HỆ PHẦN MỀM THƯ VIỆN SỐ GREENSTONE
HỆ PHẦN MỀM THƯ VIỆN SỐ GREENSTONE
QUÁCH TUẤN NGỌC
QUÁCH TUẤN NGỌC




ĐỖ QUANG VINH
ĐỖ QUANG VINH
HÀ NỘI - 2008
HÀ NỘI - 2008
2
NỘI DUNG
NỘI DUNG
1. Khái niệm về thư viện số DL
1. Khái niệm về thư viện số DL
2. Hệ phần mềm xây dựng thư viện số Greenstone
2. Hệ phần mềm xây dựng thư viện số Greenstone

Giới thiệu Greenstone
Giới thiệu Greenstone

Ứng dụng của Greenstone
Ứng dụng của Greenstone

Tính năng của Greenstone
Tính năng của Greenstone

Cài đặt Greenstone
Cài đặt Greenstone

3
1.
1.


KHÁI NIỆM VỀ THƯ VIỆN SỐ
KHÁI NIỆM VỀ THƯ VIỆN SỐ



ĐỊNH NGHĨA
ĐỊNH NGHĨA



Định nghĩa 1
Định nghĩa 1
(Arms W.Y.): DL là một kho thông tin có quản
(Arms W.Y.): DL là một kho thông tin có quản
lý với các dịch vụ liên kết, trong đó thông tin được lưu trữ ở
lý với các dịch vụ liên kết, trong đó thông tin được lưu trữ ở
dạng số và có thể truy cập qua một mạng.
dạng số và có thể truy cập qua một mạng.



Định nghĩa 2
Định nghĩa 2
(Chen H., Houston A.L.): DL là một thực thể
(Chen H., Houston A.L.): DL là một thực thể

liên quan tới sự tạo ra các nguồn tin và sự hoạt động thông
liên quan tới sự tạo ra các nguồn tin và sự hoạt động thông
tin qua các mạng toàn cầu.
tin qua các mạng toàn cầu.



Định nghĩa 3
Định nghĩa 3
(Reddy R., Wladawsky-Berger I.): DL là các
(Reddy R., Wladawsky-Berger I.): DL là các
kho dữ liệu mạng về tài liệu văn bản số, ảnh, âm thanh, dữ
kho dữ liệu mạng về tài liệu văn bản số, ảnh, âm thanh, dữ
liệu khoa học và phần mềm là lõi của Internet hiện nay và các
liệu khoa học và phần mềm là lõi của Internet hiện nay và các
kho dữ liệu số có thể truy cập phổ biến về tất cả tri thức của
kho dữ liệu số có thể truy cập phổ biến về tất cả tri thức của
loài người trong tương lai.
loài người trong tương lai.
4
(tiếp)
(tiếp)

Định nghĩa 4
Định nghĩa 4
(Sun Microsystems): DL là sự mở rộng điện
(Sun Microsystems): DL là sự mở rộng điện
tử về các chức năng điển hình NSD thực hiện và các tài
tử về các chức năng điển hình NSD thực hiện và các tài
nguyên NSD truy cập trong thư viện truyền thống.

nguyên NSD truy cập trong thư viện truyền thống.

Định nghĩa 5
Định nghĩa 5
(Witten I.H., Bainbridge D.): DL là các kho
(Witten I.H., Bainbridge D.): DL là các kho
đối tượng số, bao gồm văn bản, video và audio cùng với
đối tượng số, bao gồm văn bản, video và audio cùng với
các phương pháp truy cập và tìm kiếm, lựa chọn, tổ chức
các phương pháp truy cập và tìm kiếm, lựa chọn, tổ chức
và bảo trì.
và bảo trì.

Định nghĩa 6
Định nghĩa 6
(Liên đoàn Thư viện số - The Digital
(Liên đoàn Thư viện số - The Digital
Library Federation): Thư viện số là những tổ chức cung
Library Federation): Thư viện số là những tổ chức cung
cấp các nguồn lực gồm cả cán bộ chuyên môn để lựa chọn,
cấp các nguồn lực gồm cả cán bộ chuyên môn để lựa chọn,
xây dựng, truy cập tri thức, giải thích, phân phát, bảo tồn
xây dựng, truy cập tri thức, giải thích, phân phát, bảo tồn
tính toàn vẹn và đảm bảo tính bền vững vượt thời gian
tính toàn vẹn và đảm bảo tính bền vững vượt thời gian
của các kho tài liệu số, do đó chúng luôn sẵn sàng đáp ứng
của các kho tài liệu số, do đó chúng luôn sẵn sàng đáp ứng
nhu cầu sử dụng của một cộng đồng cụ thể hoặc của một
nhu cầu sử dụng của một cộng đồng cụ thể hoặc của một
nhóm cộng đồng.

nhóm cộng đồng.

Tóm lại, thư viện số là một kho thông tin số khổng lồ có tổ
Tóm lại, thư viện số là một kho thông tin số khổng lồ có tổ
chức với các dịch vụ liên kết qua mạng.
chức với các dịch vụ liên kết qua mạng.
5
(tiếp)
(tiếp)

Ngoài ra, còn có một số định nghĩa khác về DL:
Ngoài ra, còn có một số định nghĩa khác về DL:

“
“
Thư viện số là thuật ngữ được chấp nhận rộng rãi như sự
Thư viện số là thuật ngữ được chấp nhận rộng rãi như sự
mô tả việc sử dụng công nghệ số của thư viện để thu thập,
mô tả việc sử dụng công nghệ số của thư viện để thu thập,
lưu trữ, bảo tồn và cung cấp sự truy cập đến thông tin" -
lưu trữ, bảo tồn và cung cấp sự truy cập đến thông tin" -
Trung tâm Nghiên cứu và đổi mới thư viện Anh
Trung tâm Nghiên cứu và đổi mới thư viện Anh
6
(tiếp)
(tiếp)

Thư viện số không phải chỉ là một thực thể đơn lẻ; Thư viện
Thư viện số không phải chỉ là một thực thể đơn lẻ; Thư viện
số phải có công nghệ để liên kết tài nguyên của nhiều dịch

số phải có công nghệ để liên kết tài nguyên của nhiều dịch
vụ; Sự liên kết giữa những thư viện điện tử và dịch vụ
vụ; Sự liên kết giữa những thư viện điện tử và dịch vụ
thông tin phải là trong suốt đối với người dùng tin đầu cuối;
thông tin phải là trong suốt đối với người dùng tin đầu cuối;
Sự truy nhập đến thư viện điện tử và dịch vụ thông tin là
Sự truy nhập đến thư viện điện tử và dịch vụ thông tin là
mục đích; Sưu tập số của thư viện số không chỉ giới hạn ở
mục đích; Sưu tập số của thư viện số không chỉ giới hạn ở
mẫu tìm của tài liệu; nó được mở rộng cả đến các đối tượng
mẫu tìm của tài liệu; nó được mở rộng cả đến các đối tượng
số mà chúng không thể được trình bày hoặc phổ biến ở
số mà chúng không thể được trình bày hoặc phổ biến ở
dạng in ấn - Hiệp hội Thư viện nghiên cứu
dạng in ấn - Hiệp hội Thư viện nghiên cứu


7
(tiếp)
(tiếp)

"Thư viện số là cơ quan/tổ chức có các nguồn lực, kể cả các
"Thư viện số là cơ quan/tổ chức có các nguồn lực, kể cả các
nguồn nhân lực chuyên hoá, để lựa chọn, cấu trúc việc truy
nguồn nhân lực chuyên hoá, để lựa chọn, cấu trúc việc truy
cập đến diễn giải, phổ biến, bảo quản sự toàn vẹn, đảm bảo
cập đến diễn giải, phổ biến, bảo quản sự toàn vẹn, đảm bảo
sự ổn định trong thời gian dài của sưu tập các công trình số
sự ổn định trong thời gian dài của sưu tập các công trình số
hoá mà chúng ở dạng sẵn sàng để sử dụng một cách kinh tế

hoá mà chúng ở dạng sẵn sàng để sử dụng một cách kinh tế
cho một hoặc một số cộng đồng nhất định." - Liên đoàn
cho một hoặc một số cộng đồng nhất định." - Liên đoàn
Thư viện Hoa Kỳ
Thư viện Hoa Kỳ
8
(tiếp)
(tiếp)

Thư viện số là nơi trình bày những bộ sưu tập thông tin có
Thư viện số là nơi trình bày những bộ sưu tập thông tin có
tổ chức. Đối tượng của những bộ sưu tập đó là nguồn tài
tổ chức. Đối tượng của những bộ sưu tập đó là nguồn tài
nguyên thông tin số hóa cùng với các phương thức: truy hồi,
nguyên thông tin số hóa cùng với các phương thức: truy hồi,
chọn lọc, truy cập, tổ chức và bảo trì bộ sưu tập đó.
chọn lọc, truy cập, tổ chức và bảo trì bộ sưu tập đó.

Người sử dụng: truy cập, chọn lọc, hiển thị tài liệu số
Người sử dụng: truy cập, chọn lọc, hiển thị tài liệu số

Cán bộ thư viện: xây dựng, tổ chức, lưu hành
Cán bộ thư viện: xây dựng, tổ chức, lưu hành
9
(tiếp)
(tiếp)


Hình - Máy tính trong thư viện số
Hình - Máy tính trong thư viện số

(W.Y.Arms
(W.Y.Arms
)
)



NSD
Kho lưu trữ
Hệ thống định vị Hệ thống tìm kiếm
10
(tiếp)
(tiếp)

Thư viện điện tử là loại thư viện "sử dụng các phương tiện
Thư viện điện tử là loại thư viện "sử dụng các phương tiện
điện tử trong thu thập, lưu trữ, xử lý, tìm kiếm và phổ biến
điện tử trong thu thập, lưu trữ, xử lý, tìm kiếm và phổ biến
thông tin" - Vũ Văn Sơn
thông tin" - Vũ Văn Sơn

Thư viện điện tử là thư viện duy trì toàn bộ hay một phần
Thư viện điện tử là thư viện duy trì toàn bộ hay một phần
đáng kể sưu tập của mình ở dạng máy tính có thể xử lý
đáng kể sưu tập của mình ở dạng máy tính có thể xử lý
được như một phương thức thay thế, bổ sung cho những tài
được như một phương thức thay thế, bổ sung cho những tài
liệu in truyền thống hoặc tài liệu trên vi hình hiện đang
liệu in truyền thống hoặc tài liệu trên vi hình hiện đang
chiếm ưu thế trong thư viện – B. Sloan

chiếm ưu thế trong thư viện – B. Sloan
11
(tiếp)
(tiếp)

“
“
Thư viện điện tử là hệ thống thông tin phân tán cho phép
Thư viện điện tử là hệ thống thông tin phân tán cho phép
tích hợp, bảo quản và sử dụng một cách hiệu quả những tập
tích hợp, bảo quản và sử dụng một cách hiệu quả những tập
hợp đa dạng tài liệu điện tử, truy cập được ở dạng thuận
hợp đa dạng tài liệu điện tử, truy cập được ở dạng thuận
tiện cho người sử dụng thông qua mạng truyền dữ liệu toàn
tiện cho người sử dụng thông qua mạng truyền dữ liệu toàn
cầu" - Chương trình thư viện điện tử Nga
cầu" - Chương trình thư viện điện tử Nga
12
(tiếp)
(tiếp)

LỢI ÍCH CỦA DL
LỢI ÍCH CỦA DL
1.
1.
Thư viện số mang thư viện đến người sử dụng
Thư viện số mang thư viện đến người sử dụng
2.
2.
Máy tính được sử dụng để tìm kiếm và duyệt

Máy tính được sử dụng để tìm kiếm và duyệt
3.
3.
Thông tin có thể được chia sẻ
Thông tin có thể được chia sẻ
4.
4.
Thông tin dễ dàng cập nhật hơn
Thông tin dễ dàng cập nhật hơn
5.
5.
Thông tin luôn sẵn có
Thông tin luôn sẵn có
6.
6.
Các dạng thông tin mới trở thành thực hiện được
Các dạng thông tin mới trở thành thực hiện được
7.
7.
Giá của DL
Giá của DL

4 lĩnh vực kỹ thuật nổi bật đối với DL
4 lĩnh vực kỹ thuật nổi bật đối với DL
1.
1.
Lưu trữ điện tử trở nên rẻ hơn giấy
Lưu trữ điện tử trở nên rẻ hơn giấy
2.
2.

Hiển thị máy tính cá nhân trở nên dùng thích hợp hơn
Hiển thị máy tính cá nhân trở nên dùng thích hợp hơn
3.
3.
Mạng tốc độ cao trở nên phổ biến
Mạng tốc độ cao trở nên phổ biến
4.
4.
Máy tính trở nên di động
Máy tính trở nên di động
13
Lý do xây dựng thư viện số
Lý do xây dựng thư viện số

Lý do chính:
Lý do chính:
Thư viện số phân phát thông tin tốt hơn thư viện truyền thống
Thư viện số phân phát thông tin tốt hơn thư viện truyền thống

Số lượng tài liệu ngày càng tăng
Số lượng tài liệu ngày càng tăng

Sự phát triển của công nghệ thông tin và các hình thức xuất
Sự phát triển của công nghệ thông tin và các hình thức xuất
bản mới
bản mới

Nhu cầu của người sử dụng thay đổi
Nhu cầu của người sử dụng thay đổi


Các hình thức tìm tin mới
Các hình thức tìm tin mới

Vai trò của thư viện thay đổi
Vai trò của thư viện thay đổi
14
(tiếp)
(tiếp)

XÂY DỰNG THƯ VIỆN SỐ
XÂY DỰNG THƯ VIỆN SỐ
Xây dựng DL là một công việc nhiều thách thức.
Xây dựng DL là một công việc nhiều thách thức.
Tuy nhiên, sự xuất hiện của DL là điều tất yếu.
Tuy nhiên, sự xuất hiện của DL là điều tất yếu.
Một DL thành công là một thư viện đáp ứng nhu cầu
Một DL thành công là một thư viện đáp ứng nhu cầu
thông tin và truy cập của thị trường hiện nay và thị
thông tin và truy cập của thị trường hiện nay và thị
trường tiềm năng.
trường tiềm năng.
Vốn tài liệu, người sử dụng và công nghệ là những vấn đề
Vốn tài liệu, người sử dụng và công nghệ là những vấn đề
cần xem xét.
cần xem xét.



Các bước xây dựng DL:
Các bước xây dựng DL:

1.
1.
Xác định dự án
Xác định dự án
2.
2.
Phác thảo kế hoạch triển khai DL
Phác thảo kế hoạch triển khai DL
3.
3.


Thực hiện
Thực hiện
15



Ưu điểm và nhược điểm của Thư viện số
Ưu điểm và nhược điểm của Thư viện số
ƯU ĐIỂM
ƯU ĐIỂM

Không bị giới hạn về địa lý
Không bị giới hạn về địa lý

Tiết kiệm không gian
Tiết kiệm không gian

Sẵn có 24/24

Sẵn có 24/24

Truy cập đồng thời
Truy cập đồng thời

Khả năng tìm truy hồi
Khả năng tìm truy hồi

Lưu trữ thuận tiện
Lưu trữ thuận tiện

Kết nối mạng
Kết nối mạng

Chi phí?
Chi phí?
NHƯỢC ĐIỂM
NHƯỢC ĐIỂM

Truy cập hạn chế
Truy cập hạn chế

Phần cứng/Phần mềm
Phần cứng/Phần mềm

Bản quyền
Bản quyền

Phụ thuộc vào nhà cung
Phụ thuộc vào nhà cung

cấp
cấp

Lưu trữ lâu dài
Lưu trữ lâu dài

Mua quyền truy cập
Mua quyền truy cập
NHƯỢC ĐIỂM
NHƯỢC ĐIỂM

Truy cập hạn chế
Truy cập hạn chế

Phần cứng/Phần mềm
Phần cứng/Phần mềm

Bản quyền
Bản quyền

Phụ thuộc vào nhà cung
Phụ thuộc vào nhà cung
cấp
cấp

Lưu trữ lâu dài
Lưu trữ lâu dài

Mua quyền truy cập
Mua quyền truy cập

16
(tiếp)
(tiếp)

Thuật ngữ về DL
Thuật ngữ về DL

Thư viện số
Thư viện số

Thư viện điện tử
Thư viện điện tử

Thư viện không tường
Thư viện không tường

Thư viện ảo
Thư viện ảo

Thư viện đa phương tiện
Thư viện đa phương tiện

Cyber Library
Cyber Library

Hệ quản trị tri thức
Hệ quản trị tri thức
2. Phần mềm xây dựng thư viện số Greenstone
2. Phần mềm xây dựng thư viện số Greenstone
Greenstone Digital Library Software

Greenstone Digital Library Software
18



Giới thiệu Greenstone
Giới thiệu Greenstone

Greenstone không phải là thư viện số
Greenstone không phải là thư viện số

Greenstone là phần mềm dùng để xây dựng, phát hành và
Greenstone là phần mềm dùng để xây dựng, phát hành và
truy cập tới các bộ sưu tập số của thư viện số
truy cập tới các bộ sưu tập số của thư viện số

Greenstone cung cấp một phương pháp mới để tổ chức và
Greenstone cung cấp một phương pháp mới để tổ chức và
xuất bản thông tin trên mạng nội bộ, Internet hay
xuất bản thông tin trên mạng nội bộ, Internet hay
CD-ROM
CD-ROM
19
(tiếp)
(tiếp)

Greenstone là phần mềm mã nguồn mở, có thể được sử
Greenstone là phần mềm mã nguồn mở, có thể được sử
dụng tự do và miễn phí.
dụng tự do và miễn phí.


Tuân theo GNU General Public License
Tuân theo GNU General Public License

Website:
Website:


20

Quá trình phát triển
Quá trình phát triển

Kết quả của Dự án Thư viện số New Zealand tại trường Đại
Kết quả của Dự án Thư viện số New Zealand tại trường Đại
học Waikato, NZ
học Waikato, NZ

Được triển khai và phân phối với sự hợp tác của hai tổ chức
Được triển khai và phân phối với sự hợp tác của hai tổ chức
UNESCO và Human Info NGO
UNESCO và Human Info NGO

Mục đích
Mục đích
Hỗ trợ các tổ chức như trường đại học, viện nghiên cứu,
Hỗ trợ các tổ chức như trường đại học, viện nghiên cứu,
trung tâm thông tin, tổ chức chính phủ, phi chính phủ, phi
trung tâm thông tin, tổ chức chính phủ, phi chính phủ, phi
lợi nhuận tạo ra các loại thông tin có thể được truy cập trực

lợi nhuận tạo ra các loại thông tin có thể được truy cập trực
tuyến
tuyến
21



Ứng dụng
Ứng dụng

Tạo lập, tổ chức và quản lý bộ sưu tập số:
Tạo lập, tổ chức và quản lý bộ sưu tập số:
–
Xây dựng kho tài liệu phục vụ nghiên cứu, học tập
Xây dựng kho tài liệu phục vụ nghiên cứu, học tập
–
Đóng gói thông tin theo chuyên đề phục vụ dịch vụ cung
Đóng gói thông tin theo chuyên đề phục vụ dịch vụ cung
cấp thông tin chọn lọc (SDI)
cấp thông tin chọn lọc (SDI)
–
Lưu trữ và quản lý công văn, tài liệu nội bộ
Lưu trữ và quản lý công văn, tài liệu nội bộ
–
Xây dựng các bộ sưu tập của các bảo tàng, trung tâm lưu
Xây dựng các bộ sưu tập của các bảo tàng, trung tâm lưu
trữ
trữ
22
(tiếp)

(tiếp)

Được sử dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia trên thế giới: Hoa
Được sử dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia trên thế giới: Hoa
Kỳ, Australia, New Zealand, Nga
Kỳ, Australia, New Zealand, Nga

Sử dụng rộng rãi tại các trường đại học: University of
Sử dụng rộng rãi tại các trường đại học: University of
Chicago, Lehigh University, Đại học Quốc gia TP.HCM
Chicago, Lehigh University, Đại học Quốc gia TP.HCM

Được dịch ra hơn 40 ngôn ngữ: Anh, Nga, Pháp, Tây Ban
Được dịch ra hơn 40 ngôn ngữ: Anh, Nga, Pháp, Tây Ban
Nha, Trung Quốc, Ả rập … trong đó có tiếng Việt
Nha, Trung Quốc, Ả rập … trong đó có tiếng Việt
23
Website sử dụng Greenstone
Website sử dụng Greenstone
•
Association of Indian Labour
Association of Indian Labour
Historians, Delhi
Historians, Delhi
•
Auburn University, Alabama
Auburn University, Alabama
•
California University at Riverside
California University at Riverside

•
Chicago University Library
Chicago University Library
•
Detroit Public Library
Detroit Public Library
•
Gresham College, London
Gresham College, London
•
Hawaiian Electronic Library
Hawaiian Electronic Library
•
Illinois Wesleyan University
Illinois Wesleyan University
•
Indian Institute of Management
Indian Institute of Management
•
Kyrgyz Republic National
Kyrgyz Republic National
Library
Library
•
LeHigh University, Pennsylvania
LeHigh University, Pennsylvania
•
Mari El Republic, Russia
Mari El Republic, Russia
•

National Centre for Science
National Centre for Science
Information, Bangalore, India
Information, Bangalore, India
•
Netherlands Institute for
Netherlands Institute for
Scientific Information Services
Scientific Information Services
•
New York Botanical Garden
New York Botanical Garden
•
Peking University Digital Library
Peking University Digital Library
•
Philippine Research Education
Philippine Research Education
and Government Information
and Government Information
Network
Network
•
Secretary of Human Rights of
Secretary of Human Rights of
Argentina
Argentina
•
Slavonski Brod Public Library,
Slavonski Brod Public Library,

Slovenia
Slovenia
•
State Library of Tasmania
State Library of Tasmania
•
Stuttgart University of Applied
Stuttgart University of Applied
Sciences
Sciences
•
Texas A&M University Center
Texas A&M University Center
for the Study of Digital Libraries
for the Study of Digital Libraries
•
University of Illinois
University of Illinois
•
University of North Carolina
University of North Carolina
ibiblio project
ibiblio project
•
Vietnam National University
Vietnam National University
•
Vimercate Public Library, Milan,
Vimercate Public Library, Milan,
Italy

Italy
•
Washington Research Library
Washington Research Library
Consortium
Consortium
•
Welsh Books Council
Welsh Books Council
24



Tính năng
Tính năng

Yêu cầu phần mềm
Yêu cầu phần mềm

Giao diện
Giao diện

Hỗ trợ đa ngôn ngữ
Hỗ trợ đa ngôn ngữ

Quy mô bộ sưu tập
Quy mô bộ sưu tập

Khả năng tương thích các chuẩn
Khả năng tương thích các chuẩn


Khả năng tìm kiếm
Khả năng tìm kiếm

Hỗ trợ đa phương tiện
Hỗ trợ đa phương tiện

Khả năng phát hành bộ sưu tập
Khả năng phát hành bộ sưu tập

Tùy biến bộ sưu tập
Tùy biến bộ sưu tập
25
Yêu cầu phần mềm
Yêu cầu phần mềm

Hệ điều hành: WINDOWS, LINUX
Hệ điều hành: WINDOWS, LINUX

Máy chủ Apache Web Server, IIS
Máy chủ Apache Web Server, IIS

Trình duyệt Internet Explorer, hay Netscape Navigator
Trình duyệt Internet Explorer, hay Netscape Navigator