Xây dựng văn b ản pháp lu ật

A. MỞ ĐẦU.
Hiện nay, tình trang văn bản quy phạm pháp luật được ban hành trái
pháp luật còn phổ biến. khắc phục tình trạng trên thì c ần phải phát huy m ạnh
mẽ hoạt động kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật. v ậy th ực tr ạng ho ạt
động kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật hiện nay nh ư th ế nào? Của Bộ T ư
pháp ra sao? Để làm rõ vấn đề này, em xin trình vấn đề: “ Thực trang hoạt
động kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của Bộ Tư pháp – M ột số nh ận xét
và kiến nghị”.

B. NÔI DUNG VẤN ĐỀ.
I.

Khái quát chung về hoạt động kiểm tra văn bản quy

phạm pháp luật (VBQPPL).
1.

Khái niệm.

Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật là hoạt động của cơ quan có th ẩm
quyền trong việc xem xét, đánh giá về tính hợp pháp và h ợp lí c ủa VBQPPl;
phát hiện kịp thời sai sót, không phù hợp, tạo c ơ s ở cho ch ủ th ể có th ẩm
quyền kịp thời sửa chữa, bổ sung, bãi bỏ, hủy bỏ nhằm nâng cao ch ất l ượng
của VBQPP.
2.

Nguyên tắc của hoạt động kiểm tra VBQPPL.

Nghị Định số 40/2010/NĐ – CP của Chính phủ về việc kiểm tra và

xử lí văn bản quy phạm pháp luật quy định về nguyên tắc kiểm tra tại Điều
4 bao gồm 4 nguyên tắc:
-

Việc kiểm tra văn bản, xử lý văn bản trái pháp luật được tiến hành

thường xuyên, toàn diện, kịp thời; khách quan, công khai, minh bạch; đúng
thẩm quyền, trình tự, thủ tục; kết hợp giữa việc kiểm tra c ủa c ơ quan có th ẩm

Nguyễn Thị Nhâm - 352550

1


Xây dựng văn b ản pháp lu ật

quyền với việc tự kiểm tra của cơ quan ban hành văn bản, bảo đ ảm s ự ph ối
hợp giữa các cơ quan có liên quan.
-

Nghiêm cấm các cơ quan, tổ chức, cá nhân lợi dụng việc kiểm tra

văn bản vì mục đích vụ lợi, gây khó khăn cho hoạt đ ộng bình th ường c ủa c ơ
quan, người đã ban hành văn bản và can thiệp vào quá trình x ử lý văn b ản trái
pháp luật.
-

Sau khi kiểm tra, cơ quan kiểm tra văn bản phải có kết luận về

việc kiểm tra và thông báo cho cơ quan, người có thẩm quyền đã ban hành văn

bản được kiểm tra theo quy định của pháp luật.
-

Cơ quan, người có thẩm quyền xử lý văn bản chịu trách nhiệm về

kết luận kiểm tra, xử lý của mình; nếu quyết định xử lý trái pháp luật thì ph ải
khắc phục hậu quả pháp lý do quyết định đó gây ra.
3.

Phương thức kiểm tra:

Nghị Định số 40/2010/NĐ – CP của Chính phủ về việc kiểm tra và
xử lí văn bản quy phạm pháp luật quy định phương thức kiểm tra văn bản.
Theo đó ta có thể thấy đó là các phương thức như:
-

Đó là hoạt động tự kiểm tra VBQPPL của các c ơ quan ban hành

VBQPPL. Thông qua việc tự kiểm tra các cơ quan ban hành m ột lần n ữa xem
xét lại nội dung hình thức, ngôn ngữ pháp lí của văn bản. Các c ơ quan ph ải có
trách nhiệm tự kiểm tra. Hoạt động kiểm tra của Bộ T ư pháp thông qua C ục
kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, theo quy đ ịnh tại Điều 11 Ngh ị đ ịnh:
“Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật thuộc Bộ T ư pháp là
đầu mối giúp Bộ trưởng Bộ Tư pháp thực hiện việc tự kiểm tra thông t ư,
thông tư liên tịch do Bộ trưởng Bộ Tư pháp ban hành”. Nếu phát hi ện sai sót
thì các cơ quan phải kịp thời có biện pháp xử lí phù h ợp.

Nguyễn Thị Nhâm - 352550

2



Xây dựng văn b ản pháp lu ật

-

Hoạt động kiểm tra của các cơ quan cấp trên đối v ới VBQPPL c ủa

cơ quan cấp dưới. Chủ thể kiểm tra tiến hành hoạt động kiểm tra tại cơ quan
kiểm tra văn bản hay tổ chức đoàn kiểm tra tới các địa ph ương, c ơ quan khác
kiểm tra theo chuyên đề, lĩnh vực, địa bàn hay ngành nh ất đ ịnh. Hay các c ơ
quan ban hành VBQPPL có thể gửi VBQPPL đến cơ quan ch ức năng đ ể th ực
hiện hoạt động kiểm tra. Đây là hoạt động quan trọng trong quá trình ki ểm
tra văn bản. Hoạt động kiểm tra VBQPPL của Bộ T ư pháp đối v ới các c ơ quan
cấp dưới đươc quy định cụ thể trong pháp luật. Bộ tr ưởng Bộ T ư pháp th ực
hiện thẩm quyền kiểm tra văn bản, Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản giúp Bộ
trưởng Bộ Tư pháp kiểm tra các văn bản thuộc thẩm quy ền kiểm tra của B ộ
trưởng Bộ Tư pháp, văn bản của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ,
Hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân cấp tỉnh gửi đến C ục ki ểm tra văn b ản
thuộc Bộ Tư pháp, …kiểm tra văn bản theo ngành, lĩnh v ực,… t ừ đó các c ơ quan
có thẩm quyền xem xét và tổ chức để phát hiện ra các sai trái, khi ếm khuy ết
từ các văn bản có dấu hiệu trái pháp luật.
-

Kiểm tra đột xuất là phương thức kiểm tra khi nhận được yêu cầu,

kiến nghị của cơ quan, tổ chức, cá nhân về VBQPPL có d ấu hi ện vi ph ạm thì c ơ
quan có thẩm quyền phải tiến hành kiểm tra.
4.


Ý nghĩa của hoạt động kiểm tra văn bản quy phạm pháp lu ật.

Kiểm tra VBQPPL là hoạt động có ý nghĩa quan trọng trong vi ệc xây
dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật hiện hành nói chung và nâng cao ch ất
lượng VBQPPL nó riêng, thể hiện ở những điểm sau:
-

Hoạt động kiểm tra VBQPPL góp phần đảm bảo tính h ợp hiến, h ợp

pháp và tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật. thông qua ho ạt
động những quy định mâu thuẫn, chồng chéo, bất hợp lí được loại bỏ, làm cho
hệ thống pháp luật được minh bạch, đảm bảo tính h ợp lí.

Nguyễn Thị Nhâm - 352550

3


Xây dựng văn b ản pháp lu ật

-

Hoạt động kiểm tra BBQPPL có ý nghĩa trong việc duy trì tr ật t ự

quản lí nhà nươc, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các c ơ quan, cá
nhân, tổ chức. từ việc xử lí kịp thời những văn bản khiếm khuy ết đ ảm bảo cho
hoạt động thực hiện, chấp hành pháp luật, tạo lòng tin của người dân đ ối v ới
pháp luật.
-


Hoạt động kiểm tra VBQPPL góp phần tạo dựng môi tr ường pháp

lí minh bạch , ổn định, lành mạnh, tạo dựng môi trường h ợp pháp, tâm lí yên
tâm về hệ thống các quy định pháp luật của những nhà đầu t ư, đ ối tác và thúc
đẩy quá trình hội nhập đất nước.
-

Hoạt động kiểm tra VBQPPL góp phần hoàn thiện, nâng cao ch ất

lượng của quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL. Thông qua ki ểm tra nh ững
thiếu sót được hoàn thiện, tạo cơ hội cho những đề xuất ý kiến s ửa đ ổi, nâng
cao ý thức trách nhiệm của các cơ quan soạn thảo, ban hành VBQPPL.
Đảm bảo tính khả thi của VBQPPL , giúp cho nh ững quy đ ịnh trong văn
bản được áp dụng hiệu quả, đúng hướng mà Nhà nước mong muốn.

II.

Thực trạng hoạt động kiểm tra văn bản quy phạm

pháp luật của Bộ Tư pháp.
1.

Những kết quả đạt được của hoạt động kiểm tra VBQPPL của

Bộ Tư pháp.
Hiện nay, hoạt động kiểm tra VBQPPL của Bộ Tư pháp đã đạt đ ược
những kết quả đáng khích lệ, biểu hiện như sau:
Thứ nhất, hoạt động kiểm tra VBQPPL đã từng b ước ổn đ ịnh, đi vào n ề
nếp và hiệu quả ngày càng cao.
Thứ hai, các nguyên tắc kiểm tra VBQPPL được Bộ Tư pháp, C ục ki ểm

tra VBQPPL tiến hành khá nghiêm túc. Trong năm 2011, toàn bộ hoạt động c ủa
Cục đã được triển khai toàn diện, kịp tiến độ, đúng kế hoạch và thu đ ược
Nguyễn Thị Nhâm - 352550

4


Xây dựng văn b ản pháp lu ật

những kết quả khả quan. Có được thành tích này trước hết ph ải kể đến m ột
hệ thống về công tác kiểm tra, xử lý và rà soát, hệ thống hóa văn b ản t ương
đối toàn diện, đầy đủ; sự phối kết hợp trong công tác với Bộ, ngành và đ ịa
phương ngày càng nhuần nhuyễn, chặt chẽ hơn; sự quan tâm của Lãnh đ ạo B ộ
cũng như các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã h ội c ấp trên đối v ới m ọi
hoạt động của Cục và đặc biệt là sự đoàn kết, phấn đ ấu không ng ừng c ủa t ập
thể lãnh đạo, cán bộ, công chức trong Cục.
Thứ ba, các phương thức kiểm tra như tự kiểm tra, kiểm tra theo th ẩm
quyền, theo nguôn thông tin, theo địa bàn, khu v ực,… đ ược c ơ quan ti ến hành
khá linh hoạt. Trong năm 2011, trong Hội nghị triển khai công tác năm m ới c ủa
Bộ Tư pháp Cục kiểm tra VBQPPL công bố phát hiện h ơn 4000 văn b ản có d ấu
hiệu trái pháp luật hơn 1.000 văn bản trong số này có n ội dung trái pháp lu ật.
Một số đã được chính các cơ quan đơn vị xử lý. Tỉ lệ phát hiện các văn b ản có
dấu hiệu trái pháp luật những năm gần đây không giảm: năm 2007: 21%,
2008 24,9%, 2009 33,54%, 2010 19,24%, 2011 là 29,31%. Qua s ố li ệu th ực t ế
cho thấy hoạt động kiểm tra của Cục kiểm tra VBQPPL tiến hành đạt k ết qu ả
khả khả quan, kịp thời phát hiện nhiều VBQPPL sai trái.
Bên cạnh các việc thực hiện tốt thẩm quyền trong hoạt đ ộng ki ểm tra
thì Cục kiểm tra VBQPPL cũng triển khai tốt hoạt động ki ểm tra theo đ ịa bàn,
khu vực bẳng việc tổ chức các đoàn công tác liên ngành (do lãnh đ ạo B ộ làm
trưởng đoàn và các cơ quan phối hợp là văn phòng chính ph ủ,B ộ N ội v ụ, B ộ

Tài chính,..) thực hiện kiểm tra VBQPPL tại các địa ph ương nh ư Ninh Thu ận,
Bình Thuận, Khánh Hòa, Bến Tre,... (năm 2010). Bên cạnh đó, C ục đã ph ối h ợp
với cộng tác viên một số Bộ, nhành triển khai kiểm tra nhiều đ ịa ph ương
nhằm thược hiện kế hoạch kiểm tra VBQPPL chặt chẽ, rà soát cụ th ể từng địa
phương.

Nguyễn Thị Nhâm - 352550

5


Xây dựng văn b ản pháp lu ật

Ngoài ra, hiện nay phương thức kiểm tra theo nguồn thông tin cũng
được Bộ Tư pháp tiến hành khả quan, đạt hiệu quả tốt. Cục kiểm tra VBQPPL
đã triển khai thực hiện và phát hiện nhiều văn bản có nội dung trái pháp lu ật,
kiến nghị các quan cơ quan có thẩm quyền xử lí triệt để. Hoạt động ki ểm tra
theo lĩnh vực cụ thể được thực hiện tốt, các VBQPPL thuộc một số lĩnh v ực
quan trọng ảnh hưởng đến đời sống nhân dân được Cục kiểm tra VBQPPL tích
cực kiểm tra chặt chẽ, khắt khe,…
Nhờ sự đoàn kết, nhất trí, nỗ lực, cố gắng của toàn th ể cán bộ, công
chức và lãnh đạo Cục đã tạo ra một không khí làm việc ph ấn kh ởi, hăng say,
đầy nhiệt huyết, tạo động lực cho công tác kiểm tra, rà soát văn bản năm nay
đạt nhiều kết quả khả quan. Bên cạnh đó, cũng phải k ể đ ến trình độ chuyên
môn nghiệp vụ cũng như kinh nghiệm thực tiễn của cán bộ, công ch ức đã
được nâng lên nhiều nhờ sự nỗ lực của các cán bộ, công ch ức cũng nh ư s ự rèn
giũa, đào tạo bài bản, sắp xếp, bố trí công việc h ợp lý c ủa lãnh đ ạo C ục.
2.

Một số hạn chế và kiến nghị .


Mặc dù đã đạt được những kết quả khả quan nhưng đi vào c ụ th ể hoạt
động kiểm tra VBQPPL vẫn còn một số hạn chế, vướng mắc:
-

Tinh thần của hoạt động tự kiểm tra VBQPPL của các cơ quan ban

hành còn chưa phát huy, chưa chặt chẽ. Các văn bản sau khi ban hành không
được kiểm tra bài bản tạo ra “lỗ hổng” khiến nhiều VBQPPL còn sai trái. T ừ đó
tạo sức nặng công việc cho Cục kiểm tra VBQPPL mà đôi khi ho ạt đ ộng ki ểm
tra của Cục trở nên “quá tải” gây ra tình trạng bỏ sót, kiểm tra không kĩ.
-

Nhiều nơi, hoạt động kiểm tra còn mang tính chất hình th ức, chậm

trể và chưa hiệu quả. Nhiều văn bản được gửi đến cơ quan có th ẩm quy ền
nhưng chưa được kiểm tra đứng tiến độ. Vì vậy, vẫn còn nhi ều văn b ản trái
pháp luật, cò nhiều thiếu sót.

Nguyễn Thị Nhâm - 352550

6


Xây dựng văn b ản pháp lu ật

-

Đội ngũ cán bộ công tác cho hoạt động này còn ch ưa hiệu qu ả, c ơ


sở dự liệu về VBQPPL còn nhiều yếu kém, chưa linh hoạt, vi ệc áp dụng khoa
học kỹ thuận, hệ thống công nghệ chưa được đây đủ. Ngoài ra, do m ột ph ần
kinh phí cho công tác này còn thấp dân xđến không khuy ến khích chuyên viên
thực hiện một cách tích cực.
-

Các phương thức kiểm tra VBQPPL còn chưa được tiến hành m ột

cách cân đối. Sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan với Cục kiểm tra VBQPPL
còn nhiều hạn chế, chưa đồng bộ.
3.

Những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm tra văn bản

quy phạm pháp luật của Bộ tư pháp.
Thứ nhất, hoàn thiện pháp luật về kiêm rtra VBQPPL.
Để nâng cao hiệu quả kiểm tra các cơ quan có thẩm quyền cần sửa đổi,
bổ sug nhưng quy ddingj của pháp luật hiện hành liên quan đ ến ki ểm tra
VBQPPL, nhấn mạnh những dấu hiệu có chứa đựng nội dung có quy ph ạm
pháp luật để người kiểm tra dưa vào đó để kiểm tra chính xác, đ ầy đ ủ h ơn.
Thứ hai, kiện toàn về tổ chức kiểm tra VBQPPL, Bộ tư pháp cần tổ chức,
chỉ đạo chặt chẽ công tác của Cục kiểm tra VBQPPL, bên cạnh đó, C ục ki ểm tra
VBQPPL cũng cần phải kiện toàn, phát huy nh ững l ợi thế, kh ắc ph ục h ạn ch ế
đưa công tác kiểm tra hiệu quả.
Thứ ba, nâng cao trình đội chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ ki ểm tra
VBQPPL.
Đội ngũ cán bộ công tác của Cục kiểm tra VBQPPL đ ược đào t ạo bài b ản,
có bằng cấp chính quy được tuyển theo quy định của pháp luật. tuy nhiên,
hoạt động kiểm tra VBQPPL trên thực tế cần phải ngày càng nâng cao trình độ
chuyên môn, để ứng phó kịp thời, đẩy lùi những sai sót, nâng cao hiệu qu ả

kiểm tra.
Nguyễn Thị Nhâm - 352550

7


Xây dựng văn b ản pháp lu ật

Thứ tư, tăng cường công tác phối hợp đồng bộ giữa cơ quan ban hành và
Cục kiểm tra VBQPPL với Bộ Tư pháp, giữa Cục kiểm tra VBQPPL v ới đ ội ngũ
cán bộ cộng tác viên. Từ đó, tạo điều kiện mở rộng công tác ki ểm tra, ho ạt
động kiểm tra chặt che, linh hoạt, hiệu quả hơn.
Thứ năm, đảm bảo kinh phí và các điều kiện khác cho hoạt động ki ểm
tra. Cục kiểm tra BQPPL và Bộ Tư pháp cần quan tâm hơn đ ến nguồn kinh phí,
đầu tư trang thiết bị kỹ thuật hiện đại phục vụ công tác kiểm tra, đ ảm bao s ự
liên lạc, phối hợp giữ các cơ quan với nhau, khắc phục kịp thời nh ững hoạt
động kiểm tra có quy mô rộng về địa bàn và nh ững hoạt động ki ểm tra kh ẩn
cấp.
Đầu năm 2012, Cục kiểm tra VBQPPL (Bộ Tư pháp) đã tổ ch ức H ội ngh ị
triển khai công tác năm 2012. Hội nghị đã tổng kết hoạt đ ộng ki ểm tra
VBQPPL năm 2011, qua đó, biểu dương, khen thưởng nh ững cán b ộ có thành
tích trong công tác, chúc mừng kết quả đạt được và đưa ra nh ững kiến ngh ị,
giải pháp công tác cho năm 2012,
C.

KẾT LUẬN.

Tóm lại, hoạt động kiểm tra VBQPPL của Bộ tư pháp hiện nay đã g ặt hái
được những kết quả đáng mừng nhưng bên cạnh đó vẫn còn tồn t ại nh ưng
hạn chế, vướng mắc cần khắc phục. từ đây, ta có th ể th ấy đ ược B ộ t ư pháp

nói chung và Cục kiểm tra VBQPPL nói riêng cần phải có nhi ều gi ả pháp phù
hợp để đẩy mạnh công tác kiểm tra và nâng cao chất lượng VBQPPL khi đ ược
ban hành.

Nguyễn Thị Nhâm - 352550

8


Xây dựng văn b ản pháp lu ật

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Trường Đại học Luật Hà Nội, giáo trình “ Xây dựng văn bản pháp luật”,
năm 2008, Nxb. CAND.
2. Nghị Định số 40/2010/NĐ – CP của Chính phủ về việc kiểm tra và xử
lí văn bản quy phạm pháp luật
3. Đoàn Thị Tố Uyên, “ Về kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở Việt
Nam hiện nay”, Tạp chí Luật học, số 6/2011.
4. Bùi Thị Đào, “ Giám sát, kiểm tra và xử lí văn bản quy phạm pháp luật ”,
Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số 9/2002.

Nguyễn Thị Nhâm - 352550

9