Tuần 3/ HKI - Tiết PPCT: 8

CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY (ĐĂM SĂN)
I. Mục tiêu bài dạy.
* Nắm được đặc điểm của sử thi anh hùng trong việc xây dựng “kiểu nhân vật anh hùng sử
thi”, về nghệ thuật miêu tả và sử dụng ngôn từ.
* Biết cách phân tích một văn bản sử thi anh hùng để thấy được giá trị của sử thi về nội dung
và nghệ thuật, đăc biệt là cách sử thi mượn việc mô tả chiến tranh để khẳng định lý tưởng về
cuộc sống hòa bình hạnh phúc.
* Nhận thức được sự hi sinh của cá nhân vì hạnh phúc cộng đồng.
II. Phương tiện dạy học.
* Sách giáo khoa, sách giáo viên, thiết kế bài học.
III. Cách thức tiến hành.
* Đọc, tóm tắt, thảo luận và rút ra ý kiến.
* Lưu ý: GV cho học sinh vừa thấy được giá trị riêng của một tác phẩm nổi tiếng của VHDG
vừa thấy được đặc trưng cơ bản của sử thi anh hùng Tây Nguyên.
IV. Tiến trình dạy học.
1.

Ổn định, kiểm tra bài cũ:
* Khái niệm về thể loại sử thi dân gian.

2.

Giới thiệu bài mới.

Hoạt động giáo viên và học sinh

Yêu cầu cần đạt

Hoạt động 1: GV cho học sinh đọc
tiểu dẫn sách giáo khoa, tóm tắt sử
thi.
H: Sử thi dân gian có những loại
nào? Sử thi Đăm Săn thuộc sử thi?
GV: Mời hs dựa vào sgk tóm tắt cốt
truyện sử thi Đăm Săn.

I. Tiểu dẫn.
* Kho tàng sử thi dân gian có giá trị đồ sộ, có hai
loại sử thi dân gian: Sử thi thần thoại và sử thi anh
hùng.
* Tóm tắt sử thi Đăm Săn:
- Đăm Săn về làm chồng cho Hơ Nhị và Hơ Bhị
và trở nên một tù trưởng giàu có, hùng mạnh.
- Những chiến công của Đăm Săn đánh thắng
các tù trưởng độc ác: Kên Kên, Sắt, giành lại vợ
đem lại sự giàu có và uy danh cho mình và cộng
đồng.
- Khát vọng chinh phục thiên nhiên, vượt qua
mọi trở ngại của tập tục xã hội: chặt cây thần, cầu
hôn nữ thần mặt trời. Không phải lúc nào Đăm Săn
cũng chiến thắng, cũng đạt được khát vọng. Trên
đường nhà nữ thần mặt trời trở về, chàng chết ngập
nơi rừng Sáp Đen.

H: Vị trí đoạn trích?
Hoạt động 2: GV hướng dẫn đọc
một số đoạn tiêu biểu, thảo luận
theo nhóm các nội dung sau:


* Vị trí đoạn trích.
- Chiến thắng MTao MXây nằm phần nửa đầu
tác phảm kể về chuyện Đăm Săn đánh Mtao Mxây
cứu vợ về.
II. Phân tích đoạn trích.
1. Diễn biến trận đánh, tài năng và phẩm chất của
hai tù trưởng.

H: Trận đánh diễn ra như thế nào?
Có mấy giai đoạn? Có mấy hiệp?

Đăm Săn

Mtao Mxây

*
* Khiêu chiến với
Trước thái độ quyết liệt.
khi
vào
cuộc
chiến.

* Đáp lại với một thái
độ tuy có khiêu khích
nhưng đã tỏ ra run sợ:
bị đâm lén, trang bị
đầy mình mà đã tỏ ra
tần ngần do dự, đắn

đo


H: Hiệp 1 diễn ra như thế nào? Thái
độ, tài năng của Đăm Săn và Mtao
Mxây?

* Thái độ bình
tĩnh, thản nhiên
(ngươi múa chơi
đấy phải không…
* Vào đâu có bác mà học
cuộc bác)
chiến
Hiệp
1
* Múa khiên trước
(…chàng vượt một
đồi tranh,…một
đồi lồ ồ…, đớp
được miếng trầu
của Hơ Nhị sức
chàng tăng mạnh
lên)

H: Hiệp 2 diễn ra ntn? Thái độ và tài
năng của từng người?

H: Hiệp 3 diễn ra ntn? Thái độ và tài
năng của từng người?

Hiệp
2

H: Hiệp 4 diễn ra ntn? Thái độ và tài
năng của từng người?

* Múa khiên trước, lộ
rõ sự kém cõi nhưng
vẫn nói lời huênh
hoang:( …múa kêu
lạch xạch như quả
mướp khô… học cậu,
học bác, học thần
rồng, đi xéo nát đất
đai thiên hạ...)
* Hoảng hốt trốn chạy
bước thấp, bước cao,
chém Đăm Săn nhưng
trượt vội cầu cứu Hơ
Nhị quăng cho miếng
trầu.

* Múa và đuổi theo * Bị đâm trúng nhưng
Mơtao Mơxây (… áo không lủng.
gió như bão, gió
như lốc, núi ba lần
rạn nứt, ba đồi
tranh bật rễ bay
tung, đâm vào
người Mơtao

Mơxây nhưng
không lủng và đã
thấm mệt vừa đi
vừa ngủ …)
* Bị chết (…đâm
* Được thần linh
phập một cái, đầu bị
giúp, giết được kẻ bêu ngời đường)
thù (…chộp chày
cùn, ném trúng
vành tai …hắn ngã
lăn quay ra đất)


H: Như vậy cuộc chiến giữa Đăm
Săn và M tao M xây có phải chỉ là
cuộc chiến đòi lại vợ không hay vì lí
do khác? Lí do đó là gì?

* Cuộc chiến đòi lại vợ chỉ là cái cớ nảy sinh mâu
thuẫn, thắng hay bại của tù trưởng có ý nghĩa quyết
định tất cả vừa tăng thêm sức mạnh, uy tín cho
mình và cộng đồng của mình. Cho nên sử thi
không nói nhiều về chết chóc mà đề cao niềm vui
ăn mừng chiến thắng.

3. Hướng dẫn học sinh luyện tập theo sgk.
* Chi tiết Đăm Săn gặp ông trời, được ông bày cho cách đánh Mtao Mxây. Anh chị nghĩ gì về
vai trò của thần linh và vai trò của người chiến đấu và chiến thắng?
* Nhận xét của em về tài năng và phẩm chất của hai tù trưởng qua cuộc chiến.

* Soạn phần còn lại.


Tuần 3/ HKI - Tiết PPCT: 9

CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY (ĐĂM SĂN )(TIẾP)
I. Mục tiêu bài dạy.
* Nắm được đặc điểm của sử thi anh hùng trong việc xây dựng “kiểu nhân vật anh hùng sử
thi”, về nghệ thuật miêu tả và sử dụng ngôn từ.
* Biết cách phân tích một văn bản sử thi anh hùng để thấy được giá trị của sử thi về nội dung
và nghệ thuật, đăc biệt là cách sử thi mượn việc mô tả chiến tranh để khẳng định lý tưởng về
cuộc sống hòa bình hạnh phúc.
* Nhận thức được sự hi sinh của cá nhân vì hạnh phúc cộng đồng.
II. Phương tiện dạy học.
* Sách giáo khoa, sách giáo viên, thiết kế bài học.
III. Cách thức tiến hành.
* Đọc, tóm tắt, thảo luận và rút ra ý kiến.
* Lưu ý: GV cho học sinh vừa thấy được giá trị riêng của một tác phẩm nổi tiếng của VHDG
vừa thấy được đặc trưng cơ bản của sử thi anh hùng Tây Nguyên.
IV. Tiến trình dạy học.
1.

Ổn định, kiểm tra bài cũ:

* Cuộc chiến đấu của Đăm Săn giành lại hạnh phúc gia đình nhưng lại có ý nghĩa cộng
đồng ở chỗ nào?.
2.Giới thiệu bài mới.

Hoạt động giáo viên và học sinh


Yêu cầu cần đạt

Hoạt động 1: GV hướng dẫn học
sinh đọc đoạn đối thoại giữa Đăm
Săn với dân làng Mtao Mxây, thảo
luận những nội dung sau.

2. Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với dân làng của
Mtao Mxây khi chàng đến từng nhà kêu gọi họ đi
theo mình.

H: Cuộc đối thoại diễn ra qua mấy
làn hỏi – đáp? Số lần đó cho thấy
điều gì?

* Cuộc đối thoại gồm có 3 lần vừa Đăm Săn hỏi
ý kiến mọi người và mọi người đáp hưởng ứng.
Con số 3 thể hiện cho số nhiều, nhiều tính không
xuể.
* Qua số lần hỏi đáp cho thấy cuộc đối thoại có
sức cô đọng mà khái quát, tự nó cho thấy lòng mến


phục, thái độ hưởng ứng tuyệt đối mà mọi người
dành cho Đăm Săn. Họ đều nhất trí coi chàng là tù
trưởng, là anh hùng của họ.
- Lần gõ thứ nhất vào một nhà thì nhận được
H: Lần thứ nhất, Đăm Săn nhận được cau trả lời: không đi sao được! Tù trưởng chúng
những câu trả lời ntn?
tôi đã chết…chúng tôi còn ở với ai?

H: Lần thứ hai, Đăm Săn nhận được
những câu trả lời ntn?
H: Lần thứ ba, Đăm Săn nhận được
những câu trả lời ntn?

- Lần thứ 2 gõ vào phên tất cả các nhà, Đăm
Săn nhận được câu trả lời: không đi sao được
nhưng bác chờ chúng tôi cho lợn ăn cái đã.
- Lần thú 3 gõ vào mỗi nhà trong làng, chàng
nhận được: không đi sao được …người nhà giàu
cầm đầu chúng tôi không còn nữa! và “đoàn
người đông như bầy cà tong.

-> Qua 3 lần hỏi – đáp, ý nghĩa khẳng định lòng
trung thành tuyệt đối của nô lệ với Đăm Săn: Đăm
H: Qua 3 lần hỏi – đáp giữa dân làng Săn hô gọi mọi người cùng về và thế là diễn ra
với Đăm Săn khẳng định ý nghĩa gì? cảnh mọi người cùng ra về đông và vui như đi hội.
Điều này có ý nghĩa:
+ Thể hiện sự thống nhất cao độ, giữa quyền lợi
và khát vọng của cộng đồng: người thắng, kẻ thua
đều cùng một tộc người, trước cuộc chiến, họ sống
thành 2 nhóm, nay hòa hợp cùng một nhóm, dông,
giàu và đoàn kết hơn.
+ Thể hiện lòng yêu mến, sự tuân phục của tập
thể đối với cá nhân anh hùng. Qua đó, sử thi muốn
nói đến ý chí thống nhất của toàn thể cộng đông Êđê – một biểu hiện của ý thức dân tộc.
Tóm lại: Người anh hùng sử thi được toàn thể
cộng đồng suy tôn tuyệt đối. Qua chiến thắng của
cá nhân anh hùng, sử thi cho thấy sự vận động lịch
sử của cả một cộng đồng. Sự đánh giá về người

anh hùng hoàn toàn trùng khít với sự đánh giá của
tập thể về anh ta.
H: Tóm lại anh, chị nhận xét ntn về
sự suy tôn người anh hùng trong sử
thi?

3. Cảnh ăn mừng chiến thắng.
* Tuy kể và tả về cuộc chiến nhưng không hề có
đổ máu ghê gớm hay cảnh buôn làng tan tác sau


cuộc chiến.

Hoạt động 2: GV hướng dẫn học
sinh đọc đoạn ăn mừng chiến thắng,
thảo luận và trả lời các câu hỏi sau.
H: Tuy tả về cuộc chiến nhưng điều
thú vị ở đây là gì?
H: Cảnh ăn mừng diễn ra ntn? Dẫn
chứng minh họa?

* Cảnh ăn mừng: … hãy đi lấy rượu, bắt trâu…
rượu bảy ché, trâu bảy con … không lúc nào vắng
bớt trên giá treo chiêng, các chuỗi thịt trâu, thịt bò
treo đên đầy nhà, châụ thau, âu đồng nhiều không
kể. … các chàng trai đi lại ngực đụng ngực, các cô
gái đi lại vú đụng vú… tiệc tùng linh đình, ăn uống
đông vui kéo dài suốt cả mùa khô.
* Hình tượng người thủ lĩnh là trung tâm miêu tả
của bức tranh hoành tráng về lễ ăn mừng, sự lớn

lao cả về hình thể, tàm vóc lẫn chiến công của
chàng bao trùm lên toàn bộ buổi lễ, toàn bộ thiên
nhiên và xã hội Ê đê.
4. Đặc sắc nghệ thuật sử thi.
* Biện pháp so sánh:

H: Hình tượng người thủ lĩnh có vai
trò ntn trong cảnh ăn mừng chiến
thắng?

- So sánh tương đồng: như gió lốc lào, như
những vệt sao băng.
- So sánh tăng cấp: (cảnh đoàn người, cảnh
Đăm Săn ở đoạn cuối)
- So sánh tương phản: Mtao Mxây và Đăm Săn.

Hoạt động 3: GV hướng dẫn học
sinh tìm và phân tích những đặc sắc
nghệ thuật sử thi qua đoạn trích
Chiến thắng Mtao Mxây?

- So sánh đòn bẩy: miêu tả tài của kẻ thù tồi mới
miêu tả tài của anh hùng, để đề cao hơn về người
anh hùng.
* Hình ảnh đem ra để so sánh thường lấy từ thiên
nhiên, vũ trụ dùng để đo kích cỡ anh hùng. Nhân
vật được phóng đại. Đó là phong cách nghệ thuật
của sử thi.

3. Hướng dẫn học sinh luyện tập theo sgk.

* Chi tiết Đăm Săn gặp ông trời, được ông bày cho cách đánh Mtao Mxây. Anh chị nghĩ gì về
vai trò của thần linh và vai trò của người chiến đấu và chiến thắng?
* Gợi ý: Quan hệ giữa thần linh với con người gần giũ, mật thiết hơn, thậm chí bình đẳng,
thân tình hơn. Đó là dấu vết của tư duy thần thoại, là dấu vết của xã hội chưa có sự phân hóa
giai cấp rạch ròi.


- Thần linh chỉ đóng vai trò gợi ý, cố vấn chứ không quyết định kết quả cuộc chiến. Kết quả
tùy thuộc vào hành động của người anh hùng.
- Thần linh góp phần đề cao vai trò của người anh hùng sử thi.
* Soạn trước Phần III luyện tập về văn bản (tiếp)