Huyứnh Thanh Trieu

Taùp chớ KHOA HOẽC ẹHSP TP.HCM

HèNH NH CA THI GIAN TRONG NGễN NG
HUNH THANH TRIU*

Ai cng bit rng ngụn ng l mt hot ng mang tớnh tõm lớ, vỡ vy trong
nhiu trng hp nú phn ỏnh cỏi nhỡn ca con ngi hn l phn ỏnh thc t.
Song, ụi khi chỳng ta vn quờn iu ú, v vn tỡm cỏch gii thớch cỏc hin
tng ngụn ng theo nhng s vic m chỳng ta cm nhn trờn thc t. Thúi
quen ny cú th dn n nhng trng hp khú x.
Trong vn thi gian, cú mt quan nim khỏ ph bin, cho rng ang, ó,
s ca ting Vit c dựng ch cỏc thi hin ti, quỏ kh, tng lai. Nhng
mi vic khụng hon ton nh vy.
(1) Ngy mai, vo gi ny, tụi ang trờn mỏy bay.
(2) Ti hụm ú, tụi v ti nh lỳc 9 gi. Mi ngi ang xem tivi.
(3) Anh thy cha. Tụi ó núi l núi l cụ y s n m.
(4) Tụi s vo trng y. Mt ngy no ú mi ngi s thy l tụi ó hnh
ng ỳng.
Nu cn c vo thc t, vic tụi ang trờn mỏy bay ca cõu (1) s din ra
tng lai, vic mi ngi ang xem tivi ca cõu (2) ó din ra trong quỏ kh,
vic cụ y s n ca cõu (3) cng ó din ra trong quỏ kh v vic tụi ó hnh
ng ỳng ca cõu (4) s din ra tng lai. Cú mt s chờnh lch rừ rng gia
ang, ó, s v nhng thi im tht ca cỏc s vic v iu ú cho thy khụng
th cn c vo thc t gii thớch cỏch s dng nhng thut ng trờn.
Trong nhng nghiờn cu ca mỡnh, Cao Xuõn Ho cng lu ý nhng trng
hp tng t :
Hi y, tụi ang hc t, cũn anh thỡ ang chun b thi tỳ ti (* ó hc)
Sỏng mai, anh nờn n tht sm, khi c nh ang ng (* s ng) [1]
*

TS, Trng HSP Tp.HCM

71


Taùp chớ KHOA HOẽC ẹHSP TP.HCM

Soỏ 9 naờm 2006

Tuy nhiờn, nu chỳng ta ch ghi nhn nhng biu hin riờng r ca ang,
ó, s m khụng i tỡm qui lut s dng ca chỳng, s khú gii thớch ti sao
nhng thut ng ny cú th phn ỏnh sai thi im ca cỏc s vic nhng vn
khụng gõy cho chỳng ta cm giỏc khỏc thng. V nu ang, ó, s u cú
nhng trng hp trung thnh v khụng trung thnh vi thc t, rt cú th
nhng thut ng trờn thuc v mt kiu t duy c bit, mang tớnh h thng, m
nguyờn tc hot ng ca nú cn c lm sỏng t.
Chỳng ta tn ti trong mt khung thi gian t nhiờn, c to ra bi s vn
ng ca v tr. ú l khung thi gian tuyt i. Trong khung thi gian ny, thi
im hin ti c chỳng ta ly lm mc. Nhng s vic xy ra ng thi vi
im mc c coi l ang, nhng s vic xy ra trc ú c coi l ó v
nhng s vic xy ra sau ú c coi l s. Nh vy, s tn ti ca mt im
mc l iu kin tiờn quyt cho vic s dng ang, ó, s. Khụng cú im mc
qui chiu, khụng th cú ang, ó, s. Ngc li, s cú mt ca ang, ó, s
bỏo hiu s tn ti ca mt im mc c dựng qui chiu. Nu chỳng ta b
qua mt bờn cỏi v ngụn ng ca nhng thut ng trờn, cú th núi rng vic s
dng mt im mc xỏc nh cỏc s vic trờn dũng thi gian l mt hin
tng tõm lớ, xy ra nh mt qui lut t nhiờn, khụng khỏc gỡ vic chỳng ta ly
ch ng ca mỡnh lm trung tõm nh v cỏc vt th trong khụng gian.
Xột v mt sinh hc, chỳng ta b giam vnh vin thi hin ti ca khung

thi gian tuyt i, vỡ chỳng ta ch cú th vn ng vi cựng vn tc ca thi
gian v vỡ chỳng ta tin ti õu thỡ thi im ú ngay lp tc tr thnh hin ti.
Chỳng ta khụng th tin ti tng lai nhanh hn bn thõn thi gian v cng
khụng th lui v quỏ kh trong khi thi gian vn tin ti phớa trc.
Tuy nhiờn, xột v mt tõm lớ, chỳng ta khụng b giam nh vy. Chỳng ta
hon ton cú kh nng hỡnh dung mỡnh khụng cũn hin ti, m mt thi im
no ú ca tng lai hoc quỏ kh v ly thi im ú lm mc. t mỡnh vo
im mc ny, chỳng ta cú th quan sỏt nhng s vic xy ra ng thi vi cỏi
nhỡn ca mỡnh, nhng s vic xy ra trc ú v nhng s vic xy ra sau ú.
Theo qui lut t nhiờn, nhng s vic mang tớnh ng thi phi c coi l ang,
nhng s vic i trc phi c coi l ó, v nhng s vic i sau phi c coi
l s. Núi cỏch khỏc, qui tc da vo mt im mc nh v cỏc s vic vn
72


Huyứnh Thanh Trieu

Taùp chớ KHOA HOẽC ẹHSP TP.HCM

tn ti õy, ch cú iu nú din ra trong trớ tng tng ca chỳng ta, bờn ngoi
dũng thi gian tuyt i. V kt qu l chỳng ta to cho mỡnh mt khung thi
gian tõm lớ, cng cú ang, ó, s nhng hon ton lch so vi khung thi gian
tuyt i, vi c thự ca nú l ang, ó, s khụng phn ỏnh chớnh xỏc thi im
ca cỏc s vic xy ra trờn thc t. iu ú cng cú ngha l hin tng chờnh
lch lụi kộo ton b khung thi gian, ch khụng phi ang hay ó hay s mt
cỏch riờng r.
Cỏc khung thi gian tõm lớ
ó

ang


ó

ó

s

ang

ang

s

s

Khung thi gian tuyt i

Khung thi gian tõm lớ cú th c to ra bng nhng phng thc n
gin. Chỳng ta ch cn núi lỳc ú, hi ú, sỏng nay, cỏch õy mt nm, ngy
mai, vo lỳc 9 gi , lp tc trong u chỳng ta xy ra mt s chuyn dch
trờn dũng thi gian v mi thi im núi trờn cng lp tc c chỳng ta s
dng nh im mc cho nhng s vic cú liờn quan n nú, to iu kin cho
vic hỡnh thnh mt khung thi gian cú ni dung ging nh khung thi gian
tuyt i, nhng hon ton thuc v quỏ kh hay tng lai v ch tn ti trong
trớ tng tng.

73


Taùp chớ KHOA HOẽC ẹHSP TP.HCM


Soỏ 9 naờm 2006

iu thỳ v l ch ngay c khi h thng ang, ó, s ri khi khung thi gian
tuyt i bin thnh khung thi gian tõm lớ, vic s dng nú trong nhng cõu
chuyn hng ngy vn li cho chỳng ta mt cm giỏc t nhiờn. Thm chớ, lỳc ú,
khụng ai nhn thy s chờnh lch gia ang, ó, s v thi im tht ca cỏc s
vic. Mt cõu núi nh Ngy mai, vo gi nay, tụi ang trờn mỏy bay khụng lm
cho ai thy khú hiu, vỡ trong u ngi núi cng nh trong u ngi nghe u xy
ra hin tng chuyn dch v phớa tng lai. V mt khi chỳng ta chp nhn sng
tng lai cú th nhỡn vic trờn mỏy bay nh l ng thi, chỳng ta ó cú lớ
do núi ang, mc dự v lớ trớ c ngi núi ln ngi nghe u ngm hiu l s.
Nh vy, ang, ó, s khụng din t thi gian tuyt i, m ch din t quan h
thi gian so vi mt im mc v im mc ú cú th l tht, cú th l o.
Quan h thi gian khụng ng ngha vi thi gian. Thi gian c th hin
bng cỏc khỏi nim hin ti, quỏ kh, tng lai cũn quan h thi gian c th hin
bng nhng khỏi nim ng thi, trc v sau. Cỏc thut ng ang, ó, s thuc
phm trự th hai nờu trờn v cú nhim v i kốm ng t phn ỏnh trt t ca cỏc
s vic. Thi gian v quan h thi gian khụng phi lỳc no cng trựng nhau. Nu
chỳng ta ly thi im phỏt ngụn ca mỡnh lm mc, tc l nu chỳng ta t mỡnh
vo khung thi gian tuyt i, thỡ hai h thng ny chng khp lờn nhau : ang cú
ngha l ng thi, cng cú ngha l hin ti; ó cú ngha l trc, cng cú ngha l
quỏ kh; s cú ngha l sau, cng cú ngha l tng lai. Nhng nu chỳng ta ly mt
im no ú ngoi thi im phỏt ngụn lm mc, tc l nu chỳng ta t mỡnh
vo khung thi gian tõm lớ, h thng ang, ó, s ch cũn gi li ý ngha v quan h
thi gian : ang ch cú ngha l ng thi, ó ch cú ngha l trc, s ch cú ngha l
sau; cũn cỏc giỏ tr hin ti, quỏ kh, tng lai phi c xỏc nh bi thi im
phỏt ngụn, tc thi hin ti ca khung thi gian tuyt i. ú chớnh l trng hp
ca nhng vớ d c nờu u bi vit ny. Ngoi vớ d (1) ó c phõn tớch,
trong vớ d :

(2) Ti hụm ú, tụi v ti nh lỳc 9 gi. Mi ngi ang xem tivi.
ngi ta cú th thy ang din t tớnh ng thi ca xem so vi im mc Ti hụm
ú lỳc 9 gi, nhng thi im tht ca xem li khụng phi l hin ti, m l quỏ
kh, cn c vo thi im phỏt ngụn ca cõu núi trờn. Nhng vớ d cũn li cú th

74


Huyứnh Thanh Trieu

Taùp chớ KHOA HOẽC ẹHSP TP.HCM

c gii thớch tng t v hin tng s dng khung thi gian tõm lớ phõn b
ang, ó, s l mt hin tng rt ph bin.
Nh vy, trong bt kỡ trng hp no, ý ngha v quan h thi gian ca
ang, ó, s cng l c nh v c xỏc nh bng ni dung ca vn bn. Trong
khi ú, giỏ tr thi gian ca nhng thut ng ny l dao ng v phi c xỏc
nh bng tỡnh hung giao tip, tc ngoi vn bn.
ó
ang
s
(trc) (ng thi) (sau)

quỏ kh

ó
(trc)

ó
ang

s
(trc) (ng thi) (sau)

hin ti

ang
(ng thi)

tng lai

s
(sau)

Tuy nhiờn, khụng phi lỳc no vic thit lp khung thi gian tõm lớ cng
xut phỏt t ý mun ca chỳng ta. Di tỏc ng ca mt s cu trỳc cỳ phỏp,
vic lui v quỏ kh hay tin ti tng lai (trong suy ngh) l mt iu bt buc.
ú l trng hp ca cõu phc, mt cu trỳc gm mt mnh chớnh v mt
mnh ph.
Khi mnh chớnh cú ng t thỡ quỏ kh, v mt tõm lớ, chỳng ta b kộo
lui v quỏ kh, v chỳng ta s dng thi im ú nh im mc nh v cỏc s
vic cũn li ca cõu chuyn. Theo qui lut t nhiờn, vic chn mt im mc
ngoi thi im phỏt ngụn lm sinh ra khung thi gian tõm lớ v buc im mc
75


Soỏ 9 naờm 2006

Taùp chớ KHOA HOẽC ẹHSP TP.HCM

ú phi ng v trớ trung tõm ca khung thi gian ny. Kt qu l bt c s vic

no xy ra sau im mc núi trờn u phi c coi l tng lai, tc phi c
din t l s, dự trờn thc t s vic ú ó xy ra. Trong trng hp ny, ch s
ca cõu núi phi nm gia ó v ang ca khung thi gian tuyt i. ú l
trng hp ca vớ d (3).
(3) Anh thy cha. Tụi ó núi l cụ y s n m.
KTGTL

ó

KTGT

ang

s

ó núi

s n

ó

ang

s

(KTGTL : khung thi gian tõm lớ; KTGT : khung thi gian tuyt i)

Tng t nh vy, khi ng t ca mnh chớnh thỡ tng lai, v mt
tõm lớ, chỳng ta b y ti tng lai v chỳng ta s dng thi im ú nh im
mc nh v cỏc s vic cũn li. Nh ó núi trờn, vic chn mt im mc

ngoi thi im phỏt ngụn lm sinh ra khung thi gian tõm lớ v buc im mc
ú phi ng v trớ trung tõm ca khung thi gian ny. Kt qu l bt kỡ s vic
no xy ra trc im mc núi trờn u phi c coi l quỏ kh v c din
t l ó, dự trờn thc t s vic ú cha xy ra. Trong trng hp ny, ch ó
ca cõu núi phi nm gia ang v s ca khung thi gian tuyt i. ú l trng
hp ca vớ d (4) :
(5) Tụi s vo trng y. Mt ngy no ú mi ngi s thy l tụi ó hnh
ng ỳng.
KTGTL

ó

ó hnh ng
KTGT

76

ó

ang

ang
s thy
s

s


Taùp chớ KHOA HOẽC ẹHSP TP.HCM


Huyứnh Thanh Trieu

Tớnh bt buc ca khung thi gian tõm lớ trong cỏc cõu phc, mt ln na, cho
phộp khng nh rng t duy ca chỳng ta s dng h thng ang, ó, s theo quan
h thi gian, khi ó cú mt thi im c chn lm mc ; cũn thi im tht ca
cỏc s vic trờn dũng thi gian tuyt i thỡ khụng úng vai trũ quyt nh trong
hot ng ca h thng ny. iu ú gii thớch ti sao chỳng ta cú ang, ó, s cho
hin ti, cú ang, ó, s cho quỏ kh v cú ang, ó, s cho tng lai, tc l c
nhng trng hp trung thnh v nhng trng hp khụng trung thnh vi
thc t. Nh vy, vic gii thớch cỏch dựng ca ang, ó, s khụng th ch da vo
thi im phỏt ngụn ca cõu núi, m cũn phi cn c vo im mc m ngi núi
ó chn. Thi im phỏt ngụn cho chỳng ta bit thi gian tht ca cỏc s vic, cũn
im mc cho chỳng ta bit ang, ó, s c qui chiu v õu.
Trờn bỡnh din giao tip, cú th nhn xột thờm rng vic thay i khung thi
gian l mt din bin thng xuyờn trong suy ngh ca con ngi. Mi cõu
chuyn hng ngy ca chỳng ta l mt s i i v v gia khung thi gian
tuyt i v khung thi gian tõm lớ, gia im mc tht v im mc o. S luõn
chuyn ny khụng nhng th hin tớnh linh hot trong t duy ca con ngi, m
cũn cho thy s cn thit ca mt im ta i vi nhng khung cnh khụng
thuc v hin ti. Nu khụng cú im mc tht ca khung thi gian tuyt i, s
khụng cú lớ do cho bt kỡ giao tip no. Nhng nu khụng cú im mc o ca
khung thi gian tõm lớ, s khụng cú trt t no cho cỏc s vic c núi n.
S luõn chuyn gia hai im mc v hai khung thi gian l s bo m cho tớnh
thi s ca thụng tin, ng thi l s bo m cho trỡnh t logic ca cỏc s vic.
Trong nhng cõu núi thụng thng di õy, chỳng ta cú th quan sỏt trng hp
luõn chuyn khung thi gian tuyt i khung thi gian tõm lớ khung thi gian
tuyt i.
(5) Tụi nh rt rừ rng lỳc ú t s cũn ang l 0 - 0, tụi chc chn y.
(6) Cụ y cho rng 24 gi na h ó v ti nh ri, anh cú ngh vy khụng ?
kt lun, cú th núi rng quan nim v dũng chy thi gian l mt quan

nim mang tớnh trit hc v quan nim ú c c th hoỏ cho cỏc s vic ca
mi cõu chuyn hng ngy, nhm to ra trt t cho nhng s vic ú. Nhng vỡ
ni dung giao tip l mt th gii o v vỡ vic thit lp trt t thi gian trong cõu

77


Taùp chớ KHOA HOẽC ẹHSP TP.HCM

Soỏ 9 naờm 2006

chuyn l mt nhu cu lp i lp li trong giao tip, nờn mc dự quan h ó,
ang, s luụn luụn c tụn trng, chỳng vn cú th chờnh lch so vi thi im
tht ca cỏc s vic trờn dũng thi gian tuyt i. Núi cỏch khỏc, mi s vic
c chỳng ta k ra u phi tuõn th quan h trc sau do khung thi gian qui
nh, nhng bn thõn khung thi gian li c hng tớnh t do ca trớ tng
tng trong vic sp xp nú trong cõu chuyn v kt qu ca hin tng ny l
ang, ó, s khụng phi lỳc no cng phn ỏnh chớnh xỏc thi im ca cỏc s
vic din ra trờn thc t. Xột di gúc ny, cú th núi rng ang, ó, s trong
nhng cõu núi hng ngy, thc ra l mt bn sao ca ang, ó, s trờn dũng
thi gian tuyt i, nhng ó c thu nh v c gỏn cho nhng thi kỡ khỏc
nhau ca dũng chy tuyt i.
Mt im quan trng khỏc cn c nhc n, ú l vn ni hm ca ang,
ó, s. Khuynh hng chung hin nay cho rng : nhng thut ng trờn din t th
ca hnh ng, ch khụng phi thi ca nú. Chia s quan im ca Cao Xuõn Ho,
-Hurinville Danh Thnh, trong Thi v th trong ting Vit, cho rng Khi ó
kt hp vi v t ng thỡ nú ch nh rng cỏc v t ny ó t n mc cao
chuyn sang trng thỏi tnh. Núi cỏch khỏc, ó hng ti kt qu trng thỏi tnh
ca cỏc v t ny mt thi im no ú c chn lm mc [2]. V vn ny,
chỳng tụi cú hai nhn xột.

Th nht, nu ang, ó, s ch din t th, vn c cp trong bi
vit ny vn mang tớnh cp thit ca nú. Thay vỡ t cõu hi Ti sao mt s vic
cha xy ra cú th c din t l ó ?, ngi ta s hi Ti sao mt s vic
cha hon tt cú th c din t l ó ?. Lỳc ú, nhng yu t v im mc
v khung thi gian vn phi c nờu ra i tỡm li gii thớch cho hin tng
chờnh lch gia giỏ tr tht ca th v cỏch din t nú trong ngụn ng. Núi cỏch
khỏc, bn cht ca vn s khụng khỏc i nu chỳng ta thay thi bng th.
Th hai, tỏch thi v th thnh hai phm trự riờng bit cú l khụng hon
ton hp lớ. Trong thi kỡ s khai ca hot ng ngụn ng loi ngi, din t
thi l mt thao tỏc ht sc khú khn, c bit i vi thi quỏ kh (thm chớ
khỏi nim thi gian ó cú lỳc khụng tn ti). Hn na, vic mụ t mt trng
thỏi trc mt bao gi cng d hn vic mụ t mt tin trỡnh trong quỏ kh.
Vỡ vy, trong bui ban u ca hot ng ngụn ng, th ca ng t ó l mt
78


Taùp chớ KHOA HOẽC ẹHSP TP.HCM

Huyứnh Thanh Trieu

la chn c u tiờn. Song, khụng nờn quờn rng di tỏc ng ca thi gian,
cựng vi s phỏt trin t duy ca con ngi, mi hin tng ca ngụn ng u cú
th b thay i. Khụng h thiu cn c nu chỳng ta cho rng mt thi im no
ú ca lch s ting Vit, th ó sinh ra thi. Núi mt cỏch c th, thut ng ó, bờn
cnh ý ngha v trng thỏi hon tt, ó sinh ra khỏi nim thi quỏ kh, theo qui
lut hm ý (nu mt s vic ang trong trng thỏi hon tt, quỏ trỡnh ca nú t ó
xy ra). H qu ca qui lut ny l trong ting Vit hin i, ý ngha v thi quỏ
kh ca ó cú mt ch ng vng chc. Ngy nay chỳng ta va cú th núi Nú ó
ti (th hon thnh), va cú th núi Nú ó ti lỳc 9 gi (thi quỏ kh). S cú mt
ca lỳc 9 gi cho thy rng ó ti phi c hiu nh mt hnh ng, ch khụng

phi nh mt trng thỏi. Nu khụng, ngi ta cú quyn nghi ng tớnh xỏc ỏng ca
mt b ng im tớnh nh lỳc 9 gi i vi mt trng thỏi vn c coi l tnh.
Hóy quan sỏt thờm mt vi vớ d : M u th k XV, quõn nh Minh xụng vo th
ụ nm 1406 v Lờ Li ó gii phúng Thng Long. Sau ú gn bn trm nm, quõn
nh Thanh li kộo vo Thng Long, v mt ngy mựng nm Tt nm ú (1789) vua
Quang Trung ó thn tc v oanh lit m gii phúng Thng Long. [4]
Trong on vn trờn, ó c s dng hai ln. S cú mt ca b ng im
tớnh trong c hai trng hp, cựng vi cung cỏch n ming tr ming ca cỏc s
kin lch s, khin nhng s kin ny to cm giỏc hnh ng hnh ng, ch
khụng phi hnh ng trng thỏi, mc dự trong c hai cõu, ng t gii phúng
u c din t bng ó. c bit, cỏc trng t thn tc v oanh lit cng
lm ngi c liờn tng n mt quỏ trỡnh hn l kt qu ca nú (cú trng thỏi no
mang tớnh thn tc hay oanh lit khụng ?). V trong c hai trng hp, cng
khụng th lp lun rng ó c dựng thụng bỏo kt qu ca gii phúng so
vi thi hin ti, vỡ ú khụng phi l chc nng ca nhng bi vit v lch s. Tt
c nhng cm nhn trờn s c khng nh nu chỳng ta quan nim mt cỏch n
gin rng trong c hai trng hp, ó din t thi quỏ kh ca hnh ng.
Trong cõu :
ễng tn nh th bờn ph oan sang, cú l ó p xe sut ờm qua. [5]
mc dự cú s hin din ca ó, hỡnh nh sut ờm qua cng khú lm cho
ngui c liờn tng n mt trng thỏi tnh no ú sau p xe. Ngc li, nú
nhn mnh hnh ng p xe bng cỏch kộo di quỏ trỡnh ca nú.
79


Taùp chớ KHOA HOẽC ẹHSP TP.HCM

Soỏ 9 naờm 2006

Nhng hin tng nờu trờn, ớt nht cng bỏo hiu rng mt s b ng ca

ng t cú kh nng lm cho ó thiờn v thi hn l th. ú l nhng b ng ch
thi im, cng hnh ng v phng thc hnh ng. Núi cỏch khỏc, t
thõn ó khụng cú giỏ tr ng ngha c nh v khụng b n nh vnh vin cho
thi hay th m ph thuc vo ng cnh. Bờn cnh ú, cn phi thy rng nhng
loi ng t khỏc nhau cng cú th to ra nhng cm giỏc khỏc nhau v ý ngha
ca ó. Nu anh y ó n cho mt hỡnh nh khỏ rừ nột v kt qu ca hnh
ng, anh y ó p xe khụng em li cm giỏc tng t. Tt c nhng iu
ny cho thy rng chỳng ta khụng th gii hn vn v th trong phm vi bn
thõn phú t, m cũn phi tớnh ti nhiu yu t khỏc cú mt trong cõu. Vai trũ ca
ng cnh thng c chỳng ta coi trng trong vic phõn tớch ý ngha ca cỏc
n v cỳ phỏp, õy cú l l lỳc chỳng ta phi tụn trng nguyờn tc ú. Ngoi ra,
cng cn phi thy rng nu chỳng ta quỏ nhn mnh trng thỏi tnh ca ó,
chỳng ta cú nguy c ng hoỏ ó vi ang, mt iu khú chp nhn. Cui cựng,
cú mt cõu hi m chỳng ta phi tr li cho c trc khi tin hnh nhng
nghiờn cu sõu rng, ú l : ó cú din t th khụng, hay thc ra cho phộp
suy din ra th ? Bi vỡ din t v cho phộp suy din l hai hin tng khỏc
nhau. Nu chỳng ta ch trng rng th l cỏi c suy din thỡ mi chuyn tr
nờn ht sc t nh, vỡ suy cho cựng, ngụn cỏch no cng cho phộp suy din v
ton b vn ca chỳng ta, lỳc ú s c qui v mt kt lun ht sc n gin
nhng tht ỏng lo ngi : ng t no cng l th. Nhng õy ó l mt vn
ln, cn mt gúc nghiờn cu khỏc v phi c dnh cho mt din n khỏc.

Ti liu tham kho
[1]. CAO XUN HO (1998), Ting Vit. My vn ng õm, ng phỏp, ng
ngha, NXB Giỏo dc, H Ni.
[2]. - HURINVILLE DANH THNH (2005), Thi v th trong ting Vit,
Tp chớ Ngụn ng, s 2 (189), Vin Khoa hc Xó hi Vit Nam. Vin Ngụn
ng hc, H Ni.
[3]. GOSSELIN L. (1996), Smantique de la temporalit en franỗais, NXB Duculot,
Louvain-la-Neuve.

80


Taùp chớ KHOA HOẽC ẹHSP TP.HCM

Huyứnh Thanh Trieu

[4]. NGUYN TUN (1986), Chuyn ngh, NXB Tỏc phm mi, H Ni.
[5]. Tễ HOI (2000), Cỏt bi, chõn ai, NXB Hi nh vn, H Ni.

Túm tt
Hỡnh nh ca thi gian trong ngụn ng
Nhng khỏi nim im mc v khung thi gian t lõu, ó c
cỏc nh ngụn ng hc s dng gii thớch cỏch din t thi gian trong
ngụn ng, Song, cú l nguyờn tc hot ng ca nhng hin tng trờn vn
cn c mụ t mt cỏch y v cú h thng. Bi vit ny cú mong mun
gúp phn tỡm hiu v mt ngụn cỏch rt thụng dng trong nhng cõu núi
hng ngy, nhng li khỏ bớ n vi chớnh bn thõn ngi s dng.

81