HƯỚNG DẪN SINH VIÊN XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC
TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC CÓ CHỦ ĐÍCH CHO TRẺ MẦM NON
ThS. Nguyễn Thị Quỳnh Trâm∗
1. Đặt vấn đề
Bên cạnh việc trang bị, hình thành, rèn luyện kiến thức, kĩ năng sư phạm và kỹ năng
nghề nghiệp cho sinh viên theo chương trình đào tạo thông qua các học phần phương
pháp giáo dục bộ môn, thì vấn đề hướng dẫn sinh viên (SV) xây dựng môi trường giáo
dục (MTGD) trong các hoạt động học có chủ đích là việc làm có ý nghĩa đặc biệt, góp
phần nâng cao kĩ năng thực hành nghề, rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho SVMN.
Nhận biết việc xây dựng môi trường giáo dục là cần thiết, nhưng trongthực tế SV,
thậm chí một bộ phận giáo viên mầm non chưa thực sự quan tâm tới việc xây dựng môi
trường giáo dục trong các giờ hoạt động học có chủ đích, đặc biệt là môi trường xã hội
hay nói cụ thể là bầu không khí thân thiện, cởi mở giữa cô và trẻ, giữa trẻ và trẻ.... Ngoài
ra, việc xây dựng môi trường vật chất ở trường mầm non, các lớp học có nhiều đồ dùng,
đồ chơi, cảnh quan đẹp... nhưng thực tế chưa mang lại hiệu quả thực sự cho các hoạt
động của trẻ bởi việc sắp xếp chưa khoa học, số lượng đồ dùng, đồ chơi nhiều nhưng
chưa kích thích trẻ hoạt động.
Xuất phát từ thực tế trên, tôi đề xuất một số biện pháp hướng dẫn sinh viên xây
dựng môi trường giáo dục trong các hoạt động học có chủ đích cho trẻ mầm non.
2. Nội dung
2.1. Những vấn đề chung của việc xây dựng môi trường giáo dục trong hoạt
động học có chủ đích cho trẻ mầm non
2.1.1. Ý nghĩa của việc xây dựng MTGD cho hoạt động học có chủ đích
- Môi trường giáo dục ở trường mầm nonlà tổ hợp những điều kiện tự nhiên - xã hội
cần thiết, trực tiếp ảnh hưởng đến hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ. Môi trường giáo dục
mầm non cần phải cung ứng các điều kiện cần thiết để kích thích và phục vụ trẻ hoạt
động một cách tích cực, chăm sóc trẻ tốt... qua đó, nhân cách trẻ sẽ được phát triển tốt và
thuận lợi.
- Xây dựng môi trường sạch sẽ, an toàn, có sự bố trí các khu vực họat động chung
cả lớp (trong và ngoài lớp), hoạt động của nhóm, hoạt động cá nhân phù hợp, thuận tiện
sẽ có tác dụng phát triển thể chất, làm thoả mãn nhu cầu nhận thức, mở rộng hiểu biết cho

trẻ, kích thích trẻ giao tiếp, hoạt động tích cực, sáng tạo.



ThS - Giảng viên Khoa GD Tiểu học - Mầm non


- Môi trường giao tiếp cởi mở, thân thiện giữa cô với trẻ, giữa trẻ với trẻ, giữa trẻ
với các đối tượng khám phá sẽ tạo cơ hội cho trẻ được chia sẻ suy nghĩ, cảm xúc của
mình với cô, với bạn, giúp phát triển ở trẻ tình cảm gắn bó với cô, bạn, lớp, trường.
- Đối với nhà giáo dục, việc xây dựng môi trường giáo dục phù hợp là phương tiện,
điều kiện để giáo viên tác động đến sự phát triển phù hợp với từng trẻ, từng lứa tuổi.
- Đối với phụ huynh và xã hội, việc xây dựng môi trường giáo dục thu hút được sự
tham gia đóng góp của họ để làm thoả mãn mong đợi của họ đối với sự phát triển của trẻ
trong từng giai đoạn, thời kì.
2.1.2. Nguyên tắc chung của việc xây dựng môi trường giáo dục trong trường
Mầm non
- Bố trí các khu vực hoạt động thuận tiện cho việc sử dụng của cô và trẻ.
- Phải tính đến không gian thực tế để cân đối diện tích các hoạt động có thể tổ chức.
- Đảm bảo tính mục đích, an toàn và có tính thẩm mĩ cao.
- Đảm bảo phù hợp với tính chất của các hoạt động và đặc điểm của trẻ, phản ánh
được nội dung của chủ đề.
- Môi trường giáo dục phải đa dạng, phong phú; thu hút sự tham gia và kích thích sự
phát triển của trẻ.
- Phải là môi trường thuận tiện để hình thành các kỹ năng xã hội cho trẻ.
2.2. Thực trạng việc xây dựng môi trường giáo dục trong hoạt động học có chủ
đích cho trẻ mầm non
Để đánh giá thực trạng việc xây dựng môi trường giáo dục trong hoạt động học có
chủ đích cho trẻ mầm non chúng tôi tiến hành điều tra bằng phiếu hỏi; tập trung vào các
nội dung sau:

- Đánh giá mức độ cần thiết của việc xây dựng MTGD cho hoạt động học có chủ đích;
- Xác định các nội dung xây dựng MTGD cho hoạt động học có chủ đích;
- Đề xuất các bước thực hiện khi xây dựng MTGD trong các hoạt động học của trẻ
mầm non.
Tiến hành điều tra với tổng số 117 SV CĐSP MN K42, Kết quả như sau:
2.2.1. Mức độ cần thiết của việc xây dựng MTGD cho hoạt động học có chủ đích.
Mức độ
Cần thiết
Không cần thiết
Số lượng
%
Số lượng
%
MN 42A
61
100
0
0
MN 42B
56
100
0
0
2.2.2. Các nội dung xây dựng MTGD cho trẻ trong giờ hoạt động học
Nội dung
Môi trường vật chất
Môi trường xã hội
Số lượng (lượt)
%
Số lượng (lượt)

%


MN 42A
MN 42B

61
56

100%
100%

23
21

37.7
37.5

2.2.3. Các bước thực hiện khi xây dựng MTGD trong các hoạt động
Nội dung
Bố trí không gian
Chuẩn bị đồ dùng đồ chơi
Số lượng (lượt)
%
Số lượng (lượt)
%
MN 42A
4
6.5
61

100
MN 42B
7
12.5
56
100
Qua số liệu thống kê cho thấy:
- Đa số SV xác định được mức độ cần thiết, quan trọng của việc xây dựng MTGD
cho trẻ trong các giờ hoạt động học có chủ đích;
- SV chú trọng nhiều đến nội dung xây dựng môi trường vật chất, rất ít SV quan tâm
tới việc xây dựng mối quan hệ thân thiện, cởi mở, cách làm việc với trẻ trong các hoạt
động;
- Khi xây dựng MTGD cho giờ học có chủ đích của trẻ, SV chỉ tập trung chuẩn bị
đồ dùng, đồ chơi mà chưa quan tâm tới việc bố trí không gian lớp học, vị trí của cô và trẻ
trong từng hoạt động khác nhau cũng như đặc thù của hoạt động.
2.3. Hướng dẫn sinh viên xây dựng môi trường giáo dục trong hoạt động học có
chủ đích
Môi trường giáo dục trong trường mầm non rất đa dạng, có thể khác nhau về mục
đích sử dụng song điều quan trọng nhất đối với MTGD trong trường mầm non là cần phải
cung ứng những điều kiện cần thiết để kích thích và phục vụ trẻ hoạt động một cách tích
cực, đáp ứng với yêu cầu dạy học lấy trẻ làm trung tâm.
Thiết kế môi trường hoạt động cho các hoạt động học có chủ đích là một phần rất
nhỏ trong việc thiết kế MTGD ở trường mầm non. Để việc hướng dẫn SV xây dựng
MTGD cho các giờ học hiệu quả, chúng tôi đã sử dụng các biện pháp sau:
3.3.1. Trang bị cho SV quy trình xây dựng MTGD trong hoạt động học có chủ đích
* Mục tiêu:
- Giúp cho SV biết vận dụng kiến thức đã học xác định quy trình xây dựng môi
trường giáo dục cho giờ học có chủ đích.
- Biết cách vận dụng các kiến thức đã học vào thực tế.
* Cách tiến hành:

- Giới thiệu tài liệu nghiên cứu, các trang web về cách xây dựng môi trường giáo
dục ở trường mầm non;
- Tổng hợp những quan sát của SV trong quá trình đi thực tập ở trường mầm non;
- Hướng dẫn các nội dung liên quan đến quy trình xây dựng môi trường cho hoạt
động học có chủ đích của trẻ mầm non;


Từ đó, giúp SV xác định khái quát các bước xây dựng MTGD trong hoạt động học
có chủ đích cho trẻ mầm non. Cụ thể quy trình xây dựng môi trường giáo dục cho hoạt
động học có chủ đích bao gồm:
Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu của hoạt động
- Để xây dựng môi trường giáo dục cho một hoạt động học, cần căn cứ vào mục
đích, yêu cầu của hoạt động học và đối tượng trẻ. Sau đó thiết kế các hoạt động sẽ tiến
hành trong hoạt động học và sắp xếp các hoạt động đó theo tiến trình, lôgic nhận thức của
hoạt động học.
Bước 2: Dự kiến địa điểm, thời gian, không gian và hình thức tổ chức.
- Cần hình dung hoạt động học đó được tiến hành ở đâu, bao nhiêu trẻ, không gian
thế nào, thời gian cho mỗi hoạt động là bao nhiêu, hình thức tổ chức các hoạt động trong
hoạt động học như thế nào?..
- Xác định những kiến thức và kĩ năng cần chuẩn bị trước cho trẻ và cách tổ chức
hoạt động để kích thích được tất cả trẻ tham gia hoạt động một cách hứng thú, tích cực.
Lưu ý: Khi xây dựng môi trường giáo dục cho một hoạt động học có chủ đích, giáo
viên cần lưu ý đến sự chuyển tiếp giữa các hoạt động sao cho đảm bảo tính logic, không
mất nhiều thời gian.
Bước 3: Chuẩn bị đồ dùng, đồ chơi cho cô và trẻ tương ứng với mỗi hoạt động.
Chuẩn bị tâm thế cho trẻ.
- Đồ dùng, đồ chơi, học liệu cho từng hoạt động (Hoạt động chung cả lớp; hoạt
động nhóm, cá nhân)
- Thái độ, cách thức làm việc của cô và trẻ
- Thái độ của trẻ với đối tượng khám phá

- Mối quan hệ hợp tác giữa trẻ và trẻ
Bước 4: Sử dụng MTGD trong hoạt động học có chủ đích
Khai thác triệt để tác dụng của tranh ảnh, đồ dùng, đồ chơi, mô hình, học liệu... đã
chuẩn bị, tránh tình trạng xây dựng MT chỉ với mục đích trang trí.
Sử dụng MT phải nhẹ nhàng, linh hoạt theo nhiều cách khác nhau, vào các thời
điểm khác nhau và sử dụng được trong các hoạt động khác nhau.
Bước 5: Đánh giá
- Sau khi sử dụng MTGD cho các hoạt động học có chủ đích cần tiến hành đánh giá
hiệu quả sử dụng để rút kinh nghiệm cho các hoạt động khác.
- Khi tiến hành đánh giá MTGD cho hoạt động học có chủ đích, căn cứ vào một số
tiêu chí cơ bản:
+ Đánh giá mức độ khả thi của MTGD với hoạt động học, với điều kiện thực tế của
lớp học, nhà trường;
+ Hiệu quả giáo dục với trẻ;


+ Sự thuận tiện cho việc tổ chức giờ học với giáo viên.
2.3.2. Phối hợp với trường thực hành cho SV quan sát, đánh giá việc xây dựng và
sử dụng MTGD trong hoạt động học có chủ đích
* Mục tiêu:
- Củng cố các bước xây dựng MTGD cho hoạt động học có chủ đích thực tế ở
trường mầm non;
- Biết quan sát, ghi chép và đánh giá việc xây dựng MTGD cho hoạt động học ở
trường mầm non.
* Cách tiến hành:
- Phối hợp với trường mầm non thực hành lựa chọn các hoạt động trong kế hoạch
chủ đề của năm học (các độ tuổi) để có thể tổ chức cho SV quan sát, đánh giá trong các
giờ Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường xuyên tại cơ sở.
- Sau khi giúp SV định hình các bước xây dựng MTGD cho trẻ trong các hoạt động
học có chủ đích, cần tiến hành cho các em quan sát, dự giờ việc xây dựng và đánh giá

hiệu quả thực tế của MTGD do giáo viên mầm non thực hiện.
- Lựa chọn đa dạng các hoạt động học để SV có trải nghiệm thực tế:
- Tổ chức cho sinh viên thảo luận, đối chiếu với kiến thức đã học để đánh giá việc
xây dựng MTGD thực tế tại cơ sở thực hành; rút kinh nghiệm về những tồn tại và hướng
khắc phục cũng như đề xuất xây dựng MTGD cho phù hợp.
2.3.3. Thiết kế hệ thống bài tập thực hành xây dựng MTGD trong hoạt động học có
chủ đích
* Mục tiêu:
- Kiểm tra, đánh giá mức độ xây dựng MTGD cho các hoạt động học có chủ đích
của SV;
- SV vận dụng linh hoạt các kiến thức đã học vào thực tế tổ chức các hoạt động giáo
dục ở trường mầm non.
* Cách tiến hành:
- Thiết kế hệ thống bài tập xây dựng MTGD cho các hoạt động học có chủ đích của
trẻ các độ tuổi ở trường mầm non. Hệ thống bài tập phải đảm bảo:
+ SV sử dụng kiến thức của tất cả các học phần phương pháp đã được học để xây
dựng MTGD theo các bước đã xác định.
+ Hệ thống bài tập cần đa dạng về không gian tổ chức lớp học
+ Yêu cầu SV xác định cụ thể cách thức làm việc với trẻ: cả lớp/nhóm/cá nhân để
đảm bảo nguyên tắc dạy học lấy trẻ em làm trung tâm. Nhấn mạnh đến việc tạo bầu
không khí thân thiện, cởi mở giữa cô và trẻ, giữa trẻ với trẻ, giữa trẻ với môi trường xung
quanh.


- Chia SV các lớp thành các nhóm, nhận đề tài gồm tất cả các lĩnh vực phát triển để
thực hiện việc xây dựng MTGD cho các hoạt động học,
- Trình bày trước lớp và có thể minh họa một số hoạt động nhằm làm rõ về việc xây
dựng MTGD của cá nhân, của nhóm
- Giảng viên tổ chức thảo luận, đóng góp ý kiến, đánh giá hiệu quả sử dụng thực tế
và cho điểm.

3.. Kết luận
Việc hướng dẫn SV xây dựng MTGD cho các hoạt động học có chủ đích có ý nghĩa
quan trọng trong việc rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cũng như cung cấp kĩ năng cần thiết
chuẩn bị cho các em trở thành giáo viên mầm non tương lai.
Hoạt động học tập là một trong các hoạt động cơ bản của trẻ ở trường mầm non
nhằm mục đích chuẩn bị cho trẻ những kiến thức, kĩ năng của việc học tập sau này. Bởi
vậy để tổ chức hiệu quả hoạt động này cần có MTGD bao gồm môi trường vật chất và
các yếu tố thuộc môi trường xã hội.
Thông qua cơ sở lí luận và thực tiễn điều tra thấy rõ sự cần thiết phải hướng dẫn
sinh viên cách xây dựng MTGD một cách hệ thống gắn kết với chương trình học phần
Phát triển và tổ chức thực hiện chương trình GDMN và qua quá trình sinh viên thực
hành, rèn luyện nghiệp vụ sư phạm.
Chúng tôi đề xuất một số biện pháp hướng dẫn SV cách xây dựng MTGD cho hoạt
động học có chủ đích cho trẻ mầm non như sau:
- Xác định quy trình xây dựng MTGD cho hoạt động học có chủ đích.
- Phối hợp với cơ sở mầm non thực hành tổ chức cho SV quan sát, đánh giá việc
xây dựng, sử dụng MTGD cho các hoạt động học có chủ đích.
- Thiết kế hệ thống bài tập thực hành xây dựng MTGD cho các hoạt động học nhằm
đánh giá khả năng của SV.
Trong các học phần phương pháp, giảng viên cần đưa thêm nội dung xây dựng
MTGD theo đúng yêu cầu dạy học lấy trẻ làm trung tâm để sinh viên có thể liên hệ một
cách có hệ thống từ thực hành tổ chức hoạt động học tập gắn với môi trường giáo dục
phù hợp với lĩnh vực kiến thức của môn học đó.
Nhà trườngcần trang bị thêm cho phòng thực hành Mầm non các trang thiết bị, cơ
sở vật chất, đồ dùng, đồ chơi như một lớp học mầm non để SV có điều kiện thực hành
xây dựng MTGD cho các hoạt động học tập.
Xây dựng MTGD trong giờ hoạt động học có chủ đích là một trong những nội dung
quan trọng của việc xây dựng MTGD ở trường mầm non. Hướng dẫn SV xây dựng
MTGD trong hoạt động học có chủ đích giúp cho các em nâng cao tay nghề, rèn luyện kĩ
năng sư phạm, đáp ứng được các yêu cầu đổi mới của bậc học mầm non hiện nay.



TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Thị Thu Hiền (2008), Giáo trình "Phát triển và tổ chức thực hiện chương
trình giáo dục mầm non"- Nhà xuất bản Giáo dục.
2. Trịnh Thị Xim (2008), Xây dựng môi trường giáo dục trong trường mầm nonTạp chí giáo dục Số 185 Tr.44 .
3. TS Lê Thu Hương ( 2014), Hướng dẫn tổ chức thực hiện các hoạt động giáo dục
trong trường mầm non theo chủ đề - Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.