TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA NGỮ VĂN

=====
=

NGUYỄN THỊ VÂN

KIỂU NHÂN VẬT CON NGƯỜI NHỎ BÉ
TRONG TRUYỆN NGẮN A.P.SÊKHÔP

TÓM TẮT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Văn học nước ngoài

Người hướng dẫn khoa học
TS. LÊ THỊ THU HIỀN

HÀ NỘI, 2016


LỜI CẢM ƠN
Em xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành, sâu sắc của mình tới TS. Lê Thị
Thu Hiền, người đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn em hoàn thành khóa luận này.
Em xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong tổ Văn học
nước ngoài, khoa Ngữ Văn, trường Đại học sư phạm Hà Nội 2 đã tạo điều
kiện thuận lợi cho em trong quá trình học tập, nghiên cứu.
Xin cảm ơn bạn bè đã luôn động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành khóa
luận này.
Hà Nội, ngày 11 tháng 05 năm 2016
Sinh viên
Nguyễn Thị Vân

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp“Kiểu nhân vật con người nhỏ
bé trong truyện ngắn A.P.Sêkhôp”là kết quả nghiên cứu của tôi dưới sự
hướng dẫn của các thầy cô giáo. Những nội dung này không hề trùng với kết
quả nghiên cứu của các tác giả khác.
Hà Nội, ngày 11 tháng 05 năm 2016
Sinh viên

Nguyễn Thị Vân


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài.............................................................................. 1
1.1. Lý do khoa học ............................................................................. 1
1.2. Lý do sư phạm............................................................................... 2
2. Lịch sử vấn đề .................................................................................. 3
2.1. Tình hình dịch thuật tác phẩm Sêkhôp tại Việt Nam...................... 3
2.2.Tình hình nghiên cứu Sêkhôp ở Việt Nam...................................... 3
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu.................. 6
3.1. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ..................................................... 6
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................... 6
4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................. 7
5. Cấu trúc khóa luận............................................................................ 7
CHƯƠNG 1: CÁC KIỂU LOẠI NHÂN VẬT CON NGƯỜI NHỎ BÉ
TRONG TRUYỆN NGẮN A.P.SÊKHÔP................................................... 8
1.1. Khái niệm kiểu nhân vật con người nhỏ bé trong văn học Nga. ..... 8
1.2. Quan niệm nghệ thuật của A.P.Sêkhôp về con người .................. 10

1.3. Bảng khảo sát, phân loại.............................................................. 13
1.3.1. Bảng khảo sát ........................................................................... 13
1.3.2. Phân loại nhân vật .................................................................... 13
1.3.2.1. Nhân vật nhỏ bé về thân phận. ............................................... 14
1.3.2.2. Nhân vật nhỏ bé về tâm lí ...................................................... 19
CHƯƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG KIỂU
NHÂN VẬT CON NGƯỜI NHỎ BÉ TRONG TRUYỆN NGẮN
A.P.SÊKHÔP.............................................................................................. 37
2.1. Miêu tả chân dung, ngoại hình..................................................... 37
2.2. Nghệ thuật tạo tình huống............................................................ 41


2.3. Giọng điệu hài hước .................................................................... 45
2.4. Miêu tả tâm lý nhân vật ............................................................... 47
KẾT LUẬN................................................................................................. 51
TÀI LIỆU THAM KHẢO


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Lý do khoa học
Nước Nga - một đất nước rộng lớn, trải dài từ Đông Âu sang Bắc Á chiếm 1/8 lục địa toàn thế giới và là một quốc gia có vị trí đặc biệt trên
trường quốc tế. Nước Nga có một nền văn học giàu tính nhân bản, tính cộng
đồng nhân loại vì vậy mà có ảnh hưởng lớn đến văn học thế giới. Văn học
Nga thế kỉ XIX có những cống hiến to lớn và có ảnh hưởng sâu rộng tới nền
văn học nói chung và Việt Nam nói riêng. Các tác giả đã làm cho văn học
Nga thời kì này đạt đến đỉnh cao đó là: A.X.Puskin, F.M.Đôxtôiepxki,
L.Tônxtôi,…và chúng ta không thể nào không nhắc đến A.P.Sêkhôp. Có thể
nói A.Sêkhôp đã góp phần làm cho diện mạo văn học Nga thế kỉ XIX mang
một sắc màu trọn vẹn và đạt đến một đỉnh cao mới như những gì mà chúng

ta nhìn nhận ngày hôm nay.
Từ Puskin đến A.Sêkhôp, đặc biệt là A.Sêkhôp đã đưa văn học hiện
thực Nga thế kỉ XIX “đi từ khởi đầu tới hoàn mĩ ”. A.Sêkhôp đã có những
cách tân vĩ đại trong lĩnh vực truyện ngắn. Ông được xem là một nhà văn viết
truyện ngắn thiên tài của văn học Nga và văn học thế giới.
Sêkhôp là một trong những “ông thánh truyện ngắn” vĩ đại trong lịch
sử văn học thế giới. Là người “sáng tạo nên cách viết mới cho toàn thế giới ”
(L.Tônxtôi). A.Sêkhôp đã mang đến cho nhân loại các tác phẩm đậm tính
nhân văn qua những sáng tác của mình.
Hiện nay, tên tuổi của A.Sêkhôp ngày càng trở nên gần gũi với những
tác phẩm nổi tiếng, được bạn đọc nhiều nước đón nhận và yêu mến. Qua
những tác phẩm của ông chúng ta thấy được ở ông một con người tài năng,
một tâm hồn Nga trung thực, giản dị và trong sáng vô ngần, một trái tim nhân
hậu dạt dào tình yêu thương dành cho con người. Vì vậy ông luôn được mọi
người yêu mến và là một trong những tác giả được đọc nhiều nhất ở thế kỉ XX.
1


Những sáng tác nghệ thuật của A.Sêkhôp giữ một vị trí, một vai trò đặc
biệt trong sự phát triển của văn học Nga và văn học thế giới. Hệ thống thi
pháp của ông có tác động mạnh mẽ tới sáng tác của nhiều thế hệ nhà văn.
Ở Việt Nam, độc giả làm quen với những tác phẩm của nhà văn Nga vĩ
đại này từ hơn nửa thế kỉ nay. Kể từ đó, A.Sêkhôp luôn là một trong những
nhà văn nước ngoài được đọc nhiều nhất, được yêu quý nhất ở Việt Nam bởi
sự gần gũi với mỗi trái tim đọc giả. Những sáng tác tiêu biểu của ông được
đưa vào giảng dạy trong chương trình Đại học và chương trình THPT.
Sáng tác nghệ thuật của A.Sêkhôp giữ một vị trí, vai trò đặc biệt trong
sự phát triển của văn học Nga và văn học thế giới. Hệ thống thi pháp của ông
có tác động mạnh mẽ tới sáng tác của nhiều thế hệ nhà văn.
Chúng tôi nhận thấy rằng ở Việt Nam nguồn tư liệu nghiên cứu về

Sêkhốp chưa được phong phú, độc giả chỉ biết về ông qua các chương trong
giáo trình lịch sử văn học, các bài giới thiệu ở đầu mỗi tuyển tập truyện ngắn
hay trong những cuốn sách viết về tiểu sử danh ngôn. Chọn đề tài: “Kiểu
nhân vật con người nhỏ bé trong truyện ngắn A.P.Sêkhôp” chúng tôi mong
sẽ đáp ứng được phần nào sự quan tâm của độc giả và cung cấp thêm một tài
liệu nghiên cứu nhỏ về Sêkhôp và sáng tác của nhà văn.
1.2. Lý do sư phạm
Hiện nay bộ sách giáo khoa Ngữ Văn đã đưa tác phẩm Người trong bao
- một truyện ngắn đặc sắc của A.Sêkhôp vào giảng dạy ở lớp 11. Điều này
cho thấy A.Sêkhôp và sáng tác của ông có một vị trí trong chương trình môn
Văn ở nhà trường phổ thông Việt Nam. Vì thế hy vọng đề tài này của chúng
tôi sẽ giúp sinh viên có thêm những thông tin cần thiết cho quá trình giảng
dạy sau này.


2. Lịch sử vấn đề
2.1. Tình hình dịch thuật tác phẩm Sêkhốp tại Việt Nam
Ở Việt Nam trước kia, giới tri thức gặp A.Sêkhôp qua các văn bản dịch
tiếng Pháp. Cách mạng tháng Tám vừa thành công được một năm, chúng ta
đã có một tập truyện ngắn dịch ra tiếng Việt. Trong những năm 50 và 70 đều
có dịch truyện và kịch A.Sêkhôp. Mỗi năm A.Sêkhôp lại có thêm bạn đọc
mới ở Việt Nam.
A.Sêkhôp đến với độc giả Việt Nam bắt đầu bằng truyện ngắn “Tuổi
già” đăng trên “tiểu thuyết thứ bẩy”(1943). Đến năm 1957 ra đời tuyển tập
truyện ngắn do Nguyễn Tuân tuyển chọn và giới thiệu. Năm 1978 ra đời
truyện ngắn (2 tập) của dịch giả Phan Hồng Giang (nhà xuất bản văn hóa thông tin). Lần xuất bản mới nhất là năm 1999 với tuyển tập gồm 3 tập, 2 tập
truyện ngắn và 1 tập kịch do tác giả Vương Trí Nhàn tuyển chọn và giới thiệu
(nhà xuất bản văn học). Gần đây xuất hiện A.Sêkhôp – truyện ngắn chọn lọc
do tác giả Trần Thị Quỳnh Nga biên soạn.
2.2. Tình hình nghiên cứu Sêkhốp ở Việt Nam

Ở Việt Nam những công trình lớn nghiên cứu về A.Sêkhôp có thể nói
là chưa có nhưng trong các giáo trình ở đại học A.Sêkhôp đã được nhắc đến.
Cuốn giáo trình Lịch sử văn học Nga thế kỉ XIX của tác giả Nguyễn Hải
Hà, Đỗ Xuân Hà,… chương viết về Sêkhốp đã đi vào những đặc điểm khái
quát về nội dung và nghệ thuật. Người viết cho rằng truyện A.Sêkhôp “ mang
tính chất trữ tình, tâm lý – xã hội rõ nét” nhưng chưa đi vào cụ thể.
Tác giả Đỗ Hồng Chung trong Lịch sử văn học Nga chủ yếu đề cập đến
nội dung của tác phẩm A.Sêkhôp.
Ngoài ra còn một số bài giới thiệu trong các tuyển tập về A.Sêkhôp như
bài của Vương Trí Nhàn, Phan Hồng Giang, Đỗ Hồng Chung…Các bài này
đã đưa ra những nhận xét chung về đặc điểm truyện ngắn A.Sêkhôp. Những


đánh giá này rất có giá trị, chúng tôi coi đó là những định hướng quan trọng
cho khóa luận của mình.
Tác giả Vương Trí Nhàn – Sổ tay truyện ngắn – NXB Văn nghệ thành
phố Hồ Chí Minh có đoạn trích “nhà văn có thể khóc lóc, rên rỉ, có thể đau
khổ với nhân vật của mình, nhưng theo tôi, cần phải làm sao để độc giả khỏi
thấy những cái đó, càng khách quan, càng có thể tạo ra những ấn tượng mạnh
mẽ”
Nguyễn Tuân trong cuốn Bàn về văn học nghệ thuật đã có những cảm
tưởng, suy nghĩ đánh giá sau khi đọc A.Sêkhôp. Nguyễn Tuân đã đề cập đến
chất thơ của văn xuôi trong truyện ngắn của A.Sêkhôp và bàn về thái độ, cách
phản ánh hiện thực của người cầm bút. Và ông cũng chính là nhà văn - nhà
nghiên cứu đã có những nhận xét rất đắt giá A.Sêkhôp: Sêkhốp là con người
nước Nga xưa. A.Sêkhôp là cái diều sáo vĩ đại trên đôi cánh âm vang tiếng
nói hiện thực và nhịp thơ của lãng mạn. A.Sêkhôp là bậc thầy của tiếng Nga.
A.Sêkhôp là một văn hào tên tuổi chói sáng trong lâu đài của chủ nghĩa nhân
đạo.
Tác giả La Côn viết về chủ nghĩa nhân đạo trong tác phẩm của Sêkhốp.

Ông cho rằng sức rung cảm mãnh liệt trong mỗi tác phẩm của nhà văn Nga
tài hoa này do chủ nghĩa nhân đạo sâu sắc và thấm nhuần đem lại.
Tác phẩm Nghệ thuật dân tộc và quốc tế (Mai Thúc Luân) có bài viết
“Sêkhôp, nhà văn vĩ đại của nhân dân Nga” đã khẳng định vai trò, vị trí, tài
năng và sức sáng tạo của A.Sêkhôp trong nền văn học Nga nói riêng và nền
văn học nhân loại nói chung.
Tác giả Đào Tuấn Ảnh trong tạp chí Văn học số 1/1992 có bài viết
Sêkhôp và Nam Cao đã đưa ra nhận xét và so sánh về những điểm tương đồng
trong truyện ngắn của hai nhà văn hiện thực nổi tiếng của Nga và Việt Nam.
Tác giả Trần Thị Quỳnh Nga trong lời giới thiệu cuốn Antôn Sê-khốp –
truyện ngắn chọn lọc (NXB Văn học – 2000) đã nêu lên những chủ đề chính
trong truyện ngắn của Sêkhốp và giá trị hiện thực trong sáng tác của ông. Tác


giả trích dẫn nhiều nhận xét đánh giá của các nhà nghiên cứu phê bình văn
học Nga và Việt Nam.
Vương Trí Nhàn trong lời giới thiệu “Chất nhân bản trong Sêkhôp”
(Anton Sekhov tuyển tập tác phẩm, tập 1, truyện ngắn, Nhà xuất bản Văn
học, Trung tâm văn hóa - ngôn ngữ Đông Tây, Hà Nội 1999) đã đi sâu tìm
hiểu giá trị hiện thực và đặc biệt là chất nhân bản - chiều sâu giá trị nhân đạo
trong tác phẩm của nhà văn, nhà nhân đạo chủ nghĩa Sêkhôp: "Đọc ông,
không ai có thể nghi ngờ niềm tha thiết với tất cả những biểu hiện của con
người và cái ý tưởng đau đáu nơi tác giả: lẽ ra, con người có thể sống
cao đẹp hơn biết bao, so với hàng ngày họ đã sống! (…) Hai yếu tố làm nên
giá trị văn chương của các nhà văn lớn xưa nay là hiện thực và nhân đạo. Với
A.Sêkhôp người ta cũng chỉ có cách dừng lại hai tiêu chí ấy. Chỉ có điều cần
ghi chú thêm: A.Sêkhôp hiện thực theo cách của ông. Nhất là A.Sêkhôp nhân
đạo theo cách riêng của ông - không bao giờ nhà văn đứng trên để chỉ lối
cho con người, ngược lại ông chỉ muốn giúp họ nhận ra sự thật về bản thân
để họ thức tỉnh. Chủ nghĩa nhân đạo với A.Sêkhôp trước tiên chưa phải là

yêu con người, mà là hiểu con người, giúp con người vượt lên cái tầm thường
của đời sống hàng ngày, tránh được sự ăn mòn của thói quen dung tục, và nói
chung là sống một cuộc sống xứng đáng hơn nữa" [5,23-24].
Trong số các nhà say mê và yêu quý A.Sêkhôp ở Việt Nam không thể
không kể tới Phan Hồng Giang. Ông là một trong những người có nhiều cố
gắng đưa những tác phẩm xuất sắc nhất của A.Sêkhôp đến với bạn đọc Việt
Nam qua bản dịch từ tiếng Nga. Năm 1994 ông đã tuyển chọn dịch và giới
thiệu “Sêkhôp tuyển tập truyện ngắn”. Trong bài giới thiệu tập truyện, Phan
Hồng Giang khẳng định quan điểm của A.Sêkhôp về mối liên hệ chặt chẽ, sự
ảnh hưởng qua lại giữa đời sống hiện thực với sáng tác văn học và nhận xét
về kĩ thuật viết của nhà văn bậc thầy được thể hiện qua sự giản dị, trong sáng,
ngắn gọn, hàm súc, nguyên tắc kể chuyện khách quan.


Năm 2004, khi nhiều nơi trên thế giới kỉ niệm 100 năm ngày mất của
nhà văn vĩ đại A.Sêkhôp, tại Việt Nam xuất hiện những bài nghiên cứu sâu
sắc về cuộc đời và sáng tác của nhà văn như của Nguyễn Hải Hà “Cái mới
trong truyện ngắn của A.Sêkhôp”, “Cách tân nghệ thuật của Anton Chekhov”
của Đào Tuấn Ảnh, “Tchekhov, nhà văn xuôi tự sự, nhà viết kịch” của Phạm
Vĩnh Cư, “Sekhov và Nam Cao - nhìn từ hai nền văn học” của Phong Lê,
“Antôn Sêkhôp người thuật truyện điềm tĩnh tài hoa ” của tác giả Nguyễn
Trường Lịch.
Như vậy, điểm qua các bài viết nghiên cứu về Sêkhốp ở Việt Nam dù
còn khiêm tốn nhưng những gì mà giới nghiên cứu văn học dành cho ông là
rất đáng quý. Ông xứng đáng được coi là nhà cách tân vĩ đại ở hai thể loại
truyện ngắn và kịch, là nhà văn nhân đạo sâu sắc.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
Do không có điều kiện khảo sát toàn bộ tác phẩm của A.Sêkhôp bằng
tiếng Nga, khóa luận tốt nghiệp chỉ có thể làm việc trên cơ sở những truyện

ngắn đã được dịch ra tiếng Việt. Chủ yếu là qua 50 truyện ngắn trong “Tuyển
tập Antôn Sêkhôp” do Vương Trí Nhàn tuyển chọn và giới thiệu , tuyển tập
truyện ngắn Sêkhốp của Phan Hồng Giang và Cao Xuân Hạo. Đây là hai tư
liệu có ở Việt Nam được coi là đầy đủ nhất.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Trước hết khóa luận chỉ ra một số kiểu loại nhân vật con người nhỏ bé
trong tác phẩm của A.Sêkhôp, sau đó chúng tôi đi vào phân tích một số đặc
sắc trong nghệ thuật xây dựng kiểu loại nhân vật con người nhỏ bé trong
truyện ngắn A.Sêkhôp.


4. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu cơ bản là: phương pháp tiếp cận hệ thống,
phương pháp tiếp cận thi pháp học, phương pháp so sánh, đối chiếu, phân loại
phân tích tác phẩm và một số phương pháp khác.
5. Cấu trúc khóa luận
Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, nội dung khóa luận tốt nghiệp
này được triển khai theo hai chương như sau:
Chương 1: Các kiểu loại nhân vật con người nhỏ bé trong truyện ngắn
A.P.Sêkhôp.
Chương 2: Một số biện pháp nghệ thuật xây dựng kiểu nhân vật con
người nhỏ bé trong truyện ngắn A.P.Sêkhôp.
Cuối cùng là danh mục các tài liệu tham khảo.


Chương 1
CÁC KIỂU LOẠI NHÂN VẬT CON NGƯỜI NHỎ BÉ TRONG
TRUYỆN NGẮN A.P.SÊKHÔP
1.1. Khái niệm kiểu nhân vật con người nhỏ bé trong văn học Nga
Trong tác phẩm văn học, nhân vật giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Nó là

mắt xích cơ bản xâu chuỗi, kết dính các biến cố sự kiện và là nơi chủ yếu để
nhà văn thể hiện tư tưởng của mình.Việc xây dựng nhân vật vì vậy mà trở
thành một công việc quan trọng đòi hỏi sự sáng tạo độc đáo của tác giả, có
như vậy thì hình tượng nhân vật mới lôi cuốn hấp dẫn được bạn đọc. Do vậy
muốn tìm hiểu giá trị của tác phẩm, chúng ta đều phải bắt đầu từ hình tượng
nhân vật trong tác phẩm.Vậy nhân vật là gì? Chúng tôi thấy có rất nhiều định
nghĩa khác nhau của các nhà nghiên cứu về nhân vật văn học.
Theo Từ điển thuật ngữ văn học, “Nhân vật văn học là con người cụ
thể được miêu tả trong tác phẩm văn học”[12,202]. GS Hà Minh Đức cho
rằng: “Nhân vật văn học không chỉ là con người, những con người có tên
hoặc không tên khắc họa sâu đậm hoặc thoảng qua trong tác phẩm mà còn có
thể là những nhân vật, loài vật khác ít nhiều mang bóng dáng tính cách của
con người được dùng như những phương thức khác nhau để biểu hiện con
người"[6,126]. Tác giả còn xem nhân vật như là một “phương tiện cơ bản để
nhà văn khái quát hiện thực một cách hình tượng”[6,126].
Nhìn chung, nhân vật văn học chính là con người (tồn tại ở nhiều dạng
thức khác nhau) được miêu tả thể hiện trong tác phẩm văn học để thể hiện đề
tài, tư tưởng, chủ đề của tác phẩm, dụng ý nghệ thuật của nhà văn.
Tiêu chí phân loại nhân vật: Từ những góc độ khác nhau, có thể chia
nhân vật văn học thành nhiều kiểu loại khác nhau. Theo Lê Bá Hán, Trần
Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi thì:


- Dựa vào tầm quan trọng của việc xây dựng nhân vật đối với nội dung
cụ thể, đối với cốt truyện của tác phẩm người ta phân thành nhân vật chính,
nhân vật trung tâm, nhân vật phụ.
- Dựa vào đặc điểm của tính cách nhân vật, việc truyền đạt lý tưởng của
nhà văn, nhân vật được chia làm 3 loại: chính diện, phản diện, và trung gian.
- Dựa vào cấu trúc hình tượng của nhân vật được chia nhân vật thành
nhân vật chức năng, nhân vật loại hình, nhân vật tính cách, nhân vật lý tưởng

[12,203- 204].
Dựa vào Từ điển thuật ngữ văn học và các tiêu chí phân loại nhân vật
như trên chúng tôi có cách hiểu về khái niệm kiểu nhân vật con người nhỏ bé
như sau:
Nhân vật con người nhỏ bé bao gồm các nhân vật tiểu tư sản, tư sản,
tiểu tư sản trí thức, quý tộc suy tàn, những người đầy tớ. Sở dĩ gọi họ là nhân
vật con người nhỏ bé vì các nhân vật này không đáp ứng được yêu cầu của
thời đại, không có tầm vóc và bản lĩnh. Những nhân vật này vốn dĩ không hề
“nhỏ bé ” nhưng do sự đè nặng, áp chế của chế độ Nga hoàng nên họ trở nên
“nhỏ bé ”.
Puskin là người khởi xướng đề tài “con người nhỏ bé” với những tác
phẩm như: Người coi trạm. Các nhân vật của ông hầu hết đều là những công
chức bậc thấp, nghèo nàn và bị vùi dập dưới cường quyền và đồng tiền. Gôgôl
là người tiếp tục Puskin với tác phẩm Chiếc áo khoác. Các nhân vật của
Gôgôl là những công chức quèn, những kẻ tiểu thị dân hay thậm chí là quý
tộc nghèo. Trong sáng tác của Đôxtôiepxki cũng xây dựng những nhân vật
viên chức nghèo, những con người nhỏ bé trong xã hội. Viết về những con
người nhỏ bé A.Sêkhôp thể hiện niềm cảm thông sâu sắc với những nỗi khổ,
tủi cực mà họ phải chịu đựng, họ chính là nạn nhân của xã hội áp bức bạo tàn.
Những con người ấy chẳng có ước mơ, hoài bão gì lớn. Họ sống quẩn quanh
trong không gian tù túng, chật hẹp trong bốn bức tường. Điểm tiến bộ của


A.Sêkhôp so với một số nhà văn trước đó khi viết về con người nhỏ bé đó là
ông đi tìm nguyên nhân làm cho họ trở nên “nhỏ bé” về phương diện nhân
cách.
Chúng tôi dựa vào những tiêu chí trên để làm căn cứ tìm hiểu và phân
loại kiểu nhân vật trong truyện ngắn của Sêkhôp.
1.2. Quan niệm nghệ thuật của A.P.Sêkhôp về con người
Quan niệm nghệ thuật về con người của một nhà văn là cách hiểu, cách

nhìn cuộc đời, là nhân sinh quan của nhà văn đó trong sáng tác, là cách lĩnh
hội, khám phá hiện thực bằng nghệ thuật của ông ta. Do đó, quan niệm nghệ
thuật về con người chi phối toàn bộ nghệ thuật của nhà văn và cũng chính là
cơ sở để nhà văn xây dựng nhân vật. Khi nói tới nhân vật L.Tônxtôi, nhân vật
Đôxtôiepxki hay nhân vật Sêkhôp là ta muốn nói tới cách nhìn nghệ thuật của
các nhà văn này về con người và cách thể hiện độc đáo nhân vật đó. Ở đây,
cái nhìn mới trong sáng tác có vai trò đặc biệt quan trọng, bởi nó luôn gắn
liền với cá tính sáng tạo của nhà văn. Đại văn hào L.Tônxtôi quan niệm:
Thực ra khi chúng ta đọc hoặc quan sát một tác phẩm nghệ thuật của một tác
giả mới thì câu hỏi chủ yếu nảy sinh trong lòng chúng ta bao giờ cũng là
như sau: Nào, anh là con người như thế nào đây? Anh có gì khác với tất
cả những người mà tôi đã biết, và anh có thể nói cho tôi một điều gì mới
về việc cần phải nhìn cuộc sống của chúng ta như thế nào? Nếu như đó là
một nhà văn cũ đã quen thuộc thì câu hỏi không phải là “anh là người như thế
nào?” mà sẽ là: Nào, anh có thể cho tôi biết thêm một điều gì mới? Bây
giờ anh sẽ lý giải cuộc sống cho tôi từ khía cạnh nào? Turghênep đánh giá
tài năng của người nghệ sĩ qua “tiếng nói riêng”, “giọng nói riêng” của họ.
Sêkhôp khẳng định mối liên hệ chặt chẽ giữa sự độc đáo trong cách nhìn thế
giới với cá tính sáng tạo của nhà văn: Sự độc đáo của tác giả không chỉ thể
hiện trong phong cách, nó còn thể hiện trong cách tư duy, trong các quan
điểm,… M.Khrapchencô cho rằng “cách nhìn và cách thể hiện thế giới”


chính là cốt lõi cá tính sáng tạo của nghệ sỹ, mối liên hệ chặt chẽ giữa chúng
quy định phương pháp sáng tác,


quy định cái chủ đạo trong hệ thống thẩm mỹ của anh ta. Như vậy, quan niệm
nghệ thuật về con người bao gồm cả cách hiểu, cách nhìn, cả cách thể hiện thế
giới trong sáng tác nghệ thuật.

Sự độc đáo trong cách nhìn thế giới và trong cách thể hiện thế giới của
Sêkhôp tạo nên nhân vật trong sáng tác của Sêkhôp. Có thể khẳng định rằng
điểm tựa, cái cốt lõi trong cách nhìn thế giới, cách nhìn con người của nhà
văn là triết lý tương đối, khách quan, trung thực xuyên suốt toàn bộ sáng tác
của ông. Sêkhôp luôn cho rằng bản chất con người là không hoàn thiện nên
ông có cái nhìn toàn diện đối với các nhân vật. Ở họ có cả cái tốt và cái xấu,
cả ưu điểm và những khuyết điểm, cả cái cao thượng và cái thấp hèn, cả cái
đáng trân trọng và cái đáng lên án.
Ngoài đời, A.Sêkhôp thể hiện quan niệm của mình về con người qua
thư từ, ghi chép. Trước khi là nhà văn A.Sêkhôp đã là một con người với bản
lĩnh hết sức rõ ràng. Ngay từ khi mới bước vào tuổi trưởng thành, A.Sêkhôp
đã bộc lộ rõ ràng quan niệm của mình về con người lí tưởng. Cái mà
A.Sêkhôp quan tâm trước tiên ấy là nhân phẩm. Trong thư trả lời cậu em tên
là Misa, A.Sêkhôp đã viết rạch ròi: “…Nét chữ của em khá đẹp, trong cả bức
thư anh không thấy một lỗi ngữ pháp nhỏ nào. Chỉ có một điều anh không vừa
ý: việc gì em phải tôn sùng một người khác bằng cách tự gọi mình là kẻ hèn
mọn, không đáng để ý đến. Em thấy mình hèn mọn ư ? Không, Misa ạ, giữa
mọi người cần phải ý thức được nhân phẩm của mình. Vì em đâu phải là kẻ
bạc giả, em là một người trung thực. Vậy thì em hãy biết tôn trọng con người
trung thực dù là nhỏ bé trong em, em hãy biết rằng con người nhỏ bé trung
thực không phải là người hèn mọn”[ 8,11].
A.Sêkhôp cũng đề xuất ra những chuẩn mực rõ ràng cho hình mẫu có
văn hóa, con người được gọi là có giáo dục. Trong thư gửi Nikôlai, một
người em khác Sêkhốp đã viết: “Những người có giáo dục biết tôn trọng
nhân cách và bởi vậy bao giờ họ cũng độ lượng, mềm mỏng, lịch sự và
biết nhường


nhịn…Họ không bao giờ nổi đóa lên vì ăn phải một bát xúp cho muối quá tay,
hay vì một cục tẩy bị rơi mất…Họ không chỉ biết thương những người ăn mày

và những chú mèo con. Họ biết đau đến cả những điều mắt thường không
trông thấy…Họ không nói dối ngay cả trong những chuyện tầm phào vặt
vãnh. Dối trá là xúc phạm người nghe và ti tiện hóa người nói…Họ không tự
hạ mình để gợi lòng thương hại ở kẻ khác…”[8,12]
A.Sêkhôp luôn ước ao về một cuộc sống trong sạch và cao cả, bước vào
đời, Sêkhốp gặp ngay những nghịch cảnh ghê gớm. Sêkhốp phải đối mặt với
một thể chế hết sức tàn bạo, hà khắc, một thể chế vùi dập mọi cái đẹp của
thiên nhiên và lòng người. Một nỗi buồn man mác, tiếc cho những gì cao đẹp,
những gì tràn đầy sức sáng tạo đang bị rơi rụng, dập vùi thấm sâu vào nhiều
tác phẩm của A.Sêkhôp.
Tất cả quan niệm về con người của ông đều được thể hiện trong những
truyện ngắn viết về con người nhỏ bé. Có thể coi Puskin là người khởi xướng
đề tài này trong văn học Nga. Ông mô tả bi kịch của những người công chức
nghèo bị vùi dập bởi cường quyền, bởi những hoàn cảnh phi nhân tính, bởi
sức mạnh cái ác, bởi số phận nghiệt ngã của con người nhỏ bé đáng thương.
Còn nhân vật của Sêkhốp là những con người nhỏ bé với những bi kịch tinh
thần rất riêng. Sêkhốp quan niệm: “Con người vốn cao đẹp nên con người
không thể nhỏ bé”[5,450]. Sêkhốp không miêu tả nhiều về đời sống, tư tưởng,
tình cảm của con người nhỏ bé đáng thương, mà miêu tả những gì làm cho
con người thành “nhỏ bé ”, ví dụ như nỗi sợ, thói hám hư danh, sự thỏa mãn
hợm hĩnh. Hay nói cách khác, ông miêu tả những nhược điểm của con người
do hoàn cảnh tạo nên. Nhà văn phê phán cái khả năng trở thành con người
nhỏ bé, cái tinh thần sẵn sàng trở thành “con người nhỏ bé ”, cái lòng ham
muốn trở thành “con người nhỏ bé ”. Tiếng cười của Sêkhốp ở đây có lẫn
nước mắt, vừa giận vừa thương nhằm thức tỉnh con người chống lại sự sợ hãi


thâm căn cố đế, sự rụt rè khúm núm khi đứng trước kẻ giàu người sang, luôn
luôn mặc cảm thân phận nô lệ hèn
kém.

Để hiểu quan niệm nghệ thuật về con người, hiểu được nhân vật của
nhà văn ta phải khảo sát các kiểu loại nhân vật “con người nhỏ bé” trong
truyện ngắn Sêkhôp.
1.3. Bảng khảo sát, phân loại
1.3.1. Bảng khảo sát
( Xem trong phần phụ lục)
1.3.2. Phân loại nhân vật
Dựa trên định nghĩa về nhân vật con người nhỏ bé đã được nêu ở trên
chúng tôi đã khảo sát 50 truyện ngắn của A. Sêkhôp tìm ra các kiểu nhân vật
con người nhỏ bé trong mỗi tác phẩm. Qua thống kê chúng tôi nhận thấy rằng
nhân vật trong sáng tác của A. Sêkhôp là những loại người khác nhau trong
xã hội từ lão đánh xe ngựa đến em bé đi ở, từ nữ hầu tước cho đến viên chức
bậc
7, quan lại tất cả họ đều thuộc kiểu nhân vật con người nhỏ bé trong truyện
ngắn Sêkhôp. Trong 50 truyện ngắn mà chúng tôi đã khảo sát, có thể nhận
thấy nhân vật của Sêkhốp chủ yếu là con người bị nô lệ trong xã hội Nga
hoàng ở thế kỉ XIX. Chúng tôi chia ra làm các kiểu loại nhân vật con người
nhỏ bé sau:
- Nhân vật nhỏ bé về thân phận.
- Nhân vật nhỏ bé về tâm lí.
+ Nhân vật Viên chức nô lệ trước quyền uy và sợ hãi cấp trên.
+ Nhân vật nô lệ trước danh vọng và đồng tiền.
+ Nhân vật chịu sự khuất phục hoàn cảnh, có tâm lí bạc nhược và
ngụy biện.
(Xem phần phụ lục)


1.3.2.1. Nhân vật nhỏ bé về thân phận.
Truyện ngắn của Sêkhốp có rất nhiều các kiểu loại nhân vật nhỏ bé
khác nhau, một trong số đó có kiểu nhân vật nhỏ bé về thân phận chiếm 58%,

là một số lượng lớn được thể hiện ở một số truyện ngắn sau: Hai kẻ thù; Một
chuyện đùa ; Vanka ; Chuyện đời vặt vãnh ; Quân ăn hại…
Tác phẩm Chuyện đời vặt vãnh mở đầu bằng cuộc gặp gỡ giữa cậu bé
Aliôsa và Nikôlai Ilíts Bêliaép. Trở về sau dự buổi đua ngựa, Bêliaép ghé vào
thăm bà Onga Ivanốpna Irơnina – mẹ của Aliôsa – người mà trước đây
Bêliaép đã từng chung sống, hay theo cách nói của anh, đã cùng kéo dài một
mối tình buồn tẻ “Thật ra những trang đầu của mối tình đó, đầy thú vị và sôi
nổi, đã qua đi từ lâu và bây giờ những trang cuối cứ kéo dài, kéo dài mãi,
không còn một chút mới mẻ, hứng thú nào”[7,57]. Khi Bêliaép đến thì Onga
Ivanốpna đi vắng, anh đành ngồi lại nhà đợi. Nhìn quanh Bêliaép chỉ thấy cậu
bé Aliôsa đang chơi trò nhào lộn, cậu bé đang bắt chước một diễn viên xiếc
nào đó. Lần này Bêliaép mới nhìn kĩ cậu bé Aliôsa vì trước đó khi đến đây
anh không để ý đến cậu bé lúc nào cũng quẩn quanh mẹ nó, anh không hề chú
ý đến sự tồn tại của thằng bé. Bêliaép bắt chuyện với Aliôsa, Bêliaép hỏi
thăm Aliôsa về mẹ, về việc học của cậu bé,…Aliôsa trả lời những câu hỏi
của Bêliaép, thật vô tình khi cậu bé nhắc đến cha mình và điều đó làm
Bêliaép rất ngạc nhiên vì cha của cậu bé đã không sống cùng mẹ con cậu bé
lâu rồi. Bêliaép cứ gặng hỏi cậu bé có gặp cha không, sau một hồi do dự
Aliôsa đồng ý nói cho Bêliaép nghe việc cậu bé đã gặp cha với điều kiện là
Bêliaép không nói việc này lại với mẹ cậu. Bêliaép lắng nghe cậu bé nói,
Bêliaép tỏ ra tức giận khi cha của Aliôsa bảo là vì anh ta mà đã làm cho mẹ
của Aliôsa khổ. Đúng lúc ấy thì mẹ của Aliôsa về, Bêliaép không kìm nén
được sự bực tức mặc cho cậu bé Aliôsa đã nhắc về lời hứa của anh ta khi nãy
là sẽ không nói việc này lại với mẹ cậu. Mẹ của Aliôsa cũng ngạc nhiên
không kém về việc này và quay sang hỏi Aliôsa, lúc này cậu bé sợ hãi đến
mức không nghe thấy


mẹ hỏi mình những gì. Onga Ivanopna quyết định đi hỏi Pêlagâya – người mà
đã dẫn chị em của Aliôsa đi gặp cha của chúng. Còn về phần Bêliaép anh ta

tiếp tục đi đi lại lại, “nỗi giận dữ choán hết cả tâm trí anh ta và, như xưa nay
vẫn vậy, anh lại không để ý gì đến cậu bé”[7,64]. Thật tội nghiêp cho cậu bé
Aliôsa vì lúc này cậu “ngồi thụp xuống một góc và kinh hãi kể lại cho Xônia
nghe chuyện mình vừa bị lừa như thế nào. Aliôsa run run,cậu chạm trán với
sự lừa dối thô bạo đến thế, trước kia cậu chưa biết rằng trên thế gian này,
ngoài những trái lê ngọt ngào, những chiếc bánh rán và đồng hồ đắt tiền, còn
có bao nhiêu điều khác nữa không có tên gọi trong ngôn ngữ trẻ con”[7,6465]. Trẻ con không hiểu được những việc làm và suy nghĩ của người lớn
nhưng trẻ con có niềm tin ở người lớn. Aliôsa cũng vậy, cậu không hiểu được
chuyện giữa ba mẹ cậu và Bêliaép là như thế nào, cậu vẫn hồn nhiên, ngây
thơ đúng nghĩa của một đứa trẻ. Cậu nói những bí mật của cậu về việc mình
đi gặp cha cho Bêliaép nghe vì cậu tin vào lời hứa của Bêliaép là sẽ không kể
việc này với mẹ mình. Nhưng lòng tin của Aliôsa bị một người lớn như
Bêliaép gạt phắt đi. Anh ta không xem trọng lời hứa của mình với một đứa trẻ
vì anh ta nghĩ mình là “một người lớn nghiêm nghị, anh thấy chẳng hơi đâu
mà ngó ngàng đến lũ trẻ con” [7,64]. Sự ngây thơ, trong sáng của Aliôsa phải
đối đầu với sự ngang ngược, giả dối của Bêliaép. Những kí ức của tuổi thơ sẽ
được lưu giữ rất lâu trong tâm trí của mỗi người cho dù nó đẹp hoặc không
đẹp và đối với cậu bé Aliôsa bài học của lòng tin đặt không đúng chỗ này có
lẽ sẽ ám ảnh cậu suốt đời. Truyện ngắn có tiêu đề là Chuyện đời vặt vãnh
nhưng những điều thể hiện trong tác phẩm thì không hề “vặt vãnh” chút nào.
Một lần nữa chúng ta thấy được bản lĩnh của Sêkhôp khi thông qua một vấn
đề không lớn nhưng điều ông muốn gửi gắm đến độc giả thì lớn hơn rất nhiều
- những người lớn hãy chú ý hơn đến cách ứng xử của mình trong cuộc sống
đối với những đứa trẻ. Đừng vì nghĩ mình là người lớn thì không cần quan
tâm đến suy nghĩ của trẻ con và cũng đừng lạm dụng quyền của người lớn mà


chà đạp lên lòng tin, sự ngây thơ, trong trắng, hồn nhiên của trẻ nhỏ. Qua đó
mới thấy được lòng yêu thương nhân hậu của Sêkhôp dành cho những trẻ em,
những đứa trẻ - người chủ tương lai của đất nước sau này. Qua đây tác giả đã

phê phán Bêliaép – một người nói dối, không có giáo dục. Tự hắn đã biến
mình trở nên nhỏ bé trong xã hội.
Quân ăn hại kể về cuộc sống cùng quẫn của Zotov - một ông già
nghèo, 70 tuổi Zotov rất nghèo, sống cô đơn với một con chó già chột mắt,
một con ngựa già yếu, còm cõi. Quan hệ giữa Zotov và hai con vật là quan hệ
ngang bằng, thấu hiểu, thân thiết gắn bó, chứ không đối kháng như quan hệ
người - vật trong “Răng con chó của nhà tư sản”. Mối quan hệ này chi phối
suy nghĩ, hành động của nhân vật. Ba nhân vật này (người, chó, ngựa) đều
tiều tụy, xơ xác vì đói nghèo, rét mướt triền miên, nhưng không thể thiếu
nhau. Cũng có lúc họ dằn vặt nhau, tất nhiên, chỉ Zotov dằn vặt, thậm chí hắt
hủi hai con vật. Khổ quá, không có ăn cho mình, cho hai con vật Zotov
thường xuyên chửi bới số phận. Kiếp của lão là kiếp “đọa đầy”, “kiếp chó
má”. Kiếp lão gắn chặt với kiếp hai con vật, cũng già nua, khốn khổ như lão.
Chửi mình chán, lão quay ra chửi hai con vật. Thế nhưng, chúng không chịu
rời lão. A.Sêkhôp đặt vào miệng Zotov những câu chửi con chó già Lyxka
trụi lông, chột mắt và con ngựa già nhẫn nhục, xiêu vẹo. Song, trong lời
mắng chửi ấy, lão đã gom cả mình vào. Thực ra, lão rất thương, rất gắn bó,
rất vì chúng. Đây là lời lão mắng, đuổi hai con vật, khi không còn gì cho
chúng ăn: “Chúng mày chẳng cho ông lấy một chút vui vẻ, lợi lộc gì, chỉ rặt
buồn khổ, túng thiếu! Sao mãi chúng mày chẳng chết rấp đi cho rảnh, hả?...
Xéo ngay! Xéo ngay ra khỏi nhà tao! Cho khuất hẳn mắt tao đi! Tao không
có bổn phận phải chứa những của khỉ ấy trong sân nhà tao! Cút!”[8,59]. Sau
lời chửi, hai con vật nhẫn nhục, cúi đầu bước ra cổng và cứ đứng ở đó. Mắng
chửi dữ tợn thế, nhưng chỉ ít phút sau, chính lão lại ra cổng, làm vẻ hung ác,
quát chúng: “Kìa, sao cứ đứng đực ra đấy? Đợi ai? Cứ nghênh ngang giữa
đường, không


cho người ta đi phỏng? Vào sân ngay!”[8,60]. Sự hiểu biết, nhẫn nhục, biết
nghe lời của hai con vật là biểu hiện của sự gắn bó, đồng cảm giữa người và

vật trong cảnh khốn khó, nghèo hèn. Hai con vật càng lầm lũi bao nhiêu,
Zotov càng quát mắng bao nhiêu, cái khổ, cái tội nghiệp càng tăng lên bấy
nhiêu, lòng thương chúng của Zotov càng sâu sắc bấy nhiêu.
Quân ăn hại là một câu chuyện thương tâm về những con người nhỏ
bé. Zotov là một tiểu chủ nhưng đó chỉ là hư danh còn bản thân cuộc sống
của lão lúc nào cũng đói khổ, Zotov lúc nào cũng dằn vặt nuôi hay không
nuôi con ngựa và con chó trung thành của lão. Nuôi nó thì lấy đâu ra thóc vì
nuôi lão còn khó mà giết nó thì không đành. Cuối cùng lão tiểu chủ nhỏ ấy
đã đi đến quyết định dứt khoát là đưa cho người khác giết chúng.
Truyện ngắn Vanka là câu chuyện xúc động về cậu bé Vanka. Vanka
mồ côi cha mẹ, ở với người ông Konxtantin Makarứts. Trước đây cậu bé sống
cùng với mẹ, mẹ cậu làm hầu phòng cho bà chủ trong trang ấp. Sau khi mẹ
cậu qua đời, người ta cho cậu bé mồ côi Vanka vào làm ở nhà bếp của những
người hầu cùng chỗ ông Konxtantin Makarứts, rồi từ đấy lại gửi lên
Maxcơva ở với ông thợ giầy Aliakhin. Tuổi thơ của Vanka đã bất hạnh khi
mồ côi cả cha lẫn mẹ, đến khi đến ở nhà thợ giầy – người chủ mới của Vanka
– thì tuổi thơ của cậu bé lại càng bất hạnh hơn. Vanka mới chín tuổi, đang
tuổi ăn tuổi chơi nhưng lại phải làm biết bao công việc mà chủ sai bảo, những
việc không vừa sức với số tuổi của cậu. Vợ chồng thợ giầy Aliakhin đối xử
với Vanka thật tệ bạc. Vanka không thể chịu đựng nổi cách đối xử của hai vợ
chồng chủ nhà nên cậu bé đã viết thư cầu cứu ông Konxtantin Makarứts hãy
đến đem cậu về sống với ông như trước đây. Trong thư viết gửi ông của mình,
cậu bé Vanka kể cho ông nghe về hoàn cảnh của mình hiện tại: cậu bị vợ
chồng chủ đánh đập tàn nhẫn, ăn uống thì kham khổ, mọi người làm trong
nhà thì lại trêu cười cậu. Trong thư cậu cũng có nói thêm cho ông biết về
những điều cậu thấy được ở Maxcơva và hỏi thăm tình hình sức khỏe của
ông cùng


với những người trong nhà chủ trước đây mà cậu quen biết. Viết xong bức

thư Vanka vội vàng cho lá thư vào phong bì và chạy ngay đến thùng thư, bỏ
thư vào thùng xong cậu quay về và “mơ theo những hi vọng ngọt ngào,…
cậu nằm mê thấy cái bếp lò. Ông ngồi trên bệ bếp, đôi chân trần buông
thõng, và đọc thư cho mấy bà đầu bếp nghe… Con Viun quẩn quanh bên
cạnh và ve vẩy cái đuôi”[8,56]. Ước mơ, hi vọng ngọt ngào là thế nhưng giấc
mơ ấy biết đến khi nào mới trở thành hiện thực? Có lẽ sẽ không bao giờ trở
thành hiện thực vì bức thư mà Vanka gửi đi sẽ không đến tay ông mình bởi
địa chỉ của bức thư mà cậu đã ghi trên phong bì là: “Gửi ông ở nhà quê, ông
Konxtantin Makarứts”, với địa chỉ ấy thì những người đưa thư không tài nào
đưa bức thư đến cho ông của Vanka được. Thật đáng thương cho hoàn cảnh
của cậu bé Vanka. Chỉ mới ít tuổi đầu mà đã phải gánh chịu biết bao nỗi bất
hạnh của sóng gió cuộc đời. Ấu thơ tươi đẹp là điều mọi đứa trẻ đều mong
muốn có được nhưng đối với Vanka tuổi thơ của cậu phải hứng chịu rất
nhiều sự mất mát: mồ côi cha mẹ; bị vợ chồng chủ nhà thợ giầy đánh đập.
Ước mơ của Vanka là có thể về sống với ông như lúc trước nhưng ước mơ ấy
vẫn mãi là ước mơ khi bức thư của cậu không thể nào đến tay ông cậu.
Vanka xem bức thư cậu đã gửi như báu vật vì cậu đã gửi gắm vào trong đó
thật nhiều hi vọng. Niềm hi vọng của cậu bé Vanka không trở thành hiện
thực đồng nghĩa với cuộc sống của cậu càng ngày càng rơi vào bế tắc vì
không có ai đến giải thoát cho cậu khỏi hoàn cảnh vất vả, tủi nhục như hiện
tại và cậu thì lại không đủ sức để làm điều đó. Truyện ngắn Vanka không
những thể hiện mảnh đời cậu bé bất hạnh Vanka mà thông qua đó tác phẩm
còn tố cáo gay gắt xã hội, một xã hội đầy những đày ải của sự bất công, của
nỗi bất hạnh đến nỗi một cậu bé còn thơ dại đã là nạn nhân của cái xã hội
ấy. Đồng thời tác phẩm còn nặng trĩu lòng thương cảm của tác giả - lòng
thương cảm của một trái tim nhân hậu.
Vanka trong truyện ngắn cùng tên tiêu biểu cho số phận những con
người nhỏ bé chịu nhiều vất vả, tủi nhục, bế tắc ngay từ khi còn thơ dại. Bức



thư gửi ông của cậu bé 9 tuổi đói ăn, không chỗ ngủ, luôn bị chủ đánh đập…
đầy nước mắt đắng cay.
1.3.2.2. Nhân vật nhỏ bé về tâm lí
1.3.2.2.1. Nhân vật có tâm lí nô lệ trước quyền uy và sợ hãi cấp trên
Khi A.Sêkhôp bước vào sáng tác văn học thì nước Nga đang chìm
trong buổi hoàng hôn ảm đạm, A.Sêkhôp gọi đó là “thời buổi đau ốm”. Cuộc
sống nghẹt thở nặng nề bao trùm khắp nước Nga điều đó đã dẫn đến những sự
chuyển biến rất lớn trong người dân Nga lúc bấy giờ đó chính là thói quỵ lụy
trước quyền uy, chức tước; thói nô lệ đồng tiền, của cải; sự khuất phục hoàn
cảnh, tâm lí bạc nhược, ngụy biện. Trước sự nhạy cảm của một nhà văn quan
tâm đến những thay đổi lớn của đất nước, A.Sêkhôp đã cho ra đời những tác
phẩm nói về vấn đề trên. Kiểu loại nhân vật nô lệ trước quyền uy, chức tước;
cuộc sống tiểu tư sản tù túng, ngột ngạt và những tác hại của nó. Trong số 50
truyện ngắn mà chúng tôi khảo sát có tới 18% truyện đề cập đến kiểu nhân
vật
này.
Xoáy sâu vào chất bi hài thường trực của cuộc sống đời thường,
Sêkhôp đã tái hiện một cách sinh động chân dung những “con người nhỏ bé”
với diện mạo và nhân cách bị méo mó bởi những toan tính nhỏ nhặt, bởi tư
tưởng cá nhân vị kỉ, sự đớn hèn và thói xu nịnh quỵ lụy. Trong các sáng tác
của mình, bất kể là văn xuôi hay kịch, nhà văn không chú ý tạo dựng những
xung đột kịch tính, những pha căng thẳng gay cấn, ông hướng tới miêu tả cho
được cái bản chất tự nhiên, vốn dĩ của con người trong dòng chảy thường
nhật của nó. Truyện của ông là những truyện không có cốt truyện, ở đó mỗi
nhân vật, mỗi hiện tượng sống, mỗi trạng thái cảm xúc…dù được miêu tả
nhiều hay ít, đậm hay nhạt… đều có vị trí và giá trị như nhau. Anh béo và
anh gầy, Con kì nhông, Phẫu thuật, Chiếc mặt nạ …và hàng loạt tác phẩm
xuất sắc giai đoạn sau này đều được viết bằng lối viết khác thường như thế.