BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

ĐIỀU TRA DIỄN BIẾN BỆNH SƯƠNG MAI TRÊN CÂY DƯA LEO
VÀ KHẢO SÁT HIỆU LỰC PHÒNG TRỪ BỆNH CỦA
MỘT SỐ CHẾ PHẨM SINH HỌC TẠI XÃ XUÂN THỚI
THƯỢNG, HUYỆN HÓC MÔN, TP. HỒ CHÍ MINH

Sinh viên thực hiện: PHAN DOÃN THẮNG
Ngành: NÔNG HỌC
Niên khóa: 2008-2012

Tp. Hồ Chí Minh, tháng 07/2012


i

ĐIỀU TRA DIỄN BIẾN BỆNH SƯƠNG MAI TRÊN CÂY DƯA LEO
VÀ KHẢO SÁT HIỆU LỰC PHÒNG TRỪ BỆNH CỦA
MỘT SỐ CHẾ PHẨM SINH HỌC TẠI XÃ XUÂN THỚI
THƯỢNG, HUYỆN HÓC MÔN, TP. HỒ CHÍ MINH

Tác giả
PHAN DOÃN THẮNG

Khóa luận được đệ trình để đáp ứng yêu cầu
cấp bằng Kỹ sư ngành Nông học

Giáo viên hướng dẫn:

TS. Võ Thị Thu Oanh

Tp. Hồ Chí Minh, tháng 07/2012


ii

LỜI CẢM ƠN
Trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Nông Lâm Tp. Hồ Chí
Minh, Ban Chủ nhiệm Khoa Nông học, quý Thầy (Cô) trong Khoa Nông học và trong
Trường đã tận tình truyền đạt kiến thức, tạo cho chúng em những nền tảng vững chắc.
Trân trọng cảm ơn các hộ nông dân ở xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn và gia
đình anh Lê Tuấn Khanh đã tận tình giúp đỡ trong suốt thời gian điều tra và bố trí thí
nghiệm.
Con xin chân thành cảm ơn Cô TS. Võ Thị Thu Oanh đã tận tình hướng dẫn, chỉ
bảo con trong quá trình làm đề tài cho đến khi hoàn thành luận văn này.
Trân trọng cảm ơn Công ty TNHH Long Đỉnh đã cung cấp chế phẩm sinh học
HTD và HTG cho tôi thực hiện đề tài.
Con xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến cha mẹ đã sinh thành và nuôi dưỡng con, tạo
điều kiện tốt nhất để con có thể theo học và hoàn thành khóa học này.
Xin cảm ơn bạn bè, những người đã luôn giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực
hiện đề tài.
Chân thành cảm ơn.
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 07 năm 2012
PHAN DOÃN THẮNG


iii

TÓM TẮT

Đề tài nghiên cứu :
‘‘Điều tra diễn biến bệnh sương mai trên cây dưa leo và khảo sát hiệu lực phòng trừ bệnh của
một số chế phẩm sinh học tại xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh’’
Địa điểm : Tại Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh
Thời gian : Từ tháng 03 năm 2012 đến tháng 06 năm 2012
Mục tiêu đề tài : Nắm được tình hình bệnh sương mai hại dưa leo vụ khô 2012 tại xã
Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh. Xác định được loại chế
phẩm sinh học có hiệu quả phòng trị bệnh sương mai trên cây dưa leo để sử dụng trong
sản xuất dưa leo tại xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh.
Nội dung thực hiện: Điều tra tình hình bệnh sương mai hại dưa leo vụ khô 2012 tại xã
Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn và khảo sát hiệu quả phòng trị bệnh sương mai
trên cây dưa leo của một số chế phẩm sinh học. Thí nghiệm được bố trí theo kiểu khối
đầy đủ hoàn toàn ngẫu nhiên, năm nghiệm thức, bốn lần lặp lại. Diện tích mỗi ô là 30
m2. Mật độ: 17000 cây/ha. Thí nghiệm gồm ba chế phẩm sinh học, một thuốc hóa học
và đối chứng phun nước lã.
Kết quả đạt được như sau :
Các ruộng trồng dưa leo được điều tra ở vụ khô 2012 tại xã Xuân Thới Thượng,
huyện Hóc Môn đều bị bệnh sương mai ở mức độ nặng nhẹ khác nhau, bệnh bắt đầu
xuất hiện ở giai đoạn 12 - 16 NSG và phát triển mạnh nhất từ giai đoạn chuẩn bị ra hoa
đến khi thu hoạch.
Hai giống dưa leo đang được ưa chuộng và được trồng phổ biến ở vụ khô 2012
tại xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn đều bị nhiễm bệnh sương mai. Mức độ
nhiễm bệnh của giống Én Vàng cao hơn giống Hunter 1.0. Mật độ trồng càng dày thì
tỷ lệ bệnh sương mai càng tăng và ngược lại. Ở mật độ 17 – 18 ngàn cây/ha bị bệnh
nặng hơn so với mật độ 11 – 14 ngàn cây/ha.


iv

Hiệu quả phòng trừ bệnh sương mai trên dưa leo của các loại thuốc biểu hiện ở

mức độ khác nhau. Thuốc hóa học Daconil 75WP mang lại hiệu quả cao nhất, kế đến
là chế phẩm sinh học HTD + HTG. Chế phẩm BIOFERT Mx và kích kháng Ruby đạt
hiệu quả chưa cao trong phòng trừ bệnh sương mai. Về mặt hiệu quả kinh tế, chế phẩm
sinh học HTD + HTG đem lại hiệu quả kinh tế cao nhất 16,55 triệu đồng/ha. Kế đến là
chế phẩm BIOFERT Mx với 15,15 triệu đồng/ha. Thuốc hóa học Daconil 75WP kinh
tế chỉ đạt 13 triệu đồng/ha. Kích kháng Ruby đem lại hiệu quả kinh tế thấp nhất với
12,84 triệu đồng/ha.


v

MỤC LỤC
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT............................................................................vii
Chương 1........................................................................................................................ 1
MỞ ĐẦU........................................................................................................................ 1
1.1 Đặt vấn đề.................................................................................................................1
1.2 Mục đích và yêu cầu...................................................................................................2
1.2.1 Mục đích................................................................................................................. 2
1.2.2 Yêu cầu................................................................................................................... 2
Chương 2........................................................................................................................ 3
TỔNG QUAN TÀI LIỆU................................................................................................3
2.1 Sơ lược về cây dưa leo................................................................................................3
2.2 Nguồn gốc, phân bố...................................................................................................3
2.3 Đặc tính thực vật học..................................................................................................3
2.3.1 Hệ rễ....................................................................................................................... 3
2.3.2 Thân....................................................................................................................... 4
2.3.3 Lá........................................................................................................................... 4
2.3.4 Hoa......................................................................................................................... 4
2.3.5 Quả......................................................................................................................... 4
2.4 Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh đối với cây dưa leo........................................................5

2.4.1 Nhiệt độ.................................................................................................................. 5
2.4.2.Ánh sáng................................................................................................................. 5
2.4.3 Nước...................................................................................................................... 5
2.4.4 Đất và dinh dưỡng...................................................................................................5
2.5 Các thời kỳ sinh trưởng và phát triển của dưa leo.........................................................6
2.5.1 Thời kỳ nảy mầm....................................................................................................6
2.5.2 Thời kỳ cây con.......................................................................................................6
2.5.3 Thời kỳ ra hoa.........................................................................................................6
2.5.4 Thời kỳ ra hoa rộ.....................................................................................................6
2.5.5 Thời kỳ già cỗi........................................................................................................6
2.6 Tình hình bệnh hại trên dưa leo và giới thiệu về bệnh sương mai trên dưa leo................7


vi

2.6.1 Tình hình bệnh hại...................................................................................................7
2.6.2 Giới thiệu về bệnh sương mai..................................................................................7
2.7 Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước...................................................................9
2.7.1 Tình hình nghiên cứu trong nước..............................................................................9
2.7.2 Tình hình nghiên cứu ngoài nước...........................................................................10
2.8 Đặc tính của các loại thuốc được sử dụng trong thí nghiệm.........................................11
2.8.1 BIOFERT Mx.......................................................................................................11
2.8.2 HTG..................................................................................................................... 13
2.8.3 HTD – 02.............................................................................................................. 14
2.8.4 HTD – 03.............................................................................................................. 15
2.8.5 HTD – 04.............................................................................................................. 16
2.8.6 Phân kích kháng Ruby...........................................................................................17
2.8.7 Daconil 75WP.......................................................................................................18
Chương 3...................................................................................................................... 19
VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........................................................19

3.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu.............................................................................19
3.2 Nội dung nghiên cứu................................................................................................19
3.3 Vật liệu nghiên cứu..................................................................................................19
3.4 Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................19
3.4.1 Điều tra tình hình bệnh sương mai dưa leo ở vụ khô 2012 tại xã Xuân Thới Thượng,
huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh..................................................................................19
3.4.2 Khảo sát hiệu quả phòng trừ bệnh sương mai trên cây dưa leo của một số chế phẩm
sinh học tại xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh............................21
3.5 Phương pháp xử lý số liệu.........................................................................................27
Chương 4...................................................................................................................... 28
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN........................................................................................28
TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................................47
PHỤ LỤC..................................................................................................................... 48


vii

DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT

NT

Nghiệm thức

LLL

Lần lặp lại

NSG

Ngày sau gieo


TLB

Tỷ lệ bệnh

CSB

Chỉ số bệnh

CV

Hệ số biến động

LSD

Mức sai khác có ý nghĩa

BVTV

Bảo vệ thực vật


viii

DANH SÁCH CÁC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT............................................................................vii
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT............................................................................vii
Chương 1........................................................................................................................ 1
Chương 1........................................................................................................................ 1
MỞ ĐẦU........................................................................................................................ 1

MỞ ĐẦU........................................................................................................................ 1
1.1 Đặt vấn đề.................................................................................................................1
1.1 Đặt vấn đề.................................................................................................................1
1.2 Mục đích và yêu cầu...................................................................................................2
1.2 Mục đích và yêu cầu...................................................................................................2
1.2.1 Mục đích................................................................................................................. 2
1.2.1 Mục đích................................................................................................................. 2
1.2.2 Yêu cầu................................................................................................................... 2
1.2.2 Yêu cầu................................................................................................................... 2
Chương 2........................................................................................................................ 3
Chương 2........................................................................................................................ 3
TỔNG QUAN TÀI LIỆU................................................................................................3
TỔNG QUAN TÀI LIỆU................................................................................................3
2.1 Sơ lược về cây dưa leo................................................................................................3
2.1 Sơ lược về cây dưa leo................................................................................................3
2.2 Nguồn gốc, phân bố...................................................................................................3
2.2 Nguồn gốc, phân bố...................................................................................................3
2.3 Đặc tính thực vật học..................................................................................................3
2.3 Đặc tính thực vật học..................................................................................................3
2.3.1 Hệ rễ....................................................................................................................... 3
2.3.1 Hệ rễ....................................................................................................................... 3
2.3.2 Thân....................................................................................................................... 4
2.3.2 Thân....................................................................................................................... 4


ix

2.3.3 Lá........................................................................................................................... 4
2.3.3 Lá........................................................................................................................... 4
2.3.4 Hoa......................................................................................................................... 4

2.3.4 Hoa......................................................................................................................... 4
2.3.5 Quả......................................................................................................................... 4
2.3.5 Quả......................................................................................................................... 4
2.4 Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh đối với cây dưa leo........................................................5
2.4 Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh đối với cây dưa leo........................................................5
2.4.1 Nhiệt độ.................................................................................................................. 5
2.4.1 Nhiệt độ.................................................................................................................. 5
2.4.2.Ánh sáng................................................................................................................. 5
2.4.2.Ánh sáng................................................................................................................. 5
2.4.3 Nước...................................................................................................................... 5
2.4.3 Nước...................................................................................................................... 5
2.4.4 Đất và dinh dưỡng...................................................................................................5
2.4.4 Đất và dinh dưỡng...................................................................................................5
2.5 Các thời kỳ sinh trưởng và phát triển của dưa leo.........................................................6
2.5 Các thời kỳ sinh trưởng và phát triển của dưa leo.........................................................6
2.5.1 Thời kỳ nảy mầm....................................................................................................6
2.5.1 Thời kỳ nảy mầm....................................................................................................6
2.5.2 Thời kỳ cây con.......................................................................................................6
2.5.2 Thời kỳ cây con.......................................................................................................6
2.5.3 Thời kỳ ra hoa.........................................................................................................6
2.5.3 Thời kỳ ra hoa.........................................................................................................6
2.5.4 Thời kỳ ra hoa rộ.....................................................................................................6
2.5.4 Thời kỳ ra hoa rộ.....................................................................................................6
2.5.5 Thời kỳ già cỗi........................................................................................................6
2.5.5 Thời kỳ già cỗi........................................................................................................6
2.6 Tình hình bệnh hại trên dưa leo và giới thiệu về bệnh sương mai trên dưa leo................7
2.6 Tình hình bệnh hại trên dưa leo và giới thiệu về bệnh sương mai trên dưa leo................7
2.6.1 Tình hình bệnh hại...................................................................................................7



x

2.6.1 Tình hình bệnh hại...................................................................................................7
2.6.2 Giới thiệu về bệnh sương mai..................................................................................7
2.6.2 Giới thiệu về bệnh sương mai..................................................................................7
2.7 Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước...................................................................9
2.7 Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước...................................................................9
2.7.1 Tình hình nghiên cứu trong nước..............................................................................9
2.7.1 Tình hình nghiên cứu trong nước..............................................................................9
2.7.2 Tình hình nghiên cứu ngoài nước...........................................................................10
2.7.2 Tình hình nghiên cứu ngoài nước...........................................................................10
2.8 Đặc tính của các loại thuốc được sử dụng trong thí nghiệm.........................................11
2.8 Đặc tính của các loại thuốc được sử dụng trong thí nghiệm.........................................11
2.8.1 BIOFERT Mx.......................................................................................................11
2.8.1 BIOFERT Mx.......................................................................................................11
2.8.2 HTG..................................................................................................................... 13
2.8.2 HTG..................................................................................................................... 13
2.8.3 HTD – 02.............................................................................................................. 14
2.8.3 HTD – 02.............................................................................................................. 14
2.8.4 HTD – 03.............................................................................................................. 15
2.8.4 HTD – 03.............................................................................................................. 15
2.8.5 HTD – 04.............................................................................................................. 16
2.8.5 HTD – 04.............................................................................................................. 16
2.8.6 Phân kích kháng Ruby...........................................................................................17
2.8.6 Phân kích kháng Ruby...........................................................................................17
2.8.7 Daconil 75WP.......................................................................................................18
2.8.7 Daconil 75WP.......................................................................................................18
Chương 3...................................................................................................................... 19
Chương 3...................................................................................................................... 19
VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........................................................19

VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........................................................19
3.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu.............................................................................19
3.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu.............................................................................19


xi

3.2 Nội dung nghiên cứu................................................................................................19
3.2 Nội dung nghiên cứu................................................................................................19
3.3 Vật liệu nghiên cứu..................................................................................................19
3.3 Vật liệu nghiên cứu..................................................................................................19
3.4 Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................19
3.4 Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................19
3.4.1 Điều tra tình hình bệnh sương mai dưa leo ở vụ khô 2012 tại xã Xuân Thới Thượng,
huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh..................................................................................19
3.4.1 Điều tra tình hình bệnh sương mai dưa leo ở vụ khô 2012 tại xã Xuân Thới Thượng,
huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh..................................................................................19
3.4.2 Khảo sát hiệu quả phòng trừ bệnh sương mai trên cây dưa leo của một số chế phẩm
sinh học tại xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh............................21
3.4.2 Khảo sát hiệu quả phòng trừ bệnh sương mai trên cây dưa leo của một số chế phẩm
sinh học tại xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh............................21
3.5 Phương pháp xử lý số liệu.........................................................................................27
3.5 Phương pháp xử lý số liệu.........................................................................................27
Chương 4...................................................................................................................... 28
Chương 4...................................................................................................................... 28
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN........................................................................................28
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN........................................................................................28
TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................................47
TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................................47
PHỤ LỤC..................................................................................................................... 48

PHỤ LỤC..................................................................................................................... 48


xii

DANH SÁCH CÁC BẢNG
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT............................................................................vii
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT............................................................................vii
Chương 1........................................................................................................................ 1
Chương 1........................................................................................................................ 1
MỞ ĐẦU........................................................................................................................ 1
MỞ ĐẦU........................................................................................................................ 1
1.1 Đặt vấn đề.................................................................................................................1
1.1 Đặt vấn đề.................................................................................................................1
1.2 Mục đích và yêu cầu...................................................................................................2
1.2 Mục đích và yêu cầu...................................................................................................2
1.2.1 Mục đích................................................................................................................. 2
1.2.1 Mục đích................................................................................................................. 2
1.2.2 Yêu cầu................................................................................................................... 2
1.2.2 Yêu cầu................................................................................................................... 2
Chương 2........................................................................................................................ 3
Chương 2........................................................................................................................ 3
TỔNG QUAN TÀI LIỆU................................................................................................3
TỔNG QUAN TÀI LIỆU................................................................................................3
2.1 Sơ lược về cây dưa leo................................................................................................3
2.1 Sơ lược về cây dưa leo................................................................................................3
2.2 Nguồn gốc, phân bố...................................................................................................3
2.2 Nguồn gốc, phân bố...................................................................................................3
2.3 Đặc tính thực vật học..................................................................................................3
2.3 Đặc tính thực vật học..................................................................................................3

2.3.1 Hệ rễ....................................................................................................................... 3
2.3.1 Hệ rễ....................................................................................................................... 3
2.3.2 Thân....................................................................................................................... 4
2.3.2 Thân....................................................................................................................... 4
2.3.3 Lá........................................................................................................................... 4


xiii

2.3.3 Lá........................................................................................................................... 4
2.3.4 Hoa......................................................................................................................... 4
2.3.4 Hoa......................................................................................................................... 4
2.3.5 Quả......................................................................................................................... 4
2.3.5 Quả......................................................................................................................... 4
2.4 Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh đối với cây dưa leo........................................................5
2.4 Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh đối với cây dưa leo........................................................5
2.4.1 Nhiệt độ.................................................................................................................. 5
2.4.1 Nhiệt độ.................................................................................................................. 5
2.4.2.Ánh sáng................................................................................................................. 5
2.4.2.Ánh sáng................................................................................................................. 5
2.4.3 Nước...................................................................................................................... 5
2.4.3 Nước...................................................................................................................... 5
2.4.4 Đất và dinh dưỡng...................................................................................................5
2.4.4 Đất và dinh dưỡng...................................................................................................5
2.5 Các thời kỳ sinh trưởng và phát triển của dưa leo.........................................................6
2.5 Các thời kỳ sinh trưởng và phát triển của dưa leo.........................................................6
2.5.1 Thời kỳ nảy mầm....................................................................................................6
2.5.1 Thời kỳ nảy mầm....................................................................................................6
2.5.2 Thời kỳ cây con.......................................................................................................6
2.5.2 Thời kỳ cây con.......................................................................................................6

2.5.3 Thời kỳ ra hoa.........................................................................................................6
2.5.3 Thời kỳ ra hoa.........................................................................................................6
2.5.4 Thời kỳ ra hoa rộ.....................................................................................................6
2.5.4 Thời kỳ ra hoa rộ.....................................................................................................6
2.5.5 Thời kỳ già cỗi........................................................................................................6
2.5.5 Thời kỳ già cỗi........................................................................................................6
2.6 Tình hình bệnh hại trên dưa leo và giới thiệu về bệnh sương mai trên dưa leo................7
2.6 Tình hình bệnh hại trên dưa leo và giới thiệu về bệnh sương mai trên dưa leo................7
2.6.1 Tình hình bệnh hại...................................................................................................7
2.6.1 Tình hình bệnh hại...................................................................................................7


xiv

2.6.2 Giới thiệu về bệnh sương mai..................................................................................7
2.6.2 Giới thiệu về bệnh sương mai..................................................................................7
2.7 Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước...................................................................9
2.7 Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước...................................................................9
2.7.1 Tình hình nghiên cứu trong nước..............................................................................9
2.7.1 Tình hình nghiên cứu trong nước..............................................................................9
2.7.2 Tình hình nghiên cứu ngoài nước...........................................................................10
2.7.2 Tình hình nghiên cứu ngoài nước...........................................................................10
2.8 Đặc tính của các loại thuốc được sử dụng trong thí nghiệm.........................................11
2.8 Đặc tính của các loại thuốc được sử dụng trong thí nghiệm.........................................11
2.8.1 BIOFERT Mx.......................................................................................................11
2.8.1 BIOFERT Mx.......................................................................................................11
2.8.2 HTG..................................................................................................................... 13
2.8.2 HTG..................................................................................................................... 13
2.8.3 HTD – 02.............................................................................................................. 14
2.8.3 HTD – 02.............................................................................................................. 14

2.8.4 HTD – 03.............................................................................................................. 15
2.8.4 HTD – 03.............................................................................................................. 15
2.8.5 HTD – 04.............................................................................................................. 16
2.8.5 HTD – 04.............................................................................................................. 16
2.8.6 Phân kích kháng Ruby...........................................................................................17
2.8.6 Phân kích kháng Ruby...........................................................................................17
2.8.7 Daconil 75WP.......................................................................................................18
2.8.7 Daconil 75WP.......................................................................................................18
Chương 3...................................................................................................................... 19
Chương 3...................................................................................................................... 19
VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........................................................19
VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........................................................19
3.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu.............................................................................19
3.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu.............................................................................19
3.2 Nội dung nghiên cứu................................................................................................19


xv

3.2 Nội dung nghiên cứu................................................................................................19
3.3 Vật liệu nghiên cứu..................................................................................................19
3.3 Vật liệu nghiên cứu..................................................................................................19
3.4 Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................19
3.4 Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................19
3.4.1 Điều tra tình hình bệnh sương mai dưa leo ở vụ khô 2012 tại xã Xuân Thới Thượng,
huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh..................................................................................19
3.4.1 Điều tra tình hình bệnh sương mai dưa leo ở vụ khô 2012 tại xã Xuân Thới Thượng,
huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh..................................................................................19
3.4.2 Khảo sát hiệu quả phòng trừ bệnh sương mai trên cây dưa leo của một số chế phẩm
sinh học tại xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh............................21

3.4.2 Khảo sát hiệu quả phòng trừ bệnh sương mai trên cây dưa leo của một số chế phẩm
sinh học tại xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh............................21
3.5 Phương pháp xử lý số liệu.........................................................................................27
3.5 Phương pháp xử lý số liệu.........................................................................................27
Chương 4...................................................................................................................... 28
Chương 4...................................................................................................................... 28
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN........................................................................................28
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN........................................................................................28
TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................................47
TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................................47
PHỤ LỤC..................................................................................................................... 48
PHỤ LỤC..................................................................................................................... 48


1

Chương 1
MỞ ĐẦU
1.1 Đặt vấn đề
Rau là loại cây trồng có nhiều chất dinh dưỡng, là thực phẩm cần thiết không
thể thiếu trong đời sống hàng ngày của mỗi gia đình và là nguồn cung cấp lượng lớn các
loại vitamin A, B1, C,… và các chất khoáng. Mặt khác, cuộc sống càng văn minh, hiện
đại thì rau xanh càng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe, giúp hạn chế
các mất cân đối trong khẩu phần ăn hằng ngày. Trong các loại rau, dưa leo là cây rau ăn
quả được nhiều người ưa chuộng không chỉ nhờ có mùi vị đặc trưng, tính mát, thơm
ngon mà còn là loại rau có hàm lượng dinh dưỡng cao.
Cây dưa leo có tên khoa học là Cucumis sativus L., thuộc họ bầu bí, trong họ
bầu bí thì dưa leo là loại được trồng nhiều hơn cả. Ở nước ta dưa leo đã được trồng từ
rất lâu, không chỉ để giải quyết vấn đề thực phẩm trong bữa ăn hằng ngày mà còn
được dùng để làm các loại mỹ phẩm chiết xuất từ dưa leo trong công nghiệp.

Với tình hình sản xuất nông nghiệp nói chung và cây dưa leo nói riêng ở những
vùng sản xuất rau trọng điểm của thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn trồng rau theo tập
quán canh tác cũ. Việc quá lạm dụng thuốc trừ sâu, trừ bệnh như sử dụng phối hợp nhiều
loại thuốc hóa học khác nhau cho một lần phun, phun liên tục nhiều lần và với nồng độ
cao hơn rất nhiều so với khuyến cáo. Do một số loại rau có thời gian thu hoạch sát nhau
như bầu , bí, đặc biệt đối với cây dưa leo (việc thu hoạch diễn ra liên tục 1 ngày/lần thu)
nên việc sử dụng thuốc hóa học sẽ không đảm bảo thời gian cách ly dẫn đến tồn dư
thuốc bảo vệ thực vật trên rau quả vượt mức cho phép nhiều lần, làm ảnh hưởng xấu tới
sức khỏe người tiêu dùng.
Vì vậy, vấn đề sản xuất rau, củ, quả đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm
đang thực sự cấp bách và được đặt lên hàng đầu. Do đó, việc sử dụng các thuốc và


2

chế phẩm có nguồn gốc sinh học để hạn chế hoặc thay thế sử dụng các loại thuốc
hóa học đang được ưu tiên khuyến khích sử dụng. Xuất phát từ tình hình trên và
được sự chấp thuận của Bộ môn Bảo Vệ Thực Vật, Khoa Nông Học trường Đại Học
Nông Lâm TP.Hồ Chí Minh, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Điều tra diễn
biến bệnh sương mai trên cây dưa leo và khảo sát hiệu lực phòng trừ bệnh của một
số chế phẩm sinh học tại xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí
Minh” nhằm tìm ra loại chế phẩm sinh học có hiệu quả cao trong phòng trừ bệnh
sương mai trên cây dưa leo.
1.2 Mục đích và yêu cầu
1.2.1 Mục đích
Nắm được tình hình bệnh sương mai hại dưa leo vụ khô 2012 tại xã Xuân
Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh.
Xác định được loại chế phẩm sinh học có hiệu quả phòng trị bệnh sương mai
trên cây dưa leo để sử dụng trong sản xuất dưa leo tại xã Xuân Thới Thượng, huyện
Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh.

1.2.2 Yêu cầu
Điều tra tình hình bệnh sương mai hại dưa leo vụ khô 2012 tại xã Xuân Thới
Thượng, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh.
Khảo sát hiệu quả phòng trị bệnh sương mai trên cây dưa leo của một số chế
phẩm sinh học tại xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh.


3

Chương 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1 Sơ lược về cây dưa leo
Cây dưa leo thuộc họ bầu bí: Cucurbitaceae
Tên khoa học: Cucumis sativus L.
Tên tiếng Anh: Cucumber
Số lượng nhiễm sắc thể: 14
2.2 Nguồn gốc, phân bố
Cây dưa leo là loại rau truyền thống. Nhiều tài liệu cho biết dưa leo có nguồn
gốc ở miền Tây Ấn Độ. Cũng có ý kiến cho rằng dưa leo có nguồn gốc ở Nam Á và
được trồng cách đây khoảng 3000 năm trước. Theo Trần Khắc Thi (1999) dưa leo có
nguồn gốc từ Việt Nam. Trong quá trình giao lưu buôn bán, được trồng phổ biến ở
Trung Quốc và từ đây chúng được phát triển ở Nhật Bản và Châu Âu.
2.3 Đặc tính thực vật học
2.3.1 Hệ rễ
Dưa leo có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới ẩm ướt nên hệ rễ ưa ẩm, không chịu
khô hạn cũng không chịu ngập úng. Tuy nhiên cũng có giống chịu mưa khá.
Hệ rễ dưa leo có thể ăn sâu dưới tầng đất 1m, hầu hết rễ tập trung ở tầng đất 15
- 20cm. Rễ phát triển kém sẽ ảnh hưởng đến bộ phận trên mặt đất, thân bé nhỏ sinh
trưởng kém.



4

2.3.2 Thân
Thân cây dưa leo thuộc loại leo bò, thân mảnh, nhỏ, chiều cao thân phụ thuộc
chủ yếu vào giống, điều kiện ngoại cảnh và kĩ thuật chăm sóc. Trên thân lá mầm và
lóng thân trong điều kiện ẩm độ cao có thể hình thành nhiều rễ bất định. Tùy giai đoạn
sinh trưởng mà thân có hình tròn hay góc cạnh và lông ít hay nhiều tùy giống.
2.3.3 Lá
Lá dưa leo gồm có lá mầm và lá thật, hai lá mầm mọc đối xứng qua trục thân.
Lá mầm có hình trứng và là chỉ tiêu quan trọng để đánh giá và dự đoán tình hình sinh
trưởng của cây. Những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hai lá mầm là chất lượng
giống, khối lượng hạt giống to hay nhỏ, chất dinh dưỡng trong đất, độ ẩm đất và nhiệt
độ, nhiệt độ quá thấp sẽ làm cho lá bị co rút lại.
Lá thật có 5 cánh, chia thìa nhọn, dạng chân vịt hoặc có dạng lá tròn, trên lá có
lông cứng, ngắn, màu sắc lá thay đổi.
2.3.4 Hoa
Hoa dưa leo thuộc dạng hoa đơn tính, đôi khi cũng có hoa lưỡng tính. Hoa đực
mọc thành từng chùm 5 - 7 hoa ở nách lá, hoa cái mọc đơn nhưng vị trí cao hơn hoa
đực, hoa cái có cuống ngắn và mập hơn hoa đực. Sự xuất hiện của hoa cái sớm hay
muộn phụ thuộc vào nhiệt độ, chế độ chiếu sáng, chất dinh dưỡng.
2.3.5 Quả
Quả dưa leo thường thuôn dài, quả có 3 múi, hạt dính vào giá noãn. Quả lúc
còn non có gai xù xì, khi trái lớn thì gai từ từ mất đi. Quả từ khi hình thành đến khi thu
hoạch có màu xanh đậm đến xanh nhạt, có hay không có hoa văn (sọc, vết, chấm), khi
chín quả chuyển sang màu vàng sậm hay trắng xanh. Quả tăng trưởng rất nhanh tùy
theo giống, có thể thu hoạch quả từ 8-10 ngày sau khi hoa nở.


5


2.4 Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh đối với cây dưa leo
2.4.1 Nhiệt độ
Dưa leo yêu cầu khí hậu ấm áp và khô ráo, nhiệt độ tối thiểu cho dưa leo nảy
mầm là 15,50C và tối đa là 40,50C, nhiệt độ thích hợp là >15,5 - 350C (Tạ Thu Cúc, 2005).
Nhiệt độ thích hợp cho dưa leo sinh trưởng là 20 0C. Nhiệt độ cao hơn làm cho
cây ngừng sinh trưởng và nếu kéo dài ở nhiệt độ 35 - 400C cây sẽ chết, nhiệt độ dưới
150C cây phát sinh trạng thái mất cân bằng giữa quá trình đồng hóa và dị hóa (Trần
Khắc Thi, 1999).
2.4.2.Ánh sáng
Dưa leo thuộc nhóm cây ưa sáng ngắn ngày, độ dài chiếu sáng thích hợp cho
cây sinh trưởng và phát dục là 10 - 12 giờ/ngày (Tạ Thu Cúc, 2005).
Nắng nhiều có tác dụng tốt đến khả năng quang hợp, làm gia tăng năng suất
chất lượng quả. Ánh sáng thiếu và yếu cây sinh trưởng phát triển kém, năng suất
thấp, chất lượng quả giảm, hương vị kém (Tạ Thu Cúc, 2005).
2.4.3 Nước
Dưa leo chứa đến 95% nước nên yêu cầu về ẩm độ của dưa leo rất lớn, độ
ẩm đất cho dưa leo ở giai đoạn sinh trưởng và phát triển là 85 - 95%.
Cây dưa leo chịu hạn và chịu úng kém, thiếu nước cây không những sinh
trưởng, phát triển kém mà còn tích lũy chất cucurbitacin gây đắng cho quả. Thời kỳ
cây ra hoa tạo quả nhu cầu nước cao nhất (Mai Thị Phương Anh và ctv, 1996).
2.4.4 Đất và dinh dưỡng
Cây dưa leo ưa thích đất đai màu mỡ, giàu hữu cơ, đất tơi xốp và pH tốt nhất
từ 6 – 6,5. Dưa leo trồng trên đất thịt nhẹ, đất cát pha thường cho năng suất cao, chất
lượng quả tốt (Tạ Thu Cúc, 2005).


6

Cây dưa leo yêu cầu độ phì trong đất rất cao và trong 3 yếu tố N, P, K dưa

leo sử dụng cao nhất là kali, thứ đến là đạm và ít nhất là lân (Tạ Thu Cúc, 2005).
2.5 Các thời kỳ sinh trưởng và phát triển của dưa leo
2.5.1 Thời kỳ nảy mầm
Từ khi gieo đến khi có hai lá mầm, thời kỳ này yêu cầu nhiệt độ cao, nhiệt độ
từ 150C trở lên hạt mới có khả năng nảy mầm, nhiệt độ thích hợp nhất là từ 25 - 300C.
2.5.2 Thời kỳ cây con
Từ khi có 2 lá mầm đến khi có 4 - 5 lá thật, trong thời kỳ này bộ rễ phát triển
mạnh cả chiều sâu lẫn chiều rộng, trong khi đó bộ phận trên mặt đất phát triển chậm,
thân mọc thẳng chưa phân cành, lóng thân ngắn (Tạ Thu Cúc, 2005). Vì vậy thời kỳ
này việc kết hợp giữa vun xới, bón thúc và tưới ẩm để kích thích bộ rễ mọc mạnh, thúc
đẩy sự phát triển của thân lá là biện pháp cần thiết.
2.5.3 Thời kỳ ra hoa
Thời kỳ này được xác định từ sau khi trên cây có 4 - 5 lá thật đến khi có hoa
cái đầu tiên, thân cây mọc thẳng chuyển sang trạng thái bò leo và phát triển mạnh, các
nhánh, tua cuốn được hình thành, tốc độ ra lá nhanh và kích thước lá lớn, hoa đực ra
nhiều và hoa cái đầu tiên bắt đầu xuất hiện.
2.5.4 Thời kỳ ra hoa rộ
Là thời kỳ từ khi có hoa cái đầu tiên đến khi hoa nở rộ có thể thu hoạch lứa
quả đầu tiên. Ở thời kỳ này bộ rễ phát triển mạnh, thân vươn cao và lá mọc nhiều, hoa
quả ra tập trung nên yêu cầu về nước và dinh dưỡng đầy đủ. Vì vậy, bón thúc hợp lý,
kịp thời và thu hoạch đúng độ chín là biện pháp làm tăng năng suất.
2.5.5 Thời kỳ già cỗi
Sự sinh trưởng của thân lá quả giảm đi nhanh chóng, số quả trên cây ít, cây trở
nên già cỗi. Quả phát triển không cân đối thường là dị hình. Năng suất và chất lượng


7

quả giảm đi rõ rệt. Nếu tăng cường chăm sóc bón thúc có thể làm cho thời kỳ già cỗi
đến chậm. Nhìn chung sau khi tận thu có thể nhanh chóng chuẩn bị cho vụ gieo trồng

tiếp theo để sử dụng đất đai cho hiệu quả hơn (Tạ Thu Cúc, 2005).
2.6 Tình hình bệnh hại trên dưa leo và giới thiệu về bệnh sương mai trên dưa leo.
2.6.1 Tình hình bệnh hại
Bệnh trên dưa leo chủ yếu là các bệnh: bệnh chết cây con, bệnh phấn trắng,
bệnh sương mai, bệnh khảm. Trong đó bệnh sương mai được coi là bệnh nguy hiểm
hàng đầu gây hại cho dưa leo ở tất cả các vụ trồng vào thời kỳ có nhiệt độ thấp và độ
ẩm không khí cao.
2.6.2 Giới thiệu về bệnh sương mai
2.6.2.1 Nguồn gốc
Bệnh được phát hiện đầu tiên ở Cu Ba vào năm 1868. Sau đó phát hiện thấy ở
Bắc Mỹ và đến nay phổ biến hầu khắp các nước trên thế giới (Vũ Triệu Mân và Lê
Lương Tề, 1998).
2.6.2.2 Triệu trứng bệnh
Bệnh hại các bộ phận lá, thân cành, thậm chí cả quả nhưng hại lá là chủ yếu.
Vết bệnh lúc đầu chỉ là những chấm nhỏ không màu hoặc màu xanh nhạt, sau đó
chuyển sang màu xanh vàng đến nâu nhạt, hình tròn, đa giác hoặc hình bất định. Vết
bệnh thường nằm rải rác trên lá hoặc nằm dọc các gân lá, vết bệnh có góc cạnh không
định hình. Mặt dưới lá chỗ vết bệnh thường hình thành một lớp nấm mốc màu trắng
xám, đó là các cành và bào tử phân sinh của nấm gây bệnh. Bệnh nặng nhiều vết hợp
lại thành vết lớn, gây rách nứt các mô tế bào bị bệnh, thậm chí làm lá biến dạng, cây
phát triển yếu và chết (Vũ Triệu Mân và Lê Lương Tề, 1998).


8

2.6.2.3 Nguyên nhân gây bệnh và đặc điểm phát sinh, phát triển bệnh
Nấm gây bệnh Pseudoperonospora cubensis (Berkley et Curtis) Rostovzew
thuộc bộ Peronosporales, lớp Nấm tảo. Sợi nấm hình ống, đơn bào, phân nhánh, nằm
len lỏi giữa các tế bào, hình thành vòi hút để hút chất dinh dưỡng và tạo các cành bào
tử phân sinh chui qua lỗ khí ra ngoài. Cành bào tử phân sinh dạng hình cành cây, phân

nhánh kép không đều đặn, đơn bào không màu. Đỉnh nhánh nhọn, uốn cong hình cánh
cung. Bào tử phân sinh hình bầu dục hoặc hình trứng, đơn bào không màu, vỏ mỏng
với một núm nhỏ ở trên đỉnh. Khi rơi vào giọt nước bào tử phân sinh nảy mầm và xâm
nhập qua lỗ khí vào trong gian bào của mô ký chủ. Giai đoạn hữu tính nấm hình thành
bào tử trứng hình cầu, màu vàng, màng dày chứa nhiều chất dinh dưỡng dự trữ, tồn tại
ở trên lá và tàn dư cây bệnh. Ngoài ra sợi nấm trên tàn dư thân lá bệnh là nguồn bệnh
tồn tại lâu dài qua vụ sau. Nấm này có nhiều dạng chuyển hóa khác nhau đối với từng
loài ký chủ (bầu, bí, dưa hấu, dưa leo và các loài khác thuộc họ bầu bí) (Vũ Triệu Mân
và Lê Lương Tề, 1998).
2.6.2.4 Đặc điểm phát sinh phát triển
Sự phát triển của bệnh rất thuận lợi khi có điều kiện ẩm độ cao (mưa phùn,
mưa nhỏ, gió, sương) và nhiệt độ tương đối thấp thích hợp. Trong điều kiện có giọt
nuớc hoặc ẩm độ bão hòa 100% nhiệt độ 18 0C thời kỳ tiềm dục của bệnh chỉ trong 5
giờ (Vũ Triệu Mân và Lê Lương Tề, 1998).
2.6.2.5 Biện pháp phòng trừ
Biện pháp tích cực để phòng trừ bệnh là tiêu diệt tàn dư thân lá bệnh, làm tốt
vệ sinh đồng ruộng ngay sau khi thu hoạch. Chọn giống tốt lấy giống từ những ruộng
không bệnh, xử lý hạt giống bằng thuốc hóa học. Tiến hành phun thuốc kịp thời ngay
sau khi bệnh xuất hiện (Vũ Triệu Mân và Lê Lương Tề, 1998).
Hiện nay người ta phòng trừ bệnh sương mai cho dưa leo chủ yếu là thuốc hóa
học có các hoạt chất: Propineb, Metalaxyl, Thiophanate methyl, Chlorothalonil,… tiến
hành phun thuốc kịp thời khi bệnh xuất hiện.


9

* Ngoài việc dùng thuốc hóa học còn phải kết hợp nhiều biện pháp khác như:
- Trồng với mật độ thích hợp không bón nhiều phân đạm.
- Sau khi thu hoạch dọn sạch tàn dư cây trồng, có điều kiện nên ngâm nước
ruộng một thời gian để diệt nấm.

- Ngắt bỏ các lá già và lá bị bệnh.
- Áp dụng các biện pháp canh tác (tưới nước, bón phân, thoát nước tốt) làm
cho cây khỏe mạnh tăng khả năng chống chịu.
- Sử dụng giống kháng bệnh.
2.7 Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước.
2.7.1 Tình hình nghiên cứu trong nước.
Những năm gần đây việc thí nghiệm nhằm chọn được các giống dưa leo triển
vọng có năng suất cao thích nghi điều kiện khí hậu, đất đai của từng vùng được thực
hiện và đã đáp ứng được nhu cầu thị trường giống. Hiện nay đã có nhiều nghiên cứu
về giống và các biện pháp kỹ thuật tác động nhằm nâng cao năng suất và phẩm chất
của các giống nói chung và của dưa leo nói riêng.
Theo Trần Khắc Thi, 1985 Viện cây Lương thực và Thực phẩm đã lai tạo thành
công giống dưa chuột Hữu Nghị là giống lai giữa giống Việt Nam (Quế Võ) và Nhật
Bản (Nasu Fuxinari) và được phép khu vực hóa. Đây là giống có đặc điểm tốt như thấp
cây, năng suất và chất lượng thương phẩm cao, chín sớm và chịu được bệnh phấn trắng,
sương mai.
Kim Quy Chách (2005) làm thí nghiệm tại ấp Đình, xã Tân Phú Trung,
huyện Củ Chi, TP.HCM có kết quả như sau: đối với các tổ hợp lai của công ty hạt
giống Trung Nông như: tổ hợp lai 12 (22,4 tấn/ha), tổ hợp lai 14 (25,36 tấn/ha), tổ
hợp lai 15 (27,23 tấn/ha), tổ hợp lai 17 (29,02 tấn/ha), tổ hợp lai 18 (22,92 tấn/ha),
tổ hợp lai 19 (31,77 tấn/ha), tổ hợp lai 20 (31,66 tấn/ha), tổ hợp lai 21 (32,30