NHIỆM VỤ 3
Câu 1. So sánh và phân tích mối quan hệ của các khái niệm quan
điểm dạy học, phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học.
Câu 2. Phân tích ý nghĩa của việc sắp xếp các khái niệm trong phạm
trù PPDH theo ba bình diện nêu trên trong việc lập kế hoạch và thực hiện
quá trình dạy học
Câu 3. Trình bày ví dụ một phác thảo kế hoạch dạy học trong đó thể
hiện sự vận dụng các quan điểm, phương pháp và kĩ thuật dạy học.
Bài thực hiện:
Câu 1. So sánh và phân tích mối quan hệ của các khái niệm quan
điểm dạy học, phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học.
Mở đầu
Trong quá trình dạy học, phương pháp dạy học là một nhân tố cơ bản
quan trọng. Cùng với nội dung mà người học có thể chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng
kỹ xảo theo những phương pháp khác nhau và kết quả đạt được cũng không
giống nhau. Các cấp độ của phương pháp dạy học bao gồm 3 cấp độ đó là : quan
điểm dạy học, phương pháp dạy học và kỹ thuật dạy học
Nội dung cụ thể
1.Khái niệm
-Quan điểm dạy học: Quan điểm dạy học là những định hướng tổng thể cho
các hành động phương pháp, trong đó có sự kết hợp giữa các nguyên tắc dạy học
làm nền tảng, những cơ sở lý thuyết của lý luận dạy học, những điều kiện dạy
học và tổ chức cũng như những định hướng về vai trò của Giáo viên và Học sinh
trong quá trình dạy học.
 Là khái niệm rộng, định hướng cho việc lựa chọn các phương pháp dạy học cụ
thể.
-Phương pháp dạy học: Phương pháp dạy học là những hình thức, cách thức
hành động của Giáo viên và Học sinh nhằm thực hiện những mục tiêu dạy học
xác định, phù hợp với những điều kiện và những nội dung dạy học cụ thể.
 Là khái niệm hẹp hơn đưa ra mô hình hành động.

1


-Kỹ thuật dạy học: Kỹ thuật dạy học là những động tác, cách thức hành động
của Giáo viên và Học sinh trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện
và điều khiển quá trình dạy học
 Là khái niệm nhỏ nhất, thực hiện các tình huống hành động.
2.Phân tích
Ở phần khái niệm, ta thấy quan điểm dạy học mang tính chiến lược dài hạn,
có tính cương lĩnh và là mô hình lý thuyết của phương pháp dạy học. đây là
quan điểm đầu tiên và lớn nhất định hướng cho phương pháp dạy học và kĩ thuật
dạy học trong tiến trình dạy học. nhờ quan điểm dạy học đúng đắn, phù hợp với
nhận thức của người học mà người học có thể lĩnh hội tri thức một cách dễ dàng
và trọn vẹn.
Khi đã đưa ra được quan điểm dạy học thì phương pháp dạy học và cách thức
dạy học lại là con đường để tiến hành những quan điểm dạy học đó. Tùy vào
năng lực của người dạy mà người dạy có thể chọn những quan điểm khác nhau
cũng nhưng phương pháp và kĩ thuật khác nhau. Phương pháp dạy học là những
mô hình cụ thể của người dạy và người học nhằm thực hiện được những mục
tiêu đã đề ra. Người dạy có thể lựa chọn những phương pháp dạy học khác nhau
như:nghiên cứu trường hợp, điều phối, đóng vai….đó là những mô hình hành
động cụ thể mang ý ghĩa nhỏ hơn quan điểm dạy học nhằm thực hiện được mục
tiêu đã đề ra.
Trong dạy học the phương pháp phát huy năng lực sang tạo của người học và
dạy học theo hướng tích cực thì kĩ thuật dạy học đóng vai trò không nhỏ vì nó có
khả năng phát triển tư duy, kích thích khả năng sang tạo, phát huy tính năng
động của cả người học và người dạy. Đó à những cách thức, những hành động
của cả người học và người dạy vào những tình huống mà phương pháp và quan
điểm dạy học đã nêu ra. Đây là đơn vị nhỏ nhất của phương pháp dạy học nhưng
lại đóng vai trò lớn vì đòi hỏi cả người dạy và người học phải nhạy bén với các

kĩ thuật dạy học.
Như vậy cấp độ của phương pháp dạy học này có mối quan hệ gắn bó khăng
khít với nhau, hỗ trợ và bổ sung cho nhau.
2


Câu 2. Phân tích ý nghĩa của việc sắp xếp các khái niệm trong phạm trù
PPDH theo ba bình diện nêu trên trong việc lập kế hoạch và thực hiện quá
trình dạy học
Mở đầu
Phương pháp dạy học là khái niệm cơ bản của lý luận dạy học, là “công
cụ” quan trọng hàng đầu, và cũng rất phức tạp của nghề dạy học. Thuật ngữ
phương pháp bắt nguồn từ tiếng Hi Lạp (methodos) có nghĩa là con đường đi
đến mục đích, do vậy có thể hiểu PPDH là con đường đạt đến mục đích dạy học,
với những cách thức, hình thức khác nhau nhằm tiến đến mục tiêu dạy học.
Phương pháp dạy học là một khái niệm mà đã được bàn đến từ cách đây hàng
trăm năm, tuy nhiên do tính phức hợp của khái niệm này nên việc phân loại và
mô tả cấu trúc có nhiều ý kiến khác nhau và hiện tại vẫn chưa đi đến thống nhất.
Mặt khác, việc phân loại và mô tả đem lại những giá trị thực tiễn lớn, có vô số
các mô hình cấu trúc đang được ứng dụng trong việc dạy và học.
Ở bài viết này tôi trình bày về mô hình cấu trúc phân theo ba bình diện:
Quan điểm dạy học – phương pháp dạy học – kỹ thuật dạy học, cụ thể là ý nghĩa
việc sắp xếp các khái niệm của mô hình này này trong lập kế hoạch và thực hiện
quá trình dạy học.
Nội dung cụ thể
1. Phương pháp: Quan điểm dạy học – phương pháp dạy học – kỹ
thuật dạy học
Phương pháp này phân biệt ba bình diện theo độ rộng của khái niệm, đó là
các quan điểm dạy học (QĐDH), phương pháp dạy học (PPDH) và kỹ thuật dạy
học (KTDH), phương pháp này chưa được thừa nhận rộng rãi, tuy nhiên khả

năng ứng dụng thực tiễn cao.
Vì sự phân biệt ba bình diện theo độ rộng của các khái niệm nên có thể
biểu diễn mô hình này theo hình tháp như sau:

3


KTDH

PPDH

QĐDH

2. Ý nghĩa của việc sắp xếp các khái niệm trong phạm trù PPDH theo ba
bình diện quan điểm, phương pháp, kỹ thuật trong việc lập kế hoạch và
thực hiện quá trình dạy học
QĐDH là khái niệm rộng, định hướng cho việc lựa chọn các PPDH cụ
thể. Các PPDH là khái niệm hẹp hơn, đưa ra mô hình hành động. KTDH là khái
niệm nhỏ nhất, thực hiện các tình huống hành động.
Một QĐDH có những PPDH phù hợp, một PPDH cụ thể có các KTDH
đặc thù. Tuy nhiên có những phương pháp phù hợp với nhiều QĐDH, cũng như
KTDH dùng nhiều dùng trong nhiều PPDH khác nhau. Trong mô hình này
thường không có sự phân biệt giữa PPDH và hình thức dạy học.
QĐDH là nền tảng giúp cho người giáo viên định hướng một con đường
cụ thể để đạt tới mục tiêu dạy học, để có thể phát huy được hết khả năng, tiềm
năng của học sinh, tức là giáo viên trước khi bắt đầu một bài học thì phải bắt đầu
từ QĐDH, tiếp đó tới phương pháp và KTDH. Đi theo trình tự như vậy giúp bài
học được hiểu trọn vẹn và khắc sâu hơn trong đầu người học.
Đối với người giáo viên, hiểu được sự sắp xếp của các bình diện trong
phạm trù PPDH (hiểu theo nghĩa rộng) giúp cho việc định hướng và thực hiện

mục tiêu dạy học được tốt hơn. QĐDH là những định hướng tổng thể cho các
hành động phương pháp. Phương pháp là các mô hình hành động cụ thể, là cách
thức, hình thức hành động của GV và HS nhằm thực hiện những mục tiêu dạy
4


học xác định. Kỹ thuật dạy học là những động tác, cách thức hành động của giáo
viên và học sinh nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Giống như
những bậc thang để dẫn tới mục đích dạy học. Cả người dạy lẫn người học phải
tiến hành từng bước mới thu được hiệu quả cao nhất.
Việc hiểu về sự sắp xếp các khái niệm trong phạm trù PPDH còn giúp
giáo viên có cách nhìn tổng quan và toàn diện hơn trong lập kế hoạch cũng như
thực hiện quá trình dạy học, định hướng thiết kế và vận dụng cụ thể, khoa học
từng phương pháp, phương tiện cũng như hiểu rõ bản chất các cách thức tiến
hành. Chẳng hạn như : khi dạy một bài mới mà tính chất của bài học mang nặng
lý thuyết, do đó để chắt lọc thông tin, vạch ra những ý chính, ý cơ bản, học sinh
chưa thể làm tốt được thì không nên áp dụng quan điểm truyền thống cho kiểu
bài này mà nên sử dụng phương pháp thuyết trình. Ưu thế của phương pháp này
là nguời giáo viên truyền đạt được lượng thông tin lớn, chính xác, trọng tâm đến
học sinh và tiết kiệm được thời gian. Tuy nhiên phương pháp này cũng mang lại
hạn chế trong việc tiếp nhận của người học đó là kiểu tiếp nhận thụ động. Do
vậy người dạy khắc phục hạn chế bằng cách tiến hành thêm quan điểm tích cực
nhằm phát huy tính tích cực chủ động của người học, đưa ra những câu hỏi
mang tính phát hiện, cho học sinh thảo luận nhóm về một vấn đề trọng tâm trong
bài, điều này giúp người học tiếp nhận kiến thức chủ động, tăng sự thân thiện,
đoàn kết trong tập thể. Hiện nay theo quan điểm đổi mới PPDH , người giáo
viên lên lớp không thể áp đặt phương pháp truyền thống lên học sinh theo một
chiều suy nghĩ từ giáo viên được. Người giáo viên chỉ mang tính chất định
hướng còn sự chủ động, quan điểm cá nhân và trình bày quan điểm cá nhân
thuộc về người học. Từ đó kích thích khả năng sáng tạo tư duy và rèn luyên kĩ

năng cho người học.
Kết luận
Phương pháp dạy học xét đến cùng vẫn là con đường để tiến tới mục đích
dạy học, phát triển năng lực cá nhân. Các mô hình cấu trúc PPDH cho thấy khái
niệm PPDH rất phức hợp. PPDH có thể hiểu theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Với
mô hình ba bình diện đã trình bày ở trên thì PPDH ở đây hiểu theo nghĩa hẹp, cụ
5


thể là những hình thức, cách thức hành động của giáo viên và học sinh nhằm
thực hiên mục tiêu dạy học.
Quan điểm dạy học – phương pháp dạy học – kỹ thuật dạy học là mô
hình có giá trị to lớn trong cả dạy và học, do đó hiểu được ý nghĩa của việc sắp
xếp các bình diện chính là chìa khóa để giáo viên vận dụng mô hình được hiệu
quả, giúp đề ra chiến lược cụ thể trong từng bài học, trong việc đạt tới mục tiêu
dạy học cho học sinh.
Câu 3. Trình bày ví dụ một phác thảo kế hoạch dạy học trong đó thể hiện
sự vận dụng các quan điểm, phương pháp và kĩ thuật dạy học

Thao tác lâp luận bình luận
Mục tiêu

- Nắm đước khái
niệm của thao tác
lập luận bình luận.
- Hiểu được mục
đích của thao tác
lập luận bình luân.
- Khi sử dụng thao
tác lập luận bình

luận có những yêu
cầu gì.

Nội dung
Phương pháp
I.Mục đích, yêu *Lời vào bài: các em hãy
quan sát đoạn video sau và trả
cầu của thao tác
lời câu hỏi(video bạo lực học
lâp luận bình đường)
Video đề cập tới vấn đề gì?
luận.
em có suy nghĩ, nhận xét,
1.Khái niệm của đánh giá gì về hành động các
nhân vật trong video? Em
thao tác lập luận
đồng tình/ phản đối hành
bình luận.
đông này?
* Nhiệm vụ 2:4 3 bàn là một
Thao tác lập luận
nhóm thảo luận:
bình luận là thao
tác lập luận bằng
Quan sát ngữ liệu sau
cách bình luận,
“ Theo Bác, thực hành tiết
kiệm là vô cùng quan trọng.
đánh giá những
Một dân tộc biết tiết kiệm là

phải- trái; đúngsai; hay- dở… của một dân tộc giàu về vật chất,
mạnh về tinh thần và vững
các hiện tượng
vàng trước mọi chế độ xã
(vấn đề) trong
hội. Không những dân tộc
cuộc sống cũng
nghèo phải tiết kiệm mà cả
như trong văn học. nước giàu cũng phải tiết
kiệm.
Biện pháp để thực hành
tiết kiệm là tẩy sạch bệnh
tham ô, quan liêu, lãng phí.
6

Quan điểm
- Quan điểm
dạy học định
hướng.
- Phương pháp:
phát vấn – đàm
thoại gợi mở
- Kĩ thuật dạy
học: động não,
thông tin phản
hồi


Mà nguyên nhân của tham ô,
lãng phí là bệnh quan liêu.”

? Vấn đề được bàn luận ở đây
là gì?
?Người viết có đưa ra nhận
xét, đánh giá gì đối với vấn
đề được bàn luận?
?Theo em văn bản trên có
tính chất bình luận không? Vì
sao?Từ đó em hiểuthế nào là
bình luân?
?Trong cuộc sống chúng ta
thường bình luận ở những
lĩnh vực gì?
GV: Mời 4 đại diện đọc kết
quả thu được- nhận xét và kết
luận.
-bình luận thời sự: đưa ra các
ý kiến bàn luận, đánh giá về
vấn đề thời sự trong nước
hoặc quốc tế
- Bình luận quân sự: bàn
luận, đánh giá về việc bày
binh bố trận trong lĩnh vực
quân sự.
-Bình luận thể thao, bình luận
giao thông…
-> Nội dung bàn luận khác
nhau nhưng giống về cách
thức tiến hành
GV: Vậy thao tác lập luận
bình luận là gì?

2.Mục đích, yêu
cầu của thao tác
lâp luận so sánh.
a.Mục đích
Mục đích của
thao tác lập luận
bình luận là:
nhằm đề xuất và
thuyết phục người

-Quan điểm dạy
học định hướng
hoạt động, giải
quyết vấn đề.
-Phương pháp
thảo luận
-Kĩ thuật dạy
học công não,
thông tin phản
hồi

-Quan điểm dạy
học định hướng
hành động.
-Phương pháp
thông tin phản
hồi.
-Kĩ thuật dạy
học công não,
thông tin phản

GV: Hãy quan sát ngữ liệu hồi.
trên
?Người viết đã bàn về vấn đề
“thực hành tiết kiệm” như thế
nào?
Người viết đã bàn bạc vấn
đề rất sâu rộng, thể hiện:
Bàn về vai trò, tác dụng của - Quan điểm
dạy học định
việc thực hành tiết kiệm.
7


đọc (người nghe)
tán đồng với nhận
xét, đánh giá, bàn
luận của mình về
một hiện tượng
(vấn đề) trong đời
- Nắm đước các sống hoặc trong
bước thao tác bình văn học.
luận.
- Biết vận dụng
thao tác bình luận

Đưa ra yêu cầu cấp thiết của
việc tiết kiệm.
Chỉ ra nguyên nhân của lãng
phí.
Đưa ra biện pháp để thực

hành tiết kiệm.
?Mục đích của người viết:
Làm sáng rõ vấn đề đưa ra
bình luận Thuyết phục người
đọc, người nghe tán đồng với
ý kiến mà mình đưa ra: “ thực
hành tiết kiệm là vô cùng
quan trọng và cần thiết”.
?Như vậy, mục đích của thao
tác lập luận bình luận là gì?

- Củng cố kiến b. Yêu cầu
- Trình bày những
thức đã học
- Nắm vững thao vấn đề mang tính
tác lập luận bình thời sự, được
nhiều người quan
luận
tâm, chú ý.
- Ý kiến đưa ra
bình luận phải
thực sự thuyết
phục, lôi cuốn
người đọc, người
nghe
- Phải nắm vững
kỹ năng bình luận

?Các em có thấy mình bị
thuyết phục bởi những lý lẽ,

lập luận mà người viết đưa ra
không?Tại sao?
Những lập luận, bình luận
của tác giả rất thuyết phục,
vì:Tác giả đã nêu lên vấn đề
được nhiều người quan tâm,là
vấn đề cần thiết, quen thuộc
trong cuộc sống.Các lý lẽ, lập
luận đưa ra rất logic, chặt
chẽ. Bàn bạc sâu rộng, có dẫn
chứng cụ thể.

hướng.
- Phương pháp:
đàm thoại
- Kĩ thuật dạy
học: thông tin
phản hồi, tia
chớp
-Quan điểm dạy
học định hướng
hành động.
-Phương pháp:
thảo luận, giải
thích
-Kĩ thuật dạy
học thông tin
phản hồi,công
não.
- Quan điểm

dạy học định
hướng.
- Phương pháp:
phát vấn – đàm
thoại gợi mở
- Kĩ thuật dạy
học: động não,
thông tin phản
hồi
-Quan điểm dạy
học định hướng
hành động.
-Phương pháp
thảo luận,giảng
dạy.
-Kĩ thuật dạy

học thông tin
?Như vậy, yêu cầu của thao
phản hồi, công
tác lập luận bình luận là gì?
não.
-Quan điểm dạy
học định hướng
8


hành động.
-Phương


pháp

thảo luận,giảng
dạy.
-Kĩ thuật dạy
II. Cách
luận
1.Ngữ liệu

bình

.2. Nhận xét
*Cách bình luận:
3 bước
Bước 1. Nêu hiện
tượng (vấn đề) cần
bình
luận
→
Trình bày rõ ràng,
trung thực
Bước 2. Đánh giá
hiện tượng (vấn
đề) cần bình luận
→ Phải đề xuất
và chứng tỏ được
ý kiến nhận định ,
đánh giá của mình
là xác đáng .
Bước 3. Bàn về

hiện tượng ( vấn
đề ) cần bình
luận .
→ Cần có những
lời bàn sâu rộng.
III. Củng cố

Gv: hãy tiếp tục quan sát ngữ
liệu
?người viết đã bình luận về
vấn đề thực hành tiết kiệm
theo những bước nào?
B1Xác định vấn đề bình
luận:Thực hành tiết kiệm
B2 Đưa ra ý kiến,đánh gía,
nhận xét về vấn đề bình
luận:Thực hành tiết kiệm là
vô cùng quan trọng
B3 bàn luận mở rộng vấn đề

học thông tin
phản hồi, công
não.
-Quan điểm
định hướng
hành đông
- Phương pháp
nghiên cứu tài
liệu, thảo luận
-Kĩ thuật dạy


học thông tin
?GV hỏi: theo em có mấy
bước trong cách bình luận. phản hồi, công
Đó là những bước nào?
não.
-Quan điểm dạy
học định hướng
-Phương pháp
thảo luận

III. Củng cố
Bài 1: Bình luận về vấn đề
“tình trạng hút thuốc lá trong
học sinh hiện nay”
1.Bài tập 1
* Nêu vấn đề:
2.Xem hình ảnh
Hiện nay, tình trạng hút
thuốc lá của học sinh là vấn
“trang phục phản
đề đáng quan tâm trong nhà
cảm”
trường.
* Đánh giá vấn đề:
- Thực trạng hút thuốc lá của
9

-Kĩ thuật dạy
học thông tin

phản hồi, công
não.

- Quan điểm


học sinh trong nhà trường.
- Tác hại của thuốc lá đối với
bản thân và người xung
quanh.
- Nguyên nhân dẫn đến việc
học sinh hút thuốc lá.
-Thái độ của chúng ta với
tình trạng học sinh hút thuốc
lá
* Bàn bạc vấn đề:
- Giải pháp ngăn chặn tình
trạng hút thuốc lá ở học sinh
- Hãy bảo vệ chính các bạn
và chúng tôi
2.Bài 2. Xem hình ảnh về
“trang phục phản cảm”
 nêu suy nghĩ của bản thân

dạy học: định
hướng hành
động, làm mẫu
bắt chước.
- Phương pháp:
luyện tập, thảo

luận nhóm
- Kĩ thuật dạy
học: : tia chớp,
luyện tập
- Quan điểm
dạy học: mở
- Phương pháp:
trực quan, thảo
luận
- Kĩ thuật dạy
học: : thông tin
phản hồi
-> phát triển
năng lực chuyên
môn, năng lực
cá thể và năng
lực phương
pháp.

10


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Văn Cường, Prof.Bernd Meier, Lí luận dạy học hiện đại –Một số vấn
đề đổi mới phương pháp dạy học, ĐH Potsdam, Hà Nội 2012.
2. Lý luận dạy học hiện đại. Bernd Meier - Nguyễn Văn Cường. NXB ĐHSPHN
3. Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường. Phan Trọng Ngọ, NXB
ĐHSPHN 2005.
4. Ngữ văn 11(tập 2) ,NXB Giáo dục Việt Nam
5. Một số webside trên mạng...


11