- Trang chủ >>
- Thạc sĩ - Cao học >>
- Luật
Quyền được giáo dục nhân quyền - Một quyền cơ bản của con người
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (232.52 KB, 7 trang )
QUYEN DUOC GIAO DUC NHAN QUYEN - MOT QUYEN
CO BAN CUA CON NGUC)I
Nguyen Linh Giang*
K
d lit nam 1945, khi Hien chuang
Lien hgp qud'c kdu ggi sti hgp tdc dd
"thiic day, khuyen khich tdn trgng quyen con
ngifdi vd cdc lit do ca bdn ", sir tan thanh ddi
vdi quydn con ngudi da dugc the hien thdng
qua rdi nhidu cac van kien mang linh loan
edu, khu vuc va qud'c gia. Tuy khdng true tidp
nhdc ddn gido due quydn con ngudi nhung cd
thd ndi Hidn chuang da thiic ddy vd khuyen
khich tao ra trdch nhiem ciia cdc qud'c gia
trong viec gido due vd quydn con ngudi.
Cdc quan didm nay trong Hidn chuang da
dugc nhdc liii vao ndm 1948 thdng qua Tuyen
ngdn the gidi vd Quydn con ngudi. Tuyen
ngdn dugc hidu nhu la "mat lieu chudn chung
cho tdt cd cdc ddn tdc vd cdc qudc gia",
nhung ngudi dang dugc mong dgi se '''cdgang
thdng qua gidng dgy vd gido due de thiic ddy
sif ton Irgng ddi vdi cdc quyen vd tif do ciia
hg...". Vi vay, gido due dugc coi la chia khda
dd thuc hien nhiem \'u vd thtic diiy quydn con
ngudi theo muc tieu cua Lien hgp qud'c.
Sau khi thdng qua Tuyen ngdn loan the
gidi vd Quydn con ngudi, Dai hdi ddng Lien
hgp qud'c da keu ggi cdc qud'c gia thanh vien
va mgi thanh phdn xa hdi phd bidn vd gido
due vd van kien nay. Rdi nhidu cdc td chiic
qud'c id va khu vuc da tdn thdnh mdt cdch
manh me muc lieu vd gido due quydn con
ngudi vd tai nhidu noi tren thd gidi, cdc
chuong trinh vd gido due quydn con ngudi da
dugc soan thao vd tien hanh. Tai nhidu nudc,
cdc chuang trinh gido due quydn eon ngudi
da dugc dua vao gidng day tai he thdng nha
trudng thdng qua cdc chuong trinh gido due
phdp ludt, gido due cdng dan, ngan chdn vi
pham quydn con ngudi va trang bi cho ngudi
ddn cdc ky ndng dd dat dugc muc dich thgng
qua viec hidu bidt va sir dung cdc quydn ciia
ThS Luat hoc, Vien Nhii nudc va Phap luat
52
minh. Trong nhung ndm 50, 60 cua the ky
XX, nhidu qud'c gia da nd lire dd dua gido due
quydn con ngudi vao trong he thdng gido due
chmh thute, Trong nhung nam 70, phdn Idn
cdc nhd giao due da md rdng quan didm ve
gido due quydn con ngudi, chi trich cac hanh
vi vi pham vd bay td su cam thdng vdi nan
nhdn ciia cdc vu vi phiim vd quydn con ngudi.
Tuy nhien, trong thdi gian nay, cdc chuang
trinh chu ydu tap trung vao gido due nha
trudng cho tre em nhung vdi rdi it cdc ndi
dung lien quan den trdch nhiem ca nhdn hoac
hdnh ddng dd thuc day vd bao ve cdc quydn'.
Ndm 1993, Hgi nghi qud'c td vd quyen
eon ngudi d Vienna da tdi khang dinh tdm
quan trgng cua gido due quydn con ngudi va
coi ddo tao, cdng bd thdng tin va tuyen
truydn giao due vd quydn con ngudi la ''dieu
quan trgng de ihiic ddy vd cd dUcfc sif dn
dinh, mdi quan he hdi hda giila cdc cdng
ddng vd nudi dudng sif hieu biei chung,
khaan dung vd hda binh"'^. Di dap lai sit keu
ggi ciia Hgi nghi nay, Dai hdi ddng Lien hgp
qud'c da tuyen bd thap ky tir 1995 den 2004
la thap ky vd gido due quydn con ngudi tren
loan the gidi. Trong thap ky nay. Lien hgp
qud'c da thuc giuc va iing hd cdc qud'c gia
thdnh vien cdng khai cdc thdng tin vd quyen
con ngudi ddi vdi tdi ca mgi ngudi thdng qua
he thdng gido due chinh thute va thdng qua
cdc hoiit ddng gido due tai cdng ddng.
L The nao la giao due ve quyen con
ngudi?
Trong thdi gian qua, thuat ngit "gido due
quyen con ngifc/i" da nhanh chdng trd thanh
mdt thuat ngu xudi hien lien luc trong cac
' Nancy Flower, Human rights here and now,
University of Minnesota, Human Rights Resource
Center.
^ Tuyen bd Vienna va Chuang trinh hanh ddng, phan
I, doan 33-34 va phdn II, doan 78-82.
S:^^;N>W<:^
vdn kien ciia Lien hgp qudc, cdc td chute
qud'c Id, cdc id chute khu vuc nhu Lien minh
chdu Au (EU), Td chifc An ninh vd Hgp tdc
chdu Au (OSCE), td chute cdc nudc chdu My
(OAS), Hiep hdi cdc qudc gia Ddng Nam A
(ASEAN)... vd trong van ban cua cdc Bg
Gido due nhidu nudc vd cua cdc td chute phi
chinh phii.
Cd rdi nhidu dinh nghla vd gido dtic
quydn con ngudi. tuy nhien, dinh nghla chi
tiei vd ddy du nhat la dinh nghla dugc neu
trong ban Kd hoach hdnh dgng cua Lien hgp
qud'c vd Thap ky gido due quydn con ngudi.
Theo dd, gido due quydn con ngudi Id: "Ddo
tao, phd bien vd thdng lin nhdm .xdy difng
mdi vdn hod phd bien ve quyen con ngifdi
thdng qua viec truyen dgt cdc kidn ihifc, cdc
ky ndng vd tao nen thai do nhdm vdo:
(ajTdng cudng sif idn trgng quyen con
ngifdi vd cdc quyen lifdo ca ban:
(b) Fhdl trien todn dien cd nhdn con
ngifdi vd y thitc tdn trgng con ngift/i;
(c) Thiic ddy sif hieu bidt, Ida trgng,
binh ddng gidi vd sif dodn kdt giifa cdc qudc
gia, ngifdi bdn dia vd cdc nhdm cluing tdc.
qudc gia. ddn tdc, tdn gido vd ngdn ngit;
(d) Khd ndng hogt ddng mdt cdch cd
hieu qud ciia tdt cd mgi ngifdi trong mdt .xd
hdi lit do:
(e) Ddy manh cdc hoal ddng ciia Lien
hgp qudc de gin giif hod binh "'.
Ngodi ra, cdn cd cdc dinh nghla khdc
ngdn ggn va mang tinh tdng hgp hon nhu:
Trong cudn sdch hudng ddn gido due nhdn
quydn xudi ban tiii Dili hgc Minnesota cua
My ndm 2000, ba Nancy Flowers"* da dinh
nghla gido due nhdn quydn la ''nil cd nlulng
hieu biet nhdm phdt trien kidn ihifc, ky ndng
vd cdc gid tri ciia nhdn qityeii\ Theo ba, sir
hidu bidt vd nhdn quydn tat ydu gdn vdi viec
dp dung he thdng gid tri nhdn quyen trong
mdi quan he giua con ngudi vdi con ngudi,
trong gia dinh va \'di cdc thanh vien trong
' Trich tir Ke hoach hanh ddng ciia Lien hgp qudc ve
Thap ky giiio due quyen con ngudi (1995-2004), doan 2.
•' La nhii giao, nha hoat ddng nhan quyen ciia My, la
mdt tac giii chuyen viei ve giao duc nhan quven.
WYEN DUOC GlAo DUC ...
cdng ddng. Trong cudn sdch dd. bd nhdn
manh vd vai trd cua nhung ngudi lap chuang
trinh gido due nhdn quydn va yeu edu hg
phdi tinh den bdi cdnh xa hdi, van hda, chinh
tri, kinh id va kha nang tac dgng cua viec
gido due dd ddi vdi chuydn bidn ciia xa hdi.
Cdn theo bd Felisa Tibbitts - Gidm ddc
hiep hdi Gido due nhdn quydn cua My thi
"ve ca bdn, gido due nhdn quyen Id hogt
ddng .xdy difng cdc nen vdn hda nhdn quyen
trong cdc cdng ddng ciia chiing tci'\
Theo mgt dinh nghla khdc cua ong
Shulamilh Koenig, ngudi sang lap thap ky gido
dtic nhdn quydn loan ddn (PDHRE) thi Gido
due nhdn quydn la "de mgi ngudi bidt ve nhdn
quyen vd difa ra ddi hdi ve nhdn qiiytfn"''.
Nhu vdy, ndi mgt cdch don gian, gido
due quydn eon ngudi la mgt qud trinh nhdm
truydn d;il cdc kien thiic, cdc ky nang dd
ngudi hgc cd nhung hieu biei vd quyen eon
ngudi, nhung gid tri pham gid. binh ddng, tin
ciiy lan nhau, su tdn trgng vii hieu biei vd
quydn cua ngudi khdc, tdn trgng phdp ludt dd
tir dd thuc ddy mgi ngudi tham gia vao mgi
miit cua ddi sdng xd hgi va cung nhau xdy
dung mgt "ndn van hda nhan quyen" chung.
2. Giao due quyen con ngudi - mgt bg
phan cua quyen dugc giao due
Nhu dinh nghla bdi binh ludn chung so
13 cua Uy ban vd cdc quyen kinh td, xd hdi
vd van hda cua Lien hgp qudc': "Gido due lif
nd vifa Id quyen con ngifdi. ddng thai cimg Id
mot cdng cu khdng the thieu de nhdn ra cdc
quyen con ngifcn khdc".
Gido due ddng vai trd quan trgng trong
viec tao ra nhung con ngudi biei tdn trgng
nhdn phdm, ddng thdi hidu bidt ve quydn con
ngudi se thuc ddy ngudi ddn thiim gia mdt
cdch lich cue vdo cdc hoat ddng cua ddi sdng
xd hdi, kinh td va chinh tri. Khdng thd phu
Gido due nhdn quyen. cdc md hinh gido duc nhdn
quyen dang noi len. Tap chi dien tif ciia Bo Ngoai
giao Hoa ky, Cac van de dan chii, thang 3 nam 2002.
'' Dan theo Wolfgang Benedek (chu bien). Tim hieu ve
quyen con ngudi. N.xb. Tu Phap, Hii Noi, 2008, tr. 30.
' Uy ban cd trach nhiem theo ddi \ lec thuc hien Cdng
udc qudc te ve cac quyen kinh te. .xii hoi vii van hda
tai cac nudc thiinh vien.
53
'iiinnPi'i^i
WpimmimmM
nh,in, gido due la mdt quydn thiet yeu, la
phuang lien ca ban ma nhd vao nd nhieu
ngudi cd thd thodt ngheo va nhan dugc cac
phuang tien de tham gia vao cac sinh hoat
trong cdng ddng ciia hg. Giao due cd mdt vai
tro quan trgng trong viec bao ve cac ddi tugng
de bi tdn thuong trong xa hdi nhu ndng cao
ndng lire cho phu nil, bao ve tre em thodt khdi
bi bdc lot vd lao ddng va tinh due, thtic ddy
quydn con ngudi va ddn chu, bao ve mdi
trudng vd tdng cudng tinh minh bach trong
cdc boat ddng cua Nha nudc. Trong thdi dai
ngdy nay, gido due dugc nhidu qud'c gia,
nhieu td chire va cd nhdn cdng nhdn la mdt
trong nhung cdng cu ddu tu tai chinh tdt nhdi.
Gido due la mdt phuang tien quan trgng
dd thuc day quydn con ngudi. Thdng qua
gido due, cdc quydn va lit do co ban cua con
ngudi dugc cung cd va tdn trgng. Gido due
vd Quydn con ngudi, bdn than nd cung la
mdt quydn ca ban ciia con ngudi va nd cung
la trach nhiem cua cdc Nha nudc va cua
chinh mgi cdng dan. Ldi ndi dau cila Tuyen
ngdn the gidi vd quydn con ngudi cung nhan
miinh: "Mdi cd nhdn, mdi td chifc xd hdi...
bdng gido due vd gidng dgy, se nd life thitc
ddy sif tdn trgng ddi vdi cdc quyen vd nhifng
tu do ca bdn". Didu 26 ciia Tuyen ngdn cung
da ghi nhan: "Mgi ngudi deu cd quyen dugc
gido due... gido due phdi nhdm phdt trien
ddy dii nhdn cdch con ngifdi vd tdng cudng
sif tdn trgng ddi vdi cdc quyen vd nhifng tif
do ca bdn ciia con ngifdi".
Cdc Cdng udc qud'c id vd quydn con
ngudi cung da dd cap den quydn dugc gido
due va cdc gid tri ma gido due cd thd thuc
ddy. Chinh vi vdy ma Cdng udc vd Cdc quydn
kinh id, xa hdi va vdn hda da xdp muc tieu
cua gido due la cung cd viec tdn trgng quydn
con ngudi trong rdi nhidu cac muc lieu cd lien
quan. Khoan 1, Didu 13 cua Cdng udc qud'c id
vd Cdc auydn kinh id, xa hdi va van hda da
ghi nhan: "Cac qud'c gia thdnh vien Cdng udc
cdng nhdn quyen ciia mgi ngudi dugc hudng
nen gido due...gido due cdn dugc hudng vdo
viec phdt trien ddy dii nhdn cdch vd y ihifc ve
nhdn phdm, se tdng cudng sif tdn trgng cdc
quyen con ngifdi".
54
<$
Quydn dugc giao due cung da dugc ghi
nhdn trong Didu 18 ciia Cdng udc qudc te ve
Cdc quydn dan su va chinh tri, ve quydn tu
do cua cac bac cha me va ngudi giam hg hgp
phap trong viec gido due tdn giao va luan ly
cho con cai hg theo y nguyen rieng cda
minh. Didu 28 cua Cdng udc ve Quyen tre
em ciing ghi nhdn quydn dugc hgc hanh la
mdt quydn ca ban ciia mgi tre em tren toan
the gidi. Ciing nhu vay, Didu 10 Cdng udc vd
Xda bd tdt ca cac hinh thiic phan biet ddi xit
vdi phu nit da quy dinh quyen binh dang cua
phu nu' vdi nam gidi trong linh vuc giao due.
Didu 10 ciia Cdng udc Chdng tra tan va sit
dung cdc hinh thiic trung phat hay ddi xu
khac tan bao, vd nhdn dao hoac ha nhuc con
ngudi cung yeu cau cac qud'c gia thanh vien
phai dam bao rdng giao due va tuyen truydn
vd sii cam hanh ddng tra tan dugc dua vao
ddy du trong cdng tdc hud'n luyen can bg
hanh phdp, nhdn vien dan sir, quan su, y td,
cdng chute va nhiing ngudi cd thd tham gia
vdo viec giam giii, hdi cung khdc vdi bai ky
cd nhdn nao chiu bat ky mgt hinh thiic bdt
giu', giam cam nao. Didu 7 ciia Cdng udc
qud'c te vd Loai trur cac hinh thitc phan biet
chiing tdc cung da cd quy dinh yeu edu cac
nudc thanh vien thdng qua nhutng bien phap
cd hieu qua, ddc biet trong linh vuc giang
day, giao due, van hda va thdng tin nham
muc tieu chdng lai cac dinh kidn cd thd ddn
tdi phdn biet chung tdc. Ngoai ra, cac vdn
kien vd quydn con ngudi mang tinh khu vuc
cung nhan manh ddn tam quan trgng cila
giao due quydn con ngudi. Chdng han, Hie'n
chuong chdu Phi vd quydn va tu do cua con
ngudi cung quan tdm den van dd nay bdng
each quy dinh rdng cdc chuang trinh giao
due cua cac Chinh phil phai dam bao rdng tdi
cd mgi ngudi phai hidu vd quydn ciia hg.
Cd thd thay, theo quan didm ciia cac
Cdng udc qud'c te vd quydn con ngudi, giao
due vd quydn con ngudi cd nghia la truyen
dat cdc quan didm va thdng tin lien quan den
quydn con ngudi va danh gia cac gia tri va
thai do dd ilng hd cac quydn con ngudi. Vi
vay, giao due quydn con ngudi la mdt phdn
khdng the tach rdi cua quydn dugc giao due
rmwmmmm
va nd dang ngay cang dugc cdng nhdn nhu la
mdt quydn con ngudi.
Gido due quydn con ngudi la mdt qua
trinh thuc ddy cdc gid tri md trong dd con
ngudi dugc dat vao vi tri trung tdm, dugc tdn
trgng vd phdm gid. Gido due giup cho mgi
ngudi hinh thdnh quan didm, ddng thdi cd
ndng luc vd hanh dgng phu hgp vdi nhung
hodn canh dat ra. Dd bao dam su tdn trgng
quydn ciia ldi ca mgi ngudi, gido due vd
quydn con ngudi phai bao gdm cdc gid tri
nhu la: Hda binh, khdng phdn biet, binh
ddng, cdng bdng, khdng bao luc, khoan
dung, tdn trgng phdm gia con ngudi. Chdi
lugng gido due dua tren cdch tiep can quydn
eon ngudi nghla la cdc quydn dd dugc thute
hien thdng qua loan bd he ihd'ng gido due vd
mdi trudng hgc tap.
Giao due vd quydn con ngudi ngdy nay
cdn bao ham cd gido due vd tu cdch cdng ddn
dd con ngudi dugc that su sdng trong mgt xa
hgi ddn chu. Bdi vi, ngdy nay, nhidu cdng ddn
- thanh vien cua xa hdi ddn su, cua Nhd nudc
phdp quydn, nhung nhidu ngudi khdng bidt
phai lam thd nao dd thiic hien quydn cua
minh, khdng bidt 1dm thd ndo dd bdo ve
quydn cua minh vd cua ngudi khdc, lam the
nao dd tham gia, 1dm thd nao dd lua chgn... VI
vdy, gido due quydn con ngudi chinh Id dua
cho ngudi ddn cdc cdng cu dd nhdn thute va vi
vdy cd thd ndi, gido due la mgt quydn vd
quydn dugc gido due la mgt quydn ca ban.
Quydn dugc gido due la mdt quydn co
ban cua con ngudi khdng chi vi nd dam bao
cho sir tidp can xdi cdc quydn vd tu do khdc,
ma cdn bdi vi nd la mdt ngudn chdng lai
quydn lire ma neu thieu nd ndn ddn chil se
sup dd. Gido due vd quydn con ngudi phai
dugc thiei lap khdng chi dua tren lgi Ich
qud'c gia, lgi ich ciia xa hdi ma nd cdn dua
tren cdc ly do vd phdm gid ciia mdi con
ngudi vd dira tren khd ndng cua mdi ngudi
dugc hdnh ddng va lira chgn dd bdo ve quydn
ciia minh trong sir tdn trgng quydn cua
nhung ngudi khdc.
Gido due quydn con ngudi day cho ngudi
ta vd quydn con ngudi vd hanh dgng vi quydn
con ngudi. Muc lieu ciia nd la giiip dd con
ngudi hidu vd quydn con ngudi, ddnh gid
quydn con ngudi, vd dua ra cac nghla vu can
phdi dugc tdn trgng, bao ve va thuc ddy quydn
con ngudi. Nhu vdy, quydn con ngudi phai la
mgt phdn cua viec gido due con ngudi.
3. Giao due quyen con ngudi - quyen
dugc biet ve quyen cua minh
Gido due quydn con ngudi la phdt tridn
mdt sir hieu bidt vd viec lam the ndo dd sdng
cd phdm gid va tdn trgng quydn cua ngudi
khdc.
Trong khi hgc vd quydn con ngudi, chiing
la hgc vd y tudng tdn trgng, ddi xir khoan
dung vd cdng bdng, Chung ta hgc de hidu tdm
quan trgng cua viec thu hudng quydn cua
minh va trdch nhiem tdn trgng quydn cua
ngudi khdc, Gido due quydn eon ngudi giiip
chung la biei each hidu va sdng trong egng
ddng cua minh. Cac chuang trinh gido due
quydn con ngudi nhdm muc lieu giiip cho
ngudi hgc phdt tridn cdc nhdn thirc chinh vd
quydn con ngudi va trdch nhiem cung nhu la
phdt tridn thdi do, hanh vi vd cdc ky ndng dd
sir dung trong cudc sdng hang ngay^
Quydn con ngudi, bao gdm ca quydn
dugc gido due vd quydn ciia con ngudi dugc
bidt vd quydn ciia minh, la mdt lieu chudn vd
phdt tridn con ngudi trong thdi dai ngdy nay.
O nhidu nai tren thd gidi, nhidu td chute da su
dung nhdn quydn de thiic day cac thay ddi xa
hdi, chdng ban nhu phan ddi bao luc vdi phu
nu, lao dgng Ire em... Nhidu bdi hgc vd
quydn con ngudi da dugc gidng cho nhung
ngudi ngheo, ngudi nhap cu, ngudi ban dia,
ngudi ddng tinh, ngudi thieu sd... vd nhung
ngudi nay ddu nhdn thay nhung hieu qud
trong qud trinh gido due vd quydn con ngudi.
Trong thdi gian qua, hdu hdt cdc nudc
thanh vien cua Lien hgp qud'c deu cam kdt
hdnh ddng theo cdc tieu chuan va hiia hen
bdo ve va thuc ddy quydn cua tdi ca cdc cdng
ddn vd ngudi cu trii. Do dd, quydn dugc gido
due eiia tdi cd mgi ngudi phdi la muc tieu
cua gido diic va nhutng y tudng nay ddu dugc
ghi nhdn trong phdp ludt qudc gia cung nhu
la trong cdc van kien qud'c td vd quydn con
Nancy Flowers, sdd.
55
HA
NUdc VAPHAP
LUAT sd 12/2d0i
ngudi. Gido due quydn con ngudi phdi tuyet
ddi phu hgp vdi phap ludt va gdn lidn vdi cdc
chudn muc chung cua xa hdi. Tren thuc td,
nghla vti cua cdc nha gido due Id phdi giao
due cho con ngudi biei vd cac quydn cua hg
trude phdp ludt dd hg trd thdnh nhu'ng cdng
ddn cd trdch nhiem, nhung ngudi se thuc
hien cdc nhu edu cua minh trong khudn khd
cua hidn phap va phdp ludt,
Gido due quydn con ngudi Id dd hidu rd
quydn ciia minh va dau tranh cho quydn cua
minh \d cua ngudi khdc. Mdi con ngudi khi
hidu vd quydn cua minh se trd thanh nhung
ngudi gidm sdt vd nhdn quydn ngay tai gia
dinh, noi d, id chiic, co quan cua minh. Hgc
ve quydn con ngudi la hgc vd cdch tgn trgng
Idn nhau'.
Trong thd gidi ngdy nay, hidu bidt vd
quydn con ngudi cQng Id hidu bidt vd cdc
nghla vu di ciing vdi cdc quydn. Bdi vi quydn
con ngudi di lidn vdi nghla vti tdn trgng, bao
ve va thuc ddy quydn cua nhung ngudi khdc.
Ldi ndi ddu cua Tuyen ngdn thd gidi vd
Quydn con ngudi da keu ggi khdng chi cdc
Chinh phil phai iing hg nhdn quydn, md "td't
cd cdc cd nhdn vd cdc id chifc ciia .ra //(';/"
cQng cdn phdi iing hd. Vi viiy, gido due ve
quydn con ngudi ddng thdi cQng Id cung cap
cdc bidu bidt \a kidn thirc cdn thidl dd con
ngudi hidu dugc vd cac nghla vti. Cdc nghla
vu nay ciia mgi cdng ddn trong xa hgi ddn
chu khong tach ra khdi nghla vu thiic ddy
quydn con ngudi.
Giao due quydn con ngudi cQng ddng
thdi cung cap mdt co sd cho viec giai quyei
xung dgt va thuc ddy cdc trat tu xa hgi.
Quyen ciia con ngudi thudng xuyen xung
dgt, vi dii khi mdt ngudi vi pham vao trat tu
an todn xd hgi, hg da xung dgt vdi quydn lu
do cua ngudi khdc. VI vdy, hidu bidt vd
quydn con ngudi cung tiio ra mgt khudn khd
dd phan tich \a giai quydt cdc xung dot. Gido
diic quydn con ngudi ddng thdi cQng la viec
day cdc ky nang vd dam phdn, thuong lugng
va ddng thuan.
'' Richard Pierre Claude, Human Rights Have Wings:
.4 Note for Teachers, hllp://www. pdhre.org
56
Ngudi ta vdn thudng keu ggi thuc hien
cdc phong trdo giai phdng con ngudi, song cd
thd ndi, chi cd thd gidi phdng con ngudi dua
tren hidu bidt vd quydn con ngudi. Gido due
quydn con ngudi thdng qua chuydn giao kien
thiic, xdy dung ky ndng va hinh thanh quan
didm dugc coi Id ndn tang dd thuc hien cdng
lac phdng ngita cac vi pham va trao cho con
ngudi quydn ndng dd tu giai phdng minh.
ThQc ddy quydn con ngudi trude hdt la
lam cho con ngudi nhdn thute dugc quydn
con ngudi dd hg bidt dugc cdc quydn ciia
minh, hudng ddn mgi ngudi each sir dung
cdc quydn dd mdt cdch tdi nhdi. Dd dat duge
muc dich nay can cd su tham gia cua nhidu
ben, trong dd ca ngdnh gido due va cac id
chuc phi chinh phu. Td chiic An xd qudc te
lin rdng hgc vd quydn con ngudi la budc dau
tien hudng tdi sir tdn trgng, thiic ddy vd bao
ve cdc quydn con ngudi. Cdc chuong trinh
gido due vd quydn con ngudi dugc xdy dung
nhdm muc dich thiic day viec giang day ve
quydn con ngudi. Cdc chuong trinh nay phai
dugc thidl kd dd giup cac gido vien ciia cdc
trudng tit mdu gido cho ddn cdc trudng dai
hgc cung nhu cdc nhd gido due 1dm viec
trong cdc Id chute nhu la: Cdc td chute egng
ddng, cdc didn dan xa hdi, gido due nhdn
quydn... ddu cd thd sit dung dugc nhdm thuc
ddy cdc nguyen tdc vd quydn con ngudi va he
thdng cdc gid tri dugc thidl lap bdi Tuyen
ngdn the gidi vd Quydn con ngudi.
4. NhOrng y tudng ban dau ve giao due
quyen con ngudi d Viet Nam
Gido due quydn con ngudi nhdm xay
dung nhung chuang trinh sdng tao dd thiic
ddy phdt tridn con ngudi, hda binh, ddn chii
vd tdn trgng Nhd nudc phdp quydn. Gido due
vd quydn eon ngudi ddng thdi cung dem den
cho con ngudi cam gidc vd trdch nhiem dd tdn
trgng vd bao ve quydn con ngudi \d trao cho
hg cac ky ndng dd hanh dgng phu hgp vdi
hoan canh sdng. Giao due quydn con ngudi
cd tdm quan trgng ddc biet trong chidn luge
gido due cila rdi nhidu qud'c gia ngay nay.
Tuy nhien, viec xdy dimg dugc mdt chuang
trinh giao due quyen con ngudi mgt each dai
hoi va hieu qua lai dang la thdch thiitc ciia rdi
WYEN DUOCGIAO DUC...
nhidu qud'c gia tren the gidi. Tren thuc td, dd
xdy dung dugc mgt ndn giao due nhdn quydn
vira dam bao linh phu hgp vdi phdp ludt qud'c
te, viia phu hgp vdi ndn van hda va didu kien
kinh te, xa hgi cua mdi qud'c gia la mgt qud
trinh Idu dai, phiite tap va tdn kem.
Mac dii cdn gap nhidu khd khan, song
trong thdi gian qua, Nha nudc Viet Nam
cQng da coi trgng viec dua quydn con ngudi
vdo viec hoach dinh vd thuc hien chinh sdch
gido due d tat ca cac cap, thdng qua cdc mdn
hgc tir trudng phd thdng cho den trudng dai
hgc. Tuy nhien, tren thuc id, chi cd mdt sd
cdc vdn dd lien quan ddn quydn tre em va
quydn phu nu d Viet Nam dugc cdc td chuc
qud'c td ddnh gid la boat dgng cd hieu qua.
Nhu vay, cd thd thay chinh sdch gido due vd
quydn con ngudi d Viet Nam vdn cdn mdi
cdn ddi va chua thuc su ddng ddu d mgi mat
vd mgi linh vuc
Ddng thdi, khi thuc hien cdc chuong
trinh gido due vd quydn con ngudi, mdt van
dd dat ra hien nay khdng chi vdi Viet Nam
ma cdn vdi thd gidi dd Id lieu chudn vd mgt
chuang trinh gido due nhdn quydn hieu qua,
cQng nhu la lieu chudn ddi vdi cdc nha gido
due nhdn quydn. Trong thdi gian qua, mac
du tdng sd cdc dgt vd khda ddo tao gido due
nhdn quydn da tang len ddng kd d nhidu noi
tren thd gidi, nhung van chua cd lieu chuan
rd rang ddi vdi mdt chuang trinh gido due
hay mdt nha gido due nhdn quydn cd trinh
dg. Hien tai, cdc khda hgc vd nhdn quydn
ddu do nhung ngudi da dugc dao tao trude dd
hudng ddn. Tuy nhien, khdng cd chiing chi
qudc gia hay qudc td dd cdng nhdn va chung
minh ndng lire ciia nhung nhd giao due nay,
cQng khdng cd lieu chudn rd rang ddi vdi
vice nghien cuu bode thuc hdnh. Vi vay, de
chu'ng minh cdc chuang trinh gido due nhdn
quyen da diit dugc muc lieu, nhung nudc "di
sau" nhu Viet Nam cdn phai tim hidu nhung
chuang trinh nao da thdnh cdng va tai sao,
cdn cd sir ddnh gid loan dien vd cdc chuong
trinh nay dd rut kinh nghiem vd hgc tap dp
dung tiii Viet Nam.
ngudi la mgt hanh dgng rd rang, hien nhien
va thiei thuc dd ung hd quydn con ngudi.
Nhu vdy, khdng mdt qud'c gia nao cd the ndi
rdng tdi ung hg quydn eon ngudi, tdi quan
tdm de'n quydn con ngudi cho mgi ngudi ddn
tren ddi nudc ciia ldi ma lai khdng quan tdm
ddn gido due quydn con ngudi. Muc dg quan
tdm ddn gido due quydn con ngudi cua mgt
Nha nudc se cho thay Nhd nudc dd quan tdm
de'n van dd quydn con ngudi ddn dau, vi vay,
Viet Nam cQng khdng phai la mgt ngoiii le.
Khi mdt ngudi ndi "tdi cd quydn", hay
thit ludng tugng xem hg dang nghi den quyen
gi? cau trd ldi phu thudc vao viec ngudi dd
dang sdng d ddu? Hg gdn bd vdi ndn van hda
ndo? Vd nhin chung la phu thudc vao viec hg
dugc gido due nhu the nao?
Ndu mdt ngudi My ndi "tdi cd quydn"
thi hg thudng nghi ddn quydn ddn su va
chinh tri dugc dinh nghla trong Tuyen nggn
vd cdc quydn, bao gdm quydn tu do hdi hgp,
tti do tin ngudng va quydn dugc xet x\x cong
bang. Tuy nhien, rat it ngudi nhan ra rang
cdc quydn xa hgi, kinh id va van hod nhu
quydn dugc chdm sdc sire khoe, cd nhd d
bode quydn cd mute luong dii sdng cQng la
nhung quydn dugc ddm bao trong Tuyen
ngdn the gidi vd Quydn con ngudi'".
Ne'u cd didu kien lam mgt didu tra xa hgi
hgc vd hidu biei vd quydn con ngudi d Viet
Nam, hay thu dat edu hdi nay cho nhung
ngudi dugc phdng van, edu tra ldi cd le se rat
thu vi va edu tra ldi dd se cho chung ta bidt
chung la phdi lam gi vd tie'n hanh gido due
nhdn quydn d Viet Nam theo budng ndo.
Ket luan
Mac du cdc bdo cdo mdi vd linh hinh
nhdn quydn vdn dugc chuydn ddn hang ngdy
nhung viec "xod mu vd quydn con ngudi"
vdn chua phd bidn. Sinh vien chuyen nganh
ludt hoac quan he qud'c id cd the dugc hgc vd
nhdn quydn d trudng dai hgc, nhung hau hei
mgi ngudi ddu khdng dugc gido due, mdt
cdch chinh thuc bode khdng chinh thute vd
quydn con ngudi. Thdm chi cdc nha hoiit
ddng xa hdi vd quydn con ngudi van thudng
Khdng cdn nghi ngd gi nua, vdi quan
didm ngdy nay thi gido due vd quydn con
'" Nancy Flower, sdd.
57
phai tang cudng hieu biet va ky ndng cua
minh thdng qua tit dao tao va kinh nghiem
true tidp".
Nhung ngudi khdng bidt vd quydn cua
hg thudng bi tdn thuang nhidu hon khi bi
lam dung va thudng xuyen thieu cac cdng cii
hieu qua dd tu bao ve minh. Do vay, giao due
quydn con ngudi cung ngay cang dugc cdng
nhdn la mdt chien luge hieu qua dd ngan
chdn viec vi phiim quydn con ngudi.
Va vi vdy, da den liic cung vdi nhieu
qudc gia tren the gidi, Viet Nam cdn phai
nghi de'n mdt chidn luge giao due quydn con
ngudi dai han, thiei thuc va hieu qua. Song
song vdi dd la chien luge xdy dung Vien
Nhdn quydn qud'c gia, cac ca quan chuyen
mdn vd giao due quydn con ngudi va dao tao
cac nha giao due quydn con ngudi that su co
tai nang va tdm huye't.
Nancy Flower, sdd.
(Tie'p theo trang 25 - Ca sd cua viec xdy dung...)
tac dgng phdp ludt nha nudc qua td chute lang
xa cua minh. Xudi phdt tit tinh hieu lite cua
huang udc va su ddng thudn cua cu ddn lang
xa, Nha nudc phai ddnh cho lang xa tinh tu
quan, thuc hien ddn chii trong lang xa. Vdi he
thdng egng ddng lang xa lit quan, ngudi ndng
dan cd nhung quydn ddn chu nhdi dinh. Cho
nen, C.E. Bouilevauv, mdt hgc gia ngudi Phdp
nhdn dinh rdng: Trong xa hdi An Nam da cd
su pha trgn giua cudng quydn va nhung quydn
lit do quy bdu'^ Quydn ddn chii lang xa dugc
Nhd nudc phong kidn thita nhdn thdng qua
viec quan ly lang xa, dat xa quan va den thdi
Le So vd sau Nha nudc kidm sodt qud trinh
soan thao, ban hanh va thuc hien huang udc.
Khi Nhd nudc trung uong tap quydn cang
phdt tridn thi miic do tu quan lang xa cang thu
hep nhung huong udc van la cdng cu hiiu hieu
dd thuc hien ddn chu lang xa.
2.3 Tinh ddn tgc, tinh nhdn loai phd
bien
Tinh ddn tgc cua truydn thdng van hda
phap ly Viet Nam dd la nhung nep nghi, hanh
vi trong ddi sdng phdp luat dugc luu giOt, kd
thita, phdt huy qua nhidu the he mang cdt
each con ngudi Viet Nam. Dd la y thiic tdn
trgng quyen con ngudi, phdp didn hda phdp
'' Nguyen Thira Hy, 1 'e tinh ludng nguyen ddi trong trong
.m hoi. vdn hda Viet Nam truyen thdng. m trong Viet Nam
hoc, tap 2, Nxb. Tlie gidi, Ha Ndi, 2000, \s. 299.
58
lual... Chinh cdc yeu td nay da hun diic, ket
tinh mdt ndn van hda mang ban sdc dac thu
Viet Nam, tao nen mdt stic sdng lau bdn va
hien vdn la nhan td tich cite ddng gdp vao
dien mao cua ndn vdn hda nudc nha trong thdi
ky ddi mdi.
Khdng ai phil nhdn dugc truyen thdng
van hda phdp ly gdn lidn vdi ddi sdng phap
ludt ciia mdt cdng ddng, qud'c gia, ddn tdc.
Truydn thdng vdn hda phap ly cila mdt dan
tdc bao gid cung chiira dung tu tudng tidn bg
cua nhdn loai nhu cdng bdng, nhdn dao, dan
chii va phap chd, nhdm dam bao thuc sii
nhiing gia tri xa hdi dugc thita nhan chung
cila nen van minh the gidi - sit tdn trgng va
bao ve cac quydn va tu do cua con ngudi, su
ngu tri cua phap ludt trong linh vuc hoat
ddng cua Nha nudc, mdi quan he Nha nudc
vdi cdng dan... Vi vay, truyen thdng van hda
phdp ly ngoai tinh ddn tdc cdn cd tinh nhan
loai phd bie'n.
Qua dd, trong Nha nudc phong kien Viet
Nam da hinh thanh mdt truydn thdng van
hda phdp ly vdi nhiing gid tri tdt dep, dugc
cdc the he ngudi Viet ndng niu, ke tiic va
phat huy qua nhidu the he va ngay nay,
nhiing gia tri ay dang phat huy tac dung tich
cue trong xay dung ndn van hda phap ly
nudc ta. Van hda phap ly gdp phan xdy dung
ndn van hda Viet Nam tien lien, dam da ban
sdc dan tdc.
