Mục lục
A Mở đầu ………………………………………………..................................................6
I. Lời giới thiệu ……………………………………………………………………...6
II. Lý do chọn đề tài ………………………………………………………………….8
III. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ……………………………………………………….10
IV. Mục tiêu – mục đích nghiên cứu ………………………………………………...11
1. Mục tiêu nghiên cứu ………………………………………………………….11
2. Mục đích nghiên cứu …………………………………………………………12
V. Đối tượng – phạm vi nghiên cứu ………………………………………………...12
1. Đối tượng nghiên cứu ………………………………………………………...12
2. Phạm vi nghiên cứu …………………………………………………………..13
VI. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………………………..13
VII. Đóng góp của đề tài …………………………………………………………..13
B. Nội dung nghiên cứu ………………………………………………………………14
1. Khái niệm và lịch sử phát triển của đồ ăn nhanh ………………………………….14
1.1. Khái niệm ……………………………………………………………………..14
1.2. Lịch sử phát triển ……………………………………………………………..16
2. Quá trình du nhập và phát triển ở Việt Nam ……………………………………...19
2.1. Quá trình du nhập ……………………………………………………………19
2.2. Quá trình phát triển ………………………………………………………….20
3. Đặc trưng đồ ăn nhanh ……………………..……………………………………23
1


3.1. Địa điểm – không gian ăn uống …………………………………………….22
3.2. Món ăn và phong cách phục vụ …………………………………………….24
3.2.1. Món ăn………………………………………………………………24
3.2.2. Phong cách phục vụ ………………………………………… ……..25
4. Sự khác nhau giữa ăn nhanh ở phương Tây và Việt Nam ………………………..28
4.1. Sự khác biệt về món ăn ……………………………………………………28
4.2. Phong cách ăn uống ……………………………………………………….30

4.3. Đối tượng phục vụ ………………………………………………………...32
4.4. Những khác biệt khác ……………………………………………………..33
5. Những yếu tố truyền thống trong ăn uống của người Việt có tác động tới sự
phát triển của ăn nhanh ở nước ta ……………………………………………..34
5.1. Quan niệm ăn uống ………………………………………………………..34
5.2. Phong cách ăn uống ……………………………………………….............38
5.3. Quan niệm về bữa ăn ngày thường ………………………………………..40
6. Những tác động của ăn nhanh …………………………………………………..44
6.1. Tác động tích cực ………………………………………………………….44
6.1.1. Đối với thời gian lao động ……………………………… ….……….44
6.1.2. Tác động tới văn hóa ẩm thực dân tộc ………………………………..44
6.2.3. Tác động tới xã hội – kinh tế …………………………………………45
6.2. Tác động tiêu cực ………………………………………………………….46
2


6.2.1. Tác động tới sức khỏe ………………………………………………..46
6.2.3. Tác động tới tâm lý, đời sống ………………………………………...47
6.2.3. Tác động tới phân tầng xã hội ………………………………………...48
6.2.3. Tác động tới tư duy, lối sống …………………………………………49
C. Kết luận …..……………………………………………………………………….....50
Tài liệu tham khảo … …………………………………………………………………52

3


A. Mở đầu
I. Lời giới thiệu
Quá trình phát triển của xã hội loài người luôn gắn liền với quá trình lao
động, sự phát triển của công cụ và các phương thức sản xuất là tiền đề quan trọng

cho sự tiến hóa và phát triển của con người. Quá trình lao động với mục đích cao
nhất là tạo ra của cải, lương thực, thực phẩm cho cuộc sống hàng ngày, là nhân tố
quan trọng nhất đảm bảo cho con người tồn tại được. Trong đó, ăn uống luôn đóng
vai trò quan trọng nhất, ăn uống cho con người năng lượng để hoạt động ở nhiều
công việc khác. Như vây, ăn uống là hoạt động có vai trò rất quan trọng đối với
con người.
Ăn uống mang nhiều phong cách ăn khác nhau giữa các quốc gia, dân tộc,
vùng miền. Phong cách ăn uống ở mỗi thời kì mang đặc trưng cho sự phát triển
kinh tế và văn hóa ở thời kì đó, giúp phân biệt với thời kì, giai đoạn phát triển
khác nhau của xã hội loài người. Trong mỗi thời kì khác nhau của văn hóa đó thì
con người cũng có những ứng xử, quan điểm khác nhau đối với vấn đề ăn uống.
Bước vào thời kì phát triển công nghiệp của các nước Tây Âu, phong cách ăn uống
ở các nước này cũng dần thay đổi theo xu hướng công nghiệp. Đó là sự hình thành
của những món ăn được sản xuất bởi nền sản xuất công nghiệp. Những món ăn đó
giúp người ăn tiết kiệm hơn thời gian cho công việc mà vẫn cung cấp đủ năng
lượng cần thiết cho cơ thể. Đây chính là đặc trưng nổi bật trong phong cách ăn
uống của thời kì công nghiệp bận rộn, con người có ít thời gian cho ăn uống, thời
gian con người lao động là nhiều hơn trước đây. Con người ở thời kì công nghiệp
không chú trọng tới việc ăn uống như trước, họ cũng có ít thời gian hơn cho ăn
uống vì công việc và áp lực nặng nề, vì vậy họ dần tìm đến những món ăn có thể
ăn trong thời gian ngắn mà vẫn cung cấp cho họ đủ năng lượng cần thiết. Đây là
điều kiện cho sự ra đời của thức ăn nhanh.
Thức ăn nhanh ra đời vào những năm đầu của thế kỷ 20 với người bắt đầu
là Carl Karcher, sinh tại Mĩ. Ban đầu ông đi bán xúc xích rong cho khách đi xe
4


hơi, sau đó công việc phát triển, ông chuyển sang mở quầy hàng chuyên bán rong
cho khách đi xe hơi. Cũng trong thời gian này, có sự xuất hiện của anh em nhà
McDonald, họ cũng bắt đầu công việc kinh doanh của mình bằng việc bán những

viên thịt băm của mình, sau đó đã trở thành món ăn nổi tiếng, nhờ đó mà công việc
làm ăn rất phát triển. Sự phát triển của nhà McDonald đã thu hút các doanh
nghiệp, nhà kinh doanh tới tham quan, sau đó là sự ra đời của hàng loạt cửa hàng
ăn nhanh với nhiều thương hiệu nổi tiếng tới ngày nay như KFC, Burger King,
Taco Bell, Wendy’s Old – Fashioned Hamburgers,… thậm chí sự phát triển của đồ
ăn nhanh khi lan truyền sang khu vực khác đã dẫn đến sự ra đời của nhiều đồ ăn
nhanh mới, trong đó nổi bật là thương hiệu BBQ, Pizza, Lotteria,..
Ăn nhanh phổ biến ở hầu hết các nước có nền công nghiệp phát triển, đang
có xu hướng phát triển ở các nước đang phát triển, đặc biệt là các nước châu Á và
châu Mỹ La Tinh. Thức ăn nhanh công nghiệp ngày càng tỏ rõ sự tiện lợi đối với
người lao động ở các nước đang phát triển này. Thức ăn công nghiệp giúp họ tiết
kiệm thời gian hơn cho công việc mà vẫn có đủ năng lượng cho cuộc sống. Đồng
thời nó tạo ra nét mới trong văn hóa ăn uống ở các nước đó.
Tuy nhiên, ăn nhanh ngoài những lợi ích thực tiễn của nó trong đời sống
hàng ngày thì nó đang dần bộc lộ ra những hạn chế, mặt tiêu cực của nó với con
người và văn hóa riêng của mỗi dân tộc trong ăn uống. Đặc biệt là càng ngày
người ta càng thấy nhiều hơn những mặt tiêu cực của đồ ăn nhanh tới sức khỏe
con người, người ta thấy nhiều hơn những căn bệnh khi ăn đồ ăn nhanh, sức khỏe
con người bị tác động khi sử dụng đồ ăn nhanh. Người ta cũng thấy nhiều hơn
những hệ quả của việc sử dụng đồ ăn nhanh tới gia đình, tới văn hóa xã hội của đất
nước. Trong bối cảnh đó, người ta khuyến cáo việc không nên sử dụng nhiều đồ ăn
nhanh, bảo vệ sức khỏe con người hay những phong cách ăn uống mới như phong
trào ăn chậm (Slow Food), nhưng chưa có công trình nghiên cứu nào tìm hiểu chi
tiết, cụ thể những vấn đề liên quan tới ăn nhanh và những tác động của nó tới con
người, tất cả chỉ mới dừng lại ở khuyến cáo thông qua những bài báo, bài viết
ngắn với lượng thông tin, kiến thức về ăn nhanh còn ít. Vì vậy, nghiên cứu đồ ăn
5


nhanh là vấn đề cần thiết trong cuộc sống hiện nay để giúp người dân có những tri

thức tốt về ăn nhanh.
Bên cạnh đó, yếu tố văn hóa, xã hội và con người với tư cách là chủ thể
thưởng thức, vừa là khách thể với những tác động qua lại, có vai trò như thế nào
tới sự phát triển của ăn nhanh. Những yếu tố văn hóa xã hội, con người đặc trưng
của một dân tộc, đặc biệt là những nét văn hóa trong ăn uống, ẩm thực sẽ khiến
con người có những hành vi, cách ứng xử như thế nào đối với một thành tố văn
hóa mới được du nhập từ bên ngoài. Đây là vấn đề quan trọng cần được tìm hiểu,
để thông qua đó chúng ta mới hiểu được đúng hơn, những lí giải đúng về những
khác biệt, bản chất của đồ ăn nhanh phương Tây, cũng như những thay đổi của nó
khi ở môi trường nước ta.
II. Lý do chọn đề tài
Ăn uống đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống của con người, luôn
gắn liền với con người ngay từ khi hình thành và trong quá trình phát triển tới
ngày nay. Lịch sử lâu đời của ăn uống đã tạo nên một nét văn hóa trong kho tàng
văn hóa của bất kì một dân tộc nào trên thế giới. Văn hóa ăn uống là đặc trưng
riêng của mỗi dân tộc, phản ánh sinh động cuộc sống hàng ngày, tài nguyên thiên
nhiên của đất nước đó, của vùng miền đó. Vì vậy mỗi quốc gia, vùng miền đều
có đặc trưng riêng trong nghệ thuật ăn uống với sự đa dạng của cách chế biến,
cách thưởng thức món ăn, quá trình chuẩn bị, …
Sự phát triển của kinh tế dẫn đến con người có ít thời gian hơn cho việc
ăn uống của mình, thay vào đó người ta có xu hướng giải quyết bữa ăn một cách
nhanh gọn, đáp ứng nhu cầu năng lượng của cơ thể để sau đó tiếp tục làm việc.
Đây là nguyên nhân cho sự ra đời của một hình thức ăn uống mà người ta
thường gọi là ăn nhanh (fast food). Bắt đầu ra đời ở những năm 1940 ở Mỹ với
hình thức ăn nhanh với miếng Xúc xích của Carl Karche ở bang California, ăn
nhanh đã nhanh chóng phát triển thành nhiều loại hình ăn nhanh khác như KFC
(Kentucky Fried Chicken), Burger King, Taco Bell, McDonald, … và trở thành
6



một trào lưu ăn uống được người dân ưa chuộng và cũng nhanh chóng lan sang
những nước phát triển ở châu Âu như Anh, Pháp, Ý,... Ăn nhanh làm thay đổi rất
nhiều tới phong cách ăn uống, lối sống ở các nước phương Tây, và cũng rất
nhanh chóng đã lan sang các nước ở khắp thế giới.
Có một khía cạnh khác mà tôi muốn đề cập đó là sự xâm nhập nhanh
chóng của các hãng ăn nhanh ở nước ta đã và đang làm thay đổi nhiều giá trị
truyền thống trong ăn uống, sinh hoạt của một bộ phận người dân, cũng như
nhiều tác động tới mặt xã hội. Bên cạnh đó sự xuất hiện của các hãng ăn nhanh
trên thế giới đã dẫn đến sự xuất hiện của một số thương hiệu ăn nhanh mang
thương hiệu của Việt Nam như VietMac, Phở 24h, Bánh mì Như Lan. Sự xuất
hiện của các hãng ăn nhanh mang phong cách Việt đã làm cho thị trường ăn
nhanh nước ta thêm đa dạng, người tiêu dùng có thêm nhiều sự lựa chọn để có
thức ăn tốt cho sức khỏe cũng như phù hợp với khẩu vị của người Việt.
Tất nhiên, không thể thiếu trong đề tài nghiên cứu này đó là vấn đề con
người, yếu tố văn hóa xã hội được đặt trong mối quan hệ với đồ ăn nhanh.
Những ứng xử, mang đậm dấu ấn văn hóa ăn uống của dân tộc, đã được đúc kết
qua lịch sử hàng ngàn năm hình thành và phát triển của dân tộc. Đã trở thành văn
hóa ăn uống của một dân tộc. Đây là vấn đề cần được nghiên cứu khi nghiên cứu
về vấn đề ăn uống, ẩm thực của người dân. Tuy nhiên thì đây cũng là vấn đề còn
nhiều bỏ ngỏ vì nó chứa bên trong nhiều nét văn hóa của truyền thống, liên quan
tới nhiều vấn đề khác trong xã hội, đời sống thường ngày của nhân dân.
Tuy vậy, những vấn đề liên quan tới ăn nhanh hiện nay lại chưa được
nghiên cứu, tìm hiểu một cách nghiêm túc, cụ thể mà chỉ mới dừng lại ở mức độ
tìm hiểu, tiếp cận ở mức đơn giản, vì vậy lượng kiến thức, thông tin mà người
dân được cung cấp là không nhiều và không có tác dụng phổ biến, tuyên truyền.
Vì vậy, nghiên cứu, tìm hiểu về ăn nhanh vân đang còn là vấn đề mở với nhiều
khía cạnh tiếp cận, nghiên cứu, tìm hiểu. Nghiên cứu về ăn nhanh một cách có
7



hệ thống, nghiêm túc nhằm cung cấp đầy đủ những kiến thức cho người dân,
giúp họ hiểu và biết cách ăn đồ ăn nhanh hợp lý.
III. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Ăn uống là nhu cầu thiết yếu và quan trọng nhất tới sự tồn tại và phát
triển của con người, vì vậy từ lâu vấn đề ăn uống luôn được quan tâm, nghiên
cứu tìm hiểu. Có rất nhiều các công trình nghiên cứu về ăn uống dưới nhiều hình
thức. Nhưng nhìn chung thì những vấn đề mà người ta quan tâm nhất tới ăn uống
thường nằm ở những mặt như về những món ăn nổi tiếng ở các vùng quê, vùng
miền, địa phương cụ thể. Có thể là về phong cách ăn uống truyền thống của
người Việt, phong cách ăn uống phổ biến của riêng một địa phương nào đó. Bên
cạnh đó người ta cũng chú ý đến việc giới thiệu những công thức, cách chế biến
các món ăn ngon, nổi tiếng. Với những vấn đề trên thì chúng ta thường thấy ở
dạng những cuốn sách ẩm thực, trong đó có thể kể đến ba cuốn sách giới thiệu
về món ăn phong cách chế biến món ăn của ba miền Bắc – Trung – Nam của
Băng Sơn và Mai Khôi như là cuốn sách cung cấp đầy đủ những thông tin, kiến
thức về cách ăn uống của người dân ba miền đất nước; hay cuốn sách Phong
cách ăn Việt Nam của Từ Giấy (Được xuất bản năm 1996, Nxb Y học, Hà Nội);
hay Món lạ Miền Nam của Vũ Bằng (Nxb Tổng hợp Đồng Nai). Bên cạnh đó là
những cuốn sách giới thiệu về văn hóa ăn uống từng vùng miền, những vùng quê
nổi tiếng về ẩm thực, những vùng quê có những giá trị văn hóa, chuẩn mực trong
ăn uống như Hà Nội, mảnh đất ngàn năm văn hiến với Hà Nội 36 phố phường
của Thạch Lam (Nxb Thăng Long, 1952); Ẩm thực dân gian Hà Nội của Nguyễn
Thị Bảy; Thú ăn chơi của người Hà Nội của Băng Sơn (Nxb Thanh Niên, 1999).
Bên cạnh những cuốn sách về văn hóa ẩm thực, phong cách ăn uống là
những công trình nghiên cứu về ẩm thực, ăn uống của các nhà nghiên cứu văn
hóa, các nhà khoa học xã hội nhân văn, những công trình nghiên cứu của họ
được công bố trên các tạp chí văn hóa, tạp chí nghiên cứu khoa học, hay là
8



những công trình nghiên cứu khoa học, những luận văn, luận án của sinh viên,
các nhà khoa học. Có thể kể đến như Bước đầu tìm hiểu văn hóa ẩm thực Việt
Nam của Phan Văn Hoàn (Viện khoa học xã hội Việt Nam, 2006); Nguyễn Hải
Kế với Một số vấn đề về văn hóa ăn uống trong xã hội cổ truyền người Việt (đề
tài NCKH cơ bản. 2004); hay Văn hóa ẩm thực Việt Nam của Trần Văn Khê
(Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật ăn uống, số 20, 1999); Trần Quốc Vượng với

Văn hóa ẩm thực Việt Nam – Hà Nội. Đôi ba vấn đề lý luận(Tạp chí văn
hóa ẩm thực, số 4,1998). Ẩm thực từ góc nhìn Nhân Học của Ngô Đức Thịnh
(Tạp chí Văn hóa dân gian, số 2, 2008).
Trong những công trình nghiên cứu, những cuốn sách viết về ăn uống nêu
trên hầu hết có liên quan tới những món ăn truyền thống, giới thiệu về văn hóa
ẩm thực, phong cách thưởng thức của người Việt, và phần nào đi vào các yếu tố
xã hội đằng sau những vấn đề trên. Tuy nhiên, đó chỉ mới là một mặt của vấn đề
nghiên cứu của đề tài trên, một vấn đề cũng không kém quan trọng đó là giới
thiệu về những món ăn mới, hiện đại. Trong đó thì đồ ăn nhanh là món ăn ngày
càng phổ biến, mang nhiều nét mới của cuộc sống hiện đại, với những giá trị,
phong cách phương Tây hiện đại. Đây là vấn đề còn đang bị bỏ ngỏ, thiếu sự
quan tâm, nhưng nó lại đang là vấn đề ngày càng nổi lên với nhiều vấn đề mới,
có nhiều tác động nhất định tới nhiều vấn đề khác nhau trong xã hội. Vì vậy cần
có những công trình nghiên cứu, tìm hiểu về những món ăn mới, hiện đại đang
có mặt ở nước ta và những giá trị mới đi theo nó.
IV. Mục tiêu nghiên cứu – Mục đích nghiên cứu
1. Mục tiêu nghiên cứu
Với đề tài nghiên cứu về đồ ăn nhanh, mục tiêu nghiên cứu trình bày trong
bài nghiên cứu là giới thiệu về ăn nhanh, về KFC. Lấy đó làm cơ sở lý luận và
thực tiễn cho việc nghiên cứu ăn nhanh và KFC ở nước ta.

9



Xác định những đặc điểm, đặc trưng chính của ăn nhanh ở nước ta. Nêu
ra những biến đổi của ăn nhanh và KFC khi vào nước ta. Sự thay đổi đó có mối
quan hệ như thế nào đối với văn hóa ẩm thực truyền thống của nhân dân ta.
2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu trong bài nghiên cứu này là trình bày những tác động
của đồ ăn nhanh tới sức khỏe con người, những tác động tới biến đổi lối sống,
văn hóa ăn uống của một bộ phận người dân. Những tác động đối với gia đình,
xã hội, những thay đổi trong quan niệm về ăn uống và về bữa cơm truyền thống
của gia đình Việt hiện nay ở những người thường xuyên và có cơ hội tiếp xúc
với đồ ăn nhanh.
Đặt ăn nhanh ở nước ta vào trong các yếu tố văn hóa ẩm thực truyền thống
của dân tộc ta, qua đó đánh giá những tác động của nó tới sự thay đổi của ăn
nhanh nói chúng và KFC nói riêng ở nước ta.
V. Đối tượng nghiên cứu – Phạm vi nghiên cứu
1. Đối tượng nghiên cứu
Trong bài nghiên cứu này của mình, đối tượng nghiên cứu là ăn nhanh
cùng với các cửa hàng ăn nhanh có mặt ở Hà Nội. Trong đó sẽ chú trọng hơn tới
đồ ăn nhanh KFC, bởi đây là thương hiệu ăn nhanh có mặt đầu tiên ở nước ta,
mang đặc trưng nổi bật của đồ ăn nhanh.
Bên cạnh đó là những yếu tố văn hóa truyền thống về ẩm thực của nhân
dân ta và những tác động của nó tới ăn nhanh.
2. Phạm vi nghiên cứu
Đối với phạm vi nghiên cứu của đề tài này, tôi sẽ tiến hành nghiên cứu,
tìm hiểu những vấn đề, thông tin về lịch sử phát triển của đồ ăn nhanh trên thế
giới, quá trình nó du nhập và phát triển ơ nước ta.
Những yếu tố văn hóa xã hội truyền thống của nhân dân ta có liên quan
tới ẩm thực và những tác động của nó tới ăn nhanh

10



VI. Phương pháp nghiên cứu
Trong bài nghiên cứu này của mình, tôi sẽ thực hiện các phương pháp
nghiên cứu sau:
Đọc tài liệu tham khảo trước khi đi thực tế để lấy thông tin. Đọc tài liệu
qua sách báo và tạp chi là bước đầu tiên và rất quan trọng với mỗi đề tài nghiên
cứu, và đề tài trên cũng không ngoại lệ. Bước đầu cung cấp thông tin và lý luận
cho bài nghiên cứu. Bên cạnh đó có thể khai thác thông tin qua các trang báo, tạp
chí, các trang mạng xã hội.
Bước tiếp theo mà tôi tiến hành là đi thực tế để lấy thông tin trục tiếp.
Trong quá trình đi thực địa, tôi sẽ sử dụng nhiều phương pháp trong nghiên cứu
nhân học.
+ Quan sát không tham dự.
+ Quan sát mô tả.
+ Nhân học hình ảnh.
Sau khi tiến hành khai thác trên thực địa, tôi sẽ tiến hành phân tích, xử lý
thông tin thu đươc, bổ sung thêm thông tin còn thiếu. Sau đó bắt đầu viết bài
nghiên cứu của mình.

VII. Đóng góp của đề tài
Kết quả nghiên cứu trên về đồ ăn nhanh góp phần bổ sung kiến thức,
thông tin về lịch sử phát triển của đồ ăn nhanh, quá trình nó du nhập vào nước ta
cũng như quá trình phát triển. Cung cấp những hiểu biết về yếu tố xã hội, con
người và cả văn hóa trong vấn đề ăn nhanh và ăn uống người Việt cho những
người quan tâm vấn đề trên. Kết quả của bài nghiên cứu có thể là tài liệu tham
khảo cho sinh viên quan tâm tới ăn nhanh, văn hóa ăn uống người Việt, phục vụ
cho các nghiên cứu của họ.

11



B.Nội dung nghiên cứu
1. Khái niệm và lịch sử phát triển của đồ ăn nhanh
1.1. Khái niệm
Đồ ăn nhanh là một từ được dùng để chỉ những món ăn mang phong
cách hiện đại, chúng được hình thành trong thời đại công nghiệp. Những
món ăn nhanh thường có chung đặc điểm đó là thời gian chế biến và sử
dụng nó nhanh. Tức là có thể tạo ra nó trong thời gian ngắn, chỉ vài ba phút
để có món ăn, người mua không phải đợi lâu như những món ăn khác. Bên
cạnh đó là thời gian ăn nó cũng rất nhanh và đa dạng, cũng thường chỉ vài
ba phút, và người ăn có thể đem đi nơi khác để ăn như ra công viên, đến cơ
quan làm việc rồi vừa làm vừa ăn, thậm chí là vừa đi vừa ăn. Nói chung thì
đồ ăn nhanh tập trung vào yếu tố thời gian và sự tiện dụng của nó.
12


Đồ ăn nhanh (fast food) là một khái niệm hay thuật ngữ được công
nhận trong từ điển tiếng Anh Merriam – Webster. Khái niệm thức ăn nhanh
(hay cách gọi thường được sử dụng là đồ ăn nhanh) là một hình thức thức
ăn được chế biến tại chỗ, ăn tại chỗ và có thể ăn khi đi lại, hoặc giao hàng
theo đặt hàng (order) tận nơi nhận hàng. Điều đặc biệt hơn và cũng là yếu
tố làm cho đồ ăn nhanh khác với những loại thức ăn khác đó là tính tiện
lợi, thời gian chế biến và sử dụng thức ăn nhanh mà vẫn đáp ứng được các
nhu cầu về dinh dưỡng trong một ngày.
Các cửa hàng, nhà hàng phục vụ đồ ăn nhanh thường được đặt ở
những vị trí thuận lợi. Tên gọi các cửa hàng có thể thường được đặt theo
tên của thương hiệu đồ ăn nhanh. Các thương hiệu đồ ăn nhanh khi phát
triển ra nước ngoài thường được tiến hành theo hai cách để phát triển đó là
đầu tư trực tiếp hay cửa hàng ăn nhanh đã được nhượng quyền thương mại.

Đồ ăn nhanh được hình thành trong thời đại công nghiệp, nơi mà
con người luôn bận rộn và có ít thời gian cho việc khác ngoài công việc
của mình. Nhưng nhu cầu ăn uống là vô cùng quan trọng và không thể bỏ
qua, vì vậy người ta có xu hướng sử dụng đồ ăn mà tốn ít thời gian nhất có
thể nhưng vẫn cung cấp đủ năng lượng cần thiết cho cơ thể để tiếp tục làm
việc. Đây là cơ sở, tiền đề quan trọng cho sự ra đời của đồ ăn nhanh và sự
phát triển nhanh chóng của nó. Khi nhắc tới đồ ăn nhanh người ta thường
hiểu một cách đơn giản đó là đồ ăn công nghiệp, được tạo ra từ nền kinh tế
công nghiệp. Tất cả quá trình từ nguyên liệu, chế biến, nấu và thậm chí là
tiêu thụ đều là hệ quả của công nghiệp. Nguyên liệu là những sản phẩm
không phải của nền kinh tế nông nghiệp, tất cả chúng được chăm sóc, nuôi
trồng bằng mô hình công nghiệp và những thiết bị hỗ trợ công nghiệp để
đảm bảo năng suất, chất lượng.
1.2. Lịch sử phát triển
13


Đồ ăn nhanh bắt đầu được hình thành như là hệ quả của quá trình
phát triển kinh tế, công nghiệp. Đồ ăn nhanh được biết đến đầu tiên là hình
ảnh của Carl Karche khi ông cùng với chiếc xe ngựa của mình đi bán dạo xúc
xích ở các thị trấn, con đường của bang California, Mỹ. Mục đích ban đầu của
công việc kinh doanh này là kiếm công việc để tồn tại, có công việc để làm của
ông, nhưng kết quả làm ông bất ngờ đó là công việc kinh doanh của ông lại rất
thuận lợi, lợi nhuận rất nhiều. Từ khoản lợi nhuận ban đầu của mình, ông bắt đầu
mở cho mình gian hàng lớn hơn, có thể phục vụ cho nhiều người hơn. Nhưng
hình thức kinh doanh, bán hàng của ông vẫn là bán dạo cho những người đi xe
hơi, do đó vẫn chưa thực sự giống như các hình thức kinh doanh ăn nhanh như
sau đó và như ngày nay.

Cùng thời điểm này, anh em nhà McDonanld cũng bắt đầu công

việc kinh doanh của mình bằng việc mở cửa hàng bán món thịt viên mà sau
này trở thành món ăn rất nổi tiếng của mình. Đây là mô hình kinh doanh đồ
ăn nhanh đã gần giống với mô hình kinh doanh đồ ăn nhanh hiện đại. Công
việc kinh doanh của anh em nhà McDonald cũng rất phát triển và nhanh
chóng trở thành một thương hiệu ăn nhanh nổi tiếng thời bấy giờ. Sự phát
triển và tính hiệu quả trong mô hình kinh doanh được thể hiện qua việc
chính Carl Karche cũng tới cửa hàng của họ để tham quan mô hình kinh doanh,
sản xuất để về phát triển cho công việc kinh doanh của mình. Bên cạnh đó, có rất
nhiều người kinh doanh thời điểm bấy giờ cũng tới đây tham quan mô hình để
phát triển kinh doanh của mình.
Một thương hiệu ăn nhanh rất nổi tiếng trên thế giới cũng ra đời trong
thời gian này đó là gàn rán Kentucky mà ngày nay được biết với tên gọi là KFC.
Tên gọi KFC là từ viết tắt của Kentucky Fied Chicken, là tên gọi chính thức sau
khi tập đoàn kinh doanh nhà hàng quốc tế là Jum mua lại. Món gà rán này được
ông Harland Sanders sáng tạo ra. Ông Harland Sanders sinh ra và lớn lên tại
bang Kentucky ,tên bang này sau này được lấy để gọi tên món ăn mà ông nghĩ
ra. Tuổi thơ của ông đầy khó khăn khi mà bố mẹ ông mất sớm, ông phải tự mình
14


lao động, làm tất ca công việc từ nấu ăn tới chăm sóc bản thân, các em. Trong
suốt quá trình trưởng thành, ông làm rất nhiều công việc khác nhau và rất quen
với bếp núc, ông nấu thành thạo các món ăn truyền thống của bang Kentucky.
Nhờ vậy ông biết các nguyên tắc trong nấu ăn cũng như cách chế biến các món
ăn sao cho ngon miệng. Sự nghiệp của ông bắt đầu vào những năm 30 khi ông
bắt đầu bán món gà rán của mình tại trạm xăng do không có cửa hàng. Sau đó,
do yêu cầu ngày càng cao của khách hàng, ông bắt đầu hành trình đi tìm công
thức, phương pháp để nâng cao chất lượng cho sản phẩm của mình và gần mười
năm sau, ông đã thành công với món gà rán cùng với công thức pha chế mười
1


một hương vị và thảo mộc tự nhiên, cùng với đó là công thức, cách chế biến

chúng và những công thức đó vẫn được sử dụng tới ngày nay.
Trải qua nhiều biến cố phát triển, món gà rán của ông được trao quyền
kinh doanh cho nhiều công ty, tập đoàn ăn uống lớn, và hiện nay thuộc sự quản
lý của tập đoàn Yum!, một tập đoàn lớn trong lĩnh vực kinh doanh nhà hàng, ăn
uống.
Cùng với những thương hiệu lớn trên thế giới về đồ ăn nhanh vừa kể
trên, sự phát triển rất nhanh chóng của đồ ăn nhanh còn được thể hiện khi nó
được phổ biến ra khỏi lãnh thổ nước Mỹ, lan sang các nước Châu Âu, Châu Á và
các khu vực khác. Đồ ăn nhanh đã cho thấy lợi thế của nó trong việc chiếm lĩnh
thị trường, thu hút khác hàng của mình. Sau khi ra khỏi nước Mỹ, đồ ăn nhanh
đã nhanh chóng tác động tới các nước khác, mà hệ quả là sự ra đời của nhiều
thương hiệu ăn nhanh mới trên thế giới, trong đó có nhiều thương hiệu lớn và nổi
tiếng trên thế giới hiện nay. Đó là sự ra đời của Pizza ở Italia, BBQ và Lotteria ở
Hàn Quốc, … Doanh thu từ việc kinh doanh đồ ăn nhanh trên thế giới hằng năm
là rất lớn và đang gia tăng nhanh chóng qua hàng năm. Nước Mỹ hằng năm chi
cho việc sử dụng đồ ăn nhanh lên tới 100 tỉ đô la, mỗi người dân nước Mĩ dùng
5,6 % tiền lương của mình dành cho ăn nhanh. Và ở nước ta hiện nay, mỗi năm
doanh thu từ kinh doanh đồ ăn nhanh cũng rất lớn, mỗi năm hoạt động kinh
doanh này thu về khoảng 500 tỉ đồng [1] và trong những năm tới, dù ảnh hưởng từ
1[1] Số liệu Bộ Công thương năm 2009.

15


khủng hoảng kinh tế toàn cầu nhưng dự đoán thị trường ăn nhanh nước ta vẫn sẽ
phát triển. Và hiện tại, cho dù các nhà khoa học đang có nhiều nghiên cứu chỉ ra
những ác động của ăn nhanh tới sức khỏe con người thì sức hút từ đồ ăn nhanh

vẫn không giảm đi. Người ta bây giờ sử dụng đồ ăn nhanh như là thói quen thay
vì sở thích như trước đây.
Dưới tác động từ sự phát triển nhanh chóng của đồ ăn nhanh du nhập từ
nước ngoài đã dẫn đến sự ra đời của khá nhiều thương hiệu ăn nhanh thuần Việt,
mang đặc trưng của văn hóa dân tộc. Điều quan trọng là cá thương hiệu ăn nhanh
trong nước đang ngày càng nhận được sự quan tâm của người tiêu dùng, không
chỉ vì nó phù hợp với khẩu vị người Việt, mà nó cũng có nhiều sự cạnh tranh về
giá cả, không gian ăn uống, đặc biệt là giá trị dinh dưỡng so với các cửa hàng ăn
nhanh nước ngoài. Có thể kể tên như K – Do, Phở 24h, Bánh mì Như Lan và gần
đây là cơm kẹp VietMac. Sự ra đời và phát triển của các thương hiệu này càng
chứng tỏ sự phát triển nhanh chóng của đồ ăn nhanh, khẳng định hơn về vai trò,
vị trí ngày càng lớn của loại đồ ăn này trong người tiêu dùng.
2. Quá trình du nhập và phát triển ở Việt Nam
2.1. Quá trình du nhập
Nước ta là một nước đang trong quá trình phát triển nền kinh tế, sự giao
lưu kinh tế, văn hóa là điều tất yếu sẽ xảy ra. Đồ ăn nhanh đang có bước phát
triển rất nhanh chóng vì vậy tất nhiên sẽ là một trong những thành tố mới du
nhập và nước ta thông qua con đường kinh tế. Hai thương hiệu ăn nhanh nổi
tiếng góp mặt sớm nhất ở nước ta và hiện dang chiếm thị phần lớn nhất là KFC
và Lotteria.
Năm đánh dấu cho sự xuất hiện của đồ ăn nhanh ở nước ta là tháng 12 1997 tại thành phố Hồ Chí Minh với nhãn hiệu KFC của Mĩ. Mục đích ban đầu
của sự xuất hiện này là từng bước thăm dò thị trường, bên cạnh đó là quảng bá
một món ăn mang phong cách Mĩ tới người dân Việt Nam. Nhưng với một đất
nước có văn hóa ẩm thực riêng, thực sự KFC đã rất khó để phát triển ở nước ta,
mãi cho tới năm 2006 thì KFC mới mở cửa hàng KFC thứ hai của mình ở Việt
Nam, cửa hàng này được đặt ở Hà Nội. Cùng với thương hiệu KFC góp mặt ở
16


nước ta là thương hiệu Lotteria đến từ Hàn Quốc. Ngay sau khi KFC có mặt ở

nước ta thì trong năm 1997 đó, Lotteria cũng cho khai trương nhà hàng ăn nhanh
đầu tiên của mình ở Việt Nam.
Sau khi thị trường ăn nhanh nước ta được khai phá, liên tiếp những năm
sau đó là sự xuất hiện của những loại hình ăn nhanh khác trên thế giới và trong
khu vực tiến vào kinh doanh ở nước ta. Hàng loạt những thương hiệu nổi tiếng
1

như Pizza Hut, Mì Spaghetti, hay cả thương hiệu Jollibee của Philippines cũng

đã có mặt ở nước ta. Trong thời gian sắp tới, những thương hiệu lớn trên thế giới
như McDonald, Burger Kinh sẽ có mặt ở nước ta. Điều này cho thấy thị trường
ăn nhanh nước ta thực sự có tiềm năng to lớn để cho các thương hiệu ăn nhanh
có thể khai thác.
2.2. Quá trình phát triển
Lịch sử phát triển của đồ ăn nhanh ở nước ta phần lớn là gắn liền với sự
phát triển của thương hiệu góp mặt sớm nhất là KFC. Sự có mặt của thương hiệu
ăn nhanh lớn này tạo nên sự mở đầu cho sự phát triển của đồ ăn nhanh ở nước ta
sau này. Có thể nói KFC là thương hiệu ăn nhanh đầu tiên có mặt ở nước ta,
chính thức đánh dấu sự tham gia của nước ta vào thị trường ăn nhanh chung của
thế giới, đồng thời cũng là động lực cho các thương hiệu ăn nhanh lớn khác trên
thế giới đầu tư vào nước ta. Do suất hiện ở nước ta đầu tiên nên KFC có nhiều
hơn cơ hội kinh doanhm quá trình làm quen và thích nghi với môi trường mới,
kết quả là sự đón nhận nhanh chóng của người Việt đã làm cho nhãn hiệu ăn
nhanh KFC phát triển nhanh chóng. Cho đến năm 2010, thương hiệu KFC đã mở
được hơn 90 cửa hàng của mình trên cả nước, và trong tháng 10 – 2011, KFC đã
khai trương cửa hàng thứ 100 ở nước ta[1].
Bên cạnh KFC là thương hiệu Lotteria, xuất phát từ cửa hàng được mở
đầu tiên ở Việt Nam vào năm 1998, đến năm 2010 thì thương hiệu này đã xây
1[1] />[2] />
17



dựng được một chuỗi hệ thống với 65 nhà hàng, trong năm 2011, Lotteria đạt
mốc 100 cửa hàng vào ngày 25 – 11 – 2011 [2]. Trong xu hướng phát triển thì
Lotteria cũng sẽ nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường, mở rộng phạm vi kinh
doanh của mình hơn nữa.
Cùng với hai thương hiệu lớn trên là sự xuất hiện của các thương hiệu
khác, trong đó có sự góp mặt của thương hiệu Pizza Hut, kể từ sau ngày góp mặt
ở nước ta, đến năm 2010 thương hiệu này đã mở được hệ thống với 25 cửa hàng.
Số cửa hàng này sẽ tăng lên trong quá trình phát triển, mở rộng phạm vi kinh
doanh của thương hiệu này.
Đặc biệt trong các thương hiệu ăn nhanh ở nước ta có sự xuất hiện của
thương hiệu trong khu vực ĐôngNam Á là Jollibee, một thương hiệu nổi tiếng
của Philippines. Hãng ăn nhanh Jollibee đầu tư vào nước ta năm 1997 với hình
thức nhượng quyền thương hiệu kinh doanh cho các công ti nội địa. Đồ ăn nhanh
Jollibee đã nhanh chóng phát triển ở nước ta, cho đến năm 2011 này, thương hiệu
này đã có 11 cửa hàng của mình, tất cả chủ yếu tập trung ở thành phố Hồ Chí
Minh. Trong tương lai thì thương hiệu này sẽ đẩy mạnh đầu tư, mở rộng ra khắp
các tỉnh, thành phố cả nước.
Từ sự phát triển nhanh chóng của thị trường ăn nhanh với các thương
hiệu quốc tế, hệ quả trực tiếp từ việc tiếp nhận yếu tố văn hóa mới ở nước ta đó
là sự ra đời của các thương hiệu ăn nhanh mang thương hiệu Việt, đây là hệ quả
tất yếu khi mà các doanh nghiệp nước ta lớn mạnh hơn, có sự quan tâm hơn tới
thị trường ăn nhanh rất tiềm năng trong nước. Thương hiệu mang phong cách ăn
nhanh đầu tiên ở nước ta phải kể đến những nhà hàng K – Do Bekary và cafe của
công ty bánh kẹo Kinh Đô Sài Gòn vào ngày 15 – 7 – 2009. Sự xuất hiện của
thương hiệu ăn nhanh Việt Nam này đã đánh dấu cho sự phát triển, gia nhập thị
trường ăn nhanh của các công ty Việt sau đó. Thương hiệu ăn nhanh được quan
tâm nhiều nhất trong thời gian qua đó là Cơm kẹp VietMac. Đây là thương hiệu
ăn nhanh Việt Nam ra đời trong năm 2010, nhưng nó đã nhanh chóng phát triển,

mở rộng lên thành 6 cửa hàng. Cơm kẹp VietMac thực sự tạo nên một làn sóng
ăn uống, quan điểm sử dụng đồ ăn nhanh của người Việt, đặc biệt là giới chức
18


văn phòng vì những giá trị về dinh dưỡng và văn hóa hoàn toàn mới, gắn với
truyền thống ẩm thực của người Việt chúng ta.
3. Đặc trưng của đồ ăn nhanh
3.1. Địa điểm - Không gian ăn uống
Trong những yêu cầu đầu tiên khi tiến hành đầu tư khai thác thị trường ăn
nhanh đó là việc tìm kiếm địa điểm đẹp để đặt cửa hàng, và vấn đề này cũng mở
ra

cuộc

chiến cạnh
tranh giữa
các thương
hiệu.

Hầu

hết ở các
công ty ăn
nhanh
nước ngoài
đều có một
đội

ngũ


nhân viên
riêng

biệt

chuyên đi
nghiên
cứu, phân tích thị trường và để tìm kiếm địa điểm kinh doanh phù hợp. Trung
bình muốn mở một cửa hàng sau khi có địa điểm thường mất khoảng từ 100
nghìn đến 200 nghìn USD cho việc thuê và cải tạo lại mặt bằng, ở những vị trí
đẹp thì giá thuê có thể lên cao hơn. Ở nước ta hiện đang có hai hình thức mở cửa
hàng ăn nhanh với hai loại công ty kinh doanh về ăn nhanh. Loại hình đầu tiên là
thuê một tòa nhà lớn, hoặc một phần của một tòa nhà, diện tích thường từ 100 –
150 m2, và được thuê dài hạn trong vòng từ bảy đến mười năm, và hình thức này
đang diễn ra chủ yếu đối với các thương hiệu lớn, có tiềm lực kinh tế, có mô
19


hình hoạt động hiệu quả như KFC, Lotteria, Jollibee, BBQ. Mô hình nhà hàng
thứ hai đang diễn ra và đang có xu hướng phát triển trong tương lai, đó là kinh
doanh tại các trung tâm thương mai lớn, sầm uất. Diện tích mặt bằng cần thiết
cho hình thức này chỉ khoảng 30 m2, và có nhiều loại hình ăn nhanh cùng kinh
doanh ở đây, với mô hình này thì người ăn có thể chọn lựa món ăn mà mình
thích, không bị giới hạn như khi đến cửa hàng. Có thể thấy sự đa dạng trong các
loại hình ăn nhanh ở các trung tâm thương mại này khi đến trung tâm thương
mại Paskson ở phố Thái Hà, Quận Đống Đa, Hà Nội. Đến đây có thể thấy có mặt
hầu hết các thương hiệu ăn nhanh đang có mặt ở nước ta từ KFC, Lotteria, đến
các thương hiệu khác như Pizza Hut, Cơm kẹp VietMac, Hotte, Lẩu Thái, các
món ăn Nhật Bản, Hàn Quốc, lẩu Băng chuyền,…

Tuy nhiên, ở Hà Nội hiện có rất ít khu thương mại thực hiện được điều
này, qua thực tế thì hiện tại chỉ mới có khu thương mại Parkson (phố Thái Hà,
Hà Nội) là mang đậm tính ăn nhanh này, ngoài ra cũng có thể kể tới khu thương
mại Vincom (phố Bà Triệu, Hà Nội) hay ở trung tâm thương mai mới xuất hiện
gần đây là Gland Plaza (đường Trần Duy Hưng, Hà Nội) ít nhiều cũng mang tính
đa dạng này.
Một trong những đặc trưng nổi bật nhất trong việc kinh doanh đồ ăn
nhanh trên thế giới và ở nước ta đó là không gian ăn uống dành cho thực khách.
Hầu hết các cửa hàng ăn nhanh trên thế giới đều có chung một đặc điểm đó là
thiết kế hiện đại và cách trang trí, sắp đặt bên trong rất đẹp mắt.
Có thể dễ dàng nhận thấy được sự nổi bật này bằng cách quan sát từ bên
ngoài, bất cứ ai cũng có thể cảm nhận sự nổi bật trong cách người ta bố trí cho
các cửa hàng ăn nhanh. Bên ngoài các cửa hàng ăn nhanh thường có không gian
thoáng, mở và có nhiều ánh sáng tự nhiên, và hầu hết chúng được thiết kế từ
những lớp kính trong suốt. Có thể thấy những hoạt động bên trong đang diễn ra
khi đứng quan sát từ bên ngoài. Thiết kế bằng kính đã thực sự tạo nên sự hiện
đại cho những cửa hàng ăn nhanh khi chỉ đứng nhìn bên ngoài mà không cần
phải vào trong.

20


Nhưng những thiết kế bên trong các cửa hàng mới là nơi tạo nên dấu ấn
đậm nét nhất trong lòng thực khách. Nổi bật lên đó là cách sắp xếp, bố trí bàn
ghế, nơi thực khách ăn uống. Những bộ bàn ghế được làm rất đa dạng về thiết
kế. Mỗi nhà hàng, thương hiệu ăn nhanh lại có một thiết kế cho bàn ghế riêng, sự
khác nhau lớn nhất nằm ở những thương hiệu khác nhau, và giống nhau hơn ở
những nhà hàng cùng thương hiệu. Tuy nhiên, có thể thấy sự giống nhau ở chúng
qua các chất liệu của chúng và những thiết kế đó đều đẹp mắt, mang tính hiện
đại cao, chúng phù hợp với sở thích của đa số thực khách là giới trẻ và người lao

động có sự hiện đại. Các chất liệu phổ biến nhất là bằng gỗ và có ghế sa lông có
vỏ bọc bằng da. Một số cửa hàng có thể làm bằng sắt hoặc thép cho những bộ
ghế của mình. Bên cạnh sự hiện đại, sang trọng từ bàn ghế là những thiết kế
cũng rất hiện đại của hệ thống ánh sáng, đèn chiếu bên trong. Nhìn chung thì loại
ánh sáng chủ đạo là ánh sáng trắng, tạo nên sự tươi sáng, hiện đại, phù hợp với
màu trắng của kính và ánh sáng mặt trời. Ngoài ra, phong cách trang trí cho các
bức tường cũng là một nhân tố tạo nên sự hiện đại bên trong nó. Có thể thấy hầu
hết chúng đều có màu sắc khá đẹp mắt, với nhiều họa tiết, hình ảnh mang lại sự
hiện đại. Bên cạnh đó là hệ thống điều hòa làm mát, làm sạch không khí cho cửa
hàng, tất cả những yếu tố trên đều muốn tạo ra cảm giác tốt nhất cho thực khách
khi tới đây.
3.2. Món ăn và phong cách phục vụ
3.2.1. Món ăn
Sự đa dạng của các loại hình ăn nhanh đã tạo nên cho thị trường ăn nhanh
nước ta sự đa dạng về những đồ ăn nhanh có mặt trên thị trường. Mỗi thương
hiệu có món ăn nhanh riêng để phục vụ nhu cầu của người ăn, như vậy là người
thưởng thức có thể lựa chọn những đồ ăn nhanh mà mình thích.
Thị trường ăn nhanh nước ta đang chứng kiến sự phát triển, chiếm lĩnh
thị trường của các thương hiệu ăn nhanh nước ngoài, các thương hiệu nước
ngoài hiện chiếm hơn 70% thị phần ăn nhanh nước ta, trong đó đặc biệt là hai
thương hiệu lớn KFC và Lotteria, hai thương hiệu này chiếm lĩnh hơn một nửa
21


thị phần thị trường ăn nhanh mà thương hiệu mình cung cấp. KFC là thương
1

hiệu ăn nhanh cung cấp cho thị trường món gà rán truyền thống của mình, họ

đang chiếm lĩnh khoảng 60% thị phần về gà rán ở thị trường ăn nhanh nước ta,

phần còn lại thuộc vè gà rán BBQ, gà rán 99, Jollibee và một số thương hiệu
khác nước ngoài và cả nội địa. Riêng thương hiệu Lotteria hiện đang chiếm giữ
khoảng 70 % thị phần ăn nhanh chuyên cung cấp về bánh mì Humberger[1].
Phần còn lại trong thị phần của thị trường ăn nhanh ở nước ta được chia
sẻ bởi nhiều thương hiệu ăn nhanh khác như BBQ, Jollibee, Pizza Hut, Gà 99,
Mì Ý, … và một số thương hiệu Việt như Phở 24h, bánh mì Ý Lan, K – Do.
Đáng chú ý ở đây đó là sự phát triển nhanh chóng của VietMac, tuy mới ra đời
được hai năm nhưng thương hiệu này đã chiếm lĩnh được thị phần khá lớn của
thị trường ăn nhanh nước ta.
Sự đa dạng của loại hình ăn nhanh đang có mặt ở nước ta được biểu hiện
rõ nhất khi ta đến những trung tâm thương mai sầm uất, đông người, những
trung tâm thương mai có sự kết hợp giữa mua sắm và ăn uống, vui chơi, giải trí.
Tại thành phố Hà Nội chúng ta có thể thấy được sự đa dạng trên ở trung tâm
thương mại Parkson ở phố Thái Hà. Đây là trung tâm thương mại thể hiện được
sự đa dạng này.
3.2.2. Phong cách phục vụ
Hầu hết các hình thức ăn nhanh ở nước ta đều có xuất xứ, nguồn gốc từ
Mĩ và châu Âu, vì vậy có thể thấy đặc điểm nổi bật trong phong cách phục vụ
của nhân viên với khác hàng, phong cách ăn mà khác hàng đang sử dụng, đang
cho thấy mang đậm dấu ấn phương Tây. Phong cách phục vụ mang phong cách
đặc trưng tiểu biểu ở các của hàng ăn nhanh là khách hàng tự phục vụ mình. Khi
sang đến Việt Nam thì dấu ăn của phong cách ăn uống tự phục vụ này ở nước ta
có điểm giống nhưng cũng đã có những biến đổi nhất định để phù hợp với văn
hóa nước ta.
Phong cách tự phục vụ ở phương Tây đó là khách hàng tự phục vụ bữa
ăn cho mình từ việc lựa chọn món ăn, đồ uống sau đó tự mình đem đến nơi ăn.
1[1] />
22



Trong quá trình ăn, thiếu những thứ gì, hay cần thêm món ăn thì thì quay lại gian
bán hàng, chọn thêm món và tự mình đem đi. Một điểm quan trọng nữa đó là sau
khi

sử

dụng xong
bữa

ăn,

khách hàng
sẽ phải tự
đem những
thức

ăn

thừa,
những

gì

còn lại sau
bữa ăn tới
thùng rác.
Sau đó mới
rời

khỏi


cửa

hàng.

Đối

với

những của hàng ăn nhanh mà không có bàn ghế bên trong thì thực khách tới đây
thường là chọn món ăn rồi được gói lại và đem ra ngoài ăn, họ có thể ăn trong
lúc đi, lúc nghỉ ngơi trong công viên, công ty, .. Điều này đã trở thành thói quen
trong phong cách ăn uống của người dân các nước phương Tây. Tuy nhiên, khi
du nhập vào nước ta, với một nền văn hóa với những đặc trưng riêng trong ăn
uống, nhất là trong phong cách ăn, phục vụ ở nhà hàng thì những phong cách ăn
trong đồ ăn nhanh đã có sự thay đổi nhất định.
Khi mà đồ ăn nhanh mới bắt đầu du nhập vào nước ta với đồ ăn nhanh
đầu tiên là KFC vào năm 1997, người Việt lúc này thực sự chưa hiểu nó là món
ăn gì, ăn như thế nào, mua bán, giá cả ra sao? Đặc biệt đó là sự bỡ ngỡ về phong
cách phục vụ ở đây, vì bối cảnh bấy giời thì hầu như mọi người dân Việt chưa có
23


cơ hội tiếp xúc với chúng. Những ngày đầu, những nhân viên của KFC đã phải
tới từng bàn của thực khác, giới thiệu về món ăn, cách thưởng thức chúng như
thế nào, và quan trong hơn là nói với họ là họ phải tự phục vụ cho mình chứ
nhân viên không có trách nhiệm phục vụ và nép dọn bàn ăn của họ. Nhưng thói
quen trong ăn uống của người Việt khi đi ăn ngoài không dễ thay đổi trong thời
gian ngắn như vậy, những người đến đầu tiên, những người sau vẫn mang phong
cách cũ, đó là đến gọi món ăn, tính tiền trước, sau đó tìm chỗ ngồi và chờ cho

nhân viên đem thức ăn tới, họ ăn xong thì ra về, công việc dọn dẹp thuộc về
nhân viên nhà hàng. Quả thực là phải rất lâu sau đó thì người Việt mới biết và
tạo lập cho mình thói quen khi sử dụng đồ ăn nhanh đúng với phong cách của
nó. Quá trình người Việt tiếp thu và tiếp nhận ăn nhanh và thưởng thức nó đúng
với phong cách ăn của nó là một quá trình dài, không chỉ trong ngày một ngày
hai. Trong sự thay đổi cung cách ăn uống với đồ ăn nhanh đó, vai trò của chính
những thương hiệu ăn nhanh đó rất quan trọng, chính họ là người làm thay đổi
phong cách ăn uống của người Việt, buộc người Việt phải thay đổi để phù hợp
với ăn nhanh.
Cho tới thời điểm này, khi mà người tiêu dùng Việt đã quen, hiểu về
phong cách ăn của đồ ăn nhanh phương Tây thì họ đã thực hiện phong cách đó
như ở phương Tây và các nước khác, duy chỉ có sự khác biệt đang tồn tại là
khách hàng ăn xong vẫn không tự mình dọn dẹp mà phần việc đó được dành cho
nhân viên cửa hàng. Điều này dường như đã ăn sâu vào tiềm thức, thói quen ăn
uống của người Việt qua bao đời, và các cửa hàng ăn nhanh dường như đã chấp
nhận thói quen đó và thực hiện công việc dọn dẹp bàn ăn sau khi thực khách
thưởng thức xong bữa ăn của họ.
4. Sự khác biệt giữa ăn nhanh ở phương Tây và ăn nhanh ở Việt Nam sau khi du
nhập
4.1. Sự khác biệt về món ăn phục vụ
Đến với một nền văn hóa khác hẳn với nơi ra đời của đồ ăn nhanh, nên
nhu cầu về đồ ăn của người Việt có sự khác biệt, họ muốn có những món ăn
truyền thống bên cạnh những món ăn nhanh. Sau nhiều năm phát triển, nghiên
24


cứu thị trường và văn hóa người Việt, các công ty ăn nhanh nước ngoài bắt đầu
chấp nhận
và


có

những thay
đổi để đáp
ứng

yêu

cầu

của

khách hàng
Việt Nam,
trong đó đi
đầu

cho

quá

trình

thay đổi đó
chính

là

KFC.


Sự

thay đổi rõ
nét và quan
trọng nhất
đó là chính
là sự xuất hiện của cơm trong mỗi suất phục vụ. Hình ảnh những suất ăn nhanh
của phương Tây bây giờ lại có thêm suất cơm bên cạnh dần phổ biến hơn, đã
xuất hiện ở hầu hết các cửa hàng ăn nhanh của bất kì thương hiệu nào, và điều
này cũng dần trở thành bình thường đối với ăn thực khách khi vào thưởng thức.
Những thương hiệu đi tiên phong cho sự thay đổi có tính đột phá này thường là
những thương hiệu lớn, có đội ngũ phân tích thị trường chuyên nghiệp như KFC
và thực tế đã chứng minh là các thương hiệu này cho phép sự xuất hiện của cơm
trong mỗi suất ăn sớm nhất.
Đối với KFC, họ không chỉ cho phép cơm có mặt trong mỗi suất ăn mà
còn cho phép sự xuất hiện của món canh như trong bữa ăn người Việt. Đúng như
25