BỘ ĐỀ ÔN LUYỆN ĐỘI TUYỂN HỌC SINH GIỎI VĂN THPT
CHUYÊN ĐỀ NGHỊ LUẬN XÃ HỘI
Anh/ chị hãy trình bày suy nghĩ của mình về ý kiến:
Người ta phải sống cuộc đời của mình bằng cách nhìn về phía trước, nhưng lại
chỉ có thể hiểu được nó khi nhìn lại phía sau.
1. Giải thích
- Nhìn về phía trước: Tâm thế chủ động, tự tin khi đối diện với hiện tại và hướng tới tương
lai.
- Nhìn lại phía sau: Quan sát, suy ngẫm, chiêm nghiệm về những điều đã xảy ra với cả cá
nhân mình và xã hội loài người.
- Sống cuộc đời của mình: Làm chủ cuộc đời của mình, trải nghiệm và chịu trách nhiệm về
cuộc đời của mình.
- hiểu mình: Hiểu được ý nghĩa, giá trị đời sống của bản thân.
-> Câu nói là một lời khuyên/ lời chiêm nghiệm về lối sống: Con người phải sống cuộc
đời của mình bằng cách luôn tích cực, chủ động hướng về phía trước; nhưng cũng cần biết
nhìn lại phía sau, nhìn vào lịch sử, suy ngẫm về quãng đường đã qua để hiểu mình, nhận ra
những giá trị sống đích thực.
2. Bàn luận - Tại sao con người cần nhìn về phía trước để sống cuộc đời của mình?
* Vì cuộc sống diễn ra theo quy luật khách quan, thời gian luôn trôi đi theo quy luật tuyến
tính: Cuộc đời của con người chỉ 1 lần được sinh ra, mỗi khoảnh khắc trôi qua cũng đồng
thời là một sự mất đi. Vì thế, chỉ khi con người hướng về phía trước, sẵn sàng đối diện với
với hiện tại và tương lai thì họ mới không đi ngược lại quy luật của đời sống, mới không
hoài phí cuộc đời của mình.
* Chỉ có ta mới chèo lái được cuộc đời của mình, vì thế để không bị lạc lối, sai đường; để
không sống một cuôc đời lệ thuộc vào người khác thì tất nhiên ta phải nhìn cuộc đời bằng
đôi mắt của riêng mình, phải dũng cảm và lạc quan trong cái nhìn về đời sống.
* Cuộc sống đầy rẫy khó khăn, thử thách… đòi hỏi con người phải có bản lĩnh, luôn lạc
quan, luôn chủ động tiến về phía trước.
3. Bài học/ mở rộng: Đây là lối sống trước sau, thủy chung, để cuộc sống có ý nghĩa nhất.
Trình bày suy nghĩ của anh (chị) về vấn đề đặt ra trong đoạn thơ sau:
“Chẳng có ai tẻ nhạt mãi trên đời

Mỗi số phận chứa một phần lịch sử
1


Mỗi số phận riêng, dù rất nhỏ
Chắc hành tinh nào đã sánh nổi đâu ?”
(Chẳng có ai tẻ nhạt mãi trên đời – Evgeny Evtushenko (Nga))
GỢI Ý:
1. Cảm nhận, phân tích ngắn gọn đoạn thơ để phát hiện vấn đề được đặt ra:
- Tôn trọng và đề cao con người cá nhân vì mỗi cá nhân đều có cuộc đời, số phận riêng
phong phú, độc đáo (không tẻ nhạt, không hành tinh nào sánh nổi);
- Quan hệ giữa cá nhân và xã hội: mỗi cá nhân mang trong nó một phần đặc tính, lịch sử
phát triển của cả công đồng và dù hết sức nhỏ bé nhưng mỗi cá nhân góp phần làm nên sự
đa dạng cho xã hội. (“chứa một phần lịch sử”,…).
2

Phát biểu suy nghĩ về vấn đề được đặt ra trong đoạn thơ
2.1. Giải thích

- Mỗi con người là một cá thể độc đáo, không lặp lại. Nếu chịu khó tìm hiểu con
người, đi sâu vào thế giới nội tâm của họ sẽ thấy mỗi cá nhân – dù thoạt nhìn có vẻ tẻ nhạt,
nhàm chán – là một thế giới không cùng, một quyển sách đọc không bao giờ hết. Những nét
đặc sắc ấy hợp thành màu sắc phong phú, đa dạng cho xã hội. (dẫn chứng + phân tích)
- Không có từng cá nhân thì không thể có xã hội, cũng không thể có lịch sử phát triển
xã hội. Dù không phải là tướng lĩnh tài ba, lãnh tụ xuất chúng hay nhà bác học lỗi lạc, bất kì
cá nhân nào cũng có thể góp sức vì sự phát triển chung. (dẫn chứng + phân tích)
2.2. Rút ra bài học
Hiểu đúng về quan hệ giữa cá nhân và xã hội, nhận thức rõ vai trò cá nhân sẽ giúp ta:
- Tôn trọng giá trị của mỗi con người, dù họ làm những việc rất giản đơn, bình
thường hay không có tài năng gì đặc biệt.

- Mỗi người nỗ lực phấn đấu để sống một cuộc đời phong phú, có ích cho xã hội.
Mỗi học sinh phải ra sức học tập, trau dồi kiến thức, tu dưỡng đạo đức để trở thành người
có ích, có đóng góp cho xã hội,….
- Tăng cường tinh thần đoàn kết để tạo nên sức mạnh chung.
Suy nghĩ của anh (chị) về câu nói của A. Moravia: “Thành công là một cuộc hành trình
chứ không phải là điểm đến”.
GỢI Ý:
I.

Mở bài:
2


- Giới thiệu vấn đề: ý thức kiên trì, nỗ lực tự vươn lên của con người trong cuộc sống
- Dẫn dắt giới thiệu câu trích dẫn
II.

Thân bài:

- Giải thích vấn đề đặt ra trong lời trích dẫn:
+ “Thành công”: kết quả tốt đẹp của một việc làm nào đó
+ “Cuộc hành trình”:

quá trình đi qua một quãng đường nhấtđịnh
quá trình tiến hành thực hiện một công việc cụ thể

+ “Đích đến”:

điểm cuối của cuộc hành trình
kết quả của một công việc cụ thể


+ Ý nghĩa của câu danh ngôn: để có được thành công, chúng ta không thể ngồi yên chờ đợi
mà phải nỗ lực phấn đấu không ngừng
Câu châm ngôn là một chân lý đúng đắn của cuộc sống:
+ Trong cuộc sống, muốn có thành công, con người phải nỗ lực không ngừng bằng tất cả ý
chí, nghị lực và năng lực của bản thân
+ Thành công sẽ không đến với những ai chỉ biết đứng nhìn mà không có những việc làm
cụ thể để vươn tới nó
+ HS lấy các VD cụ thể để phân tích những nhận định trên
Qua quá trình bình luận câu danh ngôn, HS rút ra bài học thực tiễn cho bản thân: mỗi con
người, đặc biệt là HS, nên đặt ra cho mình những mục tiêu đúng đắn trong cuộc sống và
phải nỗ lực bằng tất cả khả năng của mình để biến những mục tiêu đó trở thành hiện thực
III. Kết bài:
- Chốt lại vấn đề: câu danh ngôn là một chân lý đúng đắn về cuộc sống
- Suy nghĩ, cảm xúc: câu nói sẽ trở thành động lực thúc đẩy sự cố gắng cho mõi HS
trong học tập
Chỉ trong sự tự do cá nhân, tình thương yêu và sự tử tế mới có thể đơm hoa kết trái.
1. Giải thích
- Tự do cá nhân là một khái niệm dùng trong triết học mô tả tình trạng khi một cá nhân
không bị ép buộc, có cơ hội để lựa chọn và hành động theo đúng với ý chí, nguyện vọng
của chính mình, trên cơ sở nhận thức được qui luật phát triển của tự nhiên và của xã hội.
- Tình thương yêu là một dạng tình cảm tốt đẹp của con người được bộc lộ trong mối quan
hệ của con người đối với chính mình hoặc đối với thế giới xung quanh.
3


- Sự tử tế là biểu hiện thành hành động, lời nói.. của lòng tốt thuần khiết, sự lương thiện
trong con người.
- Ý cả câu: Chính sự tự do cá nhân là nguyên nhân bên trong, động lực và môi trường để
phát triển, nảy nở những tình cảm và hành động tốt đẹp của con người trong cuộc sống.

2. Bình luận
2.1 Sự tự do cá nhân được biểu hiện như thế nào
- Sự tự do cá nhân ở đây được hiểu là sự tự do bên trong của con người, tự do về tâm hồn
và tự do về tư tưởng.
- Con người được tự do về tâm hồn: Chỉ có tâm hồn mới thuần túy là của chính con người.
Khi con người được phát triển bằng đường chỉ dẫn của tâm hồn sẽ trở thành chính mình.
Lúc ấy, con người được tự do.
- Con người được tự do về tư tưởng: Con người tự do thoát khỏi những khuôn mẫu tư duy,
thoát khỏi tư duy số đông, độc lập với đám đông, có khả năng đưa ra cách nhìn, cách suy
nghĩ, kiến giải của bản thân.
2.2 Vì sao sự tự do cá nhân làm nảy nở và phát triển tình yêu thương và hành động tử tế.
a. Sự tự do cá nhân làm nảy nở và phát triển tình yêu thương và hành động tử tế
- Con người từ nhỏ cho đến khi trưởng thành đều có một khát vọng được tự do,nghĩa là
được sống với những tâm tư, nguyện vọng, ưu điểm và nhược điểm. Nghĩa là, khi đó con
người được sống với sự tôn trọng chính mình một cách cao nhất, yêu thương mình một cách
trọn vẹn nhất. Tình yêu thương theo đó cũng được hình thành cùng với sự tôn trọng chính
mình và tôn trọng tự do của người khác. Yêu thương chính mình là gốc rễ của sự yêu
thương người khác, thương người như thể thương thân.
- Khi con người được tự do, họ ý thức được mỗi con người là một cá thể đơn nhất, duy nhất
không lặp lại ở phiên bản thứ hai. Chính vì thế, con người biết nhận ra và tôn trọng sự khác
biệt của người khác, đó là cội nguồn sâu xa của lòng tốt, của tình thương yêu và hành động
tử tế. Tình yêu thương và hành động tử tế nhất chính là giúp người khác được sống là chính
mình, với những sở trường, sở đoản, mong ước, khát vọng riêng…
-Khi con người thực sự tự do, con người sẽ tự mình giải phóng khỏi những định kiến,
những ràng buộc của xã hội, hiểu được những giá trị khác nhau của cuộc sống và của bản
thân, sống bằng những trải nghiệm của bản thân. Khi đó, tình cảm thương yêu được nảy nở
một cách tự nhiên, hành động tử tế không xuất phát từ động cơ , mục đích vụ lợi nào. Khi
đó tình yêu thương và sự tử tế mới có thể đơm hoa kết trái.
b. Mất sự tự do cá nhân sẽ hủy diệt tình yêu thương và sự tử tế
- Nếu không có sự tự do cá nhân, con người sẽ bị ám ảnh, chi phối bởi những định kiến,

ràng buộc, hoặc phải tuân thủ những khuôn mẫu lý tưởng của cộng đồng hoặc những giá trị
được đặt ra ở ngoài mình, điều đó khiến cho họ luôn có sự so sánh bản thân với người khác,
4


tạo nên một xã hội với những cạnh tranh, xung đột, ghen ghét, đố kị... Về lâu dài, điều này
cản trở sự phát triển của những tình cảm tốt đẹp, lương thiện và hành động tử tế của con
người đối với con người..
- Con người không được tự do nghĩa là không có cơ hội được sống với những khát vọng, ý
nguyện, mong muốn của bản thân. Họ buộc phải hành động theo kỉ luật, sự cưỡng ép. Và vì
thế, hành động của họ có thể được chấp nhận như một hành động tử tế nhưng đó chỉ là nhất
thời, đối phó, nó không xuất phát từ tình cảm thực sự chân thành bên trong. Hành động đó
đi liền với sự trống rỗng của tâm hồn, và tình yêu thương chỉ là giả tạo, giả dối.
- Con người không được tự do luôn có xu hướng trở thành con người công cụ, nô lệ, hành
động theo số đông, theo những nguyên tắc, máy móc và điều này khiến cho con người trở
nên vô cảm, theo đó tình yêu thương và hành động tử tế cũng bị triệt tiêu dần...
2.2. Mở rộng
- Sự tự do cá nhân không chỉ là gốc rễ bên trong của việc phát triển tình yêu thương và sự tử
tế của mỗi người mà còn là nền tảng để phát triển một xã hội tử tế.
- Muốn có tự do cá nhân thực sự, con người cần có tri thức, bản lĩnh. Càng hiểu biết con
người càng tự do.
- Cần xây dựng một môi trường giáo dục ở gia đình, nhà trường và xã hội hướng tới sự khai
phóng con người cá nhân. Bởi sự tự do cá nhân không chỉ là cội nguồn của tình yêu thương
và hành động tử tế mà còn là động lực thúc đẩy sự phát triển của nhân loại.
- Phân biệt tự do cá nhân thực sự với tự do hoang dã. Tự do hoang dã là thứ tự do thoát khỏi
lương tâm, tự do không có văn hóa. Tự do không đồng nghĩa với việc bất chấp luật pháp
cùng những chuẩn mực giá trị, đạo đức bền vững của nhân loại. Tự do đi liền với trách
nhiệm.
3. Bài học nhận thức và hành động
- Cần đảm bảo sự dung hòa giữa tự do cá nhân và sự kiểm soát của xã hội trong việc điều

chỉnh tình cảm, hành vi của mỗi con người.
- Tình yêu thương cần xuất phát từ sự chân thành, trong sáng của lương tâm mới thực sự
bền vững và có giá trị.
- Hành động tử tế của mỗi con người bắt đầu từ những việc nhỏ nhặt trong đời sống hàng
ngày, được thực hiện một cách tự nhiên như những thói quen tốt.
Theo Trang Tử:
Biển cả là nơi mà tất cả các nguồn nước trên thế gian này đều đi ra từ đó nhưng nó
không vơi; và đó cũng là nơi đón nhận tất cả các nguồn nước đổ về mà nó cũng chẳng
đầy.
5


Suy nghĩ của anh/chị về thông điệp được gợi ra từ triết lí trên của Trang Tử.
GỢI Ý:
1. Giải thích
- Câu nói của Trang Tử xuất phát từ hiện tượng tự nhiên: Biển vừa là nơi nhận nước, chứa
nước (đón nhận) vừa là nơi cho nước đi khắp thế gian (đi ra). Khi ấy, nước sẽ tham gia một
vòng tuần hoàn khép kín. Nước ở các đại dương bốc hơi lên, ngưng tụ tạo thành mây. Gió
đưa mây vào đất liền tạo mưa rơi xuống hình thành nước ngầm, băng tuyết hoặc rơi xuống
ao, hồ, suối, sông... Sau đó, nguồn nước này lại đổ ra biển. Vì vậy, biển cả bao la dù chia
nước hay nhận nước nó cũng không vì thế mà thay đổi, vơi đi hay đầy lên.
- Câu nói của Trang Tử gợi ra bài học triết lí nhân sinh sâu sắc:
+ Cần biết sẻ chia, cho đi để sống có ý nghĩa.
+ Cần rèn luyện để sống có bản lĩnh, an nhiên trước những đổi thay của cuộc đời.
2. Bàn luận, mở rộng vấn đề
- Triết lí của Trang Tử đúng đắn và sâu sắc vì nó gợi ra những lối sống đẹp:
+ Biết cho đi: Nếu biển chỉ nhận nước mà không chia nước thì sẽ thành biển Chết. Cũng
giống như con người nếu chỉ biết nhận về, thu mình vào lối sống cá nhân, nhỏ hẹp thì dù có
tồn tại trong cuộc đời cũng không có ý nghĩa gì. Hãy sống như biển kia biết cho đi, sẵn sàng
vì người khác, sẵn sàng sẻ chia để cuộc sống tốt đẹp hơn.

+ Sống có bản lĩnh: Biển cho nước đi mà không vơi, nhận nước về mà không đầy. Cũng
giống như con người luôn luôn kiên định, vững vàng trước mọi hoàn cảnh. Hãy sống như
biển kia, có bản lĩnh, an nhiên trước mọi đổi thay, sóng gió của cuộc đời, luôn hướng về lí
tưởng sống tốt đẹp.
- Ca ngợi những con người vững vàng trước mọi hoàn cảnh, biết sống vì người khác. Phê
phán những người có lối sống ích kỉ, hẹp hòi, thiếu bản lĩnh dễ bị đổi thay trước những
sóng gió, biến cố của cuộc đời.
3. Bài học nhận thức và hành động
- Con người cần biết sống đẹp, sống có ý nghĩa, biết sẻ chia, biết cho đi.
- Cần rèn luyện bản lĩnh để vững vàng trước mọi hoàn cảnh.

VÔ ĐỀ
Đừng đố kị, cũng đừng hợm hĩnh!
Bạn tôi ơi, hãy làm chủ bản thân!
Tự dưới thấp, hãy nhìn thông cao vợi,
6


Nhìn mây trời,
Chứ không phải thế nhân!
Còn nếu bạn giữa vinh quang chói lọi,
Hãy tự mình vượt qua nó, bạn ơi!
Tự trên cao, hãy nhìn xuống suối,
Xuống cỏ hoa,
Chứ không phải con người!
(Nhà thơ Pimen Panchenko)
Suy nghĩ của anh/chị về thông điệp được gợi ra từ bài thơ trên.
GỢI Ý:
1. Tìm thông điệp của bài thơ
- Đố kị: cảm thấy khó chịu, ghen ghét một ai đó vì người ta hơn mình.

- Hợm hĩnh: lên mặt, kiêu căng vì cho rằng mình có cái hơn hẳn người khác (tiền của, địa
vị…).
- Làm chủ bản thân: khả năng chi phối, điều khiển, quản lý chính bản thân mình.
- Bài thơ Vô đề của Pimen Panchenko đưa ra cho chúng ta hai lời khuyên về lẽ sống:
+ Lời khuyên thứ nhất: không nên ghen ghét, khó chịu với những người hơn mình; cần biết
tự chủ bằng bản lĩnh để tạo cho tâm hồn sự thanh thản, an nhiên.
+ Lời khuyên thứ hai: không nên tự đắc với những gì mình đạt được; chỉ nên xem nó như
một nỗ lực, cố gắng để dâng hiến trong muôn vàn những sự dâng hiến khác của bao người.
2. Bàn luận, mở rộng vấn đề
- Không nên đố kị với những người hơn mình vì sự đố kị khiến tâm hồn ta vẩn đục, nhân
cách ta trở nên tầm thường và mất đi sự tỉnh táo, sáng suốt. Kẻ đố kị sẽ luôn luôn sống
trong trạng thái căng thẳng, đau khổ không bao giờ tìm được sự thanh thản, bình yên cho
tâm hồn. Thay vì đố kị, cần xác định mục tiêu sống của mình và dồn tâm sức để thực hiện
mục tiêu ấy. Thay vì đố kị, hãy học tập từ thành công của người khác để đúc rút kinh
nghiệm cho bản thân, hướng đến thành công.
- Không nên hợm hĩnh, chìm đắm, tự thỏa mãn trong vinh quang vì vinh quang, thành công
chỉ có ý nghĩa nhất thời, không phải là điều vĩnh viễn tồn tại. Nếu chìm đắm trong vinh
quang, tự mãn với thành công là ta đã dừng lại cuộc hành trình đáng ra cần tiếp tục, đã tự
giới hạn phạm vi thành công của chính mình. Cần nhìn rộng ra xung quanh để thấy không
chỉ thành công của mình mà thấy cả những nỗ lực, cố gắng của người khác, để thấy đúng vị
trí của bản thân mà không ngừng cố gắng hoàn thiện mình hơn nữa.
7


- Nhưng chúng ta cần hiểu đúng về đố kị và hợm hĩnh: cần phân biệt thái độ đố kị với sự so
sánh trên cơ sở ý thức thi đua để phấn đấu vươn lên; cần phân biệt thái độ tự mãn, tự kiêu,
ngủ quên trên chiến thắng với niềm tự hào chính đáng.
3. Bài học nhận thức và hành động
- Mỗi người là một cá thể độc lập, cần tự chủ để xác định đúng năng lực, vị trí của bản thân
mình dựa trên những mục tiêu và giá trị sống đúng đắn. Đừng so sánh bản thân với người

khác để ganh ghét, đố kị hay tự mãn kiêu căng. Cả hai thái độ sống này đều dẫn tới những
sai lầm, giết chết khả năng của bản thân, khiến con người đánh mất tương lai của chính
mình.
- Để mọi cảm xúc không trở nên thái quá, để cách ứng xử có sự chừng mực, hợp lý, rất cần
bản lĩnh, sự hiểu biết để kiểm soát, điều chỉnh bản thân.
Cá chép con và cua
Cá chép con dạo chơi trong hồ nước. Lúc đi ngang nhà cua, thấy cua đang nằm, vẻ mặt rất
đau đớn, cá chép con bèn bơi lại gần và hỏi:
- Bạn cua ơi, bạn làm sao thế?
Cua trả lời:
- Tớ đang lột xác bạn à..
- Ôi, chắc là bạn đau lắm. Nhưng tại sao bạn lại phải làm như thế ?
- Họ hàng nhà tớ ai cũng phải lột xác thì mới lớn lên và trưởng thành được, dù rất đau đớn
cá chép con ạ.
- À, bây giờ thì tớ đã hiểu.
(Những mẩu chuyện thiếu nhi chọn lọc – NXB Kim Đồng, 2009)
Anh (chị) có suy nghĩ gì sau khi đọc câu chuyện trên ?
GỢI Ý :
1. Phân tích khái quát câu chuyện:
- Câu chuyện nhấn mạnh đến cách thức mà cua con “lớn lên và trưởng thành” – đó là “lột
xác”. “Lột xác” là trút bỏ lớp vỏ cũ, hình thành và phát triển một lớp vỏ hoàn toàn mới, vừa
vặn hơn với cơ thể. Mỗi lần lột xác là loài cua lại lớn hơn. Song quá trình “lột xác” lại rất
đau đớn và thường gặp nguy hiểm nữa. Tuy nhiên, loài cua không thể lớn lên mà không lột
xác.
- Điều quan trọng là cách chấp nhận rất tự nhiên của cua con với quá trình lột xác của họ
hàng nhà mình, coi như đó là cách duy nhất để lớn lên và trưởng thành.
2. Bình luận:
8



- Câu chuyện đã gợi cho ta bài học nhân sinh sâu sắc về quá trình lớn lên và trưởng thành
của muôn loài và con người: muốn lớn lên và trưởng thành, muốn đạt đến thành công thì tất
cả muôn loài và con người cần phải trải qua chông gai thử thách, qua những quá trình lột
xác đau đớn.
- Cuộc đời con người là một hành trình dài, trong đó có những dấu mốc thành công không
thể phai mờ, nó đánh dấu sự trưởng thành của mỗi chúng ta trên đường đời. Nhưng để đi
đến những thành công ấy, con người đã phải qua quá trình “lột xác” đau đớn. Quá trình này
là tự thân, không ai thay thế được chính bản thân ta. Do đó, để “lớn lên và trưởng thành”,
con người phải tự thân vận động vượt qua khó khăn, thử thách, chông gai cũng như loài
cua, cua con cũng phải tự lột xác mới lớn lên được.
- Thái độ chấp nhận thử thách, khó khăn như một điều tất yếu trong cuộc sống là thái độ cần
thiết để con người có thể “lớn lên và trưởng thành” và đạt tới thành công. Vượt qua thử
thách cũng là một cách để thể hiện bản lĩnh, ý chí, nghị lực sống của con người, khẳng định
ý nghĩa sự sống của mỗi con người.
- Từ quá trình “lột xác” của cua con, câu chuyện cũng đưa ra một quy luật của sự sống: sự
sống là một sự phát triển liên tục mà ở đó cái mới thay thế cái cũ là điều tất yếu. Con người
cần nhận thức được quy luật của sự phát triển ấy để thích ứng và làm chủ bản thân trong
những thử thách và chông gai trên đường đời. Mỗi cá nhân đều cần lột xác để trưởng thành,
từ đó thúc đẩy sự phát triển đi lên của xã hội.
*(Lưu ý: Mỗi luận điểm trên đều có phân tích dẫn chứng để làm sáng tỏ. Dẫn chứng phải
tiêu biểu, toàn diện, xác đáng)
3. Mở rộng vấn đề:
- Phê phán lối sống nhu nhược, sợ hãi, không dám đương đầu với thử thách và chông gai,
giam mình trong vỏ ốc, cả đời không đạt đến thành công.
- Phê phán lối sống ỷ lại, không tự thân vận động, ngại thay đổi, phụ thuộc vào người khác.
4. Bài học rút ra:
- Con người cần biết dũng cảm đương đầu với khó khăn, trong phong ba bão táp, con người
sẽ trưởng thành rất nhanh chóng và đạt đến những thành công trên đường đời.
Suy nghĩ về câu nói sau:
Đường đời không chỉ có một lối đi

GỢI Ý :
1. Giải thích
- Lời khẳng định ở chỗ: không chỉ có một lối đi; đã nhấn mạnh: có nhiều lối đi trên đường
đời – con đường cuộc đời mỗi người. Cuộc đời nhiều ngã rẽ, nhiều nẻo đường; mỗi con
9


đường dẫn đến những mục tiêu khác nhau. Có con đường thẳng, phẳng phiu, có con đường
chông gai, gồ ghề, trắc trở, gập ghềnh; có nhiều ngả đường dẫn đến đích; vấn đề lối đi nào
ngắn nhất, thông minh nhất, đạt mục tiêu sớm nhất thì còn tùy thuộc vào sự lựa chọn của
mỗi người.
- Câu nói đặt ra vấn đề lựa chọn đường đi trên đường đời của con người.
2. Bình luận
- Đây là vấn đề rất quan trọng đặt ra với mỗi người, nhất là những người sắp bước vào đời,
đang lựa chọn đường đi cho cuộc đời mình. Tại sao trên đường đời lại có nhiều lối đi? Bởi
con đường là do con người tạo ra, người ta đi mãi thành đường. Con đường kết nối những
điểm trong không gian, cũng là cái đích cần tới của con người. Tạo ra nhiều con đường
cũng tức là tạo ra nhiều cách đi đến đích, tạo ra nhiều sự lựa chọn cho con người.
Ví dụ để lập nghiệp lập thân với thanh niên có nhiều con đường: Ngày xưa để lập nghiệp
người con trai có thể trên con đường lập đức hành đạo, lập công, hay con đường lập ngôn.
Có người lựa chọn con đường công danh, người chọn con đường văn chương nghệ thuật,
con đường võ nghệ... Thời đại cách mạng cũng mở ra nhiều con đường với người thanh
niên Việt Nam thế kỉ 20. Có người lựa chọn đúng đắn con đường của mình; nhưng không ít
người lầm đường lạc lối. Lựa chọn con đường sáng – tối, đen – trắng, phải – trái là cả vấn
đề nhân cách và ý chí của con người. Ngày nay cũng vậy, có nhiều con đường: học tập
thành danh, lao động sản xuất, kinh doanh công nghệ, văn nghệ thể thao… và trên con
đường nào cũng có người thành danh nổi tiếng.
- Nhưng lưạ chọn con đường đi nào tùy thuộc vào mỗi người: mục tiêu, ước mơ, khát vọng,
ham muốn, hay bản lĩnh, ý chí của con người. Có người chọn đường đi trên đường đời đúng
đắn, đi đến đích nhanh chóng dễ dàng? Có người lựa chọn sai con đường của mình dẫn đến

những sai lầm đổ vỡ?
- Vấn đề đặt ra: có nhiều con đường đi trên đường đời đến đích, vậy nên con người không
nên bi quan chán nản mỗi khi vấp ngã trên đường đời. Có những lúc băn khoăn, chao đảo,
đứng ở ngã ba cuộc đời nhiều lối rẽ, không biết đi con đường nào. Lúc ấy hãy tỉnh táo nhận
ra con đường đi của riêng mình và quyết tâm dấn bước, đó là điều tiên quyết để lập thân lập
nghiệp với mỗi người, nhất là người thanh niên. Và phải chọn được con đường của riêng
mình, không nên dẫm lên vết chân người đi trước.
- Phê phán những người hèn yếu, không biết chọn đường đi trên đường đời, hoặc chọn con
đường sai lầm hại dân hại nước, hại nhà hại mình; hoặc bỏ cuộc, đầu hàng số phận.
3. Bài học và liên hệ
- Nhận thức được những ngã rẽ cuộc đời, con đường đúng đắn để đi.
- Quyết tâm thực hiện con đường mình đã lựa chọn, không bỏ dở con đường; có nghị lực
bản lĩnh vượt qua mọi trở ngại trên đường đời nhiều chông gai trắc trở; biết chống lại những
cám dỗ trên đường đời, biết tránh những xấu xa trên con đường để đi đến đích.
10


Nêu những suy ngẫm của anh (chị) về ý kiến sau của R.Targore “Nếu bạn đóng cửa với
mọi sai lầm, chân lý cũng bị bạn cho đứng ngoài cửa”
GỢI Ý :
1. Giải thích câu nói
- Sai lầm: những thất bại, ngộ nhận, sai sót trong cuộc sống.
- Đóng cửa: Không chấp nhận, thừa nhận.
- Chân lý: Những nhận thức đúng đắn, có ý nghĩa lớn lao, quan trọng
 Ý kiến của R.Targo muốn khẳng định về ý nghĩa của những sai lầm trong cuộc sống.
Việc biết chấp nhận, thừa nhận sai lầm là cách tốt nhất để tìm ra chân lý trong cuộc
sống.
2. Bình luận về ý kiến của R.Targo
- Khẳng định ý kiến của R.Tagore là rất sâu sắc. vì:
+ Những chân lý trong cuộc sống thường gắn với những kiến thức phức tạp, những triết lí

sâu sắc đòi hỏi một quá trình tư duy nghiền ngẫm dài nên không dễ gì để tìm ra chân lý.
Việc mắc sai lầm trong quá trình đi tìm chân lí là điều khó tránh khỏi.
+ Sau mỗi lần thất bại nếu biết phân tích, tìm nguyên nhân, tìm cách khắc phục thì con
người sẽ rút ra được những bài học, kinh nghiệm quý báu để có thể thành công trong những
lần sau.
+ Biết đối diện và vượt qua những sai lầm con người sẽ trở nên bản lĩnh, giàu kinh nghiệm
sống. Đây là điều kiện quan trọng để có thể tìm được những chân lý có giá trị.
+ Mọi chân lý đều có tính tương đối, đến một thời điểm nảo đó sẽ trở nên lạc hậu hoặc
không còn phù hợp vì vậy cần xác định tâm lí dám chấp nhận và vượt qua sai lầm thì con
người mới có thể vượt qua chính mình tìm ra những chân lý mới.
Trong quá trình bình luận học sinh cần đưa ra các dẫn chứng xác đáng, phù hợp để chứng
minh.
3. Bài học
- Bài học về nhận thức: cần nhận thức được sai lầm, ngộ nhận là điều bình thường
trong cuộc sống. Mắc sai lầm không có gì đáng xấu hổ mà điều quan trọng là cần rút
kinh nghiệm để thành công. Mỗi người cần xác định tâm lý vững vàng để dám chấp
nhận và vượt qua sai lầm của bản thân tránh rơi và tâm lí bi quan, hụt hẫng, sợ đối
mặt với sai lầm.

11


- Bài học về hành động: Sau mỗi lần mắc sai lầm cần nghiền ngẫm, phân tích để xem
mắc sai lầm ở đâu và tìm cách khắc phục. Cần mạnh mẽ và bản lĩnh để vượt qua sai
lầm.
Phần liên hệ bản thân: khuyến khích những cảm xúc chân thành, những câu chuyện
cảm động của bản thân học sinh
Suy nghĩ của anh (chị) về vấn đề đặt ra trong đoạn thơ sau:
“Người chìa tay và xin con một đồng.
Lần thứ nhất con hãy tặng người ấy hai đồng.

Lần thứ hai hãy biếu họ một đồng.
Lần thứ ba con phải biết lắc đầu.
Và đến lần thứ tư, con hãy im lặng, bước đi.”
(“Gửi con” - Bùi Nguyễn Trường Kiên)
GỢI Ý :
1. Dẫn dắt, nêu được vấn đề cần nghị luận.
2. Khái quát nội dung đoạn thơ:
Qua đoạn thơ, người cha nhắc nhở con về việc giúp đỡ người khác trong cuộc sống.
Cần giúp đỡ mọi người song phải biết giới hạn, và đôi khi, từ chối cũng là một cách giúp
đỡ.
3. Bình luận:
+ Giúp đỡ người khác là nghĩa cử cao đẹp, cần thiết trong cuộc sống. Vì trong cuộc sống ai
cũng có lúc gặp khó khăn, sự giúp đỡ của người khác có giá trị quý báu, góp phần nâng đỡ
cả về vật chất và tinh thần, thắt chặt sợi dây nối kết giữa người với người.
+ Tuy nhiên, đôi khi chúng ta cũng cần học cách từ chối lời đề nghị giúp đỡ. Bởi nếu ta quá
dễ dãi, ta dễ bị lợi dụng, bản thân người được giúp đỡ cũng ỷ lại, không chịu tự thân vận
động. Khi đó việc làm của ta trở thành “phản tác dụng”, chẳng những không thể giúp người
mà còn hại người. Sự từ chối, ban đầu có thể gây mất lòng nhưng mặt khác, đó cũng là cách
để người đó chủ động, tích cực phát huy khả năng của bản thân, tự mình tháo gỡ khó khăn,
vững vàng hơn trong cuộc sống.
(HS cần chú ý phân tích cách đếm số lượng: lần thứ nhất, lần thứ hai… không nhằm chỉ
những con số cụ thể mà nhằm nhấn mạnh tính chất tăng tiến, hành động “chìa tay và xin”
lặp lại nhiều lần – Đó là khi người nhận thụ động, lười biếng, chỉ trông chờ vào người khác)
4. Mở rộng:
12


+ Khi giúp đỡ cần chân thành, tránh tuyệt đối thái độ ban ơn, khinh rẻ người nhận. (Chú ý
các từ: tặng, biếu trong lời thơ)
+ Khi từ chối cũng cần kiên quyết tránh cả nể (lắc đầu, im lặng, bước đi)

5. Liên hệ bản thân: Học cách giúp đỡ người khác, nhiệt tình, đúng mực để sự giúp đỡ ấy
phát huy giá trị tốt đẹp.
(Trong khi làm rõ các ý, cần liên hệ với thực tiễn bằng các dẫn chứng sinh động)
Trong cuốn nhật kí Mãi mãi tuổi hai mươi, Nguyễn Văn Thạc viết: “…thời gian trôi,
không bao giờ ngoảnh lại và những gì mất đi không bao giờ người ta còn có. Nhưng
thời gian vẫn còn thừa thãi, còn rơi vãi trong tay những người đang than thở”.
Suy nghĩ của anh(chị) về lời tâm sự trên.
GỢI Ý :
1. Giải thích:
-Nguyễn Văn Thạc chỉ ra quy luật của thời gian và cuộc sống con người: thời gian “Không
bao giờ ngoảnh lại” “ những cái mất đi không bao giờ người ta còn có”.
-Thời gian đang bị lãng phí,bị mất đi một cách vô ích -> không được sử dụng, không được
trân trọng. Người đang than thở: là những người đang kêu than, thổ lộ nỗi buồn rầu đau khổ
của mình.Những người này đã bỏ phí thời gian vào việc kêu than.
-> Khảng định: thời gian rất quý giá nó một đi không trở lại vì thế phải trân trọng và sống
thật có ý nghĩa, vượt lên trên những đau buồn, nghịch cảnh để sống có ích hơn.
2. Bình luận:
- Đây là ý kiến của một liệt sĩ trẻ đã hiến dâng cuộc đời và tuổi thanh xuân cho cách
mạng, cho sự nghiệp cứu nước vĩ đại của nhân dân ta. Anh là biểu tượng của vẻ đẹp lí tưởng
và khát vọng sống cống hiến. Chính vì vậy đây là lời tâm sự rất thật, rất đáng trân trọng ở
mọi giai đoạn lịch sử nước nhà.
- Con người luôn chạy đua với thời gian bởi thời gian trôi đi là không trở lại,bởi con
người ai cũng chỉ được sống môt lần cần phải sống sao cho không khỏi ân hận xót xa vì đã
sống hoài sống phí.
- Bên cạnh những niềm hạnh phúc cuộc sống còn luôn chứa đựng những nghịch cảnh,
những khó khăn có thể khiến con người phải đau khổ. Chúng ta sẽ cần sự sẻ chia song nếu
chúng ta đầu hàng số phận, ngồi kêu than với những khó khăn gặp phải mà không đứng lên
làm cho tốt đẹp hơn lúc đó ta đã lãng phí thời gian sống vì sống không có ích, sống hoài,
sống phí.
- Phê phán những con người sống ích kỉ, nhút nhát, thiếu ý chí ( nhất là một bộ phận giới

trẻ ăn chơi, thiếu lí tưởng ước mơ….)
13


- Ca ngợi và trân trọng những tấm gương luôn vượt qua nghịch cảnh để sống tốt đẹp hơn,
ca ngợi những người làm việc , sống hết mình để thời gian sống trở nên đáng quý vì không
chỉ làm cho mình họ đã sống cho cả những người xung quanh.
•

Lưu ý: học sinh cần lấy dẫn chứng trong thực tế cuộc sống để chứng minh.
Phương hướng rèn luyện của bản thân.

Chuyện kể rằng, có một vòng tròn rất hoàn mỹ. Nó rất tự hào về thân hình tròn trĩnh
đến từng milimet của mình. Thế nhưng một buổi sáng thức dậy, nó thấy mình bị mất đi một
góc lớn hình tam giác. Buồn bực, vòng tròn ta đi tìm mảnh vỡ đó. Vì không còn hoàn hảo
nên nó lăn rất chậm. Nó bắt đầu ngợi khen những bông hoa dại đang toả sắc bên đường, nó
vui đùa cùng ánh nắng mặt trời, tâm tình cùng sâu bọ… Một ngày kia nó tìm được một
mảnh hoàn toàn vừa khít và ghép vào. Nó lăn đi và nhận ra mình đang lăn quá nhanh. Đến
nỗi, không kịp nhận ra những bông hoa đang cố mỉm cười với nó. Vòng tròn thấy rằng,
cuộc sống khác hẳn đi khi nó lăn quá nhanh. Nó dừng lại, đặt mảnh vỡ bên đường rồi chầm
chậm lăn đi.
Hãy bình luận về ý nghĩa triết lí của câu chuyện trên .
GỢI Ý :
1. Khái quát được ý nghĩa triết lí cuả câu chuyện về chiếc vòng tròn:
Chiếc vòng tròn là biểu tượng của sự hoàn hảo. Bài học về cái vòng tròn cho chúng ta thấy
một điều tưởng như nghịch lí đó là: đôi khi sự khiếm khuyết thiếu hụt chính là biểu hiện
chứng tỏ con người là con người với ý nghĩa đúng đắn, nhân bản nhất. Đây chính là triết lí
về con người bất toàn. Chính sự bất toàn là động cơ để con người hoà nhập cùng cộng đồng
và vươn tới những giá trị tốt đẹp và ngày một hoàn thiện.
2. Bàn luận về triết lí trên: đây là một triết lí khá sâu sắc.

+ Triết lí này đã nhìn nhận con người và đời sống ở góc độ nhân bản, con người bao giờ
cũng có phần Con và phần Người, phần ưu điểm và hạn chế, tích cực và tiêu cực. Xét từ
góc độ triết học, sự tồn tại của hai mặt đối lập và thống nhất trong cùng một cá thể là một
tất yếu.
+ Quá trình sống, học tập, lao động, hoà nhập với cộng đồng của con người là một quá trình
học hỏi, đấu tranh, vươn đến sự hoàn thiện. Đó chính là ý nghĩa cuộc sống, ý nghĩa tồn tại
của mỗi con người. .
3. Mở rộng, nâng cao vấn đề, liên hệ thức tiễn:
14


+ Trong cuộc sống, mỗi con người cần biết rõ những hạn chế, khiếm khuyết của mình
để khắc phục vươn lên, học hỏi mọi người, hoàn thiện bản thân; mặt khác, trong hành trình
đó, con người không nên cầu toàn, không nên đòi hỏi bản thân sự hoàn hảo tuyệt đối, vì đó
là điều không thể. Nên biết chấp nhận mình để hoà nhập với cộng đồng.
+ Cần có cách nhìn nhận đánh giá con người và ứng xử theo quan điểm nhân bản: đó
là biết đề cao những mặt tích cực, độ lượng, chấp nhận và chia sẻ những mặt hạn chế; giúp
đỡ nhau cùng hoàn thiện
Câu chuyện về cái vòng tròn là một thông điệp triết lí về sự tồn tại của con người.
Đặt trong thời kì hội nhập và phát triển của xã hội hiện nay, triết lí nhân sinh của câu
chuyện là bài học sống và ứng xử sâu sắc với tất cả mọi người. Đối với các bạn trẻ đang ở
độ tuổi phát triển và hoàn thiện nhân cách thì triết lí trên càng có giá trị thực tiễn trong hành
trang vào đời
Suy nghĩ về quan niệm « Người cậy ở tâm, cây nương ở rễ »
1. Giải thích quan niệm – Người cậy ở tâm, cây nương ở rễ.
- Câu ngạn ngữ có cách diễn đạt ngắn gọn, súc tích, cân xứng, giàu hình ảnh. Một ý thể hiện
“người”, ý còn lại thể hiện “cây”, cây và người có mối liên quan. Làm người thì nhờ ở tấm
lòng (hiểu rộng là đạo đức, nhân cách), loài cây thì dựa vào gốc rễ. Câu ngạn ngữ đã khẳng
định phẩm chất cần thiết phải có để làm nền tảng tạo nên giá trị của con người - đó là tấm
lòng, đạo đức, nhân cách cao đẹp. Ở cây cối, phần quý nhất chính là phần gốc rễ của nó.

Cây chỉ có thể sống được, toả bóng mát, cho đời hương hoa quả ngọt khi có bộ rễ vững
chắc; con người chỉ đẹp, chỉ thể hiện được giá trị của mình khi giữ được cái nền tảng tâm
hồn cao quý.
2. Bàn luận về quan niệm:
- Câu ngạn ngữ là lời nhận xét đúng đắn về giá trị con người thông qua đối chiếu giá trị
một thực thể trong thiên nhiên. Từ đó mà mở ra một quan niệm sống tích cực - làm người là
phải biết nâng niu, giữ gìn tấm lòng, đạo đức nhân cách tốt đẹp. Trong cuộc sống không có
con người nào được đồng loại của mình ngợi ca mà lại thiếu đi cái tâm cao quý, không ai đi
gửi gắm niềm tin vào một con người có nhân cách không ra gì.
- Đạo đức, nhân cách cao đẹp là những phẩm chất không thể thiếu để làm nên giá trị của
một con người nhưng nói như vậy không có nghĩa là phủ nhận những yếu tố khác như tài
năng chẳng hạn. Nhưng nếu cho rằng tài năng sẽ làm nên giá trị quyết định của một con
người e chưa thỏa đáng, bởi tài năng chỉ là lá cành, quả ngọt còn tấm lòng, đạo đức mới là
nền tảng vững bền để lá quả kia nương theo, nhờ vào mà đâm chồi nẩy lộc.
- Học sinh biết đưa ra những ví dụ cụ thể để chứng minh được sự đúng đắn của vấn đề.
3. Bài học nhận thức và hành động:

15


- Từ việc nhận thức về tính đúng đắn của lời khuyên trên, học sinh biết rút ra bài học thiết
thực cho bản thân - bên cạnh việc học tập tiếp thu kiến thức khoa học, phải không ngừng
rèn luyện đạo đức, nhân cách sống để trở thành người hữu ích.
Trình bày suy nghĩ của anh (chị) về ý nghĩa được gợi ra từ bài thơ sau:
“ Một phù thủy
Mở quán hàng nho nhỏ
“Mời vào đây
Ai mua gì cũng có”
Tôi là khách đầu tiên
Từ bên trong

Phù thủy ló ra nhìn
“Anh muốn gì”
“Tôi muốn mua tình yêu
Mua hạnh phúc, sự bình yên, tình bạn...”
“Hàng chúng tôi chỉ bán cây non
Còn quả chín anh phải trồng,
Không bán”!
( “Quán hàng phù thủy” – K.Badijađrô – Thái Bá Tân dịch)
1. Phân tích sơ lược bài thơ
- Bài thơ là cuộc đối thoại giữa nhân vật phù thủy và nhân vật Tôi. Phù thủy đại diện cho
sức mạnh quyền năng biến hóa thần kì còn nhân vật Tôi là người khách đầu tiên đang khao
khát muốn mua được những thứ mình cần là tình yêu, hạnh phúc, sự bình yên, tình bạn...tại
quán hàng mà như phù thủy nói là “mua gì cũng có”.
- Tưởng như với sức mạnh của phù thủy, nhu cầu của nhân vật Tôi được đáp ứng nhưng
cuối cùng người khách đầu tiên ấy đã không được như mong muốn, không phải vì người
khách không có tiền hay thứ gì ngang giá để đổi mà là cửa hàng không đáp ứng được
-> Qua đó, bài thơ gửi gắm một triết lí sâu sắc về vai trò của con người trong việc tạo
dựng và vun trồng hạnh phúc cũng như những điều tốt đẹp của chính bản thân mình.
2. Bàn luận, mở rộng về ý nghĩa gợi ra từ bài thơ
16


Con người luôn mong muốn có được những điều tốt đẹp, là tình bạn, tình yêu, hạnh phúc,
sự bình yên...Nhưng con người thường mong chờ hạnh phúc tự đến hoặc có được một cách
dễ dàng
 Thế nhưng, hạnh phúc hay những điều tốt đẹp đều không thể mua bán mà chỉ có
được khi con người không ngừng nỗ lực, cố găng, tự xây đắp, cũng giống như cây
hạnh phúc, cây tình bạn, cây tình yêu...không thể có được ngay cả ở nơi có sự thần
kì ngự trị.
 Tất cả những giá trị này muốn có được đều phải có thời gian, công sức, đều phải

xuất phát từ tình cảm chân thành, không vụ lợi, toan tính….
3. Bài học nhân thức và hành động
- Tự ý thức được vai trò của bản thân trong việc tự tạo ra hạnh phúc và những giá trị tốt
đẹp cho chính mình
- Từ đó, không ngừng nỗ lực xây dựng hạnh phúc cho mình bằng những hành động cụ thệ
( Đặc biệt là với thế hệ trẻ)
Có người cho : “Ta hãy học theo cách của dòng sông nhìn thấy núi thì đi đường vòng”,
nhưng người khác lại cho “Trong rừng có rất nhiều lối di, ta chọn lối đi chưa có dấu
chân người”.
Anh/ chị hãy trình bày suy nghĩ của mình về những ý kiến trên.
GỢI Ý
1. Giải thích:
+ Dòng sông khi gặp núi thì đi đường vòng: con người khi gặp khó khăn, trở ngại thì
nên tìm hướng đi khác dễ dàng hơn.
+ Chọn lối đi chưa có dấu chân người: con người cần mạo hiểm, dũng cảm đối đầu
với thử thách .
+ Bằng cách nói hình ảnh hai câu nói nêu lên những bài học về lẽ sống. Hai ý kiến
nêu lên hai cách sống: một cách sống linh hoạt, khôn khéo, một cách sống dũng cảm, mạo
hiểm.
2. Bàn luận
+ Trong cuộc sống, khó khăn, thử thách là điều không thể tránh khỏi.
+ Gặp khó khăn lớn, vượt quá khả năng của mình, nên tìm cách giải quyết bằng
những hướng khác nhau, thậm chí phải đi đường vòng, phải mất thêm thời gian, công sức.
Nếu linh hoạt trong cách giải quyết vấn đề ta vẫn gặt hái được thành công, đến được đích
mình đã định. Không linh hoạt, mềm dẻo, cứ đâm đầu vào đá ta sẽ chuốc lấy thất bại.
17


+ Nhưng trong cuộc sống, để đến được đích mà mình đã chọn, ta phải biết mạo
hiểm, dũng cảm, sáng tạo, phải tìm cho mình một lối đi riêng. Lối đi ấy có thể có những rủi

ro, nhưng ta phải biết chấp nhận. Chỉ có như vậy ta mới có thể đến được đích một cách
nhanh nhất, có thể biến ước mơ thành hiện thực. Nếu có thất bại đó cũng là bài học quý cho
thành công tiếp theo.
+ Hai ý kiến không hề đối lập mà chỉ là những cách thức khác nhau để giúp chúng ta
đạt được thành công trong cuộc sống.
+ Trong cuộc sống, chúng ta phải biết linh hoạt, mềm dẻo nhưng có lúc cần mạo
hiểm, dũng cảm, sáng tạo. Nếu vận dụng linh hoạt những phẩm chất ấy trong từng hoàn
cảnh cụ thể nhất định ta sẽ biến ước mơ thành hiện thực. Tuy nhiên khôn khéo, cẩn trọng
nhưng không ỉ lại, lười suy nghĩ, mạo hiểm, dũng cảm không có nghĩa là liều lĩnh, thấy
chết mà vẫn lao vào.
- Liên hệ tới bản thân.
Trong một cuộc thi Thế vận hội được tổ chức ở thành phố Settle, có 9 nhà điền kinh tham
gia cuộc thi chạy 100m. Khi cuộc đua bắt đầu được hơn chục mét thì một vận động viên
trượt chân, ngã khuỵu xuống. Anh ta đã không thể chạy được nữa và… đã khóc. Tiếng khóc
khiến cho 8 người còn lại chạy chậm lại rồi dừng hẳn. Họ nhìn nhau và cùng đi về phía
người bị ngã. Họ nâng chàng trai dậy, rồi… cả 9 người cùng tiến về đích. Sau một thoáng
ngỡ ngàng, tất cả khán giả chứng kiến cuộc đua hôm ấy đã đứng dậy, vỗ tay rất to và tràng
vỗ tay đã kéo dài rất lâu.
(Theo songda.com.vn)
Những suy nghĩ của anh(chị) từ câu chuyện trên?
GỢI Ý:
1.Ý nghĩa của câu chuyện:
Câu chuyện kể về một người hoạn nạn trong cuộc thi thể thao đã được mọi người giúp đỡ.
Những tràng vỗ tay rất to và kéo dài rất lâu của khán giả không phải cổ vũ cho những
thành tích cao trong thể thao mà là sự ghi nhận cho một tình cảm đẹp và rất cần thiết trong
cuộc sống: tấm lòng biết sẻ chia và quan tâm đến người khác. Có thể thấy qua câu chuyện,
chiến thắng không phải là tất cả, ý nghĩa thực sự của cuộc sống chính là ở chỗ ta biết giúp
đỡ người khác cùng chiến thắng dù có phải chậm một bước.
2.Suy nghĩ
- Con người rất cần sự sẻ chia, đồng cảm vì cuộc sống không xuôi chiều, nhiều những khó

khăn, bất trắc, bản thân mỗi người không dễ vượt qua những khó khăn, thử thách ấy.
- Khi được sẻ chia và đồng cảm sẽ con người có được sức mạnh, có nghị lực để vượt qua
khó khăn thử thách, nõi buồn, sự khổ đau sẽ vợi bớt, tránh xa được những tội lỗi xấu xa…
18


- Một người biết đồng cảm, sẻ chia với người khác là một nhân cách tốt, có một tấm lòng
nhân hậu, là điều kiện để con người sống giữa cộng đồng, sống giữa cuộc đời.
- Mỗi người cần học cách sẻ chia và đồng cảm; sẻ chia đồng cảm không chỉ ở tư tưởng mà
phải trở thành những hành động, việc làm cụ thể của mỗi người; xã hội cần biết tôn vinh, đề
cao vẻ đẹp này, cần lên án những thái độ vô cảm, ích kỉ của con người.
Con người ta sớm muộn gì cũng nhận thấy rằng chính họ là người làm vườn cho tâm
hồn và đạo diễn cho cuộc đời họ. (Giêm A- len)
Anh/chị hãy trình bày suy nghĩ của mình về ý kiến trên.
GỢI Ý:
1. Giải thích ngắn gọn ý kiến
- “Chính họ là người làm vườn cho tâm hồn”: Cách diễn đạt hình ảnh về khả năng tự giáo
dục cũng là trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với quá trình hình thành, hoàn thiện nhân cách
của mình.
- “Chính họ…là đạo diễn cho cuộc đời họ”: Cách nói hàm súc, chính xác về khả năng chỉ
đạo, tổ chức cuộc đời mình của mỗi cá nhân, cũng là trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với
cuộc sống của bản thân trong quá khứ, hiện tại và tương lai.
- “Con người ta sớm hay muộn gì cũng nhận thấy…”: Khẳng định mỗi con người đều tiềm
tàng khả năng tự nhận thức, tự giáo dục bản thân. Nhưng ở mỗi người, năng lực ấy được
bộc lộ ở những thời điểm khác nhau của cuộc đời. Có người, ngay từ khi còn trẻ đã có được
nhận thức đúng về mình. Nhưng cũng có không ít người phải trải qua chặng đường đời dài
lâu mới có được nhận thức như thế.
=> Mượn cách nói giàu hình ảnh, hàm súc mà chính xác, Giêm Alen đã giúp con người
nhận ra năng lực tự nhận thức của mình và đặt ra cho mỗi người yêu cầu: không ai khác,
mỗi cá nhân phải có trách nhiệm với quá trình rèn luyện nhân cách, bồi dưỡng tâm hồn, và

đóng vai trò quyết định trong việc xây dựng tương lai cho mình.
2. Bàn luận về ý kiến
- Cuộc đời, quá trình hình thành, hoàn thiện nhân cách của mỗi người chịu tác động của
nhiều yếu tố:
+Yếu tố khách quan (môi trường giáo dục gia đình, trong nhà trường và ngoài xã hội, xu
thế phát triển của thời đại, những biến động lịch sử, chính trị…) đóng vai trò ảnh hưởng chi
phối .
+Yếu tố chủ quan (Vốn sống, hiểu biết, bản lĩnh khát vọng, niềm đam mê, năng lực tự
nhận thức, khả năng tự giáo dục…) của mỗi cá nhân đóng vai trò quan trọng có tính quyết
định.
19


- Để trở thành “người làm vườn” đích thực của tâm hồn mình, là “đạo diễn” đích thực của
cuộc đời mình, mỗi cá nhân phải chủ động trang bị cho mình những hành trang cần thiết
(xác định nghiêm túc, đúng đắn mình muốn trở thành con người như thế nào? Tự bồi dưỡng
kiến thức, rèn luyện những phẩm chất, tính cách phù hợp, nói cách khác: tự mài sắc trí tuệ
và luôn làm giàu tâm hồn).
- Con người khi trở thành “người làm vườn”đích thực của tâm hồn mình, là “đạo diễn” đích
thực của cuộc đời mình, cũng có nghĩa là đã thực sự làm chủ được cuộc đời mình. Khi ấy,
con người không còn bị lệ thuộc vào sự “rủi may” của cái gọi là “số phận” hay “định
mệnh”.
- Phê phán những cá nhân sống không có trách nhiệm với bản thân, không có ý thức rèn
luyện nhân cách, bồi dưỡng tri thức để vươn lên, tự làm chủ cuộc đời mình => Không có
trách nhiệm với gia đình, đất nước.
3. Bài học nhận thức và hành động
- Ý kiến có giá trị sâu sắc, đúng đắn về cách sống :
+ Cần nhận thức rõ làm chủ cuộc đời mình là một trong những năng lực vô cùng quan trọng
giúp con người, nhất là những người trẻ tuổi hòa nhập và đứng vững để đi đến thành công,
có được hạnh phúc trong thời đại hội nhập toàn cầu hiện nay.

+ Từ đó xác định rõ mục đích sống, tự bồi dưỡng kiến thức, trau dồi những phẩm chất tốt
đẹp, ý thức được chính mình là người quyết định số phận của bản thân để không ngừng
nuôi dưỡng khát vọng vươn lên trong cuộc sống. Có những hành động cụ thể để khẳng định
giá trị của bản thân bằng những đóng góp tích cực cho xã hội.
Trình bày suy nghĩ của anh/chị về quan niệm sống thể hiện trong các câu sau:
- Thà một phút huy hoàng rồi chợt tối
Còn hơn buồn le lói suốt trăm năm
(trích Giục giã - Xuân Diệu)
- Sống tung sóng gió thanh cao mới
Sống mạnh dù trong một phút giây
(trích Đi - Tố Hữu)
- Sống trong đời sống cần có một tấm lòng.
(trích Để gió cuốn đi (ca từ) - Trịnh Công Sơn)
GỢI Ý:
1. Giải thích vấn đề:
20


- So sánh làm nổi bật quan niệm sống, khát vọng sống tích cực: phải hướng đến một đời
sống tỏa sáng, có ý nghĩa (ngay cả khi “huy hoàng” chỉ diễn ra trong thoáng chốc). Đó là
cách sống tận hiến, với khát vọng được làm chuyện lớn lao có ích cho đời cho mình, để có
được những giây phút vinh quang, chói sáng...
- Sống trong sạch cao thượng, mạnh mẽ hào hùng giữa “sóng gió” cuộc đời và hướng theo
cái mới. Khác với cách sống cũ: thụ động, buông xuôi, cam chịu, ươn hèn...
- Sống với một tấm lòng chân thật yêu thương, mở ra phía tha nhân ; sống trong tình thân ái,
biết cảm thông, chia sẻ...
2. Bàn bạc:
- Không chấp nhận lối sống nhàn nhạt “lờ mờ, lẹt đẹt, luộm thuộm” (chữ của Nguyễn Tuân)
vô nghĩa trong suốt đời người chính là thái độ sống đẹp của con người có khát vọng lớn lao.
- “Quăng thân vào gió bụi”, sống “thanh cao”, mạnh mẽ và hướng theo lí tưởng cao đẹp

chính là lối sống tích cực, có tránh nhiệm...
- Trải lòng để yêu thương, chia sẻ, “để gió cuốn đi” đến với mọi người gần xa, không tính
toán vị kỉ chính là đạo lí rất đáng được ngợi ca.
- “Phút huy hoàng” trong cuộc đời thật quý và có ý nghĩa ; nhưng không thể vì thế mà đánh
đổi cả phần đời còn lại. Con người không chỉ tỏa sáng trong chốc lát rồi vụt tắt. Đời người
có lúc thăng hoa, có lúc trầm lắng và cũng khó tránh khỏi những lúc “le lói” buồn đau.
Cũng có nhiều người sống âm thầm nhưng có ích cho xã hội. Nhưng cái đáng trân trọng là
khát vọng được cháy hết mình, được tận hiến cho đời...
- Không phải lúc nào cũng sống mạnh, sống hùng ; có lúc cần lắng lòng trước cái đẹp của
thiên nhiên, cuộc sống, tình người...
- Và cũng không phải lúc nào cũng giao đãi với người bằng tình yêu thương, phải biết phẫn
nộ và đấu tranh với cái xấu, cái ác. Mở lòng ra với mọi người song phải biết trân trọng giá
trị cuộc sống của chính mình.
- Những quan niệm sống khác nhau, có thể bổ sung cho nhau, hướng con người theo một
cách sống đẹp đẽ, hoàn thiện từ khát vọng đến hành động và tình cảm.
3. Bài học nhận thức và hành động:
- Nhận thức: Cần tự trang bị cho bản thân một quan niệm sống đúng đắn, đẹp đẽ.
- Hành động: Mạnh mẽ trong thực hiện những dự định tốt đẹp ; trong sạch trong lối sống ;
cao thượng, chân thành trong tình cảm.
Trình bày suy nghĩ của anh/chị về ý kiến sau:

21


“Có một gương mặt đẹp soi vào gương quả là hạnh phúc. Nhưng hạnh phúc càng trọn
vẹn hơn nếu có tâm hồn đẹp để mỗi khi soi vào gương lương tâm sâu thẳm mà lòng
không hổ thẹn.”
(Băng Sơn, U tôi -Theo sách Ngữ văn 7, Tập một, NXB Giáo dục 2012, tr.85)
GỢI Ý:
1. Giải thích

- Câu nói có hai ý chính: vẻ đẹp của hình thức bên ngoài vốn là một hạnh phúc của con
người; những vẻ đẹp của tâm hồn bên trong sẽ càng làm con người hạnh phúc hơn, nhất là
khi gắn liền với lương tâm và sự tự trọng.
- Câu nói muốn khẳng định một ý thức, một quan điểm sống: biết quý trọng vẻ đẹp bên
ngoài nhưng cần nhất là phải luôn tu dưỡng, rèn luyện đời sống tâm hồn, nhân cách bên
trong để xứng đáng là Con Người.
2. Bình luận
2.1. Phương châm cuộc sống
- Biết trân trọng vẻ đẹp hình thức bên ngoài; đồng thời thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện
đời sống tâm hồn, nhân cách bên trong;
- Luôn phấn đấu để đạt đến sự hài hòa giữa bên ngoài và bên trong;
- Lấy lương tâm và sự tự trọng, tự tôn làm thước đo giá trị đời sống…
2.2. Sự thận trọng cần thiết
- Không chạy theo hình thức bên ngoài, song cũng không nên bỏ bê để bề ngoài quá lôi
thôi, luộm thuộm; cần xác định rõ đâu là điểm dừng của hình thức bên ngoài, không tự biến
mình thành nô lệ của hình thức;
- Tu dưỡng, rèn luyện tâm hồn, nhân cách theo chuẩn mực đạo đức, đạo lí xã hội; lấy đó
làm mục tiêu phấn đấu hoàn thiện mình, tự tin để cùng tồn tại và phát triển hài hòa với cộng
đồng…
2.3. Bài học về nhận thức và lối sống
- Hình thức bên ngoài và phẩm chất bên trong đều có giá trị tôn vinh con người;
- Mỗi người cần không ngừng rèn luyện, tu dưỡng, trau dồi để phát triển và hoàn thiện tâm
hồn, nhân cách, trí tuệ của cá nhân, góp phần vào sự phát triển chung của cộng đồng;
- Mỗi người cần lấy lương tâm và sự tôn trọng làm thước đo, làm chuẩn mực đời sống;
hướng tới một xã hội có trách nhiệm, có ý thức ngày càng cao…
BỨC TRANH TUYỆT VỜI
22


Một họa sĩ suốt đời mơ ước về một bức tranh đẹp nhất trần gian. Ông đến hỏi vị giáo sĩ để

biết được điều gì đẹp nhất. Vị giáo sĩ trả lời:
- Điều đẹp nhất trần gian là niềm tin, vì niềm tin nâng cao giá trị con người.
Họa sĩ cũng đặt câu hỏi tương tự với cô gái và được trả lời:
-Tình yêu là điều đẹp nhất trần gian, bởi tình yêu làm cho cay đắng trở nên ngọt ngào;
mang đến nụ cười cho kẻ khóc than; làm cho điều bé nhỏ trở nên cao trọng, cuộc sống sẽ
nhàm chán biết bao nếu không có tình yêu.
Cuối cùng họa sĩ gặp một người lính mới từ trận mạc trở về. Được hỏi, người lính trả lời:
- Hòa bình là cái đẹp nhất trần gian, ở đâu có hòa bình, ở đó có cái đẹp.
Và họa sĩ đã tự hỏi mình: Làm sao tôi có thể cùng lúc vẽ niềm tin, hòa bình và tình yêu ?
... Khi trở về nhà, ông nhận ra niềm tin trong ánh mắt của các con, tình yêu trong cái hôn
của người vợ. Chính những điều đó làm tâm hồn ông tràn ngập hạnh phúc và bình an. Họa
sĩ đã hiểu thế nào là điều đẹp nhất trần gian. Sau khi hoàn thành tác phẩm, ông đã đặt tên
cho nó là : Gia đình.
(Theo Phép nhiệm màu của đời, NXB Trẻ, TP Hồ Chí Minh)
Anh (chị) suy nghĩ gì về ý nghĩa của câu chuyện trên.
GỢI Ý:
1. Ý nghĩa câu chuyện: Trong cuộc sống có nhiều giá trị tinh thần tốt đẹp làm nên những
“bức tranh” đẹp phong phú đa dạng của đời sống trong xã hội loài người, trong đó gia đình
là một trong những “bức tranh tuyệt vời nhất”.
2. Những suy nghĩ được gợi lên từ câu chuyện:
+ Mỗi người, từ hoàn cảnh và điều kiện chủ quan và khách quan của mình có thể có những
quan niệm, cảm nhận khác nhau về vẻ đẹp cuộc sống (niềm tin, tình yêu, hòa bình…những
giá trị cơ bản mang tính nhân loại).
+ Tuy nhiên, gia đình tốt đẹp chính là nơi gieo mầm, nuôi dưỡng, hội tụ những giá trị tinh
thần cao quý đó. Vì gia đình là nơi xuất phát của mọi tình yêu thương (tình mẫu tử, tình cha
con, tình vợ chồng, tình anh em, lòng vị tha, đức hi sinh…); là chỗ dựa tinh thần vững chắc
của mỗi người (nơi sum họp, chở che, niềm an ủi, động viên…) là thế giới ấm áp, bình yên,
hạnh phúc. Mỗi cá nhân tốt, đẹp mỗi giai đình tràn ngập tình yêu và hạnh phúc là cơ sở
quan trọng để xã hội tốt đẹp.
3. Nêu bài học:

+ Để có một gia đình đẹp nhất trần gian, mỗi người phấn đấu không ngừng để gia đình
thực sự là tổ ấm nồng nhiệt yêu thương, ân cần chia sẻ, nhường nhịn, hi sinh, thủy chung,
23


tình nghĩa, chân thành, trung thực, hòa thuận, tin tưởng… nơi mỗi cá nhân thực sự được là
chính mình và ngày càng trở nên Người hơn.
+ Biết quý trọng, giữ gìn, bảo vệ gia đình, nhất là trong xã hội hiện đại, đồng thời cũng phải
biết trân trọng, quí trọng những gia đình khác, những giá trị nhân bản, nhân văn khác của xã
hội loài người, phấn đấu sống trọn vẹn cả tình riêng lẫn nghĩa chung, biết sáng tạo, có đóng
góp không chỉ cho gia đình mà cả cho xã hội…
Câu chuyện của hai hạt mầm
Có hai hạt mầm nằm cạnh nhau trên một mảnh đất màu mỡ. Hạt mầm thứ nhất nói: Tôi
muốn lớn lên thật nhanh. Tôi muốn bén rễ sâu xuống lòng đất và đâm chồi nảy lộc xuyên
qua lớp đất cứng phía trên...
Tôi muốn nở ra những cánh hoa dịu dàng như dấu hiệu chào đón mùa xuân... Tôi muốn
cảm nhận sự ấm áp của ánh mặt trời và thưởng thức những giọt sương mai đọng trên cành
lá.
Và rồi hạt mầm mọc lên.
Hạt mầm thứ hai bảo:
- Tôi sợ lắm. Nếu bén những nhánh rễ vào lòng đất sâu bên dưới, tôi không biết sẽ gặp phải
điều gì ở nơi tối tăm đó. Và giả như những chồi non của tôi có mọc ra, đám côn trùng sẽ
kéo đến và nuốt ngay lấy chúng. Một ngày nào đó, nếu những bông hoa của tôi có thể nở ra
được thì bọn trẻ con cũng sẽ vặt lấy mà đùa nghịch thôi. Không, tốt hơn hết là tôi nên nằm
ở đây cho đến khi cảm thấy thật an toàn đã.
Và rồi hạt mầm nằm im và chờ đợi.
Một ngày nọ, một chú gà đi loanh quanh trong vườn tìm thức ăn, thấy hạt mầm nằm lạc
lõng trên mặt đất bèn mổ ngay lập tức.
(THẢO NGUYÊN, Nguồn: Hạt giống tâm hồn - Từ những điều bình dị - First News và
NXB Tổng hợp TPHCM phối hợp ấn hành)

Suy nghĩ của anh (chị) về vấn đề đặt ra trong câu chuyện trên?
GỢI Ý:
1. Giới thiệu câu chuyện và quan niệm sống tích cực mà truyện gợi ra: Sống phải có ước
mơ cao đẹp, dám đương đầu với những khó khăn thử thách để thực hiện ước mơ.
2. Giải thích
- Tóm tắt thật ngắn gọn truyện: Hạt mầm thứ nhất muốn lớn lên, bén rễ, đâm chồi nảy lộc,
nở hoa dịu dàng nên đã mọc lên. Hạt mầm thứ hai sợ đất sâu tối tăm, sợ chồi non bị côn
trùng nuốt, sợ trẻ con vặt hoa nên nằm im, chờ đợi, kết cục bị gà mổ tức khắc.
24


- Mượn câu chuyện hai hạt mầm, tác giả đã nêu lên và khẳng định một quan niệm nhân sinh
đúng đắn, tích cực: Con người sống phải có ước mơ (mong muốn những điều tốt đẹp trong
tương lai), dám đối đầu với khó khăn để biến ước mơ thành hiện thực và tỏa sáng. Sống
không có ước mơ, hèn nhát, sợ hãi, thụ động... chỉ nhận được sự thất bại, thậm chí bị hủy
diệt.
3. Lí giải vấn đề
- Cuộc sống rất đa dạng và phong phú: có cơ hội cho con người lựa chọn nhưng cũng lắm
thử thách gian nan. Hành trình sống của con người là không ngừng vươn lên để sáng tạo, in
dấu ấn trong cuộc đời. Khó khăn không hoàn toàn là trở lực mà chính là động lực thôi thúc
hành động, đạt tới thành công.
- Ước mơ tạo nên bản lĩnh, là nguồn sức mạnh tinh thần to lớn giúp con người vượt qua khó
khăn “xuyên qua đá cứng” để sống và tận hưởng hương vị, vẻ đẹp của cuộc đời; là động lực
thôi thúc con người tìm tòi, khám phá, đóng góp sức mình làm cho cuộc sống trở nên tươi
đẹp hơn.
- Cuộc sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người có ước mơ, khát vọng và nỗ lực vượt khó,
chinh phục mọi thử thách để sinh tồn và phát triển.
- Sợ hãi trước cuộc sống, không dám làm bất cứ điều gì, chỉ biết thu mình trong vỏ bọc hèn
nhát, thụ động chờ đợi con người sẽ trở nên yếu hèn.
- Cuộc sống không ước mơ, không dám đương đầu với thực tế là cuộc sống vô vị, nhàm

chán, sống thừa, sống vô ích, con người sẽ chỉ nhận được thất bại, thậm chí có thể tan biến
trong cuộc đời.
(Trong quá trình lí giải cần chọn dẫn chứng minh họa)
4. Bàn luận mở rộng:
- Bên cạnh những người có ước mơ, không ngừng vươn lên để sáng tạo, cũng còn không ít
người sợ hãi, né tránh gian khổ, khó khăn. Bên cạnh những ước mơ chính đáng, phù hợp
với mục tiêu cao đẹp của cộng đồng cũng còn có ước mơ vụn vặt, tầm thường, vị kỉ.
- Biểu dương những người có ước mơ, có nghị lực vươn lên. Phê phán những người sống
không có ước mơ, thụ động, ngại khó ngại khổ, không có ý chí, nghị lực.
(dẫn chứng minh họa)
5. Liên hệ rút ra bài học về nhận thức và hành động.
Người Do Thái có một chuyện vui cười nói về vai trò của tri thức và của cải như sau:
Có hai học giả nói chuyện với nhau. Một người nói: "Tri thức và tiền bạc cái nào quan
trọng hơn?" Người kia trả lời: "Tất nhiên là tri thức quan trọng hơn!". Vị học giả đáp
lại: "Vậy tại sao người có tri thức lại phải làm việc cho người giàu có nhiều tiền bạc.
Người giàu có lại không phải phục vụ người có tri thức!?”.
25