QUAN HỆ THƯƠNG MẠI MỸ - TRUNG VÀ TÁC ĐỘNG ĐẾN KINH TẾ
VIỆT NAM

Quan hệ song phương Mỹ - Trung Quốc được coi là một trong các mối
quan hệ song phương quan trọng nhất của thế giới bởi tính quy mô của hai nền
kinh tế này. Xu hướng phát triển của quan hệ này dù theo chiều hướng nào cũng
sẽ tác động sâu sắc đến cục diện kinh tế – tài chính thế giới, đặc biệt là các
nước khu vực Châu Á- Thái Bình Dương. Căng thăng thương mại giữa Mỹ và
Trung Quốc không ngừng leo thang trong thời gian vừa qua đã làm gia tăng
mức độ rủi ro đối với kinh tế - tài chính thế giới. IMF (tháng 10/2018) hạ dự
báo tăng trưởng toàn cầu xuống còn 3,8% trong năm 2018, so với mức 3,9%
trong dự báo trước đó (tháng 4/2018). Cả hai nước Mỹ - Trung Quốc đều là
những đối tác thương mại lớn của Việt Nam do vậy nền kinh tế Việt Nam cũng
không tránh khỏi có những tác động từ quan hệ căng thẳng giữa Mỹ- Trung
Quốc.
Từ khóa: quan hệ Mỹ - Trung, chiến tranh thương mại, kinh tế, xuất nhập
khẩu.
1. Quan hệ thương mại Mỹ - Trung
Mỹ hiện nay là vẫn siêu cường duy nhất, là đầu tàu của kinh tế thế giới với
mức GDP danh nghĩa khoảng 19 nghìn tỷ USD (năm 2017), chiếm khoảng 25%
GDP, 11% thương mại toàn cầu, là trung tâm tài chính lớn nhất lớn nhất toàn
cầu. Tuy nhiên, khoảng cách giữa Mỹ và các nước đang dần thu hẹp lại trước sự
trỗi dậy của Trung Quốc cũng như các nền kinh tế mới nổi khác với tốc độ tăng
trưởng kinh tế cao và kéo dài liên tục trong nhiều năm.
Mô hình phát triển kinh tế với các đặc trưng riêng đã đem lại cho Trung
Quốc những thành công đáng kể, từ một nước nghèo trở thành nền kinh tế lớn
thứ hai thế giới (sau Mỹ) từ năm 2010 1 (thay thế vị trí mà Nhật Bản đã nắm giữ
từ thập kỷ 60), thu nhập bình quân đầu người không ngừng tăng lên, trở thành
công xưởng sản xuất của thế giới, nhà xuất khẩu lớn nhất thế giới và cũng là một
trong những quốc gia thu hút được nhiều vốn FDI nhất thế giới. Với tốc độ tăng
trưởng cao và liên tục, trung bình 8,6%/năm trong giai đoạn 1970 - 2015, gần

10%/năm trong giai đoạn 2000 - 2015, Trung Quốc đã thành công trong việc
vươn lên thành cường quốc trên thế giới. Quy mô GDP của Trung Quốc đã tăng
hơn 3 lần trong giai đoạn 2007-2017, từ mức 3.571 tỷ USD năm 2007 lên
11.937 tỷ USD năm 2017. Tốc độ tăng trưởng cao cũng cho phép Trung Quốc
thu hẹp và rút ngắn khoảng cách so với nền kinh tế số 1 thế giới - Mỹ. Nếu như
năm 2007, GDP của Mỹ là 14.477 tỷ USD, cao gấp 4 lần GDP của Trung Quốc

1 Tính theo quy mô GDP theo giá hiện hành. Nếu tính theo sức mua ngang giá thì năm
2014, Trung Quốc là nền kinh tế lớn trên thế giới với quy mô GDP đạt trên 18,29 nghìn tỷ
USD, trong khi GDP của Mỹ chỉ đạt 17,42 nghìn tỷ USD.


thì đến năm 2017 GDP của Mỹ là 19.362 tỷ USD, chỉ còn cao gấp 1,6 lần GDP
Trung Quốc.
Cùng với tăng trưởng kinh tế, tỷ lệ nghèo của Trung Quốc cũng giảm dần
từ 80% (năm 1981) xuống khoảng 3,1% (năm 2017), giúp hơn 700 triệu người
thoát khỏi tình trạng nghèo sau hơn 30 năm đổi mới và mở cửa 2. Vị trí và vai trò
của Trung Quốc trong kinh tế toàn cầu cũng không ngừng tăng lên. Năm 2017,
tăng trưởng kinh tế Trung Quốc chiếm 15,06% GDP toàn cầu.
Hình 1. Cơ cấu GDP toàn cầu năm 2017
Đơn vị: %

Trung Quốc;
15.19%

Nguồn: Tính toán từ số liệu của IMF

Ngoại thương trở thành cửa ngõ quan trọng để Trung Quốc tham gia vào
quá trình hợp tác và cạnh tranh kinh tế quốc tế. Trung Quốc hiện nay là nước
xuất khẩu lớn nhất và nhập khẩu lớn thứ hai trên thế giới. Năm 2017, tỷ trọng

kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc chiếm khoảng 14% tổng kim ngạch toàn
cầu và kim ngạch nhập khẩu chiếm khoảng 11% tổng kim ngạch nhập khẩu toàn
cầu. Giai đoạn 1978 - 1993, cán cân thương mại của Trung Quốc luôn trong tình
trạng thâm hụt tuy nhiên kể từ năm 1994, thặng dư cán cân thương mại quốc tế
tăng nhanh đã giúp Trung Quốc trở thành quốc gia có lượng dự trữ ngoại tệ lớn
nhất thế giới. Tính đến hết năm 2017, dự trữ ngoại hối của Trung Quốc là 3.139
tỷ USD3. Nhờ chính sách thương mại trong thời gian cải cách mở cửa, chủ
trương chú trọng sản xuất, Trung Quốc đã nhanh chóng trở thành “công xưởng
thế giới”. Trong đó Mỹ là một trong các thị trường xuất khẩu chính của Trung
Quốc, chiếm khoảng 20% tổng khối lượng hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc.
Trong khi đó, nhập khẩu từ Mỹ vào Trung Quốc chỉ chiếm khoảng 9% tổng khối
lượng nhập khẩu của Trung Quốc, làm cho cho cán cân thương mại của Mỹ với
2 Channel Newsasia (02/02/2018), China Brings Nearly 13 Mln People Out of Poverty
in 2017 - Xinhua.
3 State Administration of Foreign Exchange (4/2018), The Time-series Data of
China's Foreign Exchange Reserves.


Trung Quốc luôn ở trong trạng thái thâm hụt. Năm 2017, mức thâm hụt này lên
đến 375 tỷ USD4, trở thành một trong những vấn đề được quan tâm nhiều nhất
trong chính quyền của Tổng thống Donal Trump. Theo số liệu từ cục thống kê
Mỹ, năm 2017 Trung Quốc là nước xuất khẩu lớn nhất vào Mỹ, giá trị lên đến
505,6 tỷ USD trong khi đó nước xuất khẩu lớn thứ hai vào Mỹ là Mexico cũng
chỉ đạt 314 tỷ USD, cách khá xa so với Trung Quốc.
Bảng 1: Quan hệ thương mại giữa Mỹ và một số đối tác thương mại lớn 2017-2018
Đơn vị tính: tỷ USD
STT
1
2
3

4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

Tên nước
Trung Quốc
Mexico
Nhật
Đức
Ý
Ấn độ
Hàn Quốc
Canada
Đài loan
Pháp
Thụy sĩ
Anh
Braxin
Neitherland
Việt Nam


Xuất
khẩu
130,4
243
67,7
53,5
18,3
25,7
48,3
282,4
25,8
33,6
21,7
56,3
37,1
42,2
8,1

2017
Nhập Tổng
khẩu XNK
505,6
636
314
557
136,5
204,2
117,7
171,2
50

68,3
48,6
74,3
71,2
119,4
300
582,4
42,5
68,2
48,9
82,5
36
57,7
53,1
109,4
29,4
66,5
17,7
60
46,4
54,5

5 tháng 2018
Xuất
Nhập Tổng
khẩu
khẩu XNK
52,9 205,1
258
109,1 139,7 248,8

29,4
58,8
88,2
24,6
52,2
76,8
9,6
22,2
31,8
12,5
22,6
35,1
22,2
29,4
51,6
125,7 131,8 257,5
11,1
17,8
28,9
14,4
21,3
35,7
9,4
16,8
26,2
28,6
24,7
53,3
15,6
11,9

27,5
19,9
9
28,9
3,9
18,9
22,8
Nguồn: Cục Thống kê Mỹ

Trên thực tế, chính sách thương mại của Mỹ đã có sự thay đổi đáng kể sau
khi ông Donal Trump trở thành tổng thống của Mỹ. Ngay từ khi tranh cử Tổng
thống năm 2016, Ông Donald Trump đã có những quan điểm khác biệt về chính
sách thương mại đang được thực hiện của nước Mỹ. Với việc hướng đến mục
tiêu “Nước Mỹ số 1”, chính sách thương mại của Mỹ kể từ khi ông Donal
Trump nắm quyền đang có sự thay đổi rõ nét, tập trung hơn vào các quan hệ
thương mại song phương, yêu cầu đàm phán lại hiệp định NAFTA nhằm phát
huy lợi thế của Mỹ và cân bằng lại lợi ích của Mỹ trong thương mại quốc tế.
Xung đột thương mại giữa Mỹ và các nước, đặc biệt là các đối tác thương mại
lớn của Mỹ ngày càng lớn trong bối cảnh bảo hộ thương mại gia tăng 5. Đối với
khu vực EU, giá trị trao đổi thương mại hàng hóa hai chiều giữa hai nền kinh tế
4 Năm 2017, cán cân thương mại hàng hóa và dịch vụ của Mỹ thâm hụt 552 tỷ USD.
5 Theo thống kê của WTO, kể từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, có 60
nền kinh tế lớn nhất thế giới đã áp đặt thêm 7.000 biện pháp bảo hộ thương mại trong đó Mỹ,
Eu đưa ra nhiều biện pháp nhất với hơn 1.000 biện pháp cho mỗi nền kinh tế, tiếp đó là Ấn
độ, Ác –hen- ti-na, Liên bang Nga và Nhật Bản.


đạt hơn 700 tỷ USD, giá trị trao đổi thương mại hàng hóa và dịch vụ lên đến 1,1
nghìn tỷ USD trong năm 2016. Mỹ cũng đã có những cáo buộc, đe dọa đánh
thuế lên các mặt hàng nhập khẩu từ EU. Tuy nhiên, hiện nay giữa Mỹ và các

nước EU cũng đã đạt được những thỏa thuận nhằm giải tỏa căng thẳng thương
mại. Ngoài ra, Mỹ cũng đã đạt được thỏa thuận và ký lại hiệp định NAFTA với
tên gọi mới USMCA với hai nước Mê hi cô và Canada 6. Do vậy, hiện nay căng
thẳng thương mại giữa Mỹ và và các đối tác lớn chính là quan hệ giữa Mỹ và
Trung Quốc. Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung dường như đang tập trung vào
vấn đề thâm hụt thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc mà khởi nguồn là từ vấn đề
đầu tư. Ngay từ những năm 1970 khi Trung Quốc thực hiện các chiến lược cải
cách kinh tế và mở rộng cửa cho đầu tư nước ngoài và thành lập các khu kinh tế
đặc biệt với các ưu đãi thuế nhằm thu hút đầu tư. Thành công của chính sách này
đã đưa Trung Quốc trở thành cơ sở sản xuất cho các công ty đa quốc gia với chi
phí thấp nhất.
Năm 2001, khi Trung Quốc trở thành thành viên của WTO các rào cản về
thuế đối với hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc cũng được dần dần gỡ bỏ,
Trung Quốc trở thành một trong những nước nhận được nhiều vốn FDI nhất thế
giới nhờ vào làn song đầu tư của các công ty đa quốc gia. Cũng kể từ giai đoạn
đó, xuất khẩu của Trung Quốc vào Mỹ tăng tốc. Theo số liệu của Tổng cục Hải
Quan Trung Quốc, trong 6 tháng đầu năm 2018, 41,58% xuất khẩu của Trung
Quốc là từ các công ty đa quốc gia. Điều này hàm ý rằng việc thặng dư cán cân
thương mại của Trung Quốc với Mỹ cũng có phần đóng góp đáng kể từ các công
ty đa quốc gia. Logistic của Trung Quốc cũng là một trong các yếu tố để thu hút
FDI và sau FDI là xuất khẩu của các doanh nghiệp FDI ra thế giới và xuất khẩu
vào Mỹ. Thực tế, các công ty đa quốc gia của Mỹ đã tận dụng lợi thế cơ sở sản
xuất với chi phí thấp của Trung Quốc để đầu tư và xuất khẩu các sản phẩm trung
gian, sản phẩm cuối cùng về Mỹ. Các doanh nghiệp Mỹ có thể được hưởng lợi
trong ngắn hạn từ các chi phí giá rẻ ở Trung Quốc nhưng về dài hạn Trung Quốc
sẽ trở nên cạnh tranh hơn trong thương mại quốc tế. Đây cũng là lý do vì sao
Tổng thống Donal Trump muốn mang sản xuất trở lại Mỹ. Để thực hiện ý định
này, ngày từ năm 2017 các chính sách kinh tế của Donal Trump đã được thực
hiện khá nhất quán: Giới thiệu các cải cách nhằm giảm thuế đối với doanh
nghiệp, bãi bỏ chính sách Obamacare nhằm giảm gánh nặng cho doanh nghiệp;

rút khỏi hiệp định khí hậu Paris với hy vọng rằng sẽ giữ được hơn 2 triệu việc
làm, chủ yếu trong lĩnh vực sản xuất.
Tuy nhiên, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung có thể không đơn thuần là
từ khía cạnh thương mại - đầu tư mà có thể còn là vấn đề cạnh tranh chiến lược
chính trị. Thực chất của căng thẳng thương mại chính là xung đột giữa hai nước
trong việc tranh giành vị trí thống trị kinh tế toàn cầu. Hiện nay GDP của Mỹ
vẫn cao gấp 1,6 lần GDP của Trung Quốc, tuy nhiên, nếu Trung Quốc tiếp tục
duy trì được đà tăng trưởng tốt thì khả năng nền kinh tế này sẽ vượt kinh tế Mỹ
6
/>

trong vòng 10 năm tới là điều có thể xảy ra 7. Do đó, căng thẳng thương mại giữa
Mỹ và các nền kinh tế lớn, đặc biệt là căng thẳng thương mại Mỹ - Trung còn là
cách để Mỹ: (i) kiềm chế sự trỗi dậy8 cũng như giấc mơ Trung Hoa9 của Trung
Quốc; (ii) ngăn chặn việc Trung Quốc trở thành người thiết lập lại trật tự thế
giới10; (iii) làm cho nước Mỹ mạnh trở lại.
2. Tác động đến kinh tế - tiền tệ của Việt Nam
Căng thẳng thương mại leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc không đơn
thuần là từ vấn đề thương mại nên khó có thể đoán định được thời gian kéo dài
cũng như mức độ leo thang của cuộc xung đột thương mại 11. Là 2 nền kinh tế
lớn nhất thế giới nên xung đột thương mại giữa hai nước nếu lan rộng không chỉ
ảnh hưởng đến cả hai nước mà còn cả các nền kinh tế khác. Việt Nam là nền
kinh tế có mức độ mở cửa lớn (lên đến 200%GDP) và có quan hệ thương mại
chặt chẽ với cả hai nước Mỹ - Trung Quốc nên mức độ ảnh hưởng là không
tránh khỏi. Một số tác động hai chiều từ xung đột thương mại Mỹ - Trung đến
Việt nam có thể bao gồm:

7 Ngân hàng HSBC dự báo GDP của Trung Quốc sẽ đạt mức 26.000 tỷ USD vào năm
2030 trong khi đó, GDP của Mỹ tăng chậm hơn lên 25.200 tỷ USD vào năm 2030.
8 Với tốc độ tăng trưởng cao, trung bình 8,6%/năm trong giai đoạn 1970 - 2015, gần

10%/năm trong giai đoạn 2000 - 2015, Trung Quốc đã thành công trong việc thay đổi vị thế
trên thế giới. GDP bình quân đầu người (tính theo giá hiện hành) đã không ngừng tăng, từ 309
USD (năm 1980) lên 6.329 USD (năm 2012) và đạt 8.582 USD (năm 2017). Cùng với tăng
trưởng kinh tế, tỷ lệ nghèo của Trung Quốc cũng giảm dần từ 80% (năm 1981) xuống khoảng
3,1% (năm 2017), giúp hơn 700 triệu người thoát khỏi tình trạng nghèo sau hơn 30 năm đổi
mới và mở cửa. Vị trí và vai trò của Trung Quốc trong kinh tế toàn cầu cũng không ngừng
tăng lên. Năm 2017, tăng trưởng kinh tế Trung Quốc chiếm 15,06% GDP toàn cầu.
9 Giấc mộng Trung hoa bao gồm 4 phần: (i) Trung Hoa mạnh mẽ (trên các lĩnh vực kinh tế,
chính trị, ngoại giao, khoa học và quân sự); (ii) Trung Hoa văn minh (bình đẳng, giàu văn
hóa, đạo đức cao); (iii) Trung Hoa hài hòa (giữa các tầng lớp xã hội); (iv) Trung Hoa tươi đẹp
(môi trường lành mạnh, ít ô nhiễm). Nhằm hiện thực hóa “Giấc mộng Trung Hoa”, gia tăng sự
ảnh hưởng đến khu vực và thế giới, Trung Quốc đã đưa ra nhiều sáng kiến với mục đích cân
bằng lực lượng với Hoa Kỳ, như các sáng kiến về xây dựng NDB, AIIB, BRI...
10 Mặc dù trỗi dậy mạnh mẽ nhưng xét một cách toàn diện Trung Quốc vẫn có những hạn chế
nhất định so với Hoa kỳ về kinh tế, quân sự và khoa học công nghệ. Trong đó, về kinh tế Hoa
kỳ dựa chủ yếu vào tiêu dùng nội địa trong khi đó kinh tế Trung Quốc dựa vào xuất khẩu, do
vậy sẽ dễ bị tổn thương hơn khi cục diện kinh tế - tài chính thay đổi; về quân sự Hoa kỳ cũng
bỏ xa Trung Quốc với thế phát triển vượt trội về kinh tế và khoa học công nghệ tiên tiến nhất.
Nhận thức được điều này, năm 2015 Trung Quốc đã thực hiện chủ trương phát triển khoa học
công nghệ với chiến lược made in China 2025 với kế hoạch nâng cấp cơ sở sản xuất của
Trung Quốc trong 10 lĩnh vực chiến lược, như robot, chất bán dẫn, hàng không và các loại xe
năng lượng mới. Mục tiêu chính là tự cung tự cấp, bao gồm các mục tiêu như thiết bị hàng
không và sản xuất thiết bị viễn thông. Khoa học công nghệ là chìa khóa giúp Trung Quốc có
thể tiến xa hơn nữa trong cuộc đua định vị lại quyền lực và trật tự thế giới. Đây cũng là lý do
Mỹ đánh thuế vào hàng công nghệ cao của Trung Quốc.
11 Donal Trump đe dọa có thể đánh thuế lên cả 505 tỷ USD hàng nhập khẩu từ Trung Quốc


Đối với thương mại: Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung có thể đem lại cơ
hội cho một số nhóm hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ hoặc Trung

Quốc. Đó là các mặt hàng công nghiệp và hàng nông sản.
Đối với thị trường Mỹ, các mặt hàng của Trung Quốc bị Mỹ áp đặt thuế
thêm 25% chủ yếu là các mặt hàng máy móc, thiết bị điện tử, công nghệ cao
(khoảng 1.300 sản phẩm, xem bảng) và mục đích của việc khởi mào các biện
pháp trừng phạt này không chỉ nhắm vào mục đích giảm thâm hụt thương mại
mà còn nhằm hạn chế kế hoạch thống trị ngành công nghệ cao dưới kế hoạch
mang tên “Made in China 2025”.
Xét trong quy mô căng thẳng thương mại hiện nay, Việt Nam gần như ít
có cơ hội tăng xuất khẩu sang Mỹ bởi danh mục các mặt hàng bị Mỹ đánh thuế
đều là các mặt hàng công nghiệp công nghệ cao mà Việt Nam chưa có năng lực
sản xuất. Trong khi đó, căn cứ vào các chủng loại hàng hóa có khả năng bị đánh
thuế cao như máy móc, hóa phẩm, linh kiện máy bay, lốp cao su và thiết bị y tế
thì những nước trong khu vực như Malaysia, Thái Lan và Singapore mới là các
nước có cơ hội mở rộng xuất khẩu sang thị trường Mỹ.
Tuy nhiên, trong danh mục gói đánh thuế 10% lên giá trị 200 tỷ USD
hàng nhập khẩu của Trung Quốc có hiệu lực kể từ ngày24/9 /2018có nhóm thủy
sản, hoa quả (dứa), gạo… là nhóm hàng Việt Nam có lợi thế. Mặt hàng dệt may
đã được loại ra khỏi danh sách này 12. Do đó, Việt Nam sẽ có thể cơ hội để xuất
khẩu thay thế hàng Trung Quốc vào Mỹ. Mặc dù vậy, đó cũng chỉ là cơ hội tiềm
năng bởi khi hàng xuất khẩu của Việt Nam vào Mỹ phải vượt qua được các hàng
rào của Mỹ về tiêu chuẩn, chất lượng, kỹ thuật...
Đối với thị trường Trung Quốc, do nước này cũng áp thuế nhập khẩu tăng
thêm đối với các mặt hàng nông sản của Mỹ nên cũng đem lại cơ hội cho hàng
nông sản của Việt Nam thâm nhập thị trường Trung Quốc. Ngoài ra, ưu đãi thuế
quan của Hiệp định thương mại tự do Trung Quốc – ASEAN (ACFTA) cũng
như các cam kết quốc tế khác của Trung Quốc đã và đang tạo thuận lợi cho hàng
nông, thủy sản của Việt Nam thâm nhập, mở rộng thị phần tại thị trường này.
Thực tế cho thấy, hàng nông sản, đặc biệt là các mặt hàng rau quả của Việt Nam
xuất khẩu 7 tháng đầu năm 2018 sang Trung Quốc đã tăng khoảng 12% so với
cùng kỳ năm 2017. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra đối với xuất khẩu nông sản sang

Trung Quốc là sự cạnh tranh của Thái Lan, Indonesia, Ấn Độ, Campuchia...
cũng như việc Trung Quốc ngày càng yêu cầu cao về chất lượng sản phẩm, kiểm
dịch thực vật. Điều này sẽ khiến nông sản Việt Nam chịu rào cản chất lượng cao
hơn trước. 
Bảng 2: Kim ngạch xuất khẩu Việt Nam sang Trung Quốc
Đơn vị tính: triệu USD
ST
T

Mặt hàng

7 tháng 2017

7 tháng 2018

12
/>

1

Tổng kim ngạch xuất khẩu

15.919

19.976

2

Hàng thủy sản


543

555,6

3

Hàng rau quả

1538,1

1723,5

4

Gạo

623,2

491

5

Sắn

492

517
Nguồn: Tổng cục Hải quan

Ngoài ra, cũng không loại trừ trường hợp hàng hóa Trung Quốc sẽ được

đội lốt hàng hóa Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ để tránh sự trừng phạt về thuế.
Đây là vấn đề cần phải chú trọng theo dõi để có những ứng phó kịp thời, tránh
việc Mỹ phát hiện sẽ áp đặt trừng phạt lên hàng hóa của Việt Nam.
Ở chiều ngược lại, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung cũng có thể gia
tăng áp lực đối với vấn đề nhập siêu từ Trung Quốc của Việt Nam. Tuy nhiên,
xét đến cơ cấu các mặt hàng mà Trung Quốc bị Mỹ áp thuế thì nguy cơ này cũng
không nhiều và không đáng lo ngại.
Bảng 3: Danh mục các mặt hàng Trung Quốc bị áp thuế 25% trong xung đột
thương mại Hoa Kỳ - Trung Quốc
STT
1

2

3

Nhóm các mặt hàng Hoa Kỳ áp
thuế
Phương tiện vận tải
- Một số loại xe có động cơ diesel
- Một số loại xe có động cơ điện
- Một số xe máy, kể cả xe gắn máy
- Máy bay trực thăng
- Một số máy bay và máy bay trợ
lực khác
- Các bộ phận máy bay
- Phà và tàu du lịch
Tàu vũ trụ và công nghệ
- Tàu vũ trụ khởi động
- Vệ tinh thông tin liên lạc

Máy móc công nghiệp
- Lò phản ứng hạt nhân
- Khung gầm lắp động cơ cho một
số phương tiện
- Tua bin thủy lực
- Máy phân loại trái cây hoặc nông
sản khác
- Nhà máy cán kim loại
- Khuôn mẫu cho thủy tinh, cao su
hoặc plastic
- Đường ray
- Thiết bị hàn điện
Các thiết bị y tế
- Máy tạo nhịp tim - Máy phát tia X
- Thiết bị tia cực tím - Dụng cụ gây
mê - Dụng cụ quang học

Nhóm các mặt hàng Trung Quốc áp thuế
Phương tiện vận tải
- Một số xe chở khách
- Một số xe chở khách nhỏ
- Một số phương tiện ngoài đường

Trái cây và rau quả
- Khoai tây nuôi
- Nấm
- Truffles
- Táo
- Quả anh đào
- Bơ

Sản phẩm sữa
- Bơ
- Kem
- Sữa chua
Cá
- Cá hồi đỏ đông lạnh
- Cá thu đông lạnh
- Cá ngừ vây vàng đông lạnh
Hải sản
- Mực đông lạnh
- Tôm
- Vây cá mập đóng hộp


- Bạch tuộc
- Nhím biển

4

Khác
- Các bộ phận của thiết bị kiểm tra
các thiết bị bán dẫn
- Một số kính hiển vi và kính viễn
vọng
- Địa chấn

Gia cầm
- Thịt bò đông lạnh
- Thịt lợn tươi hoặc lạnh
- Thịt lợn sấy khô, hun khói hoặc muối

- cốm gà đông lạnh
- Toàn bộ vịt đông lạnh
Thuốc lá
- Thuốc lá điếu
- Xì gà thuốc lá
- Thuốc lá không có thuốc
Thức ăn cho thú cưng
- Thức ăn cho mèo đóng hộp
- Thức ăn cho chó đóng hộp
Đồ uống
- Whisky
- Ethanol biến tính
- Nước cam ép không đông lạnh với đường
ít hơn 20%
Nguồn: Tổng hợp13

Đối với đầu tư, căng thẳng thương mại có thể tạo nên hiện tượng hoặc xu
hướng chuyển dịch đầu tư từ Trung Quốc vào ASEAN trong đó có Việt Nam.
Trên thực tế, dù không có căng thẳng thương mại Mỹ - Trung thì xu hướng dịch
chuyển này vẫn có thể diễn ra bởi hiện nay khi các hiệp định thương mại của
Khu vực ASEAN (AFTA) và giữa ASEAN với Trung Quốc (ACFTA) đã bước
vào giai đoạn cắt giảm thuế cuối cùng và chi phí sản xuất tại Trung Quốc tăng
lên. Thị trường các nước ASEAN đang trở thành điểm đầu tư hấp dẫn. Ngoài ra,
hiện nay Trung Quốc đang thực hiện chiến lược đổi mới mô hình phát triển,
trong đó chính sách đầu tư cũng được điều chỉnh theo hướng bền vững và hiệu
quả, hạn chế các ngành nghề ô nhiễm môi trường. Việc Trung Quốc điều chỉnh
tăng trưởng theo chiều sâu, tạo giá trị gia tăng chủ yếu dựa trên tăng năng suất
và những ngành có hàm lượng công nghệ, chất xám cao có thể khiến tăng trưởng
chậm lại, đồng thời làm mất đi các yếu tố về chi phí lao động giá rẻ của Trung
Quốc. Điều này buộc các nhà đầu tư đánh giá lại cơ hội đầu tư và chuyển hướng

sang các thị trường có tiềm năng tăng trưởng cao hơn như Việt Nam. Những rủi
ro từ xung đột thương mại và bất ổn gia tăng càng khiến các công ty nước ngoài
có thêm lý do để mở cơ sở kinh doanh ở ASEAN do vậy thúc đẩy xu hướng
chuyển dịch đầu tư.
Dù cơ hội để thu hút vốn đầu tư tăng lên song vấn đề đặt ra đối với việc
thu hút FDI của Việt nam giai đoạn hiện nay không chỉ là vấn đề về giá trị, quy
mô dự án mà cần chú trọng đặc biệt đến chất lượng của các dự án FDI, tác động
của FDI đến việc phát triển kinh tế xã hội, môi trường, công nghệ cũng như việc
kết nối được giữa doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp trong nước trong việc
tham gia vào chuỗi liên kết toàn cầu.
13 />

Đối với tỷ giá, đồng nhân dân tệ của Trung Quốc mất giá mạnh trong thời
gian vừa qua. Tính chung 8 tháng đầu năm 2018 14, đồng nhân dân tệ đã mất giá
khoảng 5,7% so với đồng USD. Trong khi đó, đồng VND được duy trì khá ổn
định, chỉ mất giá khoảng 1,2% so với USD. Điều này làm cho đồng VND bị lên
giá so với đồng CNY. Không chỉ vậy, hầu hết các đồng tiền trong khu vực (ngoại
trừ Thái Lan) đều có mức mất giá so với đồng USD cao hơn Việt Nam, điều này
cũng đồng nghĩa hàng hóa của Việt Nam đắt lên tương đối so với các nước.
Bảng: Tỷ giá USD so với một số đồng tiền
2/1/2018
CNY (Trung Quốc)

20/8/2018

% thay đổi

6,49

6,86


5,70

32,58

32,94

1,10

4,02

4,1

1,99

13,514

14,588

7,95

63,67

69,63

9,36

JPY (Nhật)

112,63


110,56

-1,84

VND

22.415

22.684

1,20

ThB (Thái lan)
MYR (Malaysia)
IDR (Indonesia)
INR (Ấn độ)

Nguồn: Tổng hợp từ Bloomberg

Bên cạnh căng thẳng thương mại Mỹ - Trung, chính sách đồng nhân dân
tệ yếu của Trung Quốc sẽ tiếp tục tác động đến hoạt động xuất nhập khẩu của
Việt Nam. Tuy nhiên, việc điều chỉnh tỷ giá nhằm cân đối lại tình hình cần phải
được nghiên cứu kỹ nhằm tránh việc Mỹ sẽ áp đặt thuế lên hàng nhập khẩu của
Việt Nam. Hiện nay, Việt nam cũng là đối tác thương mại lớn thứ 15 của Mỹ với
cán cân thương mại thặng dư nghiêng về phía Việt Nam. Tính đến hết năm 2017,
cán cân thương mại Việt Nam – Mỹ thặng dư khoảng 38,3 tỷ USD. 5 tháng đầu
năm 2018, cán cân thương mại thặng dư 15 tỷ USD.
Mặc dù hiện nay Mỹ chưa cáo buộc bất kỳ nước nào thao túng tiền tệ
song trên thực tế Mỹ đã áp đặt thuế hoặc gây căng thẳng thương mại đối với một

số nước có quan hệ thương mại lớn, tạo ra thâm hụt lớn trong cán cân thương
mại của Mỹ và nằm trong danh sách giám sát của báo cáo “Chính sách kinh tế vĩ
mô và ngoại hối của các đối tác thương mại lớn của Mỹ” (Trung Quốc, Mexico,
Canada…). Do đó, việc điều hành chính sách tỷ giá phải được công khai, minh
bạch để đảm bảo rằng Mỹ sẽ không đưa Việt Nam vào danh sách giám sát hoặc
có những hành động trừng phạt đối với hàng nhập khẩu của Việt Nam vào Mỹ.
Tài liệu tham khảo
1. Michelle Toh (2018), “The trade war is making 1,300 products more
expensive”.
14 Tính đến ngày 20/8/2018


2. Jethro Mullen (2018), China: The US has started 'the biggest trade war'
in history
3. Kevin Rudd (2018), Could Trade War Lead to the Real Thing?
4. US Department of Treasury (2018), Macroeconomic and Foreign
Exchange Policies of Major Trading Partners of the United States.
5. />