåïc cạc vng âáút trãn bn âäư
cng khäng âäưng dảng våïi kêch thỉåïc cạc vng âáút ngoi màût âáút.
2. Bçnh âäư
Bçnh âäư thãø hiãûn mäüt vng âáút khäng låïn lãn màût phàóng nàòm ngang thäng
qua phẹp chiãúu thàóng gọc v thu nh lải theo mäüt tè lãû nháút âënh. Trãn bçnh âäư
kêch thỉåïc cạc vng âáút khäng bë biãún dảng v trong quạ trçnh thnh láûp bçnh âäư
ngỉåìi ta khäng tênh âãún nh hỉåíng âäü cong qu âáút vç trong phảm vi hẻp bãư màût
trại âáút cọ thãø xem nhỉ màût phàóng.

Nãúu trãn bçnh âäư chè thãø hiãûn cạc âỉåìng biãn âëa váût thç cọ tãn gi l bçnh
âäư âëa váût.
Nãúu trãn bçnh âäư biãøu thë c âỉåìng biãn âëa váût v c dạng âáút thãø hiãûn
mỉïc âäü läưi lm ca màût âáút thç cọ tãn gi l bçnh âäư âëa hçnh.
Nãúu bçnh âäư âëa hçnh thãø hiãûn vng âáút dc theo tuún ca cäng trçnh thç
cọ tãn gi l bçnh âäư läü tuún.
Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy

Trang:11


Mọn o aỷc ởa Chờnh

Tọứ mọn : Quaớn Lyù ỏỳt ai

Nóỳu bỗnh õọử õởa hỗnh thóứ hióỷn vuỡng õỏỳt taỷi vở trờ xỏy dổỷng cọng trỗnh thỗ coù
tón goỹi laỡ bỗnh õọử vở trờ.
3. Baớn veợ mỷt cừt õởa hỗnh
Cừt mỷt õỏỳt bũng laùt cừt thúng õổùng theo mọỹt hổồùng naỡo õoù vaỡ bióứu thở noù
trón giỏỳy dổồùi daỷng thu goỹn, õọửng daỷng ta õổồỹc baớn veợ mỷt cừt õởa hỗnh.
Baớn veợ mỷt cừt doỹc theo õổồỡng tim cuớa cọng trỗnh goỹi laỡ mỷt cừt doỹc õởa
hỗnh
Baớn veợ mỷt cừt õởa hỗnh vuọng goùc vồùi õổồỡng tim cuớa cọng trỗnh goỹi laỡ
mỷt cừt ngang õởa hỗnh
II. Tố lóỷ baớn õọử bỗnh õọử, baớn veợ mỷt cừt õởa hỗnh
1. Tố lóỷ baớn õọử
ọỹ daỡi caùc õoaỷn thúng õo õaỷc ngoaỡi mỷt õỏỳt khi bióứu thở trón baớn õọử õóửu
phaới thu nhoớ laỷi. Tuyỡ thuọỹc vaỡo mổùc õọỹ thu nhoớ maỡ ngổồỡi ta phỏn bióỷt ra caùc
loaỷi tố lóỷ lồùn, tố lóỷ trung bỗnh vaỡ tố lóỷ nhoớ
Tố lóỷ baớn õọử laỡ õaỷi lổồỹng tố lóỷ nghởch vồùi mổùc õọỹ thu nhoớ. Thọng thổồỡng tố

lóỷ baớn õọử õổồỹc bióứu thở bũng tố sọỳ giổợa õọỹ daỡi trón baớn õọử d vồùi õọỹ daỡi nũm
ngang D trón mỷt õỏỳt cuớa cuỡng mọỹt õoaỷn thúng
1 d
E=
=
(1 - 4)
M D
E laỡ tố lóỷ baớn õọử
M laỡ mỏựu sọỳ cuớa tố lóỷ baớn õọử ( Mổùc õọỹ thu nhoớ cuớa baớn õọử )
Cỏửn chuù yù rũng tố lóỷ ghi ồớ tồỡ baớn õọử chố laỡ tố lóỷ chung nhỏỳt coỡn taỷi caùc vuỡng
khaùc nhau trón baớn õọử thỗ tố lóỷ cuớa chuùng coù thay õọứi õọi chuùt so vồùi tố lóỷ chung
ghi trón tồỡ baớn õọử
Dổỷa vaỡo tố lóỷ baớn õọử ta coù thóứ qui õọứi khoaớng caùch tổỡ baớn õọử ra thổỷc õởa
theo cọng thổùc
D = d.M (1 - 5)
Vaỡ qui õọứi khoaớng caùch tổỡ thổỷc õởa vóử baớn õọử theo cọng thổùc d =

D
M

(1 - 6)

S = s .M 2 (1 -7)
S
Vaỡ qui õọứi dióỷn tờch tổỡ thổỷc õởa vóử baớn õọử theo cọng thổùc s = 2 (1 -8)
M
Trong õoù s laỡ dióỷn tờch trón baớn õọử vaỡ S laỡ dióỷn tờch ngoaỡi thổỷc õởa
2. Tố lóỷ bỗnh õọử
Khaùc vồùi baớn õọử trón bỗnh õọử chố coù mọỹt tố lóỷ duy nhỏỳt
Qui õọứi dióỷn tờch tổỡ baớn õọử ra thổỷc õởa theo cọng thổùc


E=

I
d
=
M D

Cỏửn lổu yù rũng tố lóỷ trón bỗnh õọử õuùng cho moỹi vuỡng cuớa bỗnh õọử
Giaùo vión: Nguyóựn ổùc Huy

Trang:12


Mọn o aỷc ởa Chờnh

Tọứ mọn : Quaớn Lyù ỏỳt ai

Ta cuợng dổỷa vaỡo tố lóỷ cuớa bỗnh õọử õóứ qui õọứi khoớang caùch vaỡ dióỷn tờch tổỡ
baớn õọử ra thổỷc õởa vaỡ ngổồỹc laỷi
D = d.M ; d =

D
S
; S = s.M2 ; s = 2
M
M

Ngoaỡi tố lóỷ baớn õọử, bỗnh õọử õổồỹc bióứu thở dổồùi daỷng sọỳ nhổ õaợ trỗnh baỡy ồớ
trón ngổồỡi ta coỡn duỡng thổồùc tố lóỷ õóứ bióứu thở tố lóỷ baớn õọử ( Thổồùc tố lóỷ thúng vaỡ

thổồùc tố lóỷ xión ) õóứ ngổồỡi sổớ duỷng baớn õọ,ử bỗnh õọử sổớ duỷng thổồùc õóứ qui õọứi
khoaớng caùch tổỡ baớn õọử ra thổỷc õởa vaỡ ngổồỹc laỷi
Ngổồỡi ta cuợng coỡn duỡng tố lóỷ giaới thờch õóứ noùi lón tố lóỷ cuớa baớn õọ, bỗnh õọử
bũng caùch ghi roợ mọỹt õồn vở chióửu daỡi trón baớn õọử ổùng vồùi bao nhióu meùt ngoaỡi
thổỷc õởa. Dổỷa vaỡo tố lóỷ giaới thờch ta coù thóứ qui õọứi khoaớng caùch tổỡ baớn õọử ra thổỷc
õởa vaỡ ngổồỹc laỷi
3. Tố lóỷ baớn veợ mỷt cừt
Trón baớn veợ mỷt cừt õởa hỗnh ngổồỡi ta thổồỡng duỡng 2 loaỷi tố lóỷ : tố lóỷ vóử õọỹ
cao vaỡ tố lóỷ vóử õọỹ daỡi
Vióỷc choỹn tố lóỷ veợ mỷt cừt phuỷ thuọỹc vaỡo qui mọ, kờch thổồùc cuớa cọng
trỗnh, õỷc õióứm õởa hỗnh cuớa khu õo cuợng nhổ yóu cỏửu cuớa cọng taùc thióỳt kóỳ
ọỳi vồùi baớn veợ mỷt cừt ngang õởa hỗnh ngổồỡi ta thổồỡng choỹn tố lóỷ vóử õọỹ
cao vaỡ tố lóỷ vóử chióửu daỡi bũng nhau (1/ 50 ; 1/100 ; 1/ 200 )
ọỳi vồùi baớn veợ mỷt cừt doỹc õởa hỗnh ngổồỡi ta thổồỡng choỹn tố lóỷ vóử õọỹ cao
vaỡ tố lóỷ vóử chióửu daỡi khaùc nhau .tố lóỷ vóử õọỹ cao lồùn hồn tố lóỷ vóử õọỹ daỡi
Tố lóỷ vóử õọỹ cao thổồỡng laỡ 1/ 50 ; 1/100 ; 1/ 200 tố lóỷ vóử õọỹ daỡi thổồỡng laỡ
1/100; 1/ 200 ; 1/ 500 ; 1/ 1000 ; 1/ 2000 ; 1/ 5000 ; 1/ 10000.
III. Caùc loaỷi thổồùc tyớ lóỷ .
Thổồùc tyớ lóỷ duỡng õóứ qui õọứi khoaớng caùch trong quaù trỗnh õo veợ baớn õọử,
bỗnh õọử cuợng nhổ khi sổớ duỷng baớn õọử, bỗnh õọử.
1 Thổồùc tố lóỷ thúng

Hỗnh 1- 10
Thọng thổồỡng ồớ dổồùi khung phờa nam cuớa tồỡ baớn õọử ngổồỡi ta veợ hỗnh chổợ
nhỏỷt nũm ngang daỡi 6 cm õóỳn 12 cm, rọỹng 1mm õóỳn 2 cm. Chia hỗnh chổợ nhỏỷt
thaỡnh tổỡng õoaỷn daỡi 1cm õóỳn 2 cm bũng caùc vaỷch chia. ọỹ daỡi cuớa mọựi õoaỷn vổỡa
chia goỹi laỡ õồn vở cồ baớn chia trón thổồùc. Chia õoaỷn õồn vở cồ baớn õỏửu tión bón
traùi thaỡnh tổỡng mm bũng caùc vaỷch chia. ọỹ daỡi mọựi õoaỷn nhoớ vổỡa chia goỹi laỡ õồn
vở chia nhoớ nhỏỳt trón thổồùc. Ghi trở sọỳ ''0'' taỷi vaỷch chia õồn vở chia cồ baớn õỏửu
Giaùo vión: Nguyóựn ổùc Huy


Trang:13


Mọn o aỷc ởa Chờnh

Tọứ mọn : Quaớn Lyù ỏỳt ai

tión bón traùivaỡ ghi õọỹ daỡi nũm ngang ngoaỡi mỷt õỏỳt tổồng ổùng vồùi õọỹ daỡi trón
thổồùc tờnh tổỡ vaỷch ''0'' õóỳn (theo tố lóỷ baớn õọử) tổỡng vaỷch chia õồn vở cồ baớn coỡn
laỷi. Hỗnh veợ trón laỡ thổồùc tố lóỷ thúng coù õồn vở cồ baớn laỡ 1cm ( 20m ngoaỡi thổỷc
õởa), khoaớng chia nhoớ nhỏỳt laỡ 1mm ( 2m ngoaỡi thổỷc õởa ) vaỡ tổồng ổùng tố lóỷ baớn
õọử laỡ 1/2000
Thổồùc tố lóỷ thúng coù thóứ õoỹc chờnh xaùc tồùi 1/10 õồn vở cồ baớn vaỡ ổồùc õoỹc
tồùi 1/100 õồn vở cồ baớn.
2 Thổồùc tố lóỷ xión

Hỗnh 1- 11
Veợ hỗnh chổợ nhỏỷt nũm ngang ABCD daỡi khoaớng 6 õóỳn 12cm, rọỹng 1cm.
Chia caỷnh AB thaỡnh tổỡng cm bũng caùc õióứm chia. ọỹ daỡi mọựi õoaỷn vổỡa chia goỹi
laỡ õồn vở chia cồ baớn trón thổồùc.
Taỷi caùc õióứm chia dổỷng caùc õoaỷn thúng vuọng goùc vồùi AB seợ cừt õoaỷn CD
taỷi caùc õióứm tổồng ổùng, taỷo thaỡnh caùc hỗnh vuọng thaỡnh phỏửn.
Chia caỷnh AD vaỡ BC thaỡnh tổỡng mm bũng caùc õióứm chia, nọỳi caùc õióứm
chia trón caỷnh AD vồùi caùc õióứm chia trón caỷnh BC taỷo thaỡnh caùc õoaỷn thúng nũm
ngang song song, caùch õóửu nhau 1mm. Kờ hióỷu laỡ m, giaù trở m = 0, 1, 2, 3, 4, 5,
6, 7, 8, 9, 10
Chia 2 caỷnh trón, dổồùi cuớa hỗnh vuọng thổù nhỏỳt bón traùi thaỡnh tổỡng mm
bũng caùc õióứm chia, nọỳi caùc õióứm chia trón, dổồùi vồùi nhau taỷo thaỡnh caùc õoaỷn
nghióng, song song caùch õóửu nhau 1 mm. Kờ hióỷu laỡ n, giaù trở n = 0, 1, 2, 3, 4, 5,

6, 7, 8, 9, 10
Ghi chuù trón thổồùc:
Taỷi õióứm chia õoaỷn õồn vở chia cồ baớn õỏửu tión bón traùi ghi sọỳ "0"
Taỷi caùc õoaỷn chia caùc õoaỷn õồn vở chia cồ baớn khaùc ghi õọỹ daỡi nũm ngang
ngoaỡi õỏỳt tổồng ổùng vồùi õọỹ daỡi trón thổồùc tờnh tổỡ vaỷch "0" õóỳn, tờnh theo tố lóỷ baớn
õọử.
Hỗnh veợ trón bióứu thởỷ thổồùc tố lóỷ xión vồùi õồn vở cồ baớn laỡ 1 cm
( 50 m ngoaỡi thổỷc õởa) tổồng ổùng vồùi tố lóỷ baớn õọử laỡ 1: 5000
Tổỡ caùch dổỷng thổồùc ta dóự daỡng suy ra
Giaùo vión: Nguyóựn ổùc Huy

Trang:14


Män Âo Âảc Âëa Chênh

Täø män : Qun L Âáút Âai

a10b10 = 1/10 âån vë cå bn = 1/10AD.....= 5m.
a1b1 = 1/10 a10b10 = 1/100 AD =1/100 âån vë cå bn = 0. 5 m
Váûy khong cạch nh nháút trãn thỉåïc tè lãû xiãn l 1/100 âån vë cå bn, vç
thãú khi sỉí dủng thỉåïc t lãû xiãn ta âc âỉåüc chênh xạc tåïi 1/100 ca âån vë cå
bn v ỉåïc âc âỉåüc pháưn ngn ca âån vë cå bn.
AD m.d . AD
M * N * = k × AD + n.
+
(1 - 9)
10
100
Dỉûa vo cäng thỉïc trãn ta cọ thãø qui âäøi khong cạch tỉì bn âäư ra thỉûc âëa

v ngỉåüc lải trong quạ trçnh âo v v sỉí dủng bn âäư.

§ 1-7: KHẠI QUẠT CẠC DẢNG LỈÅÏI CHIÃÚU BN ÂÄƯ
I. Khại niãûm chung.
Âãø biãøu thë màût Elipxoid lãn màût phàóng ngỉåìi ta dng cạc phẹp chiãúu bn
âäư nhàòm xạc âënh sỉû tỉång ỉïng giỉỵa cạc âiãøm trãn màût Elipxoid v vë trê ca nọ
trãn màût phàóng. Âiãưu âọ cọ nghéa l mäùi âiãøm trãn màût Elipxoid cọ toả âäü ϕ , λ
hồûc B, L chè tỉång ỉïng våïi mäüt âiãøm trãn màût phàóng cọ toả âäü l X v Y.
Phỉång trçnh täøng quạt ca phẹp chiãúu l
X = f1(ϕ , λ)
Y = f2 (ϕ , λ)
Tuy nhiãn ngỉåìi ta khäng thãø chiãúu táút c cạc âiãøm trãn màût Elipxoid
xúng màût phàóng m chè chiãúu cạc âiãøm, cạc âỉåìng âàûc biãût (âỉåìng kinh tuún,
vé tuún, vng âäưng cao, vng thàóng âỉïng... ) trãn màût Elipxoid xúng màût
phàóng v kãút qu l trãn màût phàóng ta âỉåüc lỉåïi chiãúu bn âäư.
II. Mäüt säú dảng lỉåïi chiãúu bn âäư.
1. Lỉåïi chiãúu phỉång vë.
Trong phẹp chiãúu phỉång vë bãư màût trại âáút âỉåüc coi l màût cáưu bạn kênh
R.
Phẹp chiãúu phỉång vë thàóng cạc kinh tuún âỉåüc biãøu diãùn thnh cạc
âỉåìng thàóng âäưng qui tải mäüt âiãøm. Cạc gọc giỉỵa cạc kinh tuún(δ) bàòng hiãûu
säú âäü kinh ca cạc kinh tuún tỉång ỉïng trãn hçnh cáưu. Vé tuún âỉåüc biãøu diãùn
thnh nhỉỵng vng trn âäưng tám våïi cạc bạn kênh khạc nhau, m tám l âiãøm
âäưng qui ca cạc kinh tuún. Âäúi våïi phẹp chiãúu ny phỉång hỉåïng chênh trng
våïi kinh vé tuún.
Ngoi phẹp chiãúu phỉång vë thàóng cn cọ cạc phẹp chiãúu phỉång vë
nghiãng v ngang.

Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy


Trang:15


Män Âo Âảc Âëa Chênh

Täø män : Qun L Âáút Âai

Theo tênh cháút biãøu diãùn trong cạc phẹp chiãúu phỉång vë lải cọ phẹp chiãúu
phỉång vë giỉỵ diãûn têch v phẹp chiãúu phỉång vë giỉỵ khong cạch.
2. Lỉåïi chiãúu hçnh nọn.
Âãø cọ khại niãûm chung vãư phẹp chiãúu hçnh nọn ta cọ thãø hçnh dung ràòng
âáưu tiãn ngỉåìi ta biãøu diãùn lỉåïi toả âäü âëa l ca Elipxoid lãn màût bãn ca hçnh
nọn sau âọ triãøn khai hçnh nọn ra thnh màût phàóng. Hçnh nọn cọ thãø tiãúp xục
hồûc càõt Elipxoid v phẹp chiãúu hçnh nọn âỉåüc chia lm 3 loải tu theo viãûc âënh
hỉåïng hçnh nọn so våïi Elipxoid.
Phẹp chiãúu hçnh nọn thàóng l phẹp chiãúu m trủc hçnh nọn trng våïi trủc
nh ca Elipxoid.
Phẹp chiãúu hçnh nọn ngang l phẹp chiãúu m trủc hçnh nọn trng våïi trủc
låïn ca Elipxoid.
Phẹp chiãúu hçnh nọn nghiãng l phẹp chiãúu trủc ca hçnh nọn khäng
trng våïi trủc nh cng khäng trng våïi trủc låïn ca Elipxoid.
Ngoi ra nãúu theo tênh cháút biãøu diãùn phẹp chiãúu hçnh nọn cn cọ phẹp
chiãúu giỉỵ gọc, giỉỵ diãûn têch v phẹp chiãúu tỉû do.
Trong phẹp chiãúu hçnh nọn thàóng, kinh tuún âỉåüc biãøu diãùn thnh âỉåìng
thàóng, cạc âỉåìng ny âäưng qui tải mäüt âiãøm v håüp våïi nhau mäüt gọc tỉång ỉïng
våïi hiãûu säú kinh âäü, cn cạc vé tuún l cạc cung trn âäưng tám m tám ca cạc
cung trn âäưng tám chênh l âiãøm âäưng qui ca cạc kinh tuún. Trong phẹp
chiãúu ny lỉåïi bn âäư trỉûc giao tỉïc l cạc kinh, vé tuún giao nhau dỉåïi mäüt gọc
vng.
3. Lỉåïi chiãúu hçnh trủ.

a. Khại niãûm chung.
Trong phẹp chiãúu hçnh trủ ta cọ thãø hçnh dung ràòng lỉåïi toả âäü âëa l ca
Elipxäid âỉåüc biãøu diãùn lãn màût bãn ca hçnh trủ sau âọ càõt v triãøn khai màût trủ
thnh màût phàóng. Hçnh trủ cọ thãø tiãúp xục våïi Elipxäid cng cọ thãø càõt Elipxäid.
Tu thüc vo vë trê ca hçnh trủ so våïi Elipxäid m ngỉåìi ta chia ra thnh cạc
phẹp chãúu khạc nhau:
Phẹp chiãúu hçnh trủ thàóng l phẹp chiãúu m trủc ca hçnh trủ trng våïi
trủc nh ca Elipxäid.
Phẹp chiãúu hçnh trủ ngang l phẹp chiãúu m trủc ca hçnh trủ trng våïi
trủc låïn ca Elipxäid.
Phẹp chiãúu hçnh trủ nghiãng l phẹp chiãúu m trủc ca hçnh trủ âi qua tám
Elipxäid nhỉng khäng trng våïi trủc låïn cng khäng trng våïi trủc nh
ca Elipxäid.
b. Phẹp chiãúu Gauss- Phẹp chiãúu U.TM.
Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy

Trang:16


Män Âo Âảc Âëa Chênh

Täø män : Qun L Âáút Âai

b-1. Phẹp chiãúu Gauss (phẹp chiãúu hçnh trủ ngang giỉỵ gọc).
Trong phẹp chiãúu ny ngỉåìi ta chia qu âáút theo kinh tuún thnh cạc mụi
cọ âäü låïn 6o hồûc 3o sau âọ läưng Elipxäid vo trong hçnh trủ sao cho trủc hçnh
trủ trng våïi trủc låïn ca Elipxäid v kinh tuún giỉỵa ca mụi chiãúu tiãúp xục våïi
màût hçnh trủ räưi láưn lỉûåt chiãúu tỉìng mụi vo màût hçnh trủ, sau khi chiãúu hãút cạc
mụi ngỉåìi ta càõt hçnh trủ theo 2 âỉåìng sinh âi qua hai cỉûc ca Elipxäid räưi tri ra
thnh màût phàóng.

Âàûc âiãøm lỉåïi kinh vé tuún:
Kinh tuún giỉỵa ca cạc mụi chiãúu l cạc âỉåìng thàóng v khäng cọ biãún dảng
vãư âäü di âäưng thåìi l trủc âäúi xỉïng, cạc kinh tuún biãn l cạc âỉåìng cong âäúi
xỉïng qua kinh tuún giỉỵa.
Vé tuún chøn (xêch âảo) cng l âỉåìng thàóng v khäng cọ biãún dảng vãư
chiãưu di.
Âàûc âiãøm biãún dảng:
Cạc âiãøm cng xa kinh tuún giỉỵa, cng xa xêch âảo thç cọ sai säú cng låïn.
Sai säú tỉång âäúi vãư chiãưu di trong mụi chiãúu 6o khong 1/750; trong mụi
chiãúu 3o khong 1/3200.
Hãû toả âäü:
Qa âáút âỉåüc biãøu thë theo tỉìng mụi v mäùi mụi cọ hãû toả âäü riãng.
Kinh tuún giỉỵa mụi chiãúu âỉåüc nháûn lm trủc honh (X).
Xêch âảo âỉåüc nháûn lm trủc tung (Y).
Giao âiãøm giỉỵa kinh tuún giỉỵa v xêch âảo l gäúc toả âäü.
Tuy nhiãn âãø cho tung âäü Y khäng ám ngỉåìi ta li trủc X vãư bãn trại 500 km
v ghi thãm säú thỉï tỉû mụi vo phêa trỉåïc tung âäü khi âọ toả âäü ca 1 âiãøm âỉåüc
biãøu diãùn theo toả âäü qui ỉåïc.
Toả âäü thỉûc xthỉûc
Toả âäü qui ỉåïc xqui ỉåïc = xthỉûc
ythỉûc
yqui ỉåïc = Säú mụi.1000km + 500km + ythỉûc
Vê dủ:
Toả âäü thỉûc
xM = 2209,5 km
yM = -146,7 km
Toả âäü qui ỉåïc
xqui ỉåïc M = 2209,5 km
yqui ỉåïc M = 48 x 1000 + 500 - 146,7 = 48.353,3 km
b-2. Phẹp chiãúu U.TM.

Thỉûc cháút ca phẹp chiãúu UTM l mäüt dảng ca phẹp chiãúu Gauss. Giỉỵa 2
phẹp chiãúu ny chè khạc nhau åí 2 âiãøm cå bn sau âáy:

Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy

Trang:17


Män Âo Âảc Âëa Chênh

Täø män : Qun L Âáút Âai

Phẹp chiãúu Gauss sỉí dủng Elipxoid thỉûc dủng Kraxopxki cho ton cáưu
cn trong phẹp chiãúu UTM dng nhiãưu thãø Elipxoid thỉûc dủng cho tỉìng khu
vỉûc.
Âäúi våïi Viãût Nam phẹp chiãúu UTM sỉí dủng Elipxoid ca Erovel cọ:
a= 6377,276 Km
b= 6356,075 Km
α = 1:300,8
Phẹp chiãúu Gauss khäng cọ hàòng säú nhán vo bi toạn (Thỉûc cháút hàòng säú
nhán K= 1) khi âọ kinh tuún giỉỵa khäng cọ biãún dảng vãư chiãưu di (m = 1) cn
trong phẹp chiãúu UTM âỉa thãm hàòng säú nhán K= 0,9996 vo bi toạn nghéa l
kinh tuún giỉỵa cọ m = 0,9996.
Tỉì 2 âàûc âiãøm trãn dáùn âãún:
Kêch thỉåïc cacï mnh bn âäư UTM nh hån cạc mnh bn âäư Gauss, âäúi
våïi nỉåïc ta tè lãû nh hån l 0,9995.
Trë säú biãún dảng nọi chung trong phẹp chiãúu UTM nh hån trong phẹp
chiãúu Gauss .Tuy nhiãn hai phẹp chiãúu ny cọ thãø tênh chuøn âäøi våïi nhau vç
trong cạc cäng thỉïc tênh toả âäü vng gọc, tè lãû chiãưu di chụng chè khạc nhau
båíi hàòng säú K.

§1- 8. BN ÂÄƯ ÂËA HÇNH
I. Khại niãûm, tênh cháút, u cáưu, tạc dủng ca bn âäư âëa hçnh.
1. Khại niãûm:
Bn âäư âëa hçnh l bn âäư âëa l chung cọ tè lãû ≥1/1000.000, trãn bn âäư
thãø hiãûn cạc úu täú: dán cỉ, giao thäng, dạng âát, låïp ph thỉûc váût, thäø nhỉåỵng...
Theo mỉïc âäü âáưy â ca näüi dung v mỉïc âäü tè mè chi tiãút ca cạc âàûc
trỉng ca cạc âäúi tỉåüng âỉåüc biãøu thë thç bn âäư âëa hçnh thüc nhọm bn âäư tra
cỉïu.
2. Tênh cháút
a. Tênh trỉûc quan
Bn âäư âëa hçnh cho phẹp ngỉåìi nghiãn cỉïu sỉí dủng bn âäư kh nàng bao
quạt v tiãúp thu nhanh chọng cạc úu täú ch úu, quan trng nháút ca näüi dung
bn âäư, biãún cại khäng nhçn tháúy thnh cại nhçn tháúy tảo ra mä hçnh trỉûc quan
ca lnh thäø, quy lût phán bäú ca cạc âäúi tỉåüng, hiãûn tỉåüng trãn bãư màût trại âáút
hồûc ca thiãn thãø khạc.
b. Tênh âo âỉåüc
Âáy l tênh cháút quan trng ca bn âäư âëa hçnh vç nhåì tênh cháút ny ta cọ
thãø xạc âënh âỉûåc: biãn âäü, âäü di, khong cạch, diãûn têch, thãø têch, toả âäü,
phỉång hỉåïng v nhiãưu trë säú khạc khi sỉí dủng bn âäư âëa hçnh nhàòm âạp ỉïng
Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy

Trang:18


Mọn o aỷc ởa Chờnh

Tọứ mọn : Quaớn Lyù ỏỳt ai

caùc nhu cỏửu khaùc nhau cuớa nóửn kinh tóỳ quọỳc dỏn, quọỳc phoỡng, nghión cổùu khoa
hoỹc vaỡ vn hoùa giaùo duỷc.

c. Tờnh thọng tin
Baớn õọử õởa hỗnh lổu trổợ vaỡ truyóửn õaỷt cho ngổồỡi sổớ duỷng baớn õọử caùc thọng
tin khaùc nhau vóử caùc õọỳi tổồỹng, hióỷn tổồỹng õổỷồc baớn õọử thóứ hióỷn.
3. Yóu cỏửu õọỳi vồùi baớn õọử õởa hỗnh.
Baớn õọử õởa hỗnh phaới roợ raỡng, dóự õoỹc cho pheùp õởnh hổồùng dóự daỡng, nhanh
choùng ngoaỡi thổỷc õởa.
Caùc yóỳu tọỳ bióứu thở trón baớn õọử cỏửn phaới õỏửy õuớ, chờnh xaùc, mổùc õọỹ õỏửy õuớ
tố mố cuớa caùc õỷc trổng phaới phuỡ hồỹp vồùi muỷc õờch sổớ duỷng cuớa baớn õọử cuợng nhổ
õỷc õióứm õởa lờ cuớa laợnh thọứ thaỡnh lỏỷp baớn õọử.
ọỹ chờnh xaùc cuớa vióỷc bióứu thở caùc yóỳu tọỳ nọỹi dung cỏửn phuỡ hồỹp vồùi tố lóỷ
baớn õọử.
4. Cọng duỷng cuớa baớn õọử õởa hỗnh.
Caùc baớn õọử tố lóỷ 1: 2000 vaỡ 1: 5000 duỡng õóứ thióỳt kóỳ mỷt bũng caùc thaỡnh
phọỳ, õióứm dỏn cổ, khu cọng nghióỷp, thm do,ỡ tỗm kióỳm, tờnh toaùn trổợ lổồỹng
khoaùng saớn, qui hoaỷch caới taỷi õọửng ruọỹng.
Baớn õọử 1:10000 vaỡ 1:25000 duỡng qui hoaỷch õọửng ruọỹng, lỏỷp baớn õọử thọứ
nhổồợng thổỷc vỏỷt, thióỳt kóỳ caùc cọng trỗnh thuyớ nọng, thm doỡ õởa chỏỳt chi tióỳt,
choỹn caùc tuyóỳn õổồỡng, khaớo saùt phổồng aùn xỏy dổỷng thaỡnh phọỳ.
Caùc baớn õọử 1:50000 vaỡ 1:100000 duỡng qui hoaỷch tọứ chổùc vuỡng kinh tóỳ
choỹn sồ bọỹ tuyóỳn õổồỡng, kónh õaỡo... ngoaỡi ra baớn õọử õởa hỗnh tố lóỷ 1: 100000 coỡn
õổồỹc sổớ duỷng laỡm cồ sồớ õởa lyù õóứ thaỡnh lỏỷp caùc loaỷi baớn õọử chuyón õóử tố lóỷ lồùn vaỡ
trung bỗnh.
Baớn õọử 1:200000 õổồỹc sổớ duỷng khi lỏỷp qui hoaỷch khi thióỳt kóỳ sồ bọỹ caùc
cọng trỗnh lồùn, khi tióỳn haỡnh khaớo saùt õởa chỏỳt, giao thọng vaỡ caùc lộnh vổỷc khaùc.
Baớn õọử tố lóỷ 1: 300000 duỡng nghión cổùu õởa hỗnh khu vổỷc khi khaớo saùt caùc
thióỳt kóỳ vaỡ lỏỷp kóỳ hoaỷch kinh tóỳ khi thióỳt kóỳ caùc cọng trỗnh xỏy dổỷng lồùn, sổớ duỷng
trong cọng taùc cuớa tọứ chổùc haỡnh chờnh vaỡ kinh tóỳ cuớa caùc tốnh, cuớa caùc vuỡng.
Baớn õọử tố lóỷ 1: 500000 duỡng õóứ dổỷ tờnh khi lỏỷp kóỳ hoaỷch vaỡ thióỳt kóỳ caùc
cọng trỗnh cọng nghióỷp lồùn vaỡ caùc cọng trỗnh giao thọng, duỡng khi giaới quyóỳt vỏỳn
õóử sổớ duỷng taỡi nguyón thión nhión vaỡ khai thaùc laợnh thọứ.

II. aùnh sọỳ chia maớnh baớn õọử õởa hỗnh.
1. Muỷc õờch cuớa vióỷc chia maớnh õaùnh sọỳ caùc tồỡ baớn õọử
Nhũm taỷo õióửu kióỷn thuỏỷn lồỹi cho vióỷc õo veợ, sổớ duỷng vaỡ baớo quaớn caùc tồỡ
baớn õọử õọửng thồỡi nhũm haỷn chóỳ sai sọử tờch luyợ trong quaù trỗnh thaỡnh lỏỷp baớn õọử
ngổồỡi ta tióỳn haỡnh chia caùc maớnh baớn õọử coù kờch thổồùc lồùn thaỡnh caùc maớnh baớn
Giaùo vión: Nguyóựn ổùc Huy

Trang:19


Mọn o aỷc ởa Chờnh

Tọứ mọn : Quaớn Lyù ỏỳt ai

õọử coù kờch thổồùc nhoớ vaỡ õaùnh sọỳ chuùng theo mọỹt hóỷ thọỳng kờ hióỷu qui õởnh thọỳng
nhỏỳt
2. Phổồng phaùp chia maớnh õaùnh sọỳỳ caùc tồỡ baớn õọử
a. Maớnh baớn õọử tyớ lóỷ 1/1000000
Khi chia traùi õỏỳt bồới caùc õổồỡng kinh tuyóỳn caùch nhau 60 ( = 60 ) ta õổồỹc
60 cọỹt vaỡ õaùnh sọỳ caùc cọỹt bũng chổợ sọỳ Arỏỷp tổỡ 1 õóỳn 60 bừt õỏửu tổỡ kinh tuyóỳn
1800 vóử phờa tỏy
Khi chia traùi õỏỳt bồới caùc õổồỡng vộ tuyóỳn caùch nhau 40 ( = 40 ) bừt õỏửu tổỡ xờch
õaỷo vóử 2 cổỷc ta õổồỹc caùc õai vaỡ kờ hióỷu caùc õai bũng chổợ caùi La tinh in hoa A , B
, C D , E ......bừt õỏửu tổỡ xờch õaỷo vóử 2 cổỷc
Maớnh baớn õọử giồùi haỷn bồới khung caùc kinh tuyóỳn caùch nhau 60 vaỡ caùc vộ tuyóỳn
caùch nhau 40 laỡ maớnh baớn õọử tố lóỷ 1/1000000 . Sọỳ hióỷu maớnh baớn õọử tố lóỷ
1/1000000 bao gọửm hai thaỡnh phỏửn : Sọỳ hióỷu õai - Sọỳ thổù tổỷ cọỹt.
Vờ duỷ maớnh baớn õọử chổùa thuớ õọ Haỡ Nọỹi coù sọỳ hióỷu laỡ F - 48
b. Maớnh baớn õọử 1/500000; 1/300000; 1/200000; 1/100000; 1/50000; 1/25000 vaỡ
1/10000

Caùch chia maớnh õaùnh sọỳ caùc tồỡ baớn õọử naỡy õổồỹc toùm từt trong baớng sau
Tyớ lóỷ baớn
õọử
1/1000000
1/500000
1/300000
1/200000
1/100000
1/50000
1/25000
1/10000

Kờch
thổồùc

Kờch
thổồùc





40
20
10 20,
40'
20'
10'
5'
2' 30"


60
30
20
10
30'
15'
7' 30"
3' 45''

Sọỳ lổồỹng
Dióỷn tờch
chia tổỡ tồỡ
trung bỗnh
1/1000000
273888
1
68472
4
30432
9
7608
36
1902
144
475
576
119
2304
29

9216

Thờ duỷ vóử sọỳ hióỷu
F - 48
F - 48 - A
IX -F - 48
F - 48 - XXXVI
F - 48 -144
F - 48 - 144 - A
F - 48 -144 - A - a
F - 48 -144 - A- a - 4

c. Maớnh baớn õọử tố lóỷ 1/5000; 1/2000; 1/1000
Chia maớnh baớn õọử 1/100000 thaỡnh 256 maớnh baớn õọử tố lóỷ 1/5000 õaùnh sọỳ
caùc maớnh naỡy bũng chổợ sọỳ Arỏỷp tổỡ 1 õóỳn 256 theo thổù tổỷ tổỡ traùi qua phaới tổỡ trón
xuọỳng dổồùi tổỡ 1 õóỳn hóỳt
Kờch thổồùc maớnh baớn õọử tố lóỷ 1/5000 coù =1'15" vaỡ =1' 52.5"
Thờ duỷ vóử tón goỹi
Giaùo vión: Nguyóựn ổùc Huy

F - 48 -144 (256 )
Trang:20


Mọn o aỷc ởa Chờnh

Tọứ mọn : Quaớn Lyù ỏỳt ai

Chia maớnh baớn õọử 1/ 5000 thaỡnh 9 maớnh 1/2000 vaỡ õaùnh sọỳ caùc maớnh naỡy bũng
caùc chổợ caùi thổồỡng a ; b ; c ; d .....theo thổù tổỷ tổỡ traùi qua phaới tổỡ trón xuọỳng dổồùi

Kờch thổồùc maớnh baớn õọử tố lóỷ 1/2000 coù = 25"vaỡ = 37.5"
Thờ duỷ vóử tón goỹi F - 48 -144 (256 ) - a
Chia maớnh baớn õọử tố lóỷ 1/2000 thaỡnh 4 maớnh tố lóỷỷ 1/1000 vaỡ õaùnh sọỳ caùc maớnh
naỡy bũng chổợ sọỳ la maợ I, II, III, IV theo thổù tổỷ tổỡ traùi qua phaới tổỡ trón xuọỳng dổồùi
Kờch thổồùc cuớa maớnh baớn õọử tố lóỷ 1/1000 coù = 12.5'' vaỡ = 18.75''
Thờ duỷ vóử tón goỹi F - 48 -144 (256 ) - a - IV
Chuù yù : Nóỳu dióỷn tờch veợ bỗnh õọử nhoớ hồn 20 km2 thỗ caùch phỏn maớnh vaỡ
õaùnh sọỳ hióỷu maớnh õổồỹc tióỳn haỡnh nhổ hỗnh veợ dổồùi õỏy:
A

B

I

1

2

3

4

5

6

7

8


9

10

11

12

13

14

15

16

II

4
C

4
1:5000

D

III

4-D
1:2000


III. Nọỹi dung cuớa baớn õọử õởa hỗnh.

IV

4 -D - IV

4 -D - IV-16

1:1000

1:500

Hỗnh 1- 12

Nọỹi dung cuớa baớn õọử õởa hỗnh õổồỹc xaùc õởnh theo yù nghộa, taùc duỷng vaỡ caùc
yóu cỏửu õọỳi vồùi baớn õọử õởa hỗnh
1. Caùc yóỳu tọỳ toaùn hoỹc.
Baớn õọử õởa hỗnh duỡng lổồùi chióỳu hỗnh truỷ ngang giổợ goùc tờnh theo kờch
thổồùc cuớa Elipxoid Kaxopxki. Caùc maớnh baớn õọử laỡ nhổợng hỗnh thang giồùi haỷn
bồới caùc khung kinh, vộ tuyóỳn vaỡ õoù laỡ khung trong cuớa baớn õọử. Tổỡ toaỷ õọỹ õởa lyù 4
goùc khung ta tờnh õổồỹc toaỷ õọỹ vuọng goùc cuớa 4 goùc khung cuớa maớnh baớn õọử.
Cồ sồớ trừc õởa cuớa baớn õọử laỡ caùc õióứm cuớa lổồùi trừc õởa Nhaỡ nổồùc vaỡ caùc
õióứm cuớa lổồùi khọỳng chóỳ khu vổỷc, lổồùi khọỳng chóỳ õo veợ cuợng nhổ tố lóỷ baớn õọử.
2. ởa vỏỷt õởnh hổồùng.
Trón baớn õọử õởa hỗnh phaới thóứ hióỷn caùc õởa vỏỷt õởnh hổồùng nhổ cỏy õọỹc
lỏỷp, cọỹt cỏy sọỳ, thaùp chuọng nhaỡ thồỡ, ng ten phaùt thanh truyóửn hỗnh... Nhũm
giuùp cho ngổồỡi sổớ duỷng baớn õọử dóự daỡng, nhanh choùng õởnh hổồùng õổồỹc baớn õọử
ngoaỡi thổỷc õởa.
3. Thuớy hóỷ.

Trón baớn õọử õởa hỗnh phaới bióứu thở õổồỡng bồỡ bióứn, bồỡ sọng, bồỡ họử theo
õuùng õỷc õióứm cuớa tổỡng kióứu õổồỡng bồỡ, thóứ hióỷn caùc kónh õaỡo, caùc nguọửn nổồùc
Giaùo vión: Nguyóựn ổùc Huy

Trang:21


Mọn o aỷc ởa Chờnh

Tọứ mọn : Quaớn Lyù ỏỳt ai

tổỷ nhión, nhỏn taỷo, bóỳn caớng, cỏửu cọỳng, õỏỷp, traỷm thuyớ õióỷn...
4. Caùc õióứm dỏn cổ.
ỏy laỡ nọỹi dung quan troỹng cuớa baớn õọử õởa hỗnh. Khi bióứu dióựn caùc õióứm
dỏn cổ trón baớn õọử cỏửn phaới giổợ õổồỹc õỷc trổng cuớa chuùng vóử quy hoaỷch vaỡ cỏỳu
truùc. Thọng thổồỡng trón baớn õọử õởa hỗnh ngổồỡi ta bióứu thở õióứm dỏn cổ bũng kióứu
chổợ ghi tón cuớa chuùng.
5. Maỷng lổồùi õổồỡng saù giao thọng, õổồỡng dỏy lión laỷc.
Cỏửn thóứ hióỷn tyớ mố, nóu bỏỷt khaớ nng giao thọng, traỷng thaùi cuớa õổồỡng. ặu
tión thóứ hióỷn caùc con õổồỡng õaớm baớo mọỳi lión hóỷ giổợa caùc õióứm dỏn cổ vồùi nhaỡ
ga, bóỳn taỡu, sỏn bay vaỡ caùc con õổồỡng dỏựn õóỳn nguọửn nổồùc. Ngoaỡi ra trón baớn õọử
õởa hỗnh coỡn phaới thóứ hióỷn caùc õổồỡng dỏy thọng tin lión laỷc
6. Daùng õỏỳt.
Trón baớn õọử õởa hỗnh daùng õỏỳt õổồỹc bióứu thở bũng õổồỡng bỗnh õọỹ. Tuyỡ theo
tyớ lóỷ baớn õọử maỡ xaùc õởnh khoaớng cao õóửu cuớa õổồỡng bỗnh õọỹ cho phuỡ hồỹp; tuy
nhión cỏửn phaới thóứ hióỷn chờnh xaùc, roợ raỡng caùc daỷng õởa hỗnh lión quan õóỳn sổỷ
hỗnh thaỡnh tổỷ nhión cuớa daùng õỏỳt nhổ daợy nuùi, õốnh nuùi, yón ngổỷa...cuợng nhổ caùc
daỷng õởa hỗnh lión quan õóỳn sổỷ hỗnh thaỡnh nhỏn taỷo: caùc chọự õừp cao, õaỡo
sỏu...Trong trổồỡng hồỹp khọng thóứ thóứ hióỷn õởa hỗnh bũng õổồỡng bỗnh õọỹ thỗ phaới
bióứu thở bũng caùc kyù hióỷu rióng.

7. Lồùp phuớ thổỷc vỏỷt thọứ nhổồợng.
Trón baớn õọử õởa hỗnh phaới thóứ hióỷn caùc loaỷi rổỡng, vổồỡn cỏy, õọửng coớ, baợi
caùt, õỏửm lỏửy, õỏỳt mỷn, õọửng ruọỹng. Caùc õổồỡng ranh giồùi giổợa chuùng thóứ hióỷn
bũng caùc õổồỡng neùt õổùt, phờa trong õổồỡng ranh giồùi veợ caùc kyù hióỷu quy ổồùc cuớa
chuùng.
8. Ranh giồùi haỡnh chờnh, chờnh trở.
Trón baớn õọử õởa hỗnh phaới thóứ hióỷn bión giồùi quọỳc gia, õởa giồùi haỡnh chờnh
caùc cỏỳp mọỹt caùch roợ raỡng chờnh xaùc. Rióng õọỳi vồùi baớn õọử õởa hỗnh tyớ
lóỷ1/1000000 thỗ khọng bióứu thở õởa giồùi xaợ.
Đ 1-9 : NHặẻNG ặẽNG DUNG C BAN CUA BAN ệ ậA HầNH
I. Xaùc õởnh toaỷ õọỹ cuớa mọỹt õióứm trón baớn õọử .
1. Xaùc õởnh toaỷ õọỹ õởa lyù
Cn cổù vaỡo trở sọỳ caùc õổồỡng vộ tuyóỳn vaỡ
kinh tuyóỳn chổùa caùc õióứm A, B, C, D ghi ồớ phờa
ngoaỡi khung tồỡ baớn õọử ta xaùc õởnh õổồỹc toaỷ õọỹ
õởa lyù cuớa caùc õióứm A, B, C, D
Duỡng thổồùc milimeùt õo chióửu daỡi caùc õoaỷn
Giaùo vión: Nguyóựn ổùc Huy

Hỗnh 1- 13
Trang:22


Mọn o aỷc ởa Chờnh

Tọứ mọn : Quaớn Lyù ỏỳt ai

thúng d1, (d1 + d3) , d2 , ( d2 + d4) rọửi tờnh toaỷ õọỹ õởa lyù cuớa õióứm N theo cọng
thổùc


N = A +

B A
(d 2 + d 4 )

.d 2

vaỡ

N = A +

2. Xaùc õởnh toaỷ õọỹ vuọng goùc
Cn cổù vaỡo trở sọỳ toaỷ õọỹ vuọng goùc ghi taỷi caùc
õổồỡng lổồùi toaỷ õọỹ chổùa caùc õióứm A, B, C, D ta xaùc
õởnh õổồỹc toaỷ õọỹ vuọng goùc cuớa caùc õióứm A, B, C, D
Duỡng thổồùc milimeùt õo chióửu daỡi caùc õoaỷn thúng
d1, (d1 + d3), d2 ,( d2 + d4) rọửi tờnh toaỷ õọỹ vuọng goùc
cuớa õióứm N theo cọng thổùc

XN = XA +

XB XA
.d 2
(d 2 + d 4 )

vaỡ

YN = YA +

D A

(d1 + d 3 )

.d1 (1 - 10)

Hỗnh 1- 14

YD YA
.d1 (1 - 11)
( d1 + d 3 )

II. Xaùc õởnh õọỹ daỡi giổợa hai õióứm trón baớn õọử.
1. Xaùc õởnh chióửu daỡi õoaỷn thúng
Duỡng thổồùc milimeùt õóứ õo trón baớn õọử chióửu daỡi caùc õoaỷn thúng cỏửn xaùc
õởnh ta õổồỹc giaù trở d. Tờnh khoaớng caùch nũm ngang cuớa õoaỷn thúng ỏỳy ngoaỡi
thổỷc õởa theo cọng thổùc
D = d.M
2. X aùc õởnh chióửu daỡi theo õổồỡng cong.
Duỡng õoaỷn chố õỷt truỡng khờt lón õoaỷn õổồỡng cong cỏửn õo chióửu daỡi sau õoù
keùo cng õoaỷn chố trón thổồùc milimeùt ta bióỳt õổồỹc chióửu daỡi õổồỡng cong trón baớn
õọử laỡ d. Tờnh chióửu daỡi nũm ngang cuớa õổồỡng cong ngoaỡi thổỷc õởa theo cọng thổùc
D = d.M
III. Xaùc õởnh õọỹ cao cuớa mọỹt õióứm trón baớn
õọử
1. Khi õióứm cỏửn xaùc õởnh õọỹ cao nũm truỡng trón
õổồỡng õọửng mổùc.
ọỹ cao cuớa õióứm cỏửn xaùc õởnh chờnh laỡ trở
sọỳ õọỹ cao cuớa õổồỡng õọửng mổùc chổùa õióứm õoù.
2. Khi õióứm cỏửn xaùc õởnh õọỹ cao nũm trong
khoaớng 2 õổồỡng õọửng mổùc.
Hỗnh 1- 15

Qua õióứm N keớ õổồỡng thúng theo hổồùng
vuọng goùc vồùi caùc õổồỡng õọửng mổùc, cừt hai õổồỡng õọửng mổùc H1 vaỡ H2 taỷi õióứm 1
Giaùo vión: Nguyóựn ổùc Huy

Trang:23


Män Âo Âảc Âëa Chênh

Täø män : Qun L Âáút Âai

v âiãøm 2. Dng thỉåïc milimẹt âo chiãưu di cạc âoản thàóng d1, d2 tênh âäü cao
ca âiãøm N theo cäng thỉïc
H N = H1 +

H 2 − H1
.d1
d1 + d 2

(1 - 12)

IV. X ạc âënh âäü däúc - gọc däúc trãn bn âäư.
Ngỉåìi ta thỉåìng dng chè säú âäü däúc l i v giạ trë ca nọ âỉåüc tênh theo
cäng thỉïc.
H − HA
h
i = tgv = B
= AB
D AB
d ab .M

Hçnh 1- 16
Mún xạc âënh âäü däúc i giỉỵa hai âiãøm trãn bn âäư
( Thäng thỉåìng 2 âiãøm ny nàòm trãn 2 âỉåìng
âäưng mỉïc kãư nhau). Ta dng thỉåïc milimẹt âãø
âo âäü di d räưi ta ạp dủng cäng thỉïc sau âãø tênh
âäü däúc.
H − Ha
h
i= b
= ab
(1 - 13)
d .M
d .M
Våïi h l khong cao âãưu ca âỉåìng âäưng mỉïc.
Mún âënh toả âäü däúc bàòng % ta ạp
dủng cäng thỉïc i% = i .100
(1 - 14)
Hçnh 1- 17
Tênh gọc däúc màût âáút
h
v = arctg (i ) = arctg
d .M
(1 - 15)
V. Xạc âënh âỉåìng cọ âäü däúc thiãút kãú khäng âäøi näúi liãưn 2 âiãøm trãn bn âäư
Hb − Ha
h
= ab
d .M
d .M
Trãn tåì bn âäư h v M l cạc hàòng

säú nhỉ váûy nãúu cho i mäüt giạ trë mong
mún (iTK) ta tênh âỉåüc d cng l mäüt
hàòng säú v âọ chênh l khong cạch cáưn
cọ giỉỵa hai âiãøm nàòm trãn hai âỉåìng
thàóng âäưng mỉïc kãư nhau âãø trãn hỉåïng
näúi liãưn 2 âiãøm âọ cọ û âäü däúc âụng bàòng

Tỉì cäng thỉïc i =

Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy

Hçnh 1- 18
Trang:24


Män Âo Âảc Âëa Chênh

Täø män : Qun L Âáút Âai

(iTK) .

Váûy ta suy ra cạch xạc âënh âỉåìng cọ âäü däúc (iTK) khäng âäè näúi liãưn 2
âiãøm A v B trãn bn âäư nhỉ sau:
Tỉì âiãøm xút phạt A lm tám quay cung trn bạn kênh d càõt âỉåìng âäưng
mỉïc gáưn nháút tải âiãøm 1. Giỉỵ ngun khá âäü com pa láúy 1 lm tám quay cung
trn càõt âỉåìng âäưng mỉïc kãú tiãúp tải 2. Cỉï tiãúp tủc lm nhỉ váûy cho tåïi âiãøm B.
Näúi A, 1, 2, 3...n v B ta âỉåüc âỉåìng cọ âäü däúc khäng âäøi bàòng (iTK).
VI. V màût càõt theo mäüt hỉåïng â biãút trãn bn âäư.
Mún v màût càõt âëa hçnh theo hỉåïng AB trãn bn âäư ta lm nhỉ sau.
Dng bụt chç näúi A våïi B , âoản

thàóng ny càõt cạc âỉåìng âäưng
mỉïc tải cạc âiãøm 1, 2, 3 , 4 .
Âäü cao ca cạc âiãøm 1, 2, 3
... l âäü cao ca cạc âỉåìng âäưng
mỉïc chỉïa cạc âiãøm âọ.
Âàût thỉåïc thàóng milimẹt
lãn âoản thàóng AB ta âo âỉåüc cạc
âäü di A1, 12, 23, 34 ... v nB
Hçnh 1- 19
räưi nhán våïi máùu säú t lãû bn âäư
(M) ta âỉåüc cạc khong cạch tỉång ỉïng ngoi thỉûc âëa.
Biãøu thë chiãưu di v âäü cao ca cạc âiãøm A,1, 2, 3 ...n, B trong mäüt hãû
trủc, trủc honh biãøu thë âäü di, trủc tung biãøu thë âäü cao theo cạc t lãû mong
mún ta âỉåüc bn v màût càõt âëa hçnh dc theo hỉåïng AB
VII. Tênh diãûn têch trãn bn âäư

B
C

1. Phỉång phạp âäư gii.
h
h
Khi cạc hçnh thãø cáưn tênh diãn têch cọ âỉåìng
biãn l cạc âoản thàóng ta thỉåìng ạp dủng phỉång
D
A
phạp âäư gii âãø tênh diãûn têch.
Hçnh 1- 20
Ta tiãún hnh chia hçnh thãø cáưn tênh diãûn têch
thnh cạc dảng hçnh hc cå bn l hçnh tam giạc, hçnh vng, hçnh chỉỵ nháût,

hçnh thang, sau âọ dng thỉåïc milimẹt hồûc táúm âo diãûn têch k lỉåïi ä vng âãø
âo cạc úu täú: cảnh âạy, âỉåìng cao, chiãưu di, chiãưu räüng ca cạc hçnh räưi ạp
dủng cạc cäng thỉïc tênh diãûn têch âãø tênh diãûn têch ca cạc hçnh âọ láúy täøng lải ta
âỉåüc diãûn têch ca hçnh thãø trãn bn âäư. Tênh diãûn têch ngoi thỉûc âëa theo cäng
(1 - 16)
thỉïc SThỉûc âëa = sbn âäư . M2
2

1

Giạo viãn: Nguùn Âỉïc Huy

Trang:25