Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
SNG KIN KINH NGHIM:
HNG DN HC SINH CCH VIT ON VN TRONG
BI VN T S TRONG CHNG TRèNH NG VN THCS

I. T VN :
1. Lớ do chn ti:
Văn hc l nhõn hc, vn hc l tm gng phn ỏnh cuc sng, vỡ th vn
hc rt gần gũi với cuộc sống con ngời trong khi cuộc sống bao giờ
cũng bề bộn và vô cùng phong phú. Trong cái bộn bề, ngổn ngang
ấy, mỗi tác phẩm văn chơng chính là một mảng nhỏ của cuộc
sống đã đợc nhà văn chọn lọc, phản ánh.
Đã từ lâu, môn Văn trong nhà trờng có một vị trí rất quan trọng:
Nó là thứ vũ khí thanh tao, đắc lực có tác động sâu sắc đến
tâm t, tình cảm của con ngời. Nó bồi đắp cho tâm hồn con ngời
trở nên trong sáng, phong phú và sâu sắc hơn. Có thể nói văn
học đã "chắp đôi cánh" để mi chỳng ta đến với sự văn minh của
mọi thời đại, tiếp cận với mọi nền văn hoá, từ đó xây dựng trong
các niềm tin vào cuộc sống, vào con ngời; và hơn thế, nó còn
trang bị cho các em học sinh vốn sống, vốn kiến thức để hớng các
em tới đỉnh cao vẻ đẹp của Chân, Thiện, Mỹ.
Không chỉ thế, vn hc cũn giỳp hc sinh hỡnh thnh v phỏt trin kh nng
sn sinh những vn bn mi. Nú cung cấp cho các em nhng k nng cn thit
trong quá trình tạo lập văn bản. Hc sinh THCS ó v s c tiếp cận
và tạo dựng văn bản vn theo ba dng thức sau đây:
+ Dng bi t s, tr tỡnh nh: miờu t, tng thut, k chuyn v mt s th
th quen thuc nh : th 5 ch, th t tuyt, th lc bỏt
1
Giáo viên :

Trờng THCS


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Híng dÉn häc sinh viÕt ®o¹n v¨n,
bµi v¨n tù sù
+ Dạng bài nghị luận với hai nội dung chủ yếu là nghị luận xã hội và nghị luận
tác phẩm văn học.
+ Dạng văn bản hành chính công vụ như: đơn từ, biên bản, thông báo, báo cáo,
hợp đồng…
Đặc trưng cơ bản của dạng bài tự sự, trữ tình là kích thích trí tưởng tượng
phong phú, xây dựng óc quan sát tinh tế cho học sinh. Dạng bài nghị luận nhằm
hình thành và phát triển tư duy lí luận với khả năng lập luận chặt chẽ, giàu sức
thuyết phục. Dạng văn bản hành chính công vụ thì có đặc trưng là khuôn mẫu, công
thức.
Phân môn Tập làm văn là một phân môn quan trọng. Khi giảng dạy, giáo viên
cần nắm chắc mục tiêu ở phần kiến thức là : “Nắm được những tri thức và các kiểu
văn bản thường dùng như: văn bản miêu tả, văn bản tự sự, văn bản biểu cảm, văn
bản thuyết minh và điều hành…; nắm được các tri thức thuộc cách thức lĩnh hội và
tạo lập các kiểu văn bản đó.”
Phân môn Tập làm văn giúp học sinh có kĩ năng nói, viết Tiếng Việt đúng
chính tả, đúng từ ngữ, đúng cú pháp…; biết cách sử dụng các thao tác cần thiết để
tạo lập các kiểu văn bản đã học. Đặc biệt học sinh biết vận dụng các kiểu văn bản
được học phục vụ cho việc học tập ở nhà trường và phục vụ đời sống gia dình, xã
hội.
Trong chương trình Ngữ văn THCS, học sinh được học văn tự sự từ lớp 6 đến
lớp 9 theo vòng tròn đồng tâm, có tính kế thừa và phát triển rất rõ. Thực ra kiểu bài
tự sự đã quá quen thuộc với học sinh ở bậc Tiểu học. Lên lớp đầu cấp THCS, các em
được học kĩ, có nâng cao, mở rộng nhằm tạo một nền tảng vững chắc để sau này các
em có thể sử dụng chúng như công cụ hỗ trợ trong các kiểu bài khác. Tuy nhiên,
nhiều học sinh làm loại văn này vẫn chưa tốt. Bài văn của các em vẫn còn hiện

tượng lạc đề, lệch đề do không chú ý đến việc tìm hiểu đề. Đoạn văn trong bài
thường sai quy cách, chưa có sự liên kết, bố cục còn lủng củng…
2
Gi¸o viªn :

Trêng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
Cũng chính trên cơ sở những hạn chế đó của các em, với những
vốn kinh nghiệm và kiến thức của bản thân, tụi ó tỡm c cho mỡnh
mt s bin phỏp vn dng vo thc t ging dy mụn Ng Vn. Trong quỏ trỡnh
ging dy nhiu nm,
tụi mnh dn a ra sỏng kin kinh nghim : Hng dn hc sinh cỏch vit on
vn, bi vn t s trong chng trỡnh THCS.
2. Mc ớch nghiờn cu:
Khi vit sỏng kin ny, tụi mun cung cp cho hc sinh mt con ng nhanh
v d to lp on vn t s , vn bn t s trong khi lm bi vit; đng thi
giỳp cho cỏc em tỡm hiu sõu hn v cỏc vn : Tỡm hiu , vit on vn trong
vn bn t s, liờn kt on vn trong vn bn t s, t ú hỡnh thnh cho mỡnh k
nng gúp phn lm tt bi vn t s vỡ k nng l cụng c, l chỡa khúa cỏc em
cú th t tin m khúa cho cỏc bi c th. Ngoi ra vi mc ớch trao i cựng
cỏc bn ng nghip cựng nhau b khuyt, xõy dng cho gii phỏp cng hon
thin hn trong quỏ trỡnh ỏp dng.
3. i tng v phm vi nghiờn cu:
i vi ti sỏng kin ny tụi ch dng li 4 vn :
- Tỡm hiu
- Vit on vn trong vn bn t s
- Liờn kt on vn trong vn bn t s.

- Cỏc dng bi vn t s thng gp.
Nhng bin phỏp ny ch ỏp dng trong phm vi vn ban t s trong chng
trỡnh Ng vn THCS.
II. GII QUYT VN :
1. C s lớ luõn ca vn :
3
Giáo viên :

Trờng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
Mụn Ng vn trong chng trỡnh THCS cú nhim v cung cp cho hc sinh 4
k nng cơ bản: nghe - núi - c - vit. Trong ú, phõn mụn Tp lm vn l
phõn mụn cú tớnh cht tớch hp sâu với cỏc phõn mụn khỏc. Qua tit Tp lm vn,
hc sinh cú kh nng xõy dng mt vn bn dới dạng bi núi, bi vit. Núi v vit
l nhng hỡnh thc giao tip rt quan trng, thụng qua ú con ngi thc hin
quỏ trỡnh t duy - chim lnh tri thc, trao i t tng, tỡnh cm, quan im, giỳp
mi ngi hiu nhau, cựng hp tỏc trong cuc sng lao ng. Ngụn ng (dng núi,
dng vit) gi vai trũ quan trng trong s phỏt trin xó hi. Chớnh vỡ vy, hng dn
cho hc sinh núi ỳng v vit ỳng l ht sc cn thit. Nhim v nng n ú ph
thuc phn ln vo vic ging dy mụn Ng Vn núi chung v phõn mụn Tp lm
vn núi riờng. Vn t ra l: ngi giỏo viờn dy Tp lm vn nh th no hc
sinh vit tt bi vn ca mỡnh? Cỏch thc t chc, tin hnh tit dy Tp lm vn ra
sao t hiu qu nh mong mun?
Qua thc t ging dy, tụi nhn thy phõn mụn Tp lm vn l phõn mụn khú
trong cỏc phõn mụn ca mụn Ng vn. Do c trng phõn mụn Tp lm vn vi
mc tiờu c th l: hỡnh thnh v rốn luyn cho hc sinh kh nng trỡnh by vn bn
nhiu th loi khỏc nhau nh: miờu t, k chuyn, biu cm, ngh lun, ... Trong

quỏ trỡnh tham gia vo cỏc hot ng hc tp ny, hc sinh vi vn kin thc cũn
hn ch nờn thng ngi núi, ngi vit.
2. Thc trng ca vn :
Th k XXI, xó hi phỏt trin, cụng ngh thụng tin bựng n, ch cn chỳng ta
ngi nh vi mt chic mỏy tớnh vo mng l cú th truy cp tin tc khp ni trờn
th gii. Chớnh vỡ lớ do dú m phn ln cỏc em hc sinh khụng yờu thớch mụn Vn,
ngi hc Vn, ch thớch theo xu hng hc cỏc mụn t nhiờn nờn vic u t thi
gian cho hc tp khụng nhiu. Hc vn ũi hi vit nhiu (c nhiu) nhng hc
sinh li li c, li ngh, v ngi vit. T tt c cỏc khú khn trờn khin cho cỏc
em nghốo nn v vn t nờn khi vit cng rt khú khn.Thờm vo ú, nhiu hc sinh
4
Giáo viên :

Trờng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
cha chỳ ý n vic hc, ý thc hc cha cao, v nh khụng lm bi, li vo sỏch
vn mu, sỏch tham kho nờn khi lm bi vn cỏc em thng vng v, lỳng tỳng
Vi nhng khú khn nh vy, mi giỏo viờn dy Ng vn phi tỡm bin phỏp
giỳp hc sinh nm v lm tt bi tp lm vn. Cng chớnh t s bn khon, trn tr:
Lm sao giỳp hc sinh lm tt bi tp lm vn ?. Qua quỏ trỡnh dy hc,
tụi ó cú c nhng bin phỏp giỳp hc sinh vit tt on vn t s t ú cỏc
em lm tt bi vn t s trong chng trỡnh THCS.
3. Cỏc bin phỏp ó tin hnh gii quyt vn :
3.1. Tỡm hiu :
cú mt bi vn hon chnh ngi vit phi tri qua nm bc (Tỡm hiu
, tỡm ý, lp dn ý, vit bi vn, c v sa bi), trong ú tỡm hiu l bc th
nht. K nng tỡm hiu l k nng nh hng cho ton b quỏ trỡnh thc hin mt

bi tp lm vn. Tuy vy a s hc sinh thng khụng chỳ ý, thm chớ cỏc em cũn
b qua bc ny m vit luụn bi vn. Vỡ vy trong quỏ trỡnh lm bi cỏc em thng
lc hoc lch nờn bi vn thng khụng cú im cao.
Cng chớnh vỡ l ú hng dn cỏc em lm tt bc ny s giỳp hc sinh
trỏnh c vic lc , lch ; t ú bi vn s tt hn.
Nm c hn ch ú ca hc sinh nờn tụi luụn hng dn hc sinh thc hin
thao tỏc ny v nú c lp i lp li mi bi vit cng nh trc cỏc trong bi
hc. Yờu cu hc sinh gch chõn vo cỏc t khúa ca bi. Trờn c s ú cỏc em
s bin nú thnh mt k nng cn thit trc khi vit bi.
hc sinh xem tỡm hiu l mt bc khụng th thiu khi lm bi thỡ giỏo
viờn phi giỳp cỏc em thnh tho bc ny trong quỏ trỡnh dy hc. Ngi giỏo viờn
nờn tn dng thi gian cho cỏc em luyn tp.
* Vớ d 1:
bi : úng vai Thch Sanh k li nhng th thỏch m mỡnh ó trai
qua.
5
Giáo viên :

Trờng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
- Có nhiu hc sinh do khụng c k bi nờn cỏc em i k v nhng vic
m bn thõn em y ó lm c vỡ bi cú cm t mỡnh ó tri qua. Nh vy do
khụng c k dn n hin tng hc sinh khụng hiu bi yờu cu vn gỡ v
cỏch k nh th no nờn bi vn b lc hon ton.
- giỳp hc sinh tỡm hiu , trc mt bi tụi thng yờu cu hc sinh
c nhiu ln (thm chớ yờu cu hc sinh c thuc ); ly bỳt chỡ gch chõn nhng
t cn chỳ ý, chộp li vi nhng ý cú gch u dũng lm cho ni bt cỏc yờu

cu ca ; xỏc nh cỏc yờu cu ca .
- Kiu bi: T s hay miờu t, tng thut hay gii thớch,
- Li yờu cu v kiu bi: trc tip (nh Hóy k, úng vai k ) hay m
(nh Em thy mỡnh ó khụn ln, Quờ hng em i mi )
- bi v gii hn: hc sinh cn tỡm hiu rừ qua tng t ng xỏc nh gii
hn ca bi. Ch mt s sut nh trong vic xỏc nh gii hn ca bi cng cú
th dn cỏc em t tn mn, xa n lc
- Vic xỏc nh ỳng ngụi k l vụ cựng cn thit trỏnh vic hc sinh khụng
xỏc nh rừ ngụi k dn n bi lm lc ý, lc . Trong vn t s thng cú 2 ngụi
k: Ngụi th 1(s ớt: ngi k xng tụi, s nhiu ngi k xng chỳng tụi) v ngụi
k th 3( ngi k giu mỡnh i k chuyn). Mi ngụi k cú tỏc dng riờng, hc
sinh cn cn c vo yờu cu ca xỏc nh cho ỳng.
* Vớ d 2:
Đề bài: Em hóy k li mt k nim sõu sc thi th u.
- Trc ny, cú rt nhiu hc sinh k ra hai, ba k nim, khụng cú k nim
no c k mt cỏch y ( yờu cu k mt k nim), dn n bi vn lan man,
cha sõu sc.
- khc phc c khú khn ú v cho hc sinh thc hin tt bc ny, tụi
ó kt hp thi gian trờn lp, thi gian nh ca cỏc em hng dn v cho cỏc
em thc hnh.
* Vớ d 3:
6
Giáo viên :

Trờng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
bi: Em hóy k li mt k nim sõu sc trong thi th u ca em?

+ Yờu cu tr li :
- Kiu bi ca l gỡ?
- Li yờu cu l trc tip hay m?
- Ngụi k: ngụi th 1.
- Ni dung ca bi nm trong gii hn no (k v mt hay nhiu k nim)?
+ Giỏo viờn hng dn cỏc em lm:
* Kiu bi:
- Đề có kiểu bài tự sự.
- Đề có yêu cầu trực tiếp.
* Giới hn ca bi: k duy nht mt k nim, ú l k nim ỏng nh nht
thi th u.
- Xỏc nh kiu bi.
- Xỏc nh ni dung ca bi.
- Xỏc nh gii hn ca bi.
Sau khi hng dn cỏc em thc hin xong giỏo viờn cú th ra yờu cu cỏc
em v nh lm, trong tit hc tip theo giỏo viờn xem bi cỏc em lm v cho
im.
* Vớ d 4:
Đ 1: K li nhng k nim trong ngy u tiờn i hc.
- Kiu bi: k (t s), yờu cu trc tip.
- Gii hn: nhng k nim trong ngy u tiờn i hc (ch trong ngy u tiờn
m thụi).
- Ngụi k : ngụi th 1.
Đ 2: Ngi y (bn, thy, ngi thõn, ) sng mói trong lũng tụi
- Kiu bi: k (t s), yờu cu giỏn tip.
- Gii hn: ch k v mt ngi thõn (cú th l mt k nim khú quờn vi
ngi ú).
7
Giáo viên :


Trờng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
- K nim ú phi tht sõu sc khin em nh mói khụng quờn.
- Trong khi vit bi giỏo viờn yờu cu hc sinh bit kt hp yu t miờu t v
biu cm. Vớ d miờu t hỡnh dỏng, hot ng ca ngi thõn, khụng khớ, quang
cnh m s vic din ra. Yu t biu cm l nhng cm xỳc chõn thc, nhng suy
ngh ca bn thõn trc nhng s vic din ra. Yu t biu cm cú th vit di
dng thỏn t, cõu cm thỏn, cõu hi tu t bi vn thờm sinh ng, hp dn v
tng giỏ tr biu cm.
- Trong quỏ trỡnh dy hc (nht l tit tr bi) tụi ó cho hc sinh thy mt
cỏch nghiờm tỳc rng lc l li nng nht, nghiờm trng nht ca mt bi tp
lm vn. Mt bi vn lc dự cú nhng on vn hay n õu cng khụng th t
c im s cn thit.
Vớ d giỏo viờn ra bi: K v mt ln em mc khuyt im khin thy cụ
giỏo bun.
- Kiu bi: k (t s), yờu cu trc tip.
- Gii hn: mt ln em mc khuyt im khin thy cụ giỏo bun.
- Ngụi k : ngụi th 1
Hc sinh do ch quan khụng c k bi, b qua bc tỡm hiu dn n
vic cỏc em c vit theo cm xỳc m cha xỏc nh ỳng i tng hng ti ca
bi. Nhiu hc sinh k v ln mc li ca em khin bn em bun, khin b m em
bun
Chớnh vỡ nhng lớ do trờn nờn tỡm hiu l mt bc mt ớt thi gian ca tit
hc nhng nú mang li hiu qu rt tt cho hc sinh.
3.2. Vit on vn trong vn bn t s :
Th no l on vn? on vn l n v cu to nờn vn bn, bt u t ch
vit hoa lựi u dũng, kt thỳc bng du chm xung dũng v thng biu t mt ý

tng i hon chnh. on vn thng do nhiu cõu to thnh. on vn thng cú
cõu ch hoc t ng ch . Ta thng cú on vn din dch, quy np, song
hnh,
8
Giáo viên :

Trờng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
on vn l n v cu to nờn vn bn. Vỡ vy vit tt on vn l mt trong
nhng iu kin cú mt bi vn hay.
Trong chng trỡnh Ng vn THCS, hc sinh c hc cỏch xõy dng on
vn trong ú hc sinh ó nm c kin thc v hỡnh thc v ni dung ca on
vn. Trờn c s ú, cỏc em ó cú kin thc v cỏch xõy dng on vn. T ú tụi
thng xuyờn cho hc sinh luyn tp nhn din on vn cng nh vit on vn
trờn lp v nh.
Trc ht, giỏo viờn cho hc sinh lm bi tp nhn in on vn. õy l bc
giỳp hc sinh nhn bit cng nh khc sõu kin thc v on vn. Trong
SGK Ng vn cú rt nhiu on vn chun, da vo u im ny giỏo viờn cho hc
sinh lm bi tp nhn din.
* Vớ d 1:
Hc sinh c on vn gii thiu v Nam Cao trong SGK Ng Vn 8:
Nam Cao( 1915- 1951) tờn khai sinh l Trn Hu Tri, quờ lng i
Hong, ph Lớ Nhõn, tnh H Nam. ễng l mt nh vn hin thc xut sc vi
nhng truyn ngn, tuyn di chõn thc vit v ngi nụng dõn nghốo úi b vựi dp
v ngi trớ thc nghốo sng mũn mi, b tc trong xó hi c. Sau cỏch mng, Nam
Cao chõn thnh, tn ty sỏng tỏc phc v khỏng chin. ễng ó hi sinh trờn ng
cụng tỏc vựng sau lng ch. Nam Cao c nh nc truy tng Gii thng H

Chớ Minh v vn hc ngh thut( nm 1996). Tỏc phm chớnh: cỏc truyn ngn
Chớ Phốo, Trng sỏng, i tha, Lóo Hc, Mt ỏm ci...
Giỏo viờn yờu cu hc sinh c k on vn trờn ri xỏc nh cỏc on vn ú
c vit theo cỏch no?
Hc sinh tr li:
- on gii thiu v Nam Cao c vit theo li song hnh (t ng ch l
Nam Cao, ụng), i tng l Nam Cao.

9
Giáo viên :

Trờng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
- Giỏo viờn nh hng cho hc sinh hiu on vn trỡnh by theo cỏch song
hnh l on vn khụng cú cõu ch , ch cú t ng ch . Cỏc cõu trong on
ngang hng nhau cựng lm ni bt i tng.

- Mt on vn nu cõu ch ng v trớ u on thỡ ú l on vn c
trỡnh by theo cỏch din dch.
- Mt on vn nu cõu ch ng v trớ cui on thỡ ú l on vn c
trỡnh by theo cỏch quy np.
- Mt on vn nu cõu ch ng v trớ va u on va cui on thỡ
ú l on vn c trỡnh by theo cỏch tng phõn hp.
Hc sinh tr li c nh vy l ó nm c Th no l on vn v cỏch
trỡnh by ni dung ca on vn. iu ny khụng ch cú ớch trong vic giỳp
hc sinh xõy dng on vn t s m cũn giỳp cỏc em xõy dng cỏc on vn ngh
lun xó hi, ngh lun vn hc

- Khi hc sinh nhn din ỳng on vn tc l cỏc em ó nm c kin thc
v on vn. T õy giỏo viờn bt u cho cỏc em thc hnh vit on vn. Trong
quỏ trỡnh hc, hc sinh c tip xỳc v tỡm hiu rt nhiu vn bn thuc phng
thc t s. Trong ú bao gm: vn hc dõn gian, vn hc vit (trung i v hin i),
tỏc phm t s ca nc ta v c nhng tỏc phm t s nc ngoi. Cú th núi õy
l nhng vớ d cú tớnh in hỡnh cỏc em cú th hiu rừ, hiu sõu nhng c im,
yờu cu ca kiu bi t s. ú cng chớnh l iu kin u tiờn giỳp cỏc em vit tt
on vn t s, bi vn t s.
- Khi cho hc sinh thc hnh vit on vn giỏo viờn cng cn chia lm hai
giai on: trc ht cho hc sinh vit on vn vi cõu ch cho trc, tip theo
mi l vit theo yờu cu m khụng cú cõu ch (hc sinh t t cõu).
* Vớ d 2 :

10
Giáo viên :

Trờng THCS


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Híng dÉn häc sinh viÕt ®o¹n v¨n,
bµi v¨n tù sù
+ Giáo viên yêu cầu học sinh viết đoạn văn trình bày nội dung theo cách diến
dịch (hoặc quy nạp), nội dung tự chọn. Giáo viên nhận xét.
+ Giáo viên có thể cho trước câu chủ đề, yêu cầu học sinh triển khai đoạn văn.
Ví dụ: Khi học xong văn bản Tức nước vỡ bờ trích trong tác phẩm Tắt đèn của Ngô
Tất Tố, tôi cho học sinh bài tập về nhà: Về nhà mỗi em viết một đoạn văn nói về
nhân vật chị Dậu với câu chủ đề sau: “Đoạn trích Tức nước vỡ bờ đã cho ta thấy vẻ
đẹp tâm hồn của người phụ nữ nông dân vừa giàu tình yêu thương vừa có
sức sống tiềm tàng mạnh mẽ”, em hãy triển khai thành đoạn văn diễn dịch, trong
đoạn có dùng trợ từ, thán từ, tình thái từ. Như vậy học sinh vừa viết đoạn văn vừa

kết hợp xác định để đưa một số từ loại vào đoạn văn đó.
* Ví dụ 3: Khi học xong văn bản Lão Hạc của Nam Cao tôi cho học sinh bài
tập về nhà: Về nhà mỗi em viết một đoạn văn nói về lão Hạc – người nông dân Việt
Nam trước Cách mạng tháng tám (cho HS câu chủ đề: Lão Hạc là người nông dân
nghèo khổ nhưng lão có nhiều phẩm chất đáng quý.) Giáo viên yêu cầu học sinh viết
thành đoạn văn quy nạp.
* Ví dụ 4: GV ra bài tập cho HS làm:
Em thử tưởng tượng mình là người chứng kiến cái chết của cô bé trong truyện
Cô bé bán diêm của An – đéc – xen, bây giờ các bạn muốn nghe em kể lại cái chết
của cô bé. Vậy em hãy viết một đoạn văn kể lại cho các bạn cùng nghe.
Khi trả lại bài cho học sinh, giáo viên cho đọc một số bài viết tốt để các em
rút kinh nghiệm cho bài của mình.
* Ví dụ 5:
Thời gian trên lớp giáo viên cho học sinh làm bài tập: Em hãy viết một đoạn
văn ngắn kể về người mẹ (hoặc cha) của mình trong đó có sử dụng từ ngữ địa
phương, có câu ghép.

11
Gi¸o viªn :

Trêng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
Khi hc sinh vit xong, giỏo viờn mi 2 hc sinh c bi ri mi nhng hc
sinh khỏc nhn xột. Sau ú giỏo viờn kt lun v ni dung, ch v hỡnh thc trỡnh
by.
* Vớ d 6:
Giỏo viờn yờu cu hc sinh vit on vn vi gi ý: S tng phn gia ụn

- ki - hụ - tờ v Xan - chụ - Pan - xa. Hoc giỏo viờn yờu cu hc sinh úng vai nhõn
vt k li cõu chuyn.
Giỏo viờn cú th cho hc sinh vit cỏc phn m bi hoc kt bi ca bi
trờn. Sau ú giỏo viờn nhn xột, chnh sa bi vit ca cỏc em. Khi hc sinh luyn
vit on vn cú th cú li v cõu v chớnh t do hc sinh t sp xp, vỡ vy giỏo
viờn cng cn hng dn hc sinh sa li v cõu v chớnh t.
Cú th núi vic luyn vit on vn t s l rt cn thit, hc sinh vit tt
on vn t s cú ngha l hc sinh ó nm c nhng yờu cu ca on vn.
Trờn c s ú hc sinh s vit tt on vn - ú l mt trong nhng tin hc
sinh lm tt cỏc kiu vn bn khỏc.
3.3 Liờn kt on vn trong vn bn:
Mt bi vn c to thnh bi nhiu on vn liờn kt li vi nhau. Bi vn
l mt chnh th hon chnh nờn gia cỏc on vn cn cú s liờn kt vi nhau. Liờn
kt on vn nhm mc ớch lm cho ý ca c on va phõn bit nhau va lin
mch vi nhau mt cỏch hp lớ, to tớnh chnh th cho vn bn. Mun vy, phi to
mi quan h ng ngha cht ch, hp lớ gia cỏc on vn vi nhau v s dng cỏc
phng tin liờn kt phự hp.
Trc ht giỏo viờn cho hc sinh hiu cú mt s phng tin liờn kt cỏc on
vn nh:
+ Liờn kt ni dung : cỏc cõu trong on phi gn bú cht ch, cựng lm ni bt ch
on vn.
+ Liờn kt hỡnh thc: phộp ni, phộp lp, phộp th, phộp liờn tng
12
Giáo viên :

Trờng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự

+ Liờn kt gia on n vi on kia bng mt t, mt cm t hoc liờn kt
bng mt cõu.
Giỏo viờn cung cp cho hc sinh mt s dn chng cỏc em tp nhn din
cỏc phng tin liờn kt on vn.
* Vớ d 1:
Khi dy xong bi Liờn kt cỏc on vn trong vn ban - tit 16, bi 4, giỏo
viờn yờu cu: v nh cỏc em c vn bn Cụ bộ bỏn diờm (An - ộc - xen) trang
64. Sau ú xỏc nh cỏc t ng v cõu cú tỏc dng ni gia cỏc on vn trong vn
bn ú. Giỏo viờn mi hc sinh trỡnh by nhng t ng, cõu cú tỏc dng ni nh:
- Em qut que diờm th hai,
- Em qut que diờm th ba.
- Em qut que diờm na vo tng,
- Th l
- Sỏng hụm sau,
- Trong bui sỏng lnh lo y
Trong vớ d trờn, cú c liờn kt ni dung v hỡnh thc, cỏc phộp liờn kt c
tỏc gi tn dng ti a giỳp cỏc on gn bú cht ch cựng lm ni bt ch
tỏc phm, giỳp ngi c hỡnh dung hon cnh, cnh ng ca cụ bộ bỏn diờm
trong ờm giao tha t nc an Mch.
* Vớ d 2:
Cng nh vớ d 1, nhng cú th cho hc sinh tỡm phng tin liờn kt trong
vn bn ỏnh nhau vi ci xay giú ( Xộc - van - tộc), vn bn ny thỡ d nhn
bit hn.
Hc sinh cú th tỡm c cỏc phng tin liờn kt:
Va bn tỏn v cuc phiờu lu mi xy ra,
ờm hụm y,
Trờn c s bi tp ny, giỏo viờn ó giỳp hc sinh khc sõu kin thc phn lớ
thuyt, t õy cú th cho hc sinh thc hnh vic liờn kt on vn.
13
Giáo viên :


Trờng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
dng bi ny, giỏo viờn va cho hc sinh luyn tp trờn lp va cho cỏc
em v nh lm (giỏo viờn phi thu v bi tp ri chm v sa cho hc sinh).
* Vớ d 3:
Giỏo viờn yờu cu hc sinh vit thnh 2 on vn on trong ú cú cỏc
phng tin liờn kt. Giỏo viờn nhn xột c th, cha bi cho tng hc sinh.
Giỏo viờn lu ý hc sinh nu cỏc on vn khụng cú s liờn kt, khụng cú s
chuyn ý thỡ bi vn ch l s chp vỏ ri rc gia cỏc on, khụng gõy hng thỳ cho
ngi c.
3.4 Hon thin bi vn t s:
a. Trong khi lm bi vn t s, hc sinh cn chỳ ý cỏc dng sau:
a1. K chuyn i thng:
Khi lm dng ny, hoc sinh cn xỏc nh cỏc yờu cu sau:
Em nh k chuyn gỡ? Cõu chuyn ú phi cú s hp dn i vi ngi c.
õy l yu t ti cn thit ca mt cõu chuyn k. iu ny rt d nhn thy khi
cựng
mt cõu chuyn di ngũi bỳt ca ngi ny thỡ tr nờn rt hay, nhng di ngũi bỳt
ca ngi khỏc li khụng c ngi c hng ng.
- Khi k thỡ cõu chuyn y phi cú ý ngha sõu sc, phi gi mt thụng ip
cho con ngi, cú vy bi vn ca hc sinh mi cú sc neo u trong lũng ngi
c.
Vớ d:

+ K cõu chuyn v mt con vt nuụi.


+ K mt k nim ỏng nh vi thy giỏo ( cụ giỏo) c
- Với dng ny, hc sinh cn chỳ ý k chõn thc, yu t biu cm v miờu
t l vụ cựng quan trng giỳp bi vn k chuyn ca em cú sc thuyt phc nhng
khụng c quỏ sa vo miờu t v biu cm s dn n lc , m hc sinh luụn
chỳ ý nhõn vt v s vic l nũng ct lm nờn bi vn t s, s vic c k theo
trỡnh t thi gian, khụng gian
- Dng ny, ngụi k thng l ngụi th nht.
14
Giáo viên :

Trờng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
a2. K chuyn tng tng:
* Vớ d 1 : Hóy tng tng cuc sc gia Sn Tinh v Thy Tinh trong
iu kin ngy nay vi mỏy xỳc, mỏy i, xi-mng ct thộp, mỏy bay trc thng, in
thoi di ng, xe li nc
* Vớ d 2 : Em hóy vit mt kt thỳc khỏc cho truyn Lóo Hc.
* Vớ d 3 : Tng tng mỡnh gp g v trũ chuyn cựng cỏc anh b i
trong vn bn Bi th v tiu i xe khụng kớnh, em hóy ghi li cuc trũ chuyn
ú.
- Kiu bi ny thng ỏp dng cho nhúm i tng hc sinh khỏ gii, yờu
cu hc sinh cú k nng lm bi tt, cú trớ tng tng phong phỳ, úc sỏng to, cú
sc vit tt.
- Ngụi k linh hot cú th theo ngụi th nht hoc ngụi th ba tựy hc sinh la
chn.
- Giỏo viờn hng dn hc sinh cỏch to dng tỡnh hung truyn. õy l khõu
rt quan trng vỡ tỡnh hung l hon cnh xy ra cõu chuyn. Hc sinh phi suy ngh

to ra tỡnh hung c bit, nhng tỡnh hung cú vn ch , ý ngha cõu
chuyn s cú kh nng tỏc ng vo nhn thc, suy ngh, tỡnh cm, cm xỳc ca
ngi c.
a3. K chuyn tỏc phm vn hc:
- Dng ny hc sinh c lm quen ngay khi bc chõn vo THCS, õy l
kiu bi dnh cho mi i tng hc sinh, ch cn hc sinh nm chc ni dung vn
bn, hiu s vic v nhõn vt thỡ cỏc em s d dng lm dng ny.
* Vớ d 1: Hóy k li vn bn Con Rng Chỏu Tiờn.
* Vớ d 2: Nu l ngi chng kin cnh lóo Hc k chuyn bỏn chú vi ụng
giỏo trong truyn ngn ca Nam Cao thỡ em s ghi li cõu chuyn ú nh th no?
- Vi dng ny hc sinh cn xỏc nh ỳng ngụi k, nu n thun k li vn
bn thỡ ngụi k l ngụi th ba.
15
Giáo viên :

Trờng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
- Nu úng vai mt nhõn vt trong truyn ghi li cõu chuyn thỡ ngụi k phi l
ngụi th nht. Vớ d : úng vai ụng giỏo k li vn bn Lóo Hc ca nh vn Nam
Cao.
- Khi úng vai nhõn vt l hc sinh phi bit húa thõn vo nhõn vt y, tng tng
mỡnh l nhõn vt trong cõu chuyn ca tỏc gi vit nờn nhng suy ngh, tõm trng
v cm xỳc ca mỡnh thỡ cõu chuyn mi chõn thc v cun hỳt. Nu hc sinh khụng
bit t mỡnh vo nhõn vt thỡ bi vn s rt ri rc, khụ khan.
Giỏo viờn ly vớ d: Nam Cao vit Lóo Hc rt cú ý thc khi chn thi im mt
mựa, úi kộm, tht nghip nụng thụn Vit Nam. Lóo Hc trong hon canh tỳng úi,
bnh tt, au m trin miờn to ra mt tỡnh hung ngt nghốo m lm sỏng lờn v

p ca mt nhõn cỏch ỏng kớnh. Cm hng nhõn o sõu sc, mi m ca tỏc
phm cng cú sc vang ngõn di rng trong lũng ngi c.
Cú th núi rng vit c mt bi vn ỳng v hay l rt khú, bi ngoi
vic cú kin thc vng vng nú cũn ũi hi ngi vit phi vn dng nhiu k nng
khỏc nhau. Nhỡn chung cỏc k nng ú cỏc em ó c hc nhng do c
im la tui, cng nh thi gian thc hnh cũn hn ch nờn ngi giỏo viờn phi cú
bin phỏp giỳp cỏc em thnh tho nhng k nng ú mi mong cỏc em vn dng tt
c.
b. Để làm tốt bài văn tự sự, học sinh cần thực hiện theo
bố cục sau:
b1: Mở bài: Giới thiệu nhân vật, sự việc.
b2: Thân bài: Kể diễn biến các sự việc xoay quanh nhân
vật.
b3: Kết bài: Kể kết thúc của sự việc.

16
Giáo viên :

Trờng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,
bài văn tự sự
* Vớ d: Em hãy kể lại truyền thuyết Thánh Gióng bằng
lời văn của em?
+ Mở bài:
- Giới thiệu khái quát nhân vật Thánh Gióng và câu chuyện
em sẽ kể.
- Cảm xúc chung của em về câu chuyện và nhân vật Thánh
Gióng.

+ Thân bài:
Kể diễn biến nội dung câu chuyện:
- Sự ra đời kì lạ của Gióng.
- Tiếng nói đầu tiên đòi đi đánh giặc.
- Sự lớn lên kì lạ của Gióng.
- Khi giặc tới, Gióng vơn vai trở thành tráng sĩ.
- Gióng quét sạch bóng giặc trên đất nớc.
- Gióng từ biệt mẹ già, quê hơng và trở về trời.
- Vua phong Gióng là Phù Đổng Thiên Vơng và lập đền thờ ở
quê nhà, những dấu tích còn để lại.
+ Kết bài:
- Suy nghĩ về ý nghĩa của câu chuyện, khẳng định tình
cảm biết ơn với ngời anh hùng làng Phù Đổng.
- Lời nhắn nhủ với mọi ngời về trách nhiệm đối với việc bảo
vệ quê hơng đất nớc.
III. KT LUN:

1. Mt s lu ý:
17
Giáo viên :

Trờng THCS


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Híng dÉn häc sinh viÕt ®o¹n v¨n,
bµi v¨n tù sù
Để trở thành người thợ giỏi ở bất cứ một ngành nghề nào người thợ cũng phải
trải qua quá trình học tập và rèn luyện lâu dài. Để viết tốt một bài văn cũng vậy, học
sinh phải trải qua quá trình rèn luyện nghiêm túc có sự hướng dẫn của giáo viên.
Để áp dụng có hiệu quả những biện pháp này, người giáo viên thực sự tâm

huyết, có tinh thần trách nhiệm, dành thời gian nhiều. Do học sinh phải thực hiện
phần bài tập ở nhà nhiều nên giáo viên phải thu vở bài tập về nhà để chấm, sửa cho
các em. Giáo viên thường xuyên hướng dẫn, kiểm tra, theo dõi quá trình học sinh
làm bài. Điều quan trọng là giáo viên biết động viên, khuyến khích, tuyên dương học
sinh đúng lúc, kịp thời. Bên cạnh đó, với học sinh điểm số rất quan trọng nên khi
chấm bài tập hoặc khi các em trình bày thì giáo viên nên cho học sinh điểm số và có
điểm cho tinh thần tự giác.
Bên cạnh việc động viên, khuyến khích, giáo viên cũng cần có biện pháp đối
với những học sinh còn có tư tưởng trông chờ, ỷ lại như yêu cầu các em ở lại sau
buổi học để làm bài tập, mượn bài của bạn chép lại nhiều lần …
2. Lời kết:
Trên đây là một số biện pháp giúp học sinh làm tốt bài làm văn trong chương
trình Ngữ văn THCS. Đó cũng là những gì tôi tích luỹ được trong quá trình dạy văn
tự sự trong thời gian qua.
Qua quá trình giảng dạy, tìm hiểu, trao đổi với đồng nghiệp, thông qua tiết dự
giờ, tham khảo tài liệu … tôi đã tích luỹ được cho mình một số kinh nghiệm, nó
được tôi áp dụng vào bài dạy khi lên lớp tại trường THCS Lê Lợi. Khi áp dụng
những kinh nghiệm trên vào bài dạy, sau một thời gian chất lượng bài viết của học

sinh đã được nâng lên rõ rệt, giảm được số bài không đạt yêu cầu, và số bài tốt cũng
tăng lên.
Những biện pháp trên được tôi rút ra từ thực tế cũng như thông qua trao đổi với
đồng nghiệp, có thể vẫn còn hạn chế. Vậy tôi mong được tiếp thu ý kiến đóng góp
18
Gi¸o viªn :

Trêng THCS


Sáng kiến kinh nghiệm: Hớng dẫn học sinh viết đoạn văn,

bài văn tự sự
ca BGH, Hi ng khoa hc t ú cú th trao i, rỳt kinh nghim giỳp tụi
nõng cao cht lng ging dy b mụn.
3. Bi hc kinh nghim:
Trong dy hc núi chung v dy hc mụn Ng Vn núi riờng, ngi giỏo viờn
phi luụn khụng ngng tỡm tũi hc hi nõng cao trỡnh nhn thc v trỡnh
chuyờn mụn. S sỏng to l yờu cu cn phi cú ca ngi giỏo viờn khi
lm cụng tỏc dy hc. Trờn c s ú giỳp hc sinh ca mỡnh tip thu bi, hỡnh thnh
k nng, k xo tt hn.
Tuy nhiờn khi ỏp dng nhng bin phỏp no ú thỡ giỏo viờn phi tỡm hiu k
nhng hn ch ca hc sinh mỡnh. Nu thnh cụng s l ng lc rt ln lm cho
ngi giỏo viờn t tin hn, mnh dn hn trong vic sỏng to.
Ngi giỏo viờn cn ý thc c vai trũ ca mỡnh. Khi lờn lp giỏo viờn phi
cú tinh thn trỏch nhim cao. Nh vy mi cú th tn tõm, mi vui bun khi hc
sinh lm bi tt hay khụng tt. ú l ng lc giỳp giỏo viờn tỡm tũi, sỏng to trong
cụng tỏc ca mỡnh. Nh vy m hc sinh lnh hi tri thc tt hn.
Phi núi rng qua vic thc hin ti ny tụi ó rỳt ra c cho mỡnh rt
nhiu bi hc t vic xỏc nh kin thc b sung, son giỏo ỏn cho n vic ging
dy.
4. í kin xut:
Th vin nh trng nờn b sung cỏc tỏc phm cú on trớch c hc. c
bit l cỏc tỏc phm nc ngoi, chõn dung ca mt s nh th ln, cỏc ti liu tham
kho, sỏch nõng cao cho giỏo viờn hc sinh.
Ti liu tham kho:
1. Giỏo trỡnh tõm lớ giỏo dc.
2. Sỏch giỏo khoa lp 6,8,9.
3. Sỏch giỏo viờn v thit k bi ging lp 6,8,9.
4. Cỏc bi vn mu lp 6,8,9 THCS.
5. Sỏch tham kho.
19

Giáo viên :

Trờng THCS


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Híng dÉn häc sinh viÕt ®o¹n v¨n,
bµi v¨n tù sù

Đánh giá của Hội đồng

Thái Bình, ngày 03 tháng 11 năm 2016

khoa học

Người thực hiện

20
Gi¸o viªn :

Trêng THCS