GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 11
Một thời đại trong thi ca
(Trích)
Hoài Thanh
A.Mục tiêu bài học:
Giúp học sinh:
Hiểu được tinh thần Thơ mới trên cả hai bình diện văn chương và xã hội, đồng thời
hiểu được nét đặc sắc trong bài nghị luận văn học của Hoài Thanh.
B. Phương pháp, phương tiện
- Phương pháp: Đàm thoại
- Phương tiện: SGK+SGV +TLTK Ngữ văn 11
C. Tiến trình
1. ổn định lớp: 11A1:
11A3:
2. Kiểm tra bài cũ: (Không)
3.Bài mới:
Thời

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

gian
- Gọi HS đọc Tiểu dẫn.

I.TÌM HIỂU CHUNG

* - Hoài Thanh (1909-1982), tên khai

(Học sinh đọc tiểu dẫn)

sinh : Nguyễn Đức Nguyên, sinh ra

1. Tác giả

trong một gia đình nhà nho nghèo yêu
nước ở Nghi Lộc, Nghệ An.
- Tham gia phong trào yêu nước cách

- Sinh ra trong một gia đình nhà nho
nghèo sớm tham gia phong trào yêu


mạng. Sau cách mạng chủ yếu viết văn,

nước cách mạng.

năm 2000 được tặng Giải thưởng Hồ Chí - Viết văn từ những năm mới ngoài
Minh về văn học và nghệ thuật.
20 tuổi.
- Hoạt động chủ yếu trong nghành
- Các tác phẩm chính (SGK).

văn hóa và nghệ thuật.
- Tác phẩm nổi tiếng nhất : Thi nhân
Việt Nam.
- Năm 2000 được tặng Giải thưởng
Hồ Chí Minh về văn học và nghệ
thuật.

- Lối phê bình của ông thiên về thưởng

thức, ghi nhận ấn tượng, lấy hồn tôi để
hiểu hồn người.

- Được đánh giá là nhà phê bình xuất
sắc nhất trong VHVN hiện đại.
2. Tác phẩm và đoạn trích : (SGK).

* Hướng dẫn cách đọc : Giọng điệu
chung : chia sẻ, giãi bày, giàu cảm xúc

II. ĐỌC HIỂU
(HS đọc văn bản)

của người trong cuộc, uyển chuyển, tinh
tế, nhiều đoạn giàu chất thơ. Chú ý cách

Dàn ý :

ngắt đoạn để làm nổi bật mạch lập luận.
? Nêu dàn ý của bài ?

I .Tinh thần Thơ mới

(GV dùng máy chiếu cho HS xem dàn ý
sau khi tổng hợp,HS đánh dấu và SGK
vị trí các đoạn tương ứng với dàn ý.)

II. Con đường đi tìm tinh thần thơ
mới : (Giá...đại thể).


Dàn ý :
I. Tinh thần thơ mới.
II. Con đường đi tìm tinh thần thơ mới :

III. Tinh thần thơ mới gồm lại trong chữ
Tôi, tinh thần thơ cũ gồm lại trong chữ Ta.


(Giá...đại thể).
III. Tinh thần thơ mới gồm lại trong chữ
Tôi, tinh thần thơ cũ gồm lại trong chữ
Ta.

1.Những

2.Ta là ý

3.Hành

1. Những vấn đề chung về chữ Tôi và

vấn đề

thức đoàn trình xuất

chữ Ta (Cứ đại thể...khác nhau).

chung về

thể, Tôi là hiện và


2. Ta là ý thức đoàn thể, Tôi là ý thức cá

chữ Tôi

ý thức cá

nhân (Ngày thứ nhất...đến thế).

và chữ Ta nhân

3. Hành trình xuất hiện và phản ứng tiếp

(Cứ đại

(Ngày thứ của xã hội

nhận của xã hội (Ngày thứ nhất...đáng

thể...khác

nhất...đến (Ngày thứ

thương).

nhau).

thế).

phản ứng

tiếp nhận

nhất...đán
g thương).

IV. Sự vận động của Thơ mới xung
quanh cái Tôi và bi kịch của nó.
1. Cái Tôi đáng thương tội nghiệp (Mà
thật...chúng ta).
2. Các hướng lớn của thơ mới đào sâu

IV.Sự vận động của Thơ mới xung
quanh cái Tôi và bi kịch của nó.

vào cái Tôi (Đời chúng ta...Huy Cận).
3. Điểm thiếu hụt trong ý thức của cái
Tôi (Thực chưa...lòng tin đầy đủ).
4. Bi kịch của thời đại cái Tôi và giải

1.Cái Tôi

2.Các

3.Điểm

pháp cho bi kịch đó (Đó...ngày mai).

đáng

hướng


thiếu hụt

thương tội

lớn của

trong ý

nghiệp (Mà thơ mới

thức của

thật...chún

đào sâu

cái Tôi

g ta).

vào cái

(Thực

Tôi

chưa...lòn



(Đời

g tin đầy

chúng

đủ).

ta...Huy

CÂU 1 :

Cận).

? Cái khó trong việc tìm ra tinh thần của
thơ mới là gì ?

? Theo tác giả, phải căn cứ vào những

4.Bi kịch của thời đại cái Tôi và

tiêu chí nào để phát hiện ra thơ mới ?

giải pháp cho bi kịch đó (Đó...ngày
mai).

* Cái dở không đủ tư cách đại diện cho
nghệ thuật và những thời đại lớn của
nghệ thuật. Hoài Thanh cũng từng bộc
bạch ông đã đọc hàng vạn câu thơ hay và

cũng không ít hơn những câu thơ dở của

1. Con đường đi tìm và tinh thần
thơ mới.
- Cái khó : Ranh giới giữa thơ cũ và
thơ mới không phải rạch ròi, dễ nhận
ra.

phong trào thơ mới. Nhưng các tiêu chí

- Đề xuất các tiêu chí :

đã giúp tác giả khái quát được chính xác

+ Phải sánh bài hay với bài hay.

Tinh thần thơ mới

+ Phải nhìn vào đại thể để xác định

CÂU 2

đặc sắc của mỗi thời.

? Tinh thần thơ mới theo quan điểm của

+ Tinh thần thơ mới cần được tìm

Hoài Thanh là gì?


hiểu trong mối quan hệ với thơ cũ.

? Bản chất của chữ Tôi là gì?
(Đặt trong mối quan hệ với thời đại, với
tâm lí thanh niên đương thời)

? Hành trình của nó đến với bạn đọc ra


sao?

CÂU 3

- Tinh thần thơ mới bao gồm trong

? Vì sao tác giả nói: cái Tôi với cái

chữ Tôi.

nghĩa tuyệt đối của nó lại đáng thương

+ Bản chất chữ Tôi : Quan niệm con

và tội nghiệp?

người cá nhân trong sự giải phóng,

* Cốt cách trong thơ cũ: Khí phách

trỗi dậy, bùng nổ của ý thức cá nhân


ngang tàng của Lí Bạch, Cái tự trọng

(Cái nghĩa tuyệt đối của nó).

trước cơ hàn của Nguyễn Công Trứ.

+ Hành trình : Chập chững, lạ lẫm –

Ngày ba bữa vỗ bụng rau bình bịch,
người quân tử ăn chẳng cần no.

được quen biết – được cho là đáng
thương và tội nghiệp.

Đêm năm canh an giấc ngáy kho kho,

2. Bi kịch của thời đại cái Tôi

đời thái bình cửa thường bỏ ngỏ.

- Đáng thương và tội nghiệp :

(Nhà nho vui cảnh nghèo)
Đến Xuân Diệu:
Nỗi đời cơ cực đang giơ vuốt

+ Đó là bi kịch của cái tôi bé nhỏ, tội

Cơm áo không đùa với khách thơ.


nghiệp, mất hết cốt cách hiên ngang
ngày trước.

- Chế Lan Viên:
Hãy cho tôi một tinh cầu giá lạnh
….
Những ưu phiền, đau khổ với buồn lo.
- Vũ Hoàng Chương


Say đi em, say đi em
Say cho lơi lả ánh đèn. Cho cung bậc
ngả nghiêng điên rồ xác thịt.
Rượu, rượu nữa và quên quên hết

+ Bi kịch của cái tôi : mất bề rộng

Tôi quá say rồi.

(Không tìm được tiếng nói chung với

Sắc ngả màu trôi.

cuộc đời), chỉ còn bề sâu (Trốn chạy

* Yêu là chết ở trong lòng…thờ ơ chẳng

vào ý thức cá nhân).


biết. (Xuân Diệu)
- Hồn đơn chiếc như đảo rời dặm biển
Suốt một đời như núi đứng riêng tây.
(Huy Cận)
- Một chiếc linh hồn nhỏ
Mang mang thiên cổ sầu
(Huy Cận)
-Nhưng em ơi
Đất trời nghiêng ngửa
Mà trước mắt thành sầu chưa sụp đổ
Đất trời nghiêng ngửa
Thành Sầu không sụp đổ, em ơi!
(Vũ Hoàng Chương)

+ Bi kịch của cái Tôi bàng hoàng vì
thiếu một lòng tin đầy đủ, không còn
có thể nương tựa vào một cái gì bất
di bất dịch như cái ta thuở trước.


CÂU 4
? Các nhà thơ lãng mạn cũng như người
thanh niên bấy giờ đã giải tỏa bi kịch
cuộc đời mình bằng cách nào?

Những bi kịch có tính chất xã

? Thái độ của tác giả trước giải pháp ấy hội : Thơ mới nói lên cái bi kịch đang
của họ?
diễn ngấm ngầmphản chiếu tâm lí

* Tác giả dùng những từ ngữ, hình ảnh một thế hệ, những thất vọng, hi vọng
thấm đượm tình cảm: gửi cả, yêu vô của cả thế hệ ấy.
cùng, chia sẻ buồn vui với cha ông, dồn - Giải pháp : dồn vào tình yêu tiếng
tình yêu quê hương, hứng vong hồn…, Việt.
chưa bao giờ họ hiểu…, chưa bao giờ
họ cảm…., chưa bao giờ như bây giờ họ
thấy cần…
* Phía sau những lời hay ý đẹp của các
nhà thơ mới là tấm hồn bạch với đất

- Thái độ tg :
+ Cảm thông với những bế tắc mang
tính thời đại : Nhưng ta trách gì
Xuân Diệu...hết thảy chúng ta.

nước, là mối băn khoăn chung cần được + Trân trọng tình yêu nước thầm kín
gửi trong tiếng mẹ đẻ của các nhà thơ
sẻ chia.
mới.
Gọi HS đọc đoạn III.2 “Đời chúng ta…
Huy Cận”

+ Ghi nhận những thành công không
thể phủ nhận của thơ mới khi cái tôi
của người sáng tạo được giải phóng.

? Mất bề rộng ta đi tìm bề sâu. Bề sâu
mà tác giả muốn nói là gì?
? Tại sao các nhà thơ mới phải trốn chạy
vào ý thức cá nhân?


3. Nghệ thuật phê bình tinh tế, tài


(Nguyên nhân: Do bi kịch thời đại)

hoa của Hoài Thanh.

? Tại sao tg lại nói: Càng đi sâu càng

Đoạn : “Đời chúng ta…Huy Cận”

lạnh?

Thể hiện văn phong Hoài Thanh

* VD: Xuân Diệu càng cố gắng hòa
nhập linh hồn vào trăng và nhạc bao
nhiêu lại càng cảm nhận rõ sự nỗi cô đơn
của cái Tôi cá nhân bấy nhiêu.
Từ Huyền Diệu (say đắm):

- Mất bề rộng tìm bề sâu: Trốn chạy
vào ý thức cá nhân, quay về nỗ lực
khám phá cái tôi ấy vì không tìm
được tiếng nói chung với thời đại.

Này lắng nghe em khúc nhạc thơm
Say người như rượu tối tân hôn.


- Càng đi sâu càng lạnh: Càng hướng

Đến Nguyệt Cầm (bơ vơ):

nội rút cục càng bế tắc, bơ vơ, lạc

Bốn bề ánh nhạc biển pha lê

lõng, đơn côi: động tiên đã khép, tình

Chiếc đảo hồn tôi rợn bốn bề.

yêu không bền, điên cuồng rồi tỉnh,
say đắm vẫn bơ vơ.

- Chỉ ra những hướng lớn trong con
đường Tìm bề sâu trong Thơ mới :
Tác giả
Thế Lữ

Con
đường
Thoát lên

Kết quả
Động tiên


tiên


khép

Lưu

Phiêu lưu

Tình yêu

Trọng Lư

trong

không bền

trường

?Từ những tác phẩm đã học trong

tình

chương trình, em thấy cách đánh giá trên
của Hoài Thanh như thế nào?

Hàn Mặc

Điên

Tử, Chế

cuồng


Tỉnh

Lan Viên
* Các đoạn văn khác: Rộng mở như Thế
Lữ, mơ màng như Lưu Trọng Lư, Hùng
tràng như Huy Thông, Trong sáng như
Nguyễn Nhược Pháp, Ảo não như Huy

Xuân

Đắm say

Bơ vơ

Diệu
Huy Cận

Buồn

Cận, kì dị như Chế Lan Viên, quê mùa
như Nguyễn Bính, thiết tha, rạo rực, băn

Mỗi tác giả tiêu biểu được điểm

khoăn như Xuân Diệu.

qua bằng một vài từ nhưng gợi đúng

VD:


thần thái của hồn thơ họ và điểm

Tác giả
Thế Lữ

trúng những gương mặt lớn không

VD
Trời cao xanh ngắt ô
kìa / Hai con hạc trắng
bay về Bồng Lai (Tiếng
sáo Thiên Thai)

Lưu Trọng Em không nghe rừng
Lư

thu/ Lá thu kêu xào xạc/
Con nai…. (Tiếng thu)

Nguyễn

Hôm

nay

đi

chùa


Nhược

Hương/ Hoa cỏ mờ hơi

Pháp

sương/ Cùng thầy me

thể thiếu của Thơ mới.


em

dậy….soi

gương.

(Chùa Hương)
Huy Thông

Cờ Chư hầu đỏ rực như
pha son/ Quằn quại cong
trên nền trời lá mạ
(Tiếng địch sông Ô)

Chế

Lan Có một người nghèo

Viên


không biết Tết/ Mang lì
chiếc áo độ thu tàn/ Có
đứa trẻ thơ không biết
khóc/ Vô tình bỗng nổi
tiếng cười ran! (Xuân)

Nguyễn

Tương tư (Thôn Đoài

Bính

ngồi nhớ thôn Đông…)

Xuân Diệu

Vội vàng

Huy Cận

Tràng Giang

? Tác giả viết: Ta…cùng Thế Lữ, Ta…
cùng Lưu Trọng Lư, Ta…với Chế Lan
Viên, …, Ta …cùng Huy Cận, cách viết
ấy gợi cho em suy nghĩ gì?
* Bước chân các nhà thơ mới “Bước
chân nào cũng nhiệt tình, tha thiết, khao
khát khám phá thế giới riêng đang mở

ra, bước nọ tràn sang bước kia. Từ cõi
này lại dặt dìu sang cõi khác trong nhịp
điệu dồi dào của những câu văn “Ta…”.


Nhưng tất cả những bước chân đó đều - Cách viết : Ta...cùng..., ta...với... :
khựng lại bất ngờ ở cuối con đường xa + Gợi ra hình ảnh một cái ta – độc
thăm thẳm và sâu hun hút: “Động giả theo bước chân những nhà thơ
tiên…”
tiêu biểu để đi vào cõi riêng của họ,
? Nói những bế tắc của các nhà thơ mới nương theo mạch cảm xúc, hóa thân
mang tình thời đại, Hoài Thanh có giọng vào cảm xúc để dẫn dắt ý tứ, luận
điệu như thế nào?

điểm.

? Em nhận xét gì về cách phê bình của tg
trong đoạn văn vừa khảo sát?

? Em hiểu gì về phong trào Thơ mới và
đặc điểm lối phê bình văn học của Hoài
Thanh?

+ Giọng điệu của một người trong
cuộc : chia sẻ, cảm thông, giàu cảm
xúc thẩm mĩ, hấp dẫn, lôi cuốn.
NX :
- Ngôn ngữ dung dị dễ hiểu mà vẫn
xúc tích, chính xác.
- Cách phê bình thiên về ấn tượng rất

tài hoa : Lấy hồn tôi để hiểu hồn
người.
III. TỔNG KẾT


(Ghi nhớ. Sgk)
- Đặc điểm thơ mới : Phần II.1
- Đặc điểm lối phê bình Hoài Thanh
khi phân tích đặc điểm Thơ mới :
+ Đặt cái Tôi trong quan hệ với cái
Ta để tìm chỗ giống và khác nhau.
BT: Cảm nhận của em về cái Tôi Xuân
Diệu, Huy Cận, Hàn Mặc Tử qua các bài
thơ đã học?

+ Nhìn vấn đề trong mối quan hệ với
thời đại, tâm lí thanh niên đương thời
để phân tích thấu đáo cái đáng
thương, đáng tọi nghiệp và bi kịch ở
họ - tính khoa học.
+ Lập luận chặt chẽ, những luận điểm
có tính khái quát với những ví dụ có
tính minh chứng, cụ thể, đa dạng,
giàu sức thuyết phục.
+ Có tầm nhìn bao quát, nhiều chiều.
IV. LUYỆN TẬP

D. CỦNG CỐ, DẶN DÒ:
- Học bài + làm bài tập.
- Soạn bài: Phong cách ngôn ngữ chính luận (tiếp).