LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài Hình tượng trẻ thơ trong tiểu thuyết Ngàn mặt
trời rực rỡ của Khaled Hosseini và toàn bộ nội dung khóa luận không phải là sự
sao chép bất cứ một công trình khoa học hay khóa luận nào đã được công bố
trong và ngoài nước. Nếu có sai phạm nào, tôi xin hoàn toàn chịu mọi trách
nhiệm.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thanh Hóa, ngày 24 tháng 5 năm 2019
Tác giả khóa luận

ĐOÀN THỊ HIỆP

LỜI CẢM ƠN
1


Để hoàn thành được khóa luận này, người viết xin gửi lời cảm ơn chân
thành tới thầy, cô giáo trong khoa Khoa học Xã hội, trường Đại học Hồng Đức
đã tạo điều kiện cho sinh viên làm khóa luận. Đặc biệt, người viết xin gửi lời
cảm ơn sâu sắc nhất tới TS. Nguyễn Thị Hạnh – người đã tận tình giúp đỡ sinh
viên trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Đồng thời, người viết cũng xin phép
gửi lời cảm ơn tới cán bộ trong thư viện trường Đại học Hồng Đức và cán bộ thư
viện tỉnh Thanh Hóa, đã cung cấp nguồn tư liệu bổ ích trong quá trình người viết
làm đề tài. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực song khóa luận không tránh khỏi những
thiếu sót, kính ming nhận được sự góp ý từ quý thầy cô để đề tài nghiên cứu này
được hoàn thiện hơn.
Tác giả khóa luận

ĐOÀN THỊ HIỆP

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU...............................................................................................................3
2


1. Lý do chọn đề tài...............................................................................................3
2. Lịch sử vấn đề...................................................................................................4
2.1. Tình hình nghiên cứu tác phẩm của Khaled Hosseini trên thế giới...............4
2.2. Tình hình nghiên cứu tác phẩm của Khaled Hosseini ở Việt Nam................5
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.....................................................................7
3.1. Đối tượng nghiên cứu.....................................................................................7
3.2. Phạm vi nghiên cứu........................................................................................7
4. Mục tiêu nghiên cứu..........................................................................................7
5. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................8
6. Đóng góp của khóa luận....................................................................................8
7. Cấu trúc khóa luận.............................................................................................8
NỘI DUNG...........................................................................................................9
CHƯƠNG 1. KẾT CẤU LẮP GHÉP – SONG HÀNH TRONG CÁCH XÂY
DỰNG HÌNH TƯỢNG TRẺ THƠ TRONG NGÀN MẶT TRỜI RỰC RỠ...........9
1.1. Miếng ghép Mariam.....................................................................................9
1.1.1. Mariam hay một harami điển hình của Afghanistan................................9
1.1.2. Mariam và vấn nạn tảo hôn, bạo hành....................................................12
1.2. Miếng ghép Laila.......................................................................................16
1.2.1. Laila và bi kịch chiến tranh.....................................................................16
1.2.2. Laila và bi kịch người vợ 14 tuổi............................................................17
CHƯƠNG 2. SUỐI NGUỒN CỦA THẾ GIỚI TRẺ THƠ AFGHANISTAN
TRONG NGÀN MẶT TRỜI RỰC RỠ.................................................................20
2.1. Mariam và hồi ức tươi đẹp về người cha.....................................................20
2.2. Laila và hoài niệm về gia đình hạnh phúc, tình yêu Tariq...........................23
2.2.1. Hoài niệm về gia đình hạnh phúc..............................................................23
2.2.2. Tình yêu Tariq...........................................................................................26

2.3. Kinh Koran và giáo sĩ Faizullah...................................................................27
CHƯƠNG 3. Ý NGHĨA BIỂU TƯỢNG CỦA HÌNH TƯỢNG TRẺ THƠ
AFGHANISTAN TRONG NGÀN MẶT TRỜI RỰC RỠ....................................33
3.1. Trẻ thơ Afghanistan - chứng nhân lịch sử....................................................33
3


3.1.1. Những đứa trẻ không được đến trường.....................................................33
3.1.2. Chứng nhân của chiến tranh và nạn đói....................................................36
3.2. Trẻ thơ Afghanistan – biểu tượng của sức sống quật cường và khát vọng tự
do.........................................................................................................................44
3.2.1. Biểu tượng của sức sống quật cường........................................................44
3.2.2. Biểu tượng của khát vọng tự do...............................................................47
KẾT LUẬN.........................................................................................................52
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................54

4


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1.

Khaled Hosseini là một tiểu thuyết gia và dược sĩ người Hoa

Kỳ. Ông sinh ngày 4 tháng 3 năm 1965 ở Kabul, Afghanistan, là con cả trong
năm người con. Cả cha lẫn mẹ ông đều xuất thân từ Herat: cha ông - Nasser - là
nhà ngoại giao ở Bộ Ngoại vụ Afghanistan (MPA) ở Kabul, còn mẹ ông là một
giáo viên dạy tiếng Ba Tư ở một trường cấp ba dành cho nữ giới. Những năm
tháng ấu thơ tại vùng đất Afghanistan cùng vốn sống phong phú đã cho ông

nhiều trải nghiệm, và cũng là nguồn tư liệu tuyệt vời để Hosseini viết nên hai
cuốn tiểu thuyết: Người đua diều (2003) và Ngàn mặt trời rực rỡ (2007). Nếu
Người đua diều là câu chuyện kể về hành trình cậu bé Amir hàn gắn quan hệ với
cha mình và vượt qua nỗi ám ảnh thời thơ ấu thì Ngàn mặt trời rực rỡ lại là
“Một câu chuyện tột cùng đau khổ nhưng vẫn rất lạc quan về tình yêu và sự
cam chịu” – theo Women and Home [3;3]. Câu chuyện đó đã cho chúng ta một
cái nhìn rất khác về Afghanistan, đặc biệt là hình tượng trẻ em nơi đây.
1.2. Ở Việt Nam, tác phẩm của Khaled Hosseini mới được xuất bản trong
một khoảng thời gian gần đây (Người đua diều - xuất bản năm 2013, tái bản
năm 2018; Ngàn mặt trời rực rỡ - xuất bản năm 2018). Ngay lập tức cả hai tác
phẩm Người đua diều và Ngàn mặt trời rực rỡ đều nhận được phản hồi tích cực
từ phía độc giả, đặc biệt là cuốn Ngàn mặt trời rực rỡ. Đến với cuốn tiểu thuyết
Ngàn mặt trời rực rỡ của Hosseini như một sự thôi thúc muốn khám phá những
chân trời mới, tôi nhận thấy hình tượng trẻ thơ trong tác phẩm là một trong
những hình tượng trọng tâm, góp phần làm nên sức cuốn hút và thành công của
tác phẩm.
1.3. Trong bối cảnh dạy và học văn hiện nay, việc tiếp cận với những tác
phẩm văn chương mới đương đại sẽ góp phần giúp cho người đọc khám phá
những vấn đề thời sự, cả về nội dung hiện thực và đổi mới nghệ thuật của tác
phẩm văn học. Từ đó, chúng ta sẽ có cái nhìn toàn diện về sự phát triển văn
chương trên thế giới và có căn cứ để so sánh với văn học Việt Nam trong xu thế
vận động chung.
5


Chính vì những lý do trên, chúng tôi quyết định chọn đề tài Hình tượng
trẻ thơ trong tiểu thuyết Ngàn mặt trời rực rỡ của Khaled Hosseini.
2. Lịch sử vấn đề
2.1. Tình hình nghiên cứu tác phẩm của Khaled Hosseini trên thế
giới

Nếu khi ra mắt cuốn tiểu thuyết đầu tay Người đua diều, Hosseini đã gây
ấn tượng sâu sắc cho người đọc thì đến Ngàn mặt trời rực rỡ, ông đã đem đến sự
khai mở cho bạn đọc khắp thế giới về một Afghanistan bí ẩn để mở ra cái nhìn
chân thực hơn về cuộc sống và con người nơi đây. Với hơn 35 triệu cuốn sách
bán ra trên khắp thế giới, Hosseini không chỉ tạo ấn tượng đối với độc giả mà
còn gây được sự chú ý đặc biệt của giới nghiên cứu và phê bình văn học. Chỉ
trong một thời gian ngắn, thế giới đã có khá nhiều những bài viết, những đề tài
nghiên cứu về Khaled Hosseini cũng như tác phẩm của ông trên hai bình diện:
giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo.
Chúng ta có thể điểm qua một số bài nghiên cứu về tác giả Hosseini như
Stylistics Analysis of Khaled Hosseini’ Novel (Tạm dịch: Phân tích phong cách
tiểu thuyết của Khaled Hosseini) của tác giả Rohib Adrianto Sangia. Bài viết này
đã phân tích Ngàn mặt trời rực rỡ từ quan điểm phân tích phong cách của
Khaled Hosseini. Rohib Adrianto Sangia đã chỉ ra các khía cạnh nghệ thuật của
tác phẩm về mặt ngôn ngữ tượng hình. Ông thấy rằng ngôn ngữ mà Hosseini sử
dụng có tính tượng trưng cao, từ ngữ có tính báo trước; tác giả xây dựng tình
huống truyện có tính bi kịch, trớ trêu, lặp đi lặp lại, ám chỉ; ... Những phát hiện
này mang lại hiệu quả cho người đọc, nhằm nắm bắt cấu trúc và phong cách của
các tác phẩm Khaled Hosseini, cùng các chủ đề, quan điểm của ông đối với đời
sống xã hội. [1].
Bài viết The Role of Women in A Thousand Splendid Suns by Khaled
Hosseini (Tạm dịch: Vai trò của người phụ nữ trong Ngàn mặt trời rực rỡ của
Khaled Hosseini) của tác giả Dr. Anuradha Nongmaithem đã tập trung làm rõ
vai trò của người phụ nữ trong tiểu thuyết. Bối cảnh của cuốn tiểu thuyết là khu
vực chiến tranh ở Kabul, Afghanistan. Cuốn tiểu thuyết mô tả cuộc đời của
6


Mariam và Laila, do định mệnh đã đưa họ đến với nhau như những người vợ của
cùng một người đàn ông – Rasheed - người tra tấn họ, lạm dụng họ về thể xác và

tinh thần. Ông đã bày tỏ quan điểm của mình về một giải pháp cho rất nhiều vấn
đề của phụ nữ trên thế giới: Với thế giới hiện đại tiến bộ và luôn thay đổi, chúng
ta đã chứng kiến sự tàn bạo đối với phụ nữ đang ngày càng gia tăng. Phụ nữ trên
toàn thế giới cần đến với nhau và cùng nhau lên tiếng. [10].
Hay bài nghiên cứu The Subaltern Voice in A Thousand Splendid Suns
(Tạm dịch: Tiếng nói của tầng lớp dưới trong Ngàn mặt trời rực rỡ) của tác giả
Soraya khẳng định rằng cuốn tiểu thuyết Ngàn mặt trời rực rỡ là tiếng nói đại
diện cho những con người thuộc tầng lớp dưới, luôn bị áp bức, chà đạp, mà điển
hình chính là người phụ nữ và trẻ em. Cuộc sống ở Afghanistan đặt phụ nữ là
tầng lớp thứ dưới và là nạn nhân của văn hóa gia trưởng. Ông kết luận rằng cả
hai nhân vật, Mariam và Laila, là đại diện của tầng lớp dưới đã tạo ra tiếng nói
để chiến đấu chống lại sự áp bức. Giữa Mariam, biểu tượng của người phụ nữ
truyền thống và Laila, biểu tượng của người phụ nữ hiện đại, chỉ có Laila sống
sót. Tuy nhiên, Laila không thể đạt được nó nếu không có sự can đảm và hy sinh
của Mariam. [12].
Bên cạnh đó, nhiều bài báo trên các tạp chí quốc tế như Time, Washington
Post, Los Angeles Times, New York Daily News,... bày tỏ cảm xúc, quan điểm và
đánh giá của mình về tác giả Khaled Hosseini cũng như tác phẩm của ông, như
chính tờ báo Publishers Weekly đã nhận đinh: “Ngàn mặt trời rực rỡ là “một
câu chuyện đau thương khác... một bức tranh buồn và chân thực về người dân
Afghanistan, đồng thời cho thấy sức sống dẻo dai và hi vọng bền bỉ của các
nhân vật trong truyện.”[3;3].
Do trình độ ngoại ngữ có hạn nên tôi chưa thể khai thác và bao quát hết
tài liệu bằng tiếng nước ngoài nhưng những tài liệu có được phần nào cho thấy
các công trình nghiên cứu về Ngàn mặt trời rực rỡ đã bàn tới khá nhiều vấn đề,
mà chưa đề cập đến hình tượng trẻ thơ trong tác phẩm này.
2.2. Tình hình nghiên cứu tác phẩm của Khaled Hosseini ở Việt Nam

7



Ở Việt Nam, chúng ta mới bước đầu tiếp cận với tác giả Khaled Hosseini
cùng các tác phẩm của ông. Chính vì vậy, hiện tại chưa có nhiều các công trình
nghiên cứu, các bài báo,... của các tác giả Việt Nam nghiên cứu về Khaled
Hosseini nói chung và tác phẩm Ngàn mặt trời rực rỡ nói riêng. Khi tìm hiểu về
tình hình nghiên cứu các tác phẩm của Hosseini tại Việt Nam, chúng tôi nhận
thấy mới chỉ có một số bài báo trên tạp chí khoa học hay các bài cảm nhận của
các độc giả trên các website văn học, hoặc các bài giới thiệu trong các cuốn tạp
chí khi xuất.
Trên tạp chí khoa học của Trường Đại học Hồng Đức số 41.2018, tác giả
Nguyễn Thị Hạnh đã có bài viết nghiên cứu về Đa văn bản trong Ngàn mặt trời
rực rỡ của Khaled Hosseini. Bài viết đã tiếp nhận tác phẩm bằng góc nhìn đa
chiều góp phần xác lập thêm cách nhìn đa diện cho tác phẩm. Trong bài viết của
mình, tác giả đã phần nào cắt nghĩa vì sao tiểu thuyết này được bạn đọc trên toàn
thế giới hào hứng đón nhận, mở ra cái nhìn đầy đủ, sinh động về đất nước và
con người Afghanistan hiện nay. [8].
Ngoài ra, trên website Wikipedia Tiếng Việt đã có bài viết giới thiệu khá
đầy đủ và chi tiết về tác giả Khaled Hosseini cũng như một số tác phẩm của ông,
giúp người đọc có những thông tin chính xác về tác giả này [18]. Hay trên trang
Hanoimoi.com.vn đã đăng tải bài viết Đất nước Afghanistan qua con mắt của
nhà văn Khaled Hossseini đã có một cái nhìn chân thực và sâu sắc về một hình
ảnh đất nước Afghanistan đau thương nhưng mạnh mẽ [19].
Trên trang web News.zing.vn cũng đăng tải bài viết Ngàn mặt trời rực rỡ Nỗi khổ đau sau tấm khăn choàng burqa với những cảm nhận sâu sắc của tác giả
Thiên Thanh về số phận người phụ nữ Afghanistan, mà tiêu biểu chính là
Mariam và Laila. Sau tấm khăn choàng burqa ấy là những người phụ nữ mang
trong những những đau khổ, bất hạnh, bi kịch nhưng chưa bao giờ làm mất đi vẻ
đẹp của người phụ nữ cùng những phẩm chất cao thượng và một ý chí mạnh mẽ,
kiên cường. Từ đó, ta thấy được một Afghanistan chưa từng được khám phá và
chạm đến: đau thương nhưng đẹp đẽ và ngập tràn hy vọng. Với Ngàn mặt trời


8


rực rỡ, từ đây người ta đã có thể gọi Afghanistan là “xứ sở của yêu thương và
khát vọng yêu thương.”[14].
Trên diễn đàn Gacsach.com cũng có bài viết về Ngàn mặt trời rực rỡ với
những cảm nhận vô cùng sâu sắc như: “Chắc rằng, Ngàn mặt trời rực
rỡ chưaphải là tác phẩm xuất sắc nhất về đất nước và con người
Afghanistan,nhưng đó là câu chuyện đầu tiên tôi đọc về vùng đất ấy.Nó mang
đến cho tôi thật nhiều cảm xúc.”[13].
Từ những phản hồi tích cực của bạn đọc cũng như các nhà phê bình,
nghiên cứu văn học, có thể thấy Ngàn mặt trời rực rỡ của tác giả Khaled
Hosseini là một tác phẩm thực sự ý nghĩa, nhiều đóng góp và đã tạo được ấn
tượng tốt đẹp đối với người đọc. Nó đã cho người đọc một cái nhìn hoàn toàn
khác về đất nước và con người Afghanistan, khiến chúng ta mở lòng hơn về đất
nước và con người nơi đây.
Qua tìm hiểu về tình hình nghiên cứu các tác phẩm của Khaled Hosseini ở
trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, tôi nhận thấy rằng đa số các tác
giả mới chỉ chú trọng vào việc nghiên cứu phong cách nghệ thuật của Hosseini
cũng như giá trị hiện thực trong tác phẩm, đặc biệt là hình tượng người phụ nữ.
Còn về hình tượng trẻ thơ, đây là một hình tượng xuất hiện nhiều trong các tác
phẩm của Khaled Hosseini nhưng chưa được các tác giả bàn tới. Chính vì vậy,
chúng tôi quyết định lựa chọn nghiên cứu về Hình tượng trẻ thơ trong tiểu
thuyết Ngàn mặt trời rực rỡ của Khaled Hosseini.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Hình tượng trẻ thơ trong tiểu thuyết Ngàn mặt trời rực rỡ của Khaled
Hosseini.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của khóa luận là hệ thống nhân vật trẻ thơ trong tiểu

thuyết Ngàn mặt trời rực rỡ của Khaled Hosseini.
4. Mục tiêu nghiên cứu

9


Khóa luận nghiên cứu những vấn đề cơ bản về nhân vật trẻ thơ trong tác
phẩm Ngàn mặt trời rực rỡ của Khaled Hosseini. Từ đó, thấy được thế giới
trong ngần của tuổi thơ với những ước mơ, mộng tưởng và khát khao thật đẹp.
Bên cạnh đó, hình tượng trẻ thơ trong tác phâm còn giúp cho người đọc có cái
nhìn mới mẻ, chân thực và sâu sắc hơn về con người và đất nước Afghanistanmột đất nước còn có rất nhiều điều xa lạ đối với chúng ta. Khóa luận thông qua
việc tìm hiểu nhân vật trẻ thơ còn giúp khơi gợi ở người đọc sự đồng cảm, thấu
hiểu và trân trọng về con người nơi đây, đặc biệt là trẻ em.
5. Phương pháp nghiên cứu
Khóa luận sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp khảo sát – thống kê
- Phương pháp phân tích tổng hợp
- Phương pháp so sánh đối chiếu
- Phương pháp liên ngành
6. Đóng góp của khóa luận
- Bước đầu nghiên cứu, tìm hiểu Ngàn mặt trời rực rỡ, thể hiện sự mạnh
dạn trong việc lựa chọn một tác phẩm mới đương đại và vận dụng những lý
thuyết của Lý luận văn học và Văn học nước ngoài đã được học.
- Lần đầu tiên, ở Việt Nam, hình tượng trẻ thơ Afghanistan trong tác
phẩm Ngàn mặt trời rực rỡ của Khaled Hosseini được nghiên cứu, tìm hiểu,
giúp người đọc có cái nhìn chân thực thực hơn về cuộc sống và con người
Afghanistan hiện nay.
7. Cấu trúc khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, khóa luận
chia thành 3 chương:

Chương 1: Kết cấu lắp ghép – song hành trong cách xây dựng hình
tượng trẻ thơ trong Ngàn mặt trời rực rỡ
Chương 2: Suối nguồn của thế giới trẻ thơ Afghanistan trong Ngàn
mặt trời rực rỡ

10


Chương 3: Ý nghĩa biểu tượng của hình tượng trẻ thơ Afghanistan
trong Ngàn mặt trời rực rỡ

11


CHƯƠNG 1. KẾT CẤU LẮP GHÉP – SONG HÀNH TRONG CÁCH
XÂY DỰNG HÌNH TƯỢNG TRẺ THƠ TRONG NGÀN MẶT TRỞI RỰC
RỠ
Kết cấu là một phương tiện cơ bản của sáng tác nghệ thuật. Đó là “các
quy luật, các phương thức, các nguyên tắc tổ chức tác phẩm có tính chất ổn
định, bền vững nào đó. Đồng thời, kết cấu còn bao gồm sự thể hiện đa dạng,
sinh động, cá biệt của cái ổn định đó, tạo thành sức hấp dẫn không lặp lại của
tác phẩm” [9,299].
Từ khái niệm “Kết cấu” trong Lý luận văn học, chúng ta có thể hiểu kết
cấu lắp ghép – song hành là nghệ thuật kết nối các chương, mục của cốt truyện
mang tính ghép nối các sự kiện, nhân vật với nhau theo xu hướng song song. Hệ
thống tiểu thuyết gồm 51 chương chia đều cho hai nhân vật, hai cuộc đời, hai số
phận, hai mảnh ghép là Mariam và Laila. Nếu miếng ghép về số phận của
Mariam quá nhiều bất hạnh, thiệt thòi thì miếng ghép thứ hai, Laila, cũng không
hề mờ nhạt. Kiểu lắp ghép nhưng lại có tác dụng “bồi sấn” làm nên một chỉnh
thể toàn vẹn về thân phận những đứa trẻ Afghanistan từ thế kỷ XX đến nay.

1.1. Miếng ghép Mariam
1.1.1. Mariam hay một harami điển hình của Afghanistan
“Ngàn mặt trời rực rỡ có cách phân chia các phần trong truyện khá đặc
biệt. Truyện gồm 4 phần, được đánh số theo thứ tự từ mục 1 đến 51. Phần 1 gồm
15 mục dành trọn để kể về cuộc đời của Mariam từ khi sinh ra cho đến khi là vợ
của Rasheed. Phần 2 từ mục 16 đến 26 dành để kể về Laila. Phần 3 từ mục 27
đến 47 là lối kể song hành, “cặp díp” từng mục so le, số lẻ đặt tên là Mariam
(từ mục 27 đến 47) và số chẵn lấy tên là Laila (từ mục 28 đến 46). Phần 4 từ
mục 48 đến 51 không lấy tên nhân vật nào nhưng tập trung kể về cuộc sống của
vợ chồng Laila và Tariq” [8,50]. Trong đó, miếng ghép Mariam có thể giúp cho
người đọc phần nào hình dung về thân phận của những harami (những đứa trẻ
sinh ra không được thừa nhận) trong xã hội Afghanistan.
Bất hạnh lớn nhất của Mariam là được sinh ra trên cõi đời này với thân
phận của một harami, một đứa con hoang không được thừa nhận? Lần đầu tiên
12


nghe thấy từ harami, Mariam mới năm tuổi. Khi đó, cô bé, vì bồn chồn và lo
lắng rằng bố Jalit không đến, đã trượt đánh vỡ chiếc bát đựng đường mà Nana
yêu quý. Nana đã “chộp lấy cả hai cổ tay Mariam kéo lại gần mình, và cô bé
nghe thấy từng lời mẹ nói qua hàm răng nghiến kèn kẹt: “Mày là đồ harami hậu
đậu. Phần thưởng cho những gì tao phải chịu đựng là thế này đây. một harami
vụng về, làm vỡ vật gia bảo.” [3,12]. Cô bé Mariam lúc đó quá ngây thơ và non
nớt để hiểu được từ harami này nghĩa là gì. Cô bé cũng chưa đủ sâu sắc để hiểu
được sự bất công, tội lỗi của từ harami khi mẹ Nana thốt ra. Nhưng cô bé ấy biết
đó chắc hẳn là một thứ xấu xa và đáng ghê tởm. Một cô bé năm tuổi chưa hiểu
bất kì chuyện gì đã phải đối mặt và tiếp nhận một từ khủng khiếp như vậy, từ
người mẹ của mình. Và đây cũng chỉ mới là sự khởi đầu cho bi kịch cuộc đời
của Mariam.
Đến khi lớn hơn một chút, Mariam đã hiểu được harami là gì. Cô bé biết

rằng đó là “một thứ không được mong muốn; rằng cô, Mariam, là một con
người không được pháp luật công nhận và sẽ chẳng bao giờ được biết đến
những thứ người khác có một cách danh chính ngôn thuận, như sự yêu thương,
gia đình, tổ ấm hay được mọi người chào đón” [3,12]. Trong suốt mười lăm
năm sống với mẹ, Mariam đã chịu tất cả những lời đay nghiến của mẹ mình, bị
nhồi nhét không ngừng những ý nghĩ về việc mình là là một harami, như thể cô
bé là một tội đồ, và chính cô đã gây nên tội lỗi đó, một đứa trẻ vô thừa nhận,
một đứa trẻ bỏ đi, trong khi cô bé ấy chỉ là một nạn nhân từ hành động của
người lớn, và cô bé không có tội.
Chặng mốc quan trọng trong cuộc đời của cô bé Mariam là ngày Mariam
tìm đến nhà bố mình, chờ đợi để được gặp ông. Cô bé đã ngồi chờ trước cổng
nhà cả một đêm ròng, nhưng đổi lại là sự trốn tránh của người đàn ông ấy, sự
hèn nhát được thể hiện rõ trong từng hành động của ông ta đã từng chút một giết
đi hi vọng và sự tôn thờ trong trái tim Mariam.
Bố Jalit đã ở trong ngôi nhà đó. Bản thân ông biết rằng đứa con gái bé
nhỏ, chưa từng đi ra khỏi kolba tồi tàn kia, đang chờ đợi mình chỉ cách đó trong
gang tấc. Mặc dù chỉ cách nhau một cánh cổng, nhưng Jalit vẫn không thể bước
13


qua, dang vòng tay to lớn của mình mà ôm Mariam vào lòng như thường làm.
Bởi thứ ngăn cản ông không chỉ là cánh cổng ấy, mà chính là sĩ diện, là thanh
danh hão, là địa vị,... khiến ông không dám nhận con gái mình. Mariam đã từng
xem bố như một người hùng, là người khiến cô bé cảm thấy kiêu hãnh nhất.
Nhưng thực chất, ông ta chỉ là một kẻ hèn nhát, một kẻ yêu địa vị và thể diện
hơn cả con gái của mình. Chính Jalit đã gây nên lỗi lầm trong quá khứ, nhưng
lại bắt cô con gái bé nhỏ phải chịu hậu quả, chịu tiếng xấu mà không dám lên
tiếng thừa nhận.
Tột cùng của nỗi bất hạnh, một điều đã dẫn đến cả một quãng đời đằng
đẵng gần ba mươi năm đầy đau khổ của Mariam, ấy là khi cô bé trở về và thấy

mẹ mình đã treo cổ tự vẫn sau khi cô đi. Mariam được đưa về nhà bố, nhưng vì
là một harami, cô bé nhanh chóng ngay sau đó, những người vợ của bố cô đã
sắp xếp một cuộc hôn nhân cho cô với một người đàn ông hơn cô đến hai chục
tuổi, sống rất xa khỏi ngôi nhà của bố cô, như một sự tống khứ đi đứa con hoang
của người chồng, nỗi ô nhục của gia đình và tột đỉnh của sự thất vọng và vỡ vụn
trong Mariam ấy là khi bố cô đã không hề ngăn cản cũng không hề dám phản
kháng lại ý muốn của những người vợ của mình.
Lúc này, Mariam nhận ra rằng bản thân mình bị kinh tởm và xấu hổ như
thế nào. Cô bé nhận ra, chỉ vì bản thân mình là một harami, là một đứa con
hoang sinh ra không được thừa nhận mà cô đã phải chấp nhận một hôn nhân sắp
đặt ở tuổi mười lăm. Trong khi đó, những người chị em cùng cha khác mẹ của
cô, Saideh và Naheed, những người cùng độ tuổi với cô, đều đang học tại trường
Mehri ở Herat và đều đang có dự định theo học trường Đại học Kabul. Và với
những người chị em đó, Mariam biết “Mười lăm hiển nhiên không phải cái tuổi
thích hợp để họ lấy chồng” [3,61]. Cái chết của mẹ Nana cùng sự hèn nhát, dối
trá của bố Jalit đã giết chết tâm hồn bé nhỏ, ngây thơ và trong sáng của cô bé, đã
rút đi linh hồn của cô ngay khi Mariam theo chân Rasheed lên xe, và bắt đầu cho
chuỗi ngày địa ngục.
Tưởng như sau khi gả cho Rasheed và đến sống ở một nơi rất xa Herat,
Mariam sẽ nguôi ngoai được phần nào việc mình là một harami, sẽ không bị cái
14


từ đáng ghê sợ đó nhục nhã, mỉa mai nữa. Nhưng không, chỉ sau một thời gian
chung sống, cái từ đáng ghê sợ đó lại được thốt lên, từ chính người chồng của
cô. Mỗi lần từ harami ấy được thốt ra đều làm cho trái tim Mariam tổn thương,
và cô xem mình như một tội đồ. Và khi bị chồng đối xử không tốt, cô cũng
không dám phản kháng, bởi Mariam được nuôi dạy rằng sẽ chẳng có ai thực
lòng yêu thương một đứa harami, một đứa con hoang như cô, và rằng cô phải
chịu đựng, như mẹ Mariam đã nói: “Giống như chiếc kim la bàn luôn chỉ hướng

Bắc, ngón tay buộc tội của người đàn ông luôn trỏ vào người phụ nữ. Luôn luôn
là như vậy” [3,398].
Có thể nói, harami – tội danh mà Mariam phải gánh trên vai vì những lỗi
lầm của người lớn – đã đeo bám cô bé suốt cuộc đời. Nó đã hủy hoại tuổi thơ
của cô, và cũng chính nó đã góp một phần không hề nhỏ vào việc ghìm chặt
cuộc đời Mariam xuống đáy vực thẳm.
1.1.2. Mariam và vấn nạn tảo hôn, bạo hành
Tảo hôn là việc kết hôn khi có ít nhất một bên vợ hoặc chồng chưa đủ tuổi
kết hôn theo quy định của pháp luật. Cùng với bạo hành và lạm dụng trẻ em, đây
là một trong những cơn ác mộng kinh hoàng nhất đối với nữ giới ở một số nước
đang phát triển, trong đó có Afghanistan. Đặc biệt, ở đất nước này, tảo hôn còn
biến tướng như một hình thức nô lệ hôn nhân thời hiện đại.
Sau cái chết của Nana, Mariam được đưa về nhà bố, nhưng nhanh chóng
ngay sau đó, những người vợ của bố cô đã sắp xếp một cuộc hôn nhân cho cô
với một người đàn ông hơn cô đến hai chục tuổi, sống rất xa khỏi ngôi nhà của
bố cô, như một sự tống khứ đi “hiện thân biết đi đứng và hít thở của nỗi hổ thẹn
của họ” [3,63]. Và tột đỉnh của sự thất vọng và vỡ vụn trong Mariam ấy là khi
bố cô đã không hề ngăn cản cũng không hề dám phản kháng lại ý muốn của
những người vợ của mình mà chỉ “ngồi xoay chiếc nhẫn cưới ở ngón tay, khuôn
mặt tối sầm và bất lực” [3,64]. Họ đã tự ý đưa ra quyết định quan trọng nhất đời
của một cô bé mà không hề hỏi ý kiến của Mariam. Họ gần như là ép buộc cô
chấp nhận cuộc hôn nhân này mà không cho cô phản kháng, và cũng không chấp
nhận sự phản kháng. Những bà vợ của Jalit đã nhốt Mariam vào phòng, như đề
15


phòng một sự phản kháng, hay là chạy trốn. Chỉ có một mình, không một chỗ
dựa dẫm và nương tựa, Mariam phải buông xuôi mọi nỗ lực của mình và về làm
vợ Rasheed khi mới 15 tuổi, lứa tuổi mà rất nhiều cô gái Afghanistan đã phải
làm vợ, làm mẹ khi chưa từng một lần yêu và được yêu.

Mariam đã được gặp người chồng lần đầu tiên trong chính hôn lễ của
mình. Đó là một người đàn ông tầm bốn mươi lăm tuổi, cao lớn, bụng to và bờ
vai rộng. Ông ta có “khuôn mặt to, vuông, hồng hào; cái mũi khoằm; đôi má
ửng đỏ toát lên một sự vui sướng kín đáo; đôi mắt đỏ ngầu, mọng nước; hàm
răng ken dày, hai chiếc răng cửa chìa ra ngoài như cái mái hiên; đường viền
mái tóc thấp xuống dưới tràn đến nỗi không thể tưởng tượng được, chỉ cách
đám lông mày rậm rạp khoảng hai đốt tay; mảng tóc muối tiêu thô dày” [3,67].
Mariam đã kinh ngạc và hoảng sợ. Cô bé run run nói câu đồng ý khi vị giáo sĩ
hỏi cô. Hôn lễ ấy đã hoàn thành chóng vánh, bỏ qua mọi nghi lễ cần có, như
muốn che lấp đi tội lỗi của nó. Và gia đình của bố Jalit chỉ mong Rasheed đưa
Mariam đi thật nhanh khỏi Herat, đến mức còn không cho cô bé thời gian để
chào tạm biệt giáo sĩ Faizullah – người duy nhất còn lại trên đời cô tin tưởng và
thật lòng yêu thương cô bé.
Mariam cứ thế đi đến Kabul cùng với chồng của mình, và bắt đầu một
cuộc sống mới. Những ngày đầu ở đây, Mariam nhớ cồn cào “những đêm hè
cùng mẹ Nana ngủ trên cái mái phẳng của kolba, ngắm nhìn ánh trăng rọi sáng
cả vùng Gul Daman, những buổi đêm nóng đến nỗi áo của họ dính vào ngực
như thể chiếc lá ướt dính vào cửa sổ. Cô nhớ những buổi chiều mùa đông ngồi
đọc sách trong kobal cùng giáo sĩ Faizullah, nhớ tiếng leng keng của nhũ băng
rơi ra từ giữa những cành cây trĩu xuống vì tuyết” [3,77]. Một cô bé suốt mười
mấy năm trời chỉ sống ở kobal với Nana, chưa từng đi ra khỏi Herat, giờ đây
phải một mình chống chọi với sự cô đơn, lạc lõng và hiu quạnh ở một nơi rất ra
quê nhà, cùng một người đàn ông xa lạ mà cô phải gọi là chồng. Và mặc dù chỉ
là những đứa trẻ, nhưng những cô bé như Mariam, sau khi kết hôn vẫn phải đối
mặt với những “cái chuyện mà những ông chồng làm với các bà vợ của họ”
[3,77]. Mariam chưa được học, và cũng chưa ai dạy cô bé cách làm một người
16


vợ và những chuyện mà một người vợ phải làm. Cô bé đã rất lo lắng, hai hàm

răng va vào nhau lách cách khi nghĩ về buổi đêm,... tất cả chỉ mới là bắt đầu cho
chuỗi ngày tăm tối của Mariam.
Bi kịch tăm tối thực sự bắt đầu với Mariam. Cô bé mới mười lăm tuổi ấy
vẫn phải thực hiện nghĩa vụ của một người vợ đối với Rasheed trong sự ngây
ngô và hoảng sợ. Và cô bé Mariam của chúng ta đã mang thai ở cái tuổi mười
lăm. Một cô bé mười lăm tuổi, chưa thể hiểu và lo lắng hết cho cuộc sống của
mình, đã phải gánh vác trách nhiệm của một người vợ, giờ đây là trách nhiệm
của một người mẹ. Mặc dù vậy, với bản năng làm mẹ ẩn sâu trong con người
Mariam, khi từ phòng khám trở về, điều kỳ lạ đã xảy đến với Mariam khi nhìn
đâu cô cũng thấy các màu sắc sặc sỡ, như thể “đã có một chiếc cầu vồng tan
vào trong mắt cô vậy” [3,103]. Niềm vui làm mẹ lan tỏa trong ánh mắt của cô
gái nhỏ. Làm mẹ. Nó khiến cho trái tim Mariam “như muốn vỡ ra vì xúc động.
Nó cứ rộn ràng cho đến khi tất cả những mất mát, tất cả những đau khổ, tất cả
những cô đơn, những hèn kém trong cô được gột rửa sạch”[3,103]. Bản năng
của một người sắp làm mẹ đang thôi thúc trong người Mariam. Nhưng đồng
thời, kì vọng cô sinh con trai của Rasheed cũng đè nặng lên vai cô, khiến
Mariam luôn thấp thỏm không yên. Tưởng rằng đó đứa bé sinh ra sẽ là một cái
kết đẹp cho một cuộc tảo hôn đầy vội vã, thế nhưng, trong một buổi đi hamam –
tới nhà tắm hơi – Mariam đã sẩy thai. Cô đã mất đi đứa con đầu lòng của mình,
đồng thời phải chịu đựng cả cơn giận dữ của Rasheed.
Trong bốn năm đầu của cuộc hôn nhân, Mariam đã bảy lần vỡ òa trong
niềm vui sướng khi biết mình sắp được làm mẹ, và cũng bảy lần cô phải chịu sự
đau đớn đến tột cùng khi mất đi những đứa con. Từ năm 15 tuổi đến năm 19
tuổi, một quãng thời gian không dài, nhưng Mariam đã mang thai và sảy thai
đến bảy lần! Cơ thể của một cô bé vị thành niên sao có thể chịu đựng được
những nỗi đau và mất mát đó? Cứ mỗi lần mất đi đứa con là một lần rút đi linh
hồn của Mariam, và cũng bào mòn cả sức khỏe của cô bé. Đối với một người
phụ nữ, không nỗi đau nào sánh bằng việc bản thân mất đi khả năng làm mẹ. Và
Mariam, vốn dĩ có thể có những đứa con cho riêng mình, nhưng chỉ vì tảo hôn,
17



vì mang thai và sảy thai nhiều lần khi còn quá nhỏ, đã khiến cô gái ấy đã vĩnh
viễn mất đi khả năng làm mẹ ở tuổi 19.
Đau đớn về cả thể xác và tinh thần, Mariam không nhận được bất kỳ sự
đồng cảm, an ủi nào từ người chồng của mình, mà thậm chí, đó còn là nguyên
nhân khiến cho Mariam bị bạo hành và xâm hại. Cô liên lục nhận được những
lời chửi rủa, những trận đòn vô cớ từ Rasheed. Những ham muốn, đòi hỏi cùng
khao khát có con trai của hắn khiến cho cô bé Mariam liên tục mang thai, mặc
cho thể chất và tinh thần đều tổn thương. Đến khi cô mất đi đứa con, thái độ của
Rasheed ngày càng trở nên tồi tệ. Sự bạo hành tinh thần này ban đầu là một sự
im lặng khéo dài. Ông ta “dường như dễ trở nên bực bội hơn, ông ta chê đồ cô
nấu, phàn nàn về sự bừa bộn quanh sân hoặc thậm chí chỉ ra những vết bẩn rất
nhỏ ở trong nhà” [3,111]. Rồi sự khó chịu, xa cách còn thể hiện qua những lần
ông ta dẫn Mariam ra ngoài: “Ông ta đi rất nhanh trên vỉa hè và luôn luôn ở
phía trước cô vài bước chân, không nói năng gì, không để ý đến Mariam đang
gần như phải chạy để theo kịp. Ông ta không còn cười trong mỗi lần đi ra ngoài
nữa” [3,111].
Thời gian trôi qua càng khiến tính tình của Rasheed trở nên tồi tệ hơn. Sau
bảy lần hi vọng rồi thất vọng, cuộc sống của Mariam tại ngôi nhà này càng trở
nên tồi tệ. Ban đầu chỉ là sự im lặng, rồi đến những ánh mắt hằn học, những lời
mỉa mai, cục cằn, nhưng về sau, tất cả những cố gắng lấy lòng của Mariam chỉ
đổi lại những trận đòn kinh hoàng. Cô bé Mariam luôn cố nấu những bữa ăn
ngon lành cho Rasheed, nhưng ông ta “bỏ vào miệng nhai một miếng, rồi miếng
thứ hai, sai đó nhăn mặt ghê tởm và nhổ cơm ra cái thảm ăn sofrah”, rồi “giận
dữ vẩy hạt cơm dính trên ngón tay và hất cái đĩa ra xa, [...], sau đó lao ra khỏi
nhà, đóng sầm các cánh cửa sau lưng” [3,120]. Mariam thực sự sợ hãi. Sự run
rẩy và khiếp sợ đè nặng lên trái tim cô. Nhưng chưa kịp bình tĩnh lại thì Rasheed
đã quay lại và đem theo một sự trừng phạt. Ông ta quay lại với một nắm sỏi
trong tay và ra lệnh “Bỏ hết vào mồm!”. Bỏ mặc sự van xin và sợ hãi của

Mariam, “hai bàn tay bạo liệt của ông ta siết chặt hàm cô. Ông ta thô bạo chọc
hai ngón tay vào miệng cô và cậy nó mở ra, sau đó nhét những viên sỏi cứng,
18


lạnh ngắt vào trong. Mariam vùng vẫy phản kháng, bụm miệng lại, nhưng ông
ta vẫn ấn những viên sỏi vào, cái môi trên của ông ta cong lên khinh bỉ”[3,121].
Ông ta cưỡng ép Mariam nhai nắm sỏi đá đó, và theo mỗi động tác nhau của cô,
mọi thứ như vỡ vụn ra. Đó không chỉ là sự vỡ vụ của những chiếc răng mà còn
là sự vỡ vụn của trái tim, của linh hồn cô, và của cả mơ ước về một gia đình êm
ấm.
Bi kịch của Mariam chỉ phản ánh một phần rất nhỏ trong cuộc sống của
những cô bé là nạn nhân của tảo hôn nhưng cũng đủ để người đọc đồng cảm,
thấu hiểu trước số phận của những đứa trẻ Afghanistan trước những hủ tục lạc
hậu đang đè nặng.
1.2. Miếng ghép Laila
1.2.1. Laila và bi kịch chiến tranh
Laila và Tariq yêu nhau, một điều mà chẳng ai thấy ngạc nhiên bởi tất cả
mọi người trong vùng đều đinh ninh rằng một ngày nào đó hai người đó sẽ lấy
nhau thôi. Nhưng cũng chính những biến cố chẳng lường trước từ những biến
động liên miên trong nước đã đẩy đưa cuộc đời hai con người trẻ tuổi đi sang hai
ngã rẽ, mọi người đều ra đi, ngay cả Tariq cũng không nằm ngoài cái quy luật
đó, anh phải đi vì người cha đang bị bệnh tim nặng của mình không thể chịu nổi
tiếng bom đạn ngày ngày dội xuống Kabul – thành phố xinh đẹp của họ.
Trong cái đêm trước khi anh đi, Laila đã trao cho anh niềm vui sướng
trong sự thăng hoa của tình yêu trong hai trái tim trẻ trung, nồng nhiệt, và khi
anh đề nghị cô hãy đi cùng anh, hãy lấy anh, Laila đã từ chối, trong nỗi đau đớn
khôn xiết, nhưng cô cũng có những bổn phận phải hoàn thành, giống như anh,
bởi mẹ cô nhất quyết không rời khỏi vùng đất mà các con bà đã phải đổ máu và
chết đi để bảo vệ. Lời thề nguyền của Tariq trước khi ra đi rằng “Anh nhất định

sẽ quay lại tìm em” không chỉ đơn giản là một câu nói, mà đó như là lời thề tự
trái tim, lời thế với đấng thần linh mà anh trao trọn đức tin của mình, là một sợi
dây ràng buộc tâm hồn và cuộc đời họ với nhau mãi mãi.
Nhưng hơn hai tuần sau khi Tariq đi và những tưởng như sẽ không bao
giờ có thể gặp lại anh nữa, rốt cuộc Laila cũng được hi vọng trở lại khi bố cô
19


thông báo rằng gia đình họ sẽ đi sơ tán sau khi mẹ cô đã đồng ý bởi vì bà không
muốn mất nốt đứa con nữa, Laila khi này đã tràn trề những hi vọng về việc được
gặp lại người yêu dấu và được ở bên anh, mơ về tương lai của hai người. Nhưng
rồi, chính những biến cố chính trị và những xoay vần của lịch sử đã khiến cho
ước mơ được bên nhau của họ kéo dài đến tận mười năm sau đó khi một quả
rocket cướp đi cha mẹ của Laila và khiến cô suýt chết, một sự sắp xếp đầy
nghiệt ngã của số phận đã đẩy Laila vào nhà Rasheed, vào vòng tay quỷ dữ.
Thêm một lần nữa niềm hi vọng của Laila bị vùi dập khi cô nhận được
hung tin rằng Tariq đã chết, mọi ước vọng của Laila như đều lụi tàn trong
khoảnh khắc cô nghe tin anh đã chết. Laila mô tả cảm giác của cô là một thứ nỗi
đau đông đặc, kìm nén, cô đã không thể khóc nổi, nhưng dường như người đọc
có thể nghe được tiếng trái tim cô vụn vỡ, vỡ nát, có thể nhìn thấy được sự sống
đang ngưng lại bên trong con người cô và cảm nhận được bầu không khí đông
đặc quanh cô gái ấy, dường như, cả thế giới quanh cô đều đã lụi tàn. Nhưng một
lần nữa hi vọng lại được thắp lên khi Laila phát hiện ra sự tồn tại của một sinh
linh bé bỏng trong mình, là một phần mà Tariq yêu dấu đã để lại cho cô và Laila
nhất quyết phải bảo vệ đứa bé ấy bằng mọi giá. Và vì thế, cô đã chấp nhận lấy
Rasheed trong một sự toan tính, dàn xếp của riêng mình để hợp pháp hóa đứa
con của cô. Laila biết rằng nếu đứa con của mình khi sinh ra là một harami, nó
sẽ phải chịu những điều kinh khủng, miệt thị, sỉ nhục như thế nào. Chính vì vậy,
Laila đã phải đánh đổi cả hạnh phúc, sự tự do của bản thân để cưới một người
như Rasheed, tìm kiếm cho đứa con bé bỏng của mình một người cha hợp pháp.

Có thể thấy, mẩu ghép nhỏ Laila và bi kịch chiến tranh tạo nên miếng
ghép cho nhân vật này. Và những gì đứa trẻ này còn phải đối mặt chưa dừng lại
ở đây.
1.2.2. Laila và bi kịch người vợ 14 tuổi
Sau 18 năm Mariam làm vợ của Rasheed, số phận của Mariam và Laila
bất ngờ đi chung một con đường khi Laila trở thành vợ của Rasheed lúc cô bé
mới 14 tuổi. Cô bé Laila dường như lặp lại số phận của Mariam khi ở độ tuổi vị
thành niên mà phải chấp nhận lấy một ông già chắc đã 60 tuổi hoặc hơn, đáng
20


tuổi cha, tuổi ông của cô bé. Độ tuổi ấy còn nhỏ hơn tuổi của Mariam khi lấy
Rasheed. Và cô bé Laila phải chấp nhận kết hôn ở cái tuổi mà Babi và cô chưa
bao giờ chấp nhận, để có thể tìm cho mình một chỗ dựa và bảo vệ đứa con trong
bụng của cô bé với Tariq. Laila đã phải hi sinh quá lớn. Chiến tranh đã cướp đi
tình yêu đầu đời của Laila, cướp đi cả bố mẹ thân yêu của cô, khiến cô phải chấp
nhận cuộc hôn nhân này. Và cô cũng bắt đầu lại một chuỗi ngày bi kịch như
Mariam từng chịu đựng.
Laila đã mang thai và sinh con ở tuổi 14. May mắn hơn Mariam khi Laila
vẫn khỏe mạnh và có thể sinh Aziza một cách an toàn. Thế nhưng, Laila vẫn chỉ
là một đứa trẻ. Việc sinh con quá sớm này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe,
mà nó còn dẫn đến bi kịch khi cả mẹ và con đều chỉ là những đứa trẻ. Laila phải
vừa phải đối mặt với sự hằn học, tức giận của Rasheed, vừa tránh gây phiền
nhiễu đến Mariam, đồng thời phải vật lộn để chăm sóc cho đứa trẻ. Ở độ tuổi 14,
chưa ai chỉ bảo cho Laila biết cách làm thế nào để chăm sóc và nuôi nấng một
đứa trẻ đúng cách. Tất cả những điều cô làm dường như đều theo bản năng của
một người mẹ. Tất cả mọi thứ xung quanh đứa bé đều làm cô lo lắng khi
“Đứng đầu danh sách là bệnh viêm phổi, luôn nằm trong diện tình nghi mỗi khi
đứa trẻ có những cơn ho nhẹ. Rồi là bệnh lỵ, nỗi sợ hãi về căn bệnh này ngày
càng lớn hơn sau mỗi lần đứa bé bị ỉa chảy. Rồi mỗi nốt đỏ cũng được cho là

dấu hiệu của bệnh sởi hay bệnh đậu mùa” [3,265]. Và mỗi ngày Laila đều bận
rộn với hết việc cho ăn, hát ru, lại đến việc tung nựng đứa bé rồi bế, ngay cả khi
nó ngủ, cô cũng bận rộn với hàng đống tã lót,...
Laila cứ xoay vòng trong chuỗi công việc ấy và những lo lắng ấy và đồng
thời cũng phải đối phó với những đòi hỏi, ham muốn của Rasheed. Chỉ vì đứa bé
cô sinh ra là một bé gái khiến Rasheed thất vọng và tức giận. Ông ta luôn gắt
gỏng với tất cả mọi thứ, và chỉ muốn Laila nhanh chóng tiếp tục mang thai và
sinh cho ông ta một đứa con trai, bất chấp sự phản kháng của Laila.
Ở Afghanistan, tỉ lệ bé gái kết hôn dưới 16 tuổi lên đến gần 57%. Hầu hết
các bé gái kết hôn sớm sẽ có thai ngay lập tức, dẫn đến bi kịch cho cả hai mẹ
con khi mà người mẹ cũng chỉ là một đứa trẻ. Theo thống kê của Trung tâm
21


Pulitzer, tỉ lệ các cô dâu trẻ con tử vong giữa thai kỳ cao gấp đôi phụ nữ trong
độ tuổi 20. Đó là chưa kể một số bệnh lý phụ khoa gặp phải khi bị buộc quan hệ
tình dục và sinh con trước khi cơ thể phát triển hoàn toàn. Trong rất nhiều những
công bố gần đây, các công trình đã chỉ ra, hơn 50% trẻ em gái bị ép cưới hoặc
đính hôn ở tuổi lên 10, một số phải cưới đàn ông ở tuổi lục tuần, 80% các cuộc
hôn nhân ở nông thôn nghèo là không tự nguyện. Lý do thường là vì tình trạng
bắt cóc, cưỡng hiếp ở quốc gia này rất cao nên các gia đình muốn con lập gia
đình sớm, số khác hôn nhân là một cách để dàn xếp chuyện tiền nong hay bất
hòa [15]... Cưới và mang thai sớm nên tỉ lệ phụ nữ tử vong trong quá trình mang
thai và sinh nở ở đất nước này cao nhất thế giới. Phụ nữ hứng chịu tình trạng
bạo lực, ngược đãi trong gia đình, ngoài xã hội như một chuyện bình thường, họ
không được bảo vệ, không có sức và không có quyền tự bảo vệ mình. Số phận
Laila cũng là một trong những minh chứng tiêu biểu, rõ ràng nhất cho những
công bố này.
Rõ ràng là, không chỉ có Mariam, Laila với những bi kịch gia đình và xã
hội để lại nhiều ấn tượng mạnh về số phận trẻ thơ Afghanistan ngay giữa thời

hiện đại. Từ đó, rất nhiều vấn đề về thân phận con người và khát vọng sống
được đặt ra.
Tiểu kết chương 1
Trẻ em là một hình tượng phổ biến trong văn học. Chúng luôn được khắc
họa với những nét tính cách đặc trưng nhất, đó là ngây thơ, trong sáng và yêu
đời. Trong cuốn tiểu thuyết Ngàn mặt trời rực rỡ cũng vậy. Hosseini đã xây
dựng nên hình tượng những đứa trẻ sống trên đất nước Afghanistan, dù có sự
khác biệt về đất nước, dân tộc hay lối sống,... nhưng chúng vẫn như bao đứa trẻ
khác trên thế giới, rất ngây thơ, trong sáng và yêu đời. Thế nhưng, tại thế kỷ
XXI đầy văn minh và hiện đại này, những đứa trẻ Afghanistan ấy lại đang ngày
ngày bị chi phối, đè nén bởi những hủ tục nghèo nàn và lạc hậu. Từ những
miếng ghép như Mariam hay Laila qua kết cấu lắp ghép – song hành, chân dung,
số phận, cuộc đời của những trẻ Afghanistan được phác họa đủ đầy hơn bao giờ
hết.
22


CHƯƠNG 2. SUỐI NGUỒN CỦA THẾ GIỚI TRẺ THƠ AFGHANISTAN
TRONG NGÀN MẶT TRỜI RỰC RỠ
Suối nguồn là một mạch nước mà người ta tin rằng có khả năng cải lão
hoàn đồng cho bất cứ ai uống nước từ đó, hoặc ngâm mình hay tắm ở đó. Trong
văn học, nó còn là ẩn dụ chỉ bất cứ thứ gì có khả năng kéo dài tuổi thọ. Trong
23


cuốn tiểu thuyết này, suối nguồn của thế giới trẻ thơ Afghanistan chính là chỉ
những điều tốt đẹp, những hồi ức, hoài niệm đẹp đẽ và thiêng liêng đã giúp
những đứa trẻ Afghanistan dù phải chịu nhiều khó khăn, đau thương, mất mát
nhưng vẫn giữ cho mình một thế giới trẻ thơ tươi đẹp, trong trẻo trong sâu thẳm
tâm hồn.

2.1. Mariam và hồi ức tươi đẹp về người cha
Trước khi chứng kiến cái chết của Nana và bắt đầu những ngày tháng địa
ngục, cô bé Mariam đã có một tuổi thơ dù thiếu thốn nhưng vẫn ngập tràn những
hồi ức tươi đẹp về người cha. Dòng hồi ức này là một trong những suối nguồn
tắm mát tâm hồn Mariam.
Mở đầu câu chuyện, chúng ta bắt gặp cô bé Mariam trong sáng, luôn thích
được bố Jalit gọi cô bé “là bông hoa nhỏ của ông”[3,12]. Cô bé thích những
buổi được bố ghé thăm, ngồi vào lòng ông và nghe ông kể chuyện về Herat, về
Gauhar Shad, về những cánh đồng lúa mì xanh tươi, những vườn cây trái, những
vườn nho trĩu quả và cả những khu chợ mái vòm nhộn nhịp trong thành phố,...
Mặc dù chưa từng được chứng kiến, nhưng Mariam vẫn “luôn lắng nghe một
cách say sưa”[3,13]. Những khoảnh khắc ấy, trong tâm trí của cô bé Mariam
không ngừng dâng trào cảm giác thán phục, “run lên vì tự hào” trước người bố
của mình. Ngay cả khi Nana – mẹ của cô bé – buông những lời miệt thị bố Jalit
thì cô bé vẫn không ngớt đi tình yêu, niềm tự hào, hãnh diện của mình đối với
bố. Cũng như bao bé gái khác, Mariam thích những nụ cười, những món quà và
cả sự trìu mến mà bố Jalit mang lại. Mariam vô tư, hồn nhiên như một nàng
công chúa nhỏ của bố Jalit, và chính cô bé cũng cảm thấy “mình xứng đáng
được hưởng tất cả vẻ đẹp và sự hào phóng mà cuộc sống mang lại” [3,14].
Những điều Jalit làm, cô bé đều yêu thích. Từ việc ông đến thăm cô bé một đến
hai tiếng vào thứ Năm hàng tuần, đến cái cách ông dang tay ôm cô bé rồi tung
cô lên cao như một nghi thức chào hỏi giữa hai người, những giây phút ông dạy
cô tập vẽ, những hộp quà nhỏ mà ông đem đến, và cả những lúc ông dạy cô tập
hát những câu ca, tình cảm cha con như hòa vào trong từng câu ca:
“Lili lili chiếc chậu tắm của chim
24


Trên trên bờ đất
Con cá tuế ngồi trên vành uống nước

Trượt xuống dưới chìm mất” [3,34]
Do đó, Mariam lại càng tôn thờ bố, người đàn ông dù chỉ đến thăm cô có
một lần mỗi tuần nhưng lại luôn yêu thương cô, che chở cô, khiến cô cảm thấy
an toàn khi ở bên cạnh ông, người đàn ông đã kể cô nghe những câu chuyện về
các vùng đất ông đến và mang theo những món quà cho cô. Mariam đã tôn thờ
bố mình và gần như quay lưng với mẹ bởi bà nói quá nhiều lời cay nghiệt về
Jalit. Trong suy nghĩ của Mariam, cô giữ một lòng tin gần như trọn vẹn với ông,
ngược lại với mẹ, thái độ của cô gần như là dửng dưng, cô nghe lời bà ở bên
ngoài bởi cô lo sợ jinn sẽ nhập vào bà, nhưng thật tâm lại luôn bác bỏ những
điều mẹ mình nói.
Tình yêu của Mariam dành cho bố của mình thực sự sâu sắc và to lớn.
Tình cảm ấy luôn cháy mãnh liệt trong tâm hồn trong sáng của cô bé Mariam.
Tác giả Khaled Hosseini đã khắc họa những tình cảm mãnh liệt ấy qua việc
miêu tả cảnh vật và suy nghĩ, cảm xúc của Mariam. Gần kobal có một khu đất
trống mà Mariam rất thích đến. Cô thích ngồi một mình ở đó, ngắm “Herat trải
rộng phía dưới như bàn cờ của một đứa trẻ... Rồi những ngọn tháp ở xa, giống
như những ngón tay bụi bặm của người khổng lồ và những con đường Mariam
tưởng tượng đã chật cứng người, xe ngựa và những con la. Có những đàn chim
nhạn đang sà xuống chao liệng trên đầu” [3,41]. Trong đôi mắt của một đứa trẻ,
Herat thực sự là một thiên đường. Đó là nơi bố Jalit đã kể cho cô, là nơi mà
Mariam luôn tưởng tượng về nó. Herat mang vẻ đẹp nhộn nhịp, tấp tập nhưng
không kém phần lãng mạn. Mariam đã luôn khao khát về nó như khao khát tình
yêu thương từ bố. Cô bé yêu thương và tôn thờ bố Jalit một cách sâu sắc và tôn
kính nhất. Chính vì vậy, ngắm nhìn bầu trời Herat, ngắm những cánh chim chao
liệng trên không, Mariam đã cảm thấy ghen tị với chúng vì “Chúng đã được tới
Herat. Chúng đã từng bay qua các nhà thờ, các khu chợ trong thành phố. Có
khi chúng đã từng đậu trên tường nhà bố Jalit, trên những bậc thềm rạp chiếu
phim của ông” [3,41]. Cô bé ngây thơ ấy đi ghen tị với cả những chú chim? Phải
25