Tham luận chuyên đề: Lồng ghép văn hóa dân gian vào trong hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp.
PHẦN I - ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lí do chọn đề tài:
Nghị quyết đại hội Đảng lần thứ XI đã chỉ rõ nhiệm vụ phát triển đất nước 05 năm
(2011-2015) về lĩnh vực văn hóa là: “Tiếp tục xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, đồng
thời tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại”. Điều này cũng được khẳng định trong Cương
lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ bổ sung năm 2011 “Kế thừa và phát huy
những truyền thống văn hóa tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, vì lợi ích chân
chính và phẩm giá con người, với trình độ tri thức, đạo đức, thể lực và thẩm mỹ ngày càng
cao”… Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi
dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con
người Việt Nam. Như vậy, Đảng ta vẫn xác định một trong những nhiệm vụ chính trị quan
trọng là duy trì, kế thừa, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống Việt Nam và văn hóa dân
gian của cộng đồng các dân tộc Việt Nam trong mối quan hệ giao lưu và tiếp nhận thường
xuyên những tinh hoa văn hóa tiến bộ của nhân loại và đề cao vai trò của giáo dục đối với
việc duy trì nền văn hóa này.
Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa đã
làm thay đổi mạnh mẽ điều kiện kinh tế - xã hội Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại và
hội nhập, đồng thời tác động đến hệ thống các giá trị văn hóa tinh thần của dân tộc. trong
đời sống xã hội, đã xuất hiện những quan niệm mới, cách nhìn mới về văn hóa xã hội, con
người về các quan nhệ giữa con người với con người, con người với thiên nhiên và các giá
trị đạo đức… Thực tiễn này đòi hỏi nhà trường phải quan tâm hơn đến việc giáo dục thế
hệ trẻ biết hòa nhập, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại trên cơ sở giữ gìn và phát huy các
giá trị văn hóa truyền thống, văn hóa dân gian của dân tộc. Hoạt động này phải được làm
ngay từ trong nhà trường, thông qua nội dung dạy học và các hoạt động giáo dục để tạo
môi trường đào tạo thế hệ trẻ Việt Nam vừa bắt kịp các tinh hoa văn hóa chúng của nhân
loại vừa giữ được bản sắc văn hóa riêng đạm đà truyền thống dân tộc. Trong nội dung dạy
học và hoạt động giáo dục của nhà trường hiện nay,giáo dục văn hóa truyền thống dân tộc,
trong đó có việc lồng ghép văn hóa dân gian vào trong hoạt động giáo dục ngoài giờ lên

lớp của nhà trường là một nội dung giáo dục quan trọng. Một số giá trị văn hóa truyền
thống Việt Nam, tinh hoa văn hóa dân gian của cộng đồng các dân tộc Việt Nam và quốc
tế đã được đưa vào nhiều bài học ở các môn học và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở
các cấp học ( tiểu học, THCS và THPT ). Tuy nhiên do nhiều nguyên nhân khác nhau, việc
giáo dục văn hóa truyền thống, văn hóa dân gian ở trường phổ thông trong thời gian qua
vẫn còn bộc lộ một số bất cập như chưa cập nhật được với những thay đổi của văn hóa
trong giai đoạn phát triển mới của đất nước, chưa bắt kịp những đổi mới trong phương
pháp, cách thức giáo dục văn hóa của giáo dục hiện đại. Vì thế dự thảo Đề án đổi mới
chương trình sách giáo khoa, giáo dục phổ thông của Bộ GD&ĐT đã khẳng định: Chương
trình giáo dục phổ thông phải đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục hệ thống giá trị
tích cực cho học sinh theo hướng phát triển toàn diện nhân cách: bảo ttoonf các giá trị cao
đẹp của truyền thống, tiếp nhận, hấp thu, chuyển hóa các giá trị mới một cách thích hợp;
chú trọng giáo dục ý thức trách nhiệm, lòng nhân ái tính trung thực và tinh thần dũng cảm;
hình thành các năng lực cơ bản cần thiết.
Với các lý do trên, có thể khẳng định rằng mặc dù là vấn đề khó, song việc giáo dục
văn hóa truyền thống, văn hóa dân gian trong các trường phổ thông là một việc làm cần


thiết và có ý nghĩa thực tiễn. Chuyên đề này sẽ xác định những giá trị văn hóa truyền
thống, văn hóa dân gian cốt lõi cần giáo dục cho học sinh và những hũ tục, tập quán lạc
hậu cần phê phán; đồng thời đè xuất một số phương pháp đổi mới trong việc đưa những
giá trị văn hóa dân gian vào trong nội dung các môn học (trước hết là môn hoạt động giáo
dục ngoài giờ lên lớp)
II. Thực trạng trước khi thực hiện các giải pháp của đề tài:
1. Thuận lợi:
- Được sự quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện của BGH nhà trường cũng như tổ khối
chuyên môn.
- Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh THCS là ham thích sự vui nhộn, thích khám phá
những điều mới lạ, đặc biệt là các trò chơi. Các em muốn hòa mình vào các trò chơi tìm sự
thoải mái thư giãn sau tiết học căng thẳng.

2. Khó khăn:
- Đa số các em còn rụt rè, thiếu tự tin, kĩ năng làm việc theo nhóm còn hạn chế, khả
năng ứng xử trước các tình huống không linh hoạt.
- Giáo viên chưa tạo môi trường nhằm kích thích trẻ hứng thú khi vui chơi, chưa
nắm được nội dung các trò chơi dân gian.
PHẦN II - GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Cơ sở lý luận:
Văn hóa dân gian là vốn quý của dân tộc đã gắn liền với đời sống lao động và các
hội hè, đình đám của nhân dân. Trò chơi vừa thể hiện tính sáng tạo của người lao động vừa
là giải trí sau những ngày lao động mệt nhọc, bày tỏ niềm vui mùa bội thu, hay chiến thắng
thiên nhiên,… đa dạng cuốn hút người chơi bởi sự bình dị khéo léo, nhạy bén, hấp dẫn, vui
tươi, hòa nhập, cởi mở trong cuộc sống.
Văn hóa dân gian cũng là một di sản quý báu của dân tộc. Nó được kết thành từ quá
trình lao động và sinh hoạt, trong đó tích tụ cả trí tuệ và niềm vui cuộc sống của bao thế hệ
người Việt xưa. Đặt biệt đối với trẻ em, trò chơi dân gian với những chức năng đặc biệt
của nó đã mang lại cho thế giới trẻ thơ nhiều điều thú vị, bổ ích. Đúng như lời PGS.TS
Nguyễn Văn Huy, giám đốc bảo tàng Dân tộc Việt Nam đã nói “Cuộc sống đối với trẻ em
không thể thiếu những trò chơi. Trò chơi dân gian không đơn thuần là trò chơi của trẻ con
mà nó chứa đựng cả nền văn hóa dân tộc Việt Nam độc đáo và giàu bản sắc. Trò chơi dân
gian không chỉ chắp cánh cho tâm hồn trẻ, giúp trẻ phát triển tư duy, sáng tạo, mà còn
giúp các em hiểu về tình bạn, tình yêu gia đình, quê hương đất nước. Ngày nay, các em
được sống ở một xã hội công nghiệp, chỉ quen với máy móc và không có khoảng thời gian
chơi cũng là thiệt thòi. Thiệt thòi hơn khi các em không được làm quen với những trò chơi
của thiếu nhi ngày trước – đang ngày càng bị mai một và lãng quên, không chỉ ở thành thị
mà còn có ở cả các vùng quê. Vì thế giúp các em hiểu và quay về nguồn cội với các trò
chơi dân gian là một việc làm cần thiết”.
Hướng đến mục tiêu “Xây dựng trường học thân thiện – Học sinh tích cực”. Đưa trò
chơi dân gian vào nhà trường là điều hết sức cần thiết, không những góp phần rèn luyện
sức khỏe, kĩ năng ứng xử hợp lí các tình huống trong cuộc sống, thói quen và kĩ năng làm
việc mà còn kích thích học sinh học tập tốt “chơi vui, học càng vui”. Sau những giờ học

căng thẳng với những bài toán khó phải động não suy nghĩ, những bài văn phải vận dụng
tư duy, văn hóa dân gian là món ăn tinh thần bổ ích sảng khoái cho học sinh, tạo không khí
vui tươi cởi mở, học sinh gần gũi thân thiện nhau hơn bởi những trò chơi có tính hài hước
dí dỏm thể hiện sự tương tác khi chơi.


Văn hóa dân gian được gắn liền với môi trường sống. Nó thường đơn giản, dễ chơi,
vật dụng dễ tìm, không tốn tiền, dễ tổ chức dù trong không gian hẹp như góc sân, lớp học.
Tất cả những trò chơi có chung một mục đích là rèn luyện sức khỏe, nhanh tay, tinh mắt,
sáng tạo, khéo léo, vun đắp tình cảm hồn nhiên vô tư cho trẻ, nhất là trẻ đang độ tuổi tiểu
học.
II. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài:
Từ những thực trạng nêu trên, tôi đã suy nghĩ và tìm ra nhiều biện pháp áp dụng
thành công trong việc đưa “Trò chơi dân gian vào trường học – kích thích hứng thú học
sinh học tập”.
1. Biện pháp I: Sưu tầm và chọn lọc các trò chơi các trò chơi phù hợp với học
sinh.
Như chúng ta đã biết, trò chơi dân gian Việt Nam rất phong phú, đa dạng nhưng
không phải trò chơi nào cũng phù hợp với học sinh. Vì thế, giáo viên nên có sự cân nhắc
lựa chọn cho phù hợp nếu không sẽ không đạt hiệu quả mà còn phản tác dụng giáo dục.
Ngoài vốn hiểu biết sẵn có, tôi còn tìm hiểu thêm trên mạng, trong sách báo, cẩm nang
100 trò chơi dân gian Việt Nam,… Sau khi sưu tầm các trò chơi, tôi phân loại và giới hạn
một số trò chơi cụ thể như sau:
Trò chơi luyện tinh mắt dẻo
chân
Trò chơi luyện sự phán đoán
tính toán chính xác

Trồng nụ trồng hoa, nhảy lò cò,
nhảy dây, đá cầu, bắn bi, nu na nu

nống,…
Ô ăn quan, cờ gánh, chơi chuyền,…

Trò chơi phát hiện sự nhanh
Kéo co, rồng rắn lên mây,
nhẹn, khéo léo, phát huy tinh thần cờ,…
tập thể
Trò chơi rèn luyện sự phán đoán
thính tai

cướp

Bịt mắt bắt dê, bỏ khăn,…

Mỗi trò chơi phù hợp không gian tổ chức mới phát huy được tác dụng của
nó:
- Tận dụng không gian rộng, thoáng cho học sinh chơi các trò chơi như: Rồng rắn
lên mây, bịt mắt bắt dê, nhảy dây, nhảy lò cò,… nhằm rèn luyện và phát triển thể lực.
- Trong lớp học, góc lớp: nên cho học sinh chơi theo nhóm: ô ăn quan, chơi
chuyền, kéo cưa lừa xẻ, cờ gánh,…
Đặc biệt đặc trưng của trò chơi dân gian, khi chơi các em vừa chơi vừa hát hoặc
đọc lời đồng dao. Từ những thông tin thu được tôi hướng dẫn cho học sinh học thuộc và
tạo hào hứng trong khi chơi.
Ví dụ:
+ Chơi chuyền: “Chuyền chuyền một… một một đôi …”
+ Kéo cưa lừa xẻ: “Cù cưa cút kít. Làm ít ăn nhiều …”
+ Nhảy lò cò: “ Nhảy lò cò…Cho cái giò nó khỏe…”
+ Tập tầm vông: “Tập tầm vông tay không tay có…”
2. Biện pháp II: Qui định thời gian tổ chức chơi.



Không phải trong giờ ra chơi nào cũng tổ chức trò chơi dân gian, nếu tổ chức
thường xuyên e rằng quỹ thời gian không cho phép. Tùy tình hình thực tế và thời tiết, tôi
quy định lớp tổ chức trò chơi vào những giờ giải lao hay vào tiết hoạt động ngoài giờ lên
lớp.
Lên lịch trò chơi cụ thể từng tháng:
Thời gian

Trò chơi

Tháng 9, 10

Kéo co, ô ăn quan, kéo cưa lừa xẻ,
đá cầu, rồng rắn lên mây

Tháng 11, 12

Chơi chuyền, kéo co, trồng hoa
trồng nụ, nhảy lò cò, nhảy ô tiếp sức

Tháng 1, 2, 3

Cờ gánh, bịt mắt bắt dê, tập tầm
vông, cướp cờ, bắn bi

Tháng 4, 5

Ôn luyện các trò chơi đã biết

Kế hoạch tổ chức các trò chơi: Dựa vào lịch trò chơi đã đề ra, giáo viên cho học

sinh tìm hiểu lồng ghép vào tiết sinh hoạt cuối tuần các trò chơi mà giáo viên đã chuẩn bị
phổ biến và cho học sinh chơi vào tuần kế tiếp.
Lập kế hoạch, sắp xếp trò chơi cho các em theo từng buổi để đảm bảo sức khỏe,
đảm bảo điều kiện thời tiết.
3. Biện pháp III: Khi tổ chức trò chơi cần thực hiện các nguyên tắc:
a) Nguyên tắc 1: Bảo đảm cho học sinh hiểu rõ yêu cầu, nội dung và cách thức
tổ chức trò chơi.
+ Yêu cầu đối với trò chơi có tác dụng định hướng đối với quá trình tổ chức, nhằm
đáp ứng yêu cầu giáo dục đạo đức tương ứng.
+ Nội dung trò chơi giúp cho
học sinh biết cần làm gì và cách thức tổ chức trò chơi giúp cho học sinh cần phải làm thế
nào trong khi chơi. Từ đó học sinh sẽ thực hiện trò chơi được đúng hướng, với nội dung
đầy đủ, với cách thức hoạt động phù hợp. Vì vậy, trước khi chơi, tôi cần giải thích rõ ràng
những yêu cầu cần đạt, nội dung và cách thức hoạt động cần thực hiện. Bởi nếu không thì
các em sẽ tiến hành chơi một cách tự phát, tùy tiện và không thu được kết quả mong
muốn.
b) Nguyên tắc 2: Bảo đảm phát huy tính tích cực, độc lập sáng tạo của học sinh
trong quá trình tổ chức chơi.
+ Học sinh không những là đối tượng của hoạt động dạy cũng như là hoạt động giáo
dục mà điều quan trọng hơn, các em là chủ thể nhận thức. Vì vậy trong quá trình tổ chức
trò chơi, tôi thường quan tâm đến các mức độ tham gia của học sinh từ thấp đến cao:
¬ Giáo viên chọn, hướng dẫn và tổ chức trò chơi.
¬ Giáo viên chọn và hướng dẫn trò chơi, còn học sinh tự tổ chức trò chơi.
¬ Giáo viên chọn trò chơi, còn học sinh tự nghiên cứu và tự tổ chức trò chơi.
¬ Học sinh tự chọn, tự hướng dẫn và tổ chức trò chơi.
c) Nguyên tắc 3: Đảm bảo tổ chức trò chơi được tự nhiên, không gò ép.
Khi tổ chức các trò chơi tôi thường giúp học sinh tham gia một cách tự nhiên,
không gò ép, các em được vui chơi thoải mái.
d) Nguyên tắc 4: Bảo đảm luân phiên các trò chơi một cách hợp lý.



Đối với học sinh tiểu học, khả năng chú ý có chủ định và hứng thú chưa thật bền
vững. Do đó tôi không tổ chức một trò chơi quá dài mà căn cứ vào yêu cầu giáo dục, căn
cứ vào đặc điểm tâm sinh lý của học sinh để lựa chọn trò chơi thích hợp, để có thể luân
phiên nhau, giúp học sinh chuyển hướng chú ý và hứng thú một cách hợp lý.
e) Nguyên tắc 5: Bảo đảm tổ chức trò chơi với tinh thần thi đua đồng đội
Trong khi tổ chức cho học sinh chơi các trò chơi có tính chất đồng đội, tôi luôn
quan tâm đến yếu tố thi đua có chuẩn và thang đánh giá thành tích của cá nhân cũng như
thành tích chung của đồng đội.
Nhờ vậy, luôn kích thích được tính tích cực phấn đấu của học sinh vì thành tích bản
thân, vì thành tích đồng đội mà mình là thành viên. Qua đó, vun đắp cho các em ý thức
đồng đội, tình bạn thân ái.
Trong quá trình tổ chức trò chơi cho học sinh tôi luôn tiến hành theo quy trình sau:
* Chuẩn bị tổ chức trò chơi:
- Thiết kế giáo án:
+ Tên trò chơi.
+ Mục đích giáo dục của trò chơi: Qua trò chơi cần đạt những yêu cầu giáo dục gì
về tri thức, thái độ và hành vi.
+ Các phương tiện phục vụ cho việc tổ chức trò chơi (tùy thuộc vào trò chơi) nêu
lên những phương tiện vật chất.
+ Các giải thưởng (nếu có).
+ Nội dung trò chơi, các hoạt động cụ thể với cách tiến hành cụ thể.
+ Chuẩn và thang đánh giá, nếu cần. Ví dụ đối với trò chơi chuẩn đánh giá là phần
hát đúng bài đồng dao, rõ ràng mạch lạc và thang đánh giá từ 1 điểm đến 10 điểm (Mục
đích để đánh giá thứ hạng của các đội)
- Chuẩn bị đầy đủ và có chất lượng các phương tiện dạy học.
* Tổ chức trò chơi:
- Nêu tên trò chơi và giải thích ngắn gọn ý nghĩa của trò chơi.
- Nêu yêu cầu của trò chơi.
- Phổ biến luật chơi.

- Nêu rõ cách chơi, hiệu lệnh, phân việc, cách thức làm việc.
- Công bố trọng tài (có thể là giáo viên cùng với học sinh trong lớp).
- Tiến hành trò chơi: Hô hiệu lệnh dứt khoát cho các nhóm đồng loạt tiến hành.
Trọng tài chú ý quan sát, điều chỉnh, giúp đỡ các thành viên về cách chơi, kịp thời uốn nắn
những lệch lạc.
* Kết thúc trò chơi:
Trọng tài (GV) tập hợp học sinh để nhận xét, đánh giá chung (cá nhân và nhóm
hoặc tổ), cho học sinh tham gia đánh giá.
- Làm một số động tác thư giãn (nếu chơi trò vận động).
- Tính tổng điểm của từng nhóm và công bố kết quả.
- Tuyên dương học sinh, đặc biệt là cá nhân (nhóm) có cố gắng.
4. Biện pháp IV: Hãy hòa mình với thế giới trẻ thơ.
- Để tạo hứng thú cho học sinh, giáo viên nên chủ động thay đổi trò chơi một
cách hợp lý để không gây nhàm chán. Trò chơi phải thay đổi tùy theo địa điểm chơi,
không gian chơi. Trò chơi không lặp đi lặp lại nhiều lần và giáo viên phải có kỹ năng tổ
chức trò chơi là hòa mình với trẻ con, cùng chơi với các em như người bạn lớn.
- Trong trò chơi, người quản trò rất quan trọng, cuộc chơi có hào hứng hấp dẫn hay
không là nhờ sự khéo léo, linh hoạt nhạy bén của ngưởi quản trò.


- Trong quá trình tổ chức trò chơi cho học sinh, tôi luôn gần gũi, động viên, vui vẻ
cởi mở tạo không khí vui tươi hào hứng bằng dáng vẻ hài hước, dí dỏm, hấp dẫn gây tiếng
cười làm cho học sinh cảm thấy thoải mái và sảng khoái trong
khi chơi. Qua đó, học sinh mạnh dạn, tự tin hơn, sẵn sàng bày tỏ nguyện vọng của mình
với cô giáo và tự khẳng định mình trong tập thể.
IV. Kết quả nghiên cứu:
Qua một quá trình tổ chức thực hiện với nhiều biện pháp và sự nổ lực của bản thân.
Có nhiều kết quả cụ thể:
- HS Tích cực tham gia tìm hiểu các trò chơi dân gian.
- Đa số các em nắm vững được cách thức chơi một số trò chơi dân gian.

- Biết cách tổ chức trò chơi, thuộc được nhiều bài hát đồng dao.
- Qua việc chơi trò chơi giúp các em rèn được thể chất, phản xạ nhanh, khéo léo,
thể hiện tinh thần tập thể, đoàn kết với nhau hơn.
- Sau giờ chơi, các em có hứng thú tích cực tham gia vào các hoạt động học tập,
chất lượng học tập nâng lên rõ rệt.
- HS mở rộng kiến thức và có thêm hiểu biết về trò chơi dân gian.
- Hầu hết các em hứng thú tham gia các trò chơi một cách tích cực. Không những
các em tham gia mà còn động viên các bạn cùng tham gia.
V. Bài học kinh nghiệm:
Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh là ham thích sự vui nhộn, thích khám phá những
điều mới lạ, đặc biệt là các trò chơi. Các em muốn hòa mình vào các trò chơi tìm sự thoải
mái thư giản sau tiết học căng thẳng. Nhưng cũng mau nhàm chán nếu các trò chơi đơn
điệu, không hấp dẫn lôi cuốn.
Trong thực tế từ nhiều năm qua, giờ giải lao học sinh chỉ hay chơi tự do như chạy
nhảy đuổi nhau, có khi lại nghịch đất, hoặc chơi trò chơi thường khô khan, gò ép, lặp đi
lặp lại nhiều lần không theo chủ đề nên dễ gây nhàm chán. Do đó người tổ chức (GV) phải
thường xuyên thay đổi các trò chơi. Mặc dù đã lên kế hoạch trò chơi cụ thể từng tháng.
Tuy nhiên, GV có thể thay đổi trò chơi để phù hợp với điều kiện thời tiết, sân bãi….
PHẦN III - KẾT LUẬN
Đối với trẻ thơ, những trò chơi dân gian là một trong những yếu tố hình thành nên
bản sắc văn hóa dân tộc, là nguồn sữa nuôi dưỡng thế gới tinh thần, là nhịp cầu nối tâm
thức các em với mọi bài học về cuộc sống xã hội. Bởi vì nó có sức hấp dẫn, lôi cuốn mạnh
mẽ nhất đối với các em. Tổ chức cho các em chơi các trò chơi dân gian là phương tiện
giúp các em phát triển ngôn ngữ, phát triển tình cảm, đạo đức, tình đoàn kết, mở rộng nhận
thức, tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước. Bằng những biện pháp tích cực có đầu
tư nghiên cứu, khắc phục những hạn chế nhất định. Tôi đã giúp các em thỏa mãn nhu cầu
vui chơi, kích thích học sinh học tập tốt, góp phần thắng lợi trong cuộc vận động “Xây
dựng trường học thân thiện – học sinh tích cực”. Tổ chức các cuộc thi trò chơi dân gian
vào những dịp lễ như: Ngày thành lập Đội thiếu niên tiền phong, Ngày thành lập Đoàn
TNCSHCM, Ngày hiến chương các nhà giáo,… giữa các chi đội hoặc giữa các Liên đội.

Trên đây tham luận chuyên đề “Lồng ghép văn hóa dân gian vào trong hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp” . Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của đồng nghiệp.
Phước Sơn, ngày 30 tháng 11 năm 2018
Người viết


Nguyễn Thanh Triều